Pictor in fabula

Antiphilus puero ignem conflante laudatus, ac pulchra alias domo splendescente ipsiusque pueri ore.

Parva et Callicles fecit : item Calates comicis tabellis : utraque Antiphilus. Nam et [[3:Hesionam.] Quam expositam ceto Hercules liberavit, occiso monstro. Dal.]] Hesionam nobilem pinxit, et Alexandrum et Philippum cum Minerva, qui sunt [[3:In schola in Octaviæ porticibus.]  Schola in porticibus, locus et statio quædam instar literarii ludi, in quem philosophi, et reliquis doctrinis exculti homines convenire solebant, ut publicis disputationibus ac colloquiis exercerentur. Vide cap. 5 lib. 36. Idem [Pintianus].]]in schola in Octaviæ porticibus : et in Philippi, Liberum patrem, Alexandrum puerum, Hippolytum tauro emisso expavescentem : in Pompeja vero Cadmum et Europon. Idem jocoso nomine Gryllum ridiculi habitus pinxit. Vnde id genus picturæ grylli vocantur. Ipse in Ægypto natus didicit a Ctesidemo.

[[3:Pinxit et Alexandrum Magnum] De ea pictura dicere Apelles consueverat, duos esse Alexandros, alterum Philippi ἀνίκηζον, alterum Apelli ἀμίμηζον. Plutarch. Orat. 2. de fort. Alexandr. Idem.]]Pinxit et Alexandrum Magnum, fulmen tenentem in templo Ephesiæ Dianæ viginti talentis auri. Digiti eminere videntur, et fulmen extra tabulam esse. [[3:Sed legentes meminerint omnia ea quattuor coloribus facta]. Aliter in scripto codice, Sed legentes meminerint omnia ea constare quattuor coloribus. Tabula in nummo aureo mensuram accepit, non numero. Sed utrocumque modo legatur, dubito an hæc verba Plinii sint : et si Plinii sunt, an aliunde in hunc locum librariorum incuria commearint : locum in medio relinquo. Pint.]]Sed legentes meminerint omnia ea quattuor coloribus facta : manipretium eius tabulae in nummo aureo mensura accepit, non numero.

[[3:Pinxit et Antigoni regis imaginem.] Apud Coos eam fuisse Strabo auctor est libro decimoquarto. Idem.]]Pinxit et Antigoni regis imaginem altero lumine orbam, primus excogitata ratione vitia condendi : obliquam namque fecit, ut quod corpori deerat, picturae potius deesse videretur : [[3:Tantumque eam partem e facie ostendit.] Apographum nostrum : Lamumque ea parte, etc. lego limum, non lamum, hoc est, obliquum. Pint.]] tantumque eam partem e facie ostendit, quam totam poterat ostendere.

Inventa ejus et cæteris profuere in arte. Vnum imitari nemo potuit, quod absoluta opera atramento illinebat ita tenui, ut idipsum repercussu claritates colorum excitaret, custodiretque a pulvere et sordibus, ad manum intuenti demum appareret. Sed et tum ratione magna, ne colorum claritas aciem offenderet, veluti per lapidem specularem intuentibus e longinquo : et eadem res nimis floridis coloribus austeritatem occulte daret. [[4:suite : Aristide de Thèbes]]

Non fuerat ei gratia in comitatu Alexandri cum Ptolemæo, quo regnante, Alexandriam vi tempestatis expulsus, subornato fraude æmulorum plano regio invitatus, ad coœnam venit : indignantique Ptolemæo, et vocatores suos ostendenti, ut diceret a quo eorum invitatus esset, arrepto carbone extincto e foculo, imaginem in pariete delineavit, adgnoscente voltum plani rege ex inchoato protinus.

Est et equus ejus, sive fuit, pictus in certamine : [[3:Quod judicium ad mutas quadripedes.] Scribendum potius, quo judicio ad mutas quadrupedes. Pint.]]quod judicium ad mutas quadripedes provocavit ab hominibus. Namque ambitu æmulos prævalere sentiens singulorum picturas inductis equis ostendit : [[3:Apellis tantum equo adhinnivere.]  De equa id Valerius c. II lib. 8. Tacito nomine pictoris, Ælianus cap. 3. lib. 2.]]Apellis tantum equo adhinnivere, idque postea semper illius experimentum artis ostentaretur.

Peritiores artis præferunt omnibus ejus operibus eundem regem sedentem in equo. [[3:Dianam sacrificantium virginum.] Apud Homerum παιζουσῶν, ludentium, Iliad. ζ. et in hymno Artemidis : apud Virgil. Lib. I. Æneidos. Mitalerius.]]Dianam sacrificantium virginum choro mixtam, quibus vicisse Homeri versus videtur id ipsum describentis. [[4:suite : Apelle irreprésentable]]

Fuit enim et comitas illi, propter quam gratior Alexandro Magno erat, frequenter in officinam ventitanti : nam ut diximus, ab alio pingi se, vetuit edicto. Sed et in officina imperite multa disserenti silentium comiter suadebat, [[3:Rideri eum dicens a pueris qui colores tererent.] Megabyzo id ab Apelle dictum fuisse, non Alexandro, narrant Plutarchus in libello de adulatoris et amici discrimine, Ælianus c. et l. 2 hist. Politianus c. 48 Miscellan. Dalec.]]rideri eum dicens a pueris qui colores tererent. Tantum erat auctoritati juris in regem, alioquin iracundum.

Quanquam Alexander honorem ei clarissimo præbuit exemplo. Nanque cum dilectam sibi ex pallacis suis præcipue nomine [[3:Campaspem.] Pancastam vocat Ælianus c. 34 lib. 12 histor. Idem.]]Campaspem nudam pingi ob admirationem formæ ab Apelle jussisset, eumque [[3:Tum pari captum amore sensisset.] Alexander conspectis captivis multis et corporis magnitudine et forma præstantibus, περσίδες, inquit, είσὶν ὀμμάτων ἀλγηδονες. Victor. cap. 5. lib. 2. Idem.]]tum pari captum amore sensisset, dono eam dedit. Magnus animo, major imperio sui, nec minor hoc facto, quam victoria aliqua. Quippe se vicit, nec torum tantum suum, sed etiam affectum donavit artifici : ne dilectæ quidem respectu motus, ut quæ modo regis ea fuisset, modo pictoris esset. Sunt qui Venerem [[3:Anadyomenen.] Venerem ἀναδυομενην Apellis pictam, Venerem Cnidiam Praxitelis scultam fuisse ad exemplar Phrynes κλαυσιγέλωτος, sive σηστου, cum in Eleusiniorum panagyri spectante universa Græcia nudasset corpus, et in mare solute coma descendisset, scribit Athenæus pag. 292. vers. 29. Verba Rhodig. c. 15 l. 14 sunt hæc: Postea Phrynen miramur, non Hyperidis actione, quanquam admirabili, sed conspectus corporis, quod illa speciossimum alioqui, deducta nudaverat tunica, periculo liberatam: interposito mox decreto, ne quis misericordiæ captandæ gratia epiloguis uteretur. Hæc vero est, de qua Propertius ita canit :

Nec quam deletas potuit componere Thebas

Phryne, tam multis facta beata viris.

Ejus statuam fuisse apud Delphos auream scribit Libanius. Commeminit in præceptis sanitatis etiam Plutarchus, eam dicere solitam prodens, ubi jam consensuisset, ac flacida toto foret corpore, τὴν τρύγα πλείωνος πωλεῖν δια τὴν δόξαν, id est, pluris fecem vendere ex opinione, quam de ipsa concepissent homines. Hanc denique dixere Græci lecythum habere in malis : quod exponens Suidas, velut in sinu plane servans Græcorum omnia, ad faciei retulit tumorem : credo, quia sit lecythus protuberans vas : etiamsi de corporis habitu, hoc est a parvitate, Olpem piscatorem nuncupatum, conjectant Græcorum nonnulli ; quoniam Olpe lecythum indicet. Ego ad formæ elegantiam referendum contenderim. Ut illam intelligamus naturali specie præsignem, accersitam commendationem, et peregrinas haud magnopere nugas conquisivisse : quando lecythum Plinii testimonio, et Marci Tullii in epistolis ad Atticum, pro orationis etiam splendore, ac excussa in scribendo cura novimus accipi. Erat enim oleo dicatum vas lecythus, sed et unguentis quoque, unde et Lecythophorus puer Polluci. Verum et Trochaicum dimentrum catalecticum, quod Euripidion dicunt, etiam Lecythium vocatur, vel ex Aristophanis scommate, vel trochaici bombi ratione : quem exhibet lecythium quoque. Hactenus Rhodiginus, qui loco citato paulo post, Scribit (inquit) Apollodorus Phrynes fuisse duas ; alteram quarum Clausigelota cognominarit ; alteram vero Sarpedion. Clausigelos verbum apud Xenophontem est libro rerum Græcarum septimo, πάντας δὲ τοὺς παρόντας τότε γε τῳδ’ὄντι κλαυσιγελως ἶχεν, id est, præsentes autem universos tunc sane sonantior habebat risus. Herodicus celebratam Rhetoribus Phrynen σηστὸν, id est, Sestum vocitatam, tradit, quod attaminaret despoliaretque adeuntes, σηστὸν attaminare est. Quam avarior quispiam subblandiens diceret, Aphrodisium Praxitelis es ; at tu, inquit Phryne, amor Phidiæ. Demum libet lucubrationi huic, quam videmur, ducente stilo, in fœminas declamasse, quas tamen alibi summis celebrare laudibus, non expavimus, insererebreve quiddam ex Græcorum sanctuariis, non bonas lacerando, sed a malo malas deterrendo ;

Θησαθρὀς ἐστι τῶν κακῶν κακὴ γυνή.

Θηρῶν ἀπάντων ἀγριωτέρα κακὴ γθνή.

Θάλασσα, ἢ πῦρ ἢ γυνὴ κακὰ τρία.

Hactenus Rhodiginus. Anadyomenes meminit Pausanias in Corinthiacis. Idem.]]anadyomenen illo pictam exemplari putant.

Scitum est, inter Protogenem et eum quod accidit. Ille Rhodi vivebat : quo cum Apelles adnavigasset, avidus cognoscendi opera ejus, fama tantum sibi cogniti, continuo officinam petiit. Aberat ipse, sed tabulam magnæ amplitudinis in machina aptatam, anus una custodiebat. Haec Protogenem foris esse respondit, interrogavitque, a quo quæsitum diceret. Ab hoc, inquit Apelles : adreptoque penicillo lineam ex colore duxit summæ tenuitatis per tabulam. Reverso Protogeni, quæ gesta erant, anus indicavit. Ferunt artificem protinus contemplatum subtilitatem dixisse Apellem venisse : non enim cadere in alium tam absolutum opus. Ipsumque alio colore tenuiorem lineam in ipsa illa duxisse, præcepisse abeuntemque, si redisset ille, ostenderet, adjceretque hunc esse quem quæreret : atque ita evenit. Revertitur enim Apelles, sed vinci erubescens, tertio colore lineas secuit, nullum relinquens amplius subtilitati locum. At Protogenes victum se confessus, in portum devolavit, hospitem quaerens. Placuitque, sic eam tabulam posteris tradi omnium quidem, sed artificum præcipuo miraculo. Consumptam eam constat priore incendio domus Cæsaris in Palatio, [[3:Avide ante a nobis spectatam, spatiosiore amplitudine nihil aliud continentem.] In apographo nostro, avide a nobis spectatam ante spatiose nihil aliud continentem quam lineas. Scribendum puto, avide a nobis spectatam, tanto spatio nihil aliud continentem quam lineas. Pint.]]avide ante a nobis spectatam, spatiosiore amplitudine nihil aliud continentem, quam lineas visum effugientes, inter egregia multorum opera inani similem et eo ipso allicientem omnique opere nobiliorem.

Verum omnes prius genitos futurosque postea superavit Apelles, eousque olympiade centesima duodecima. In pictura provectus, ut plura solus prope, quam cæteri omnes, contulerit, voluminibus etiam editis quae doctrinam eam continent. Praecipua ejus in arte venustas fuit, cum eadem ætate maximi pictores essent : quorum opera cum admiraretur, collaudatis omnibus, deesse illam suam Venerem dicebat, quam Græci Charita vocant : cætera omnia contigisse, sed hac sola sibi neminem parem.

Pinxit et quæ pingi non possunt, tonitrua, fulgetra, fulguraque : [[3:Bronten, Astrapen, Ceraunobolian appellant.] Hæc verba Græculi alicujus potius quam Plinii puto. Pint.]]Bronten, Astrapen, Ceraunobolian appellant. [[4:suite : Apelle atramentum]]

[[8:voir aussi Apelle et Campaspe]]

Venerem ἀναδυομενην Apellis pictam, Venerem Cnidiam Praxitelis sculptam fuisse ad exemplar Phrynes κλαυσιγέλωτος, sive σηστου, cum in Eleusiniorum panagyri spectante universa Græcia nudasset corpus, et in mare solute coma descendisset, scribit Athenæus pag. 292. vers. 29. Verba Rhodig. c. 15 l. 14 sunt hæc: Postea Phrynen miramur, non Hyperidis actione, quanquam admirabili, sed conspectus corporis, quod illa speciossimum alioqui, deducta nudaverat tunica, periculo liberatam: interposito mox decreto, ne quis misericordiæ captandæ gratia epiloguis uteretur. Hæc vero est, de qua Propertius ita canit :

Nec quam deletas potuit componere Thebas

Phryne, tam multis facta beata viris.

Ejus statuam fuisse apud Delphos auream scribit Libanius. Commeminit in præceptis sanitatis etiam Plutarchus, eam dicere solitam prodens, ubi jam consensuisset, ac flacida toto foret corpore, τὴν τρύγα πλείωνος πωλεῖν δια τὴν δόξαν, id est, pluris fecem vendere ex opinione, quam de ipsa concepissent homines. Hanc denique dixere Græci lecythum habere in malis : quod exponens Suidas, velut in sinu plane servans Græcorum omnia, ad faciei retulit tumorem : credo, quia sit lecythus protuberans vas : etiamsi de corporis habitu, hoc est a parvitate, Olpem piscatorem nuncupatum, conjectant Græcorum nonnulli ; quoniam Olpe lecythum indicet. Ego ad formæ elegantiam referendum contenderim. Ut illam intelligamus naturali specie præsignem, accersitam commendationem, et peregrinas haud magnopere nugas conquisivisse : quando lecythum Plinii testimonio, et Marci Tullii in epistolis ad Atticum, pro orationis etiam splendore, ac excussa in scribendo cura novimus accipi. Erat enim oleo dicatum vas lecythus, sed et unguentis quoque, unde et Lecythophorus puer Polluci. Verum et Trochaicum dimentrum catalecticum, quod Euripidion dicunt, etiam Lecythium vocatur, vel ex Aristophanis scommate, vel trochaici bombi ratione : quem exhibet lecythium quoque. Hactenus Rhodiginus, qui loco citato paulo post, Scribit (inquit) Apollodorus Phrynes fuisse duas ; alteram quarum Clausigelota cognominarit ; alteram vero Sarpedion. Clausigelos verbum apud Xenophontem est libro rerum Græcarum septimo, πάντας δὲ τοὺς παρόντας τότε γε τῳδ’ὄντι κλαυσιγελως ἶχεν, id est, præsentes autem universos tunc sane sonantior habebat risus. Herodicus celebratam Rhetoribus Phrynen σηστὸν, id est, Sestum vocitatam, tradit, quod attaminaret despoliaretque adeuntes, σηστὸν attaminare est. Quam avarior quispiam subblandiens diceret, Aphrodisium Praxitelis es ; at tu, inquit Phryne, amor Phidiæ. Demum libet lucubrationi huic, quam videmur, ducente stilo, in fœminas declamasse, quas tamen alibi summis celebrare laudibus, non expavimus, insererebreve quiddam ex Græcorum sanctuariis, non bonas lacerando, sed a malo malas deterrendo ;

Θησαθρὀς ἐστι τῶν κακῶν κακὴ γυνή.

Θηρῶν ἀπάντων ἀγριωτέρα κακὴ γθνή.

Θάλασσα, ἢ πῦρ ἢ γυνὴ κακὰ τρία.

Hactenus Rhodiginus. Anadyomenes meminit Pausanias in Corinthiacis. Idem.

Quatuor coloribus solis immortalia illa opera fecere, [[3:Ex albis Melino, ex Silaceis Attico, etc.] Si album Melinum, non ex eo nomen habere potuit color μήλινος, qui luteus est. Vide Salmas. pag. 256. b.]]ex albis Melino, ex silaceis Attico, ex rubris sinopide Pontica, ex nigris atramento, Apelles, Echion, Melanthius, Nicomachus clarissimi pictores, cum tabulæ eorum singulæ oppidorum vænirent opibus. Nunc et purpuris in parietes migrantibus et India conferrente fluminum suorum [[3:Limum.] Indicum. Dalec.]]limum, et draconum et elephantorum [[3:Saniem.] Cinnabari. Idem.]]saniem, nulla nobilis pictura est. Omnia ergo meliora tunc fuere cum minor copia. Ita est, quoniam, ut supra diximus, [[3:Rerum non animi pretiis excubatur.] Legendum puto, res non manupreciis æstimabantur. Pint.]]rerum non animi pretiis excubatur.

[[3:Venerem exeuntem e mari divus Augustus]. Vt generis parentem. Pro ea Cois remissa tributa 100 talenta. Strabo lib. 14. Dalec.]]Venerem exeuntem e mari divus Augustus dicavit in delubro patris Cæsaris, quæ Anadyomene vocatur, versibus Græcis tali opere, dum laudatur, victo, sed illustrato. Hujus inferiorem partem corruptam qui reficeret, non potuit reperiri. Verum ipsa injuria cessit in gloriam artificis. Consenuit hæc tabula carie : aliamque pro ea substituit Nero principatu substituit suo, Dorothei manu. [[4:suite : Vénus inachevée]]

Apelles inchoaverat et aliam Venerem [[3:Cois.] De hac Ovidius,

Si nunquam Venerem Cois pinxisset Apelles,

Mersa sub æquoreis illa lateret aquis.]]Cois, superaturus etiam illam suam priorem. Invidit mors peracta parte : nec qui succederet operi ad praescripta lineamenta inventus est. [[4:suite : Apelle Alexandre au foudre]]

Æqualis ejus fuit Aristides Thebanus. Is omnium primus animum pinxit et sensus omnes expressit, quae vocant Graeci ethe : item perturbationes : durior paulo in coloribus. Hujus pictura est, oppido capto ad matris morientis e vulnere mammam adrepens infans : intellegiturque sentire mater et timere, ne emortuo e lacte sanguinem lambat. Quam tabulam Alexander Magnus transtulerat Pellam in patriam suam.

Ejusdem operæ terræ fingere ex argilla similitudines, Dibutades Sicyonius figulus primus invenit Corinthi filiæ opera : quæ capta amore juvenis, illo abeunte peregre, umbram ex facie ejus ad lucernam in pariete lineis circumscripsit : quibus pater ejus impressa argilla typum fecit, et cum ceteris fictilibus induratum igni proposuit.

Contra Dionysius nihil aliud, quam homines pinxit, ob id Anthropographus cognominatus.

Pinxere et mulieres,  Timarete Niconis filia Dianam in tabula, quæ Ephesi est antiquissimae picturae : Irene Cratini pictores filia et discipula puellam quæ est Eleusine : Calypso senem et præstigiatorem Theodorum : Alcisthene saltatorem : Aristarete Nearchi filia, et discipula Æsculapium. Lala Cyzicena perpetua virgo Marci Varronis juventa Romæ et penicillo pinxit, et cestro in ebore, imagines mulierum maxime, et Neapolitanum in grandi tabula : suam quoque imaginem ad speculum. Nec ullius velocior in pictura manus fuit : artis vero tantum, ut multum manipretio antecederet, celeberrimos eadem ætate imaginum pictores Sopylon et Dionysium, quorum tabulæ pinacothecas implent. Pinxit et quædam Olympias : de qua hoc solum memoratur, discipulum ejus fuisse Autobulum.

Ea sunt scripta antiquis literis Latinis : non fraudando et Ludio Diui Augusti ætate, qui primus instituit amœnissimam parietum picturam, uillas et porticus, ac topiaria opera, lucos, nemora, colles, piscinas, euripos, amnes, litora, qualia quis optarat, uarias ibi obambulantium species aut nauigantium, terraque villas adeuntium asellis aut uehiculis. Iam piscantes aucupantesque aut uenantes, aut etiam uindemiantes. Sunt in eius exemplaribus nobiles palustri accessu uillæ : succollantium specie mulieres, labantes trepidæque feruntur : plurimæ præterea tales argutiæ facetissimi sales. Idemque subdialibus maritimas urbes pingere instituit, blandissimo aspectu minimoque inpendio. Sed nulla gloria artificum est, nisi qui tabulas pinxere : eoque uenerabilior apparet antiquitas.

[[3:Nealces Venerem.] Scitum Nealcis dictum, cum eximiam Aristrati tyranni picturam deleri vellet Aratus, pugnandum cum tyrannis, non cum eorum imaginibus. Plutarchus in Arato. Idem [Dalec.]]]Nealces Venerem, ingeniosus et solers in arte. Siquidem cum prælium nauale Ægyptiorum et Persarum pinxisset, quod in Nilo, cujus aqua est mari similis, factum volebat intellegi, argumento declarauit, quod arte non poterat. Asellum enim in litore bibentem pinxit et crocodilum insidiantem ei.

Habuit et scaena [[3:Ludis Claudii Pulchri.]] Elephantos primum iis ludis pugnasse Fenestella tradidit cap. 7 lib. 8. Meminit et scenæ hujus pictæ Valerius Maximus cap. 5 lib. 2. Idem.]]ludis Claudii Pulchri magnam admirationem picturae, cum ad tegularum similitudinem corvi decepti imagine advolarent.

[[3:Græci autem alii Sicyone, alii apud Corinthios repertam]. Lege : Græci autem alli Sicyone, alii apud Corinthios repertam summis umbra hominis lineis circumducta, etc. Hic videmus linearum picturam eam dici, quæ ad hominem exprimendum, non solam ejus umbram lineis circumscribit et determinat, quod primi picturæ inventores faciebant, sed quæ intus etiam lineas spargens, lineamenta corporea effingit. Salmas. pag. 5 b.]]Graeci autem alii Sicyone, alii aput Corinthios repertam, omnes umbra hominis lineis circumducta. Itaque talem primam fuisse : secundam singulis coloribus, et [[3:Monochromaton.] Μονόγραμμον alii vocant, ab unica et eadem semper linearum specie, quo modo Epicuros lib. 2 de nat. deorum, monogrammos deos vocat, eosdem semper, qui nec ira mutentur, nec lætitia : quamvis tenues et decolores apud Lucilium Nonus exponat hoc versu :

Vix vivo homini ac monogrammo. Dalec.]]monochromaton dictam, postquam operosior inventa erat : duratque talis etiam nunc. Inuentam liniarem a Philocle Aegyptio, vel [[3:Cleanthe Corinthio.] Strabo lib. 8 in Alphæonia Dianæ templo Cleanthis et Aregontis picturæ visuntur, hominum Corinthium. Alterius quidem Trojæ excidium, et Minervæ ortus : alterius Dianæ in cunis deportatio, opera plurimum laudata. Idem.]]Cleanthe Corinthio. Primi exercuere Aridices Corinthius et Telephanes Sicyonius, sine ullo etiamnum hi colore, iam tamen spargentes linias intus. Ideo et quos pinxere adscribere institutum. [[3:[4] Primus inuenit eas colorare, etc.] Nimirum simplicissimus color conveniebat rudimentis artis ; quandoquidem absolutissimi etiam artifices, Apelles et ejus ætatis alii, non nisi quatuor coloribus pinxisse leguntur. Gelen.]]Primus inlevit eas colore testae (ut ferunt) trita, Cleophantus Corinthius.

Et huius auctoritate effectum est Sicyone primum, deinde et in tota Græcia, ut pueri ingenui[[3:Αnte omnia diagraphicen.] In vetusto exemplari, omnia antigraphicen docerentur. Scribo, omnia ante graphicen docerentur, postposita prepositione, ut mos est Plinio. Pint. Ante omnia diagraphicen, etc.] Ut ea voce rudimenta picturæ intelligamus, neque enim omnies pueri in absolutos artifices evadebant. Est autem διαγραφή, unde diagraphice deducitur, tabella buxea, in qua pueri scribere vel pingere meditabantur, subinde errata emendantes, quod Graeci διαγραφήν vocant. Et digrammata proprie dicuntur descriptiones mathematicæ, deformationes architectonicæ. Cæterum buxus ad id potissimum electa est propter materiæ lævorem, simulque densitatem, quod minime colores biberet, nec lineas fluidas redderet. Gelen.]]ante omnia diagraphicen hoc est picturam in buxo, docerentur recipereturque ars ea in primum gradum liberalium. Semper quidem honos ei fuit, ut ingenui eam exercerent, mox ut honesti : perpetuo interdicto ne seruitia docerentur. Ideo neque in hac, neque in toreutice ullius qui seruierit opera celebrantur.

Confessione artificum in liniis extremis palmam adeptus. Haec est picturae summa subtilitas. Corpora enim pingere et media rerum est quidem magni operis : sed in quo multi gloriam tulerint. [[3:Extrema corporum facere.] Polycletus eleganter et argute dicere solebat, molestissimum opus esse cum ad ungues peruenisset, nempe maximam difficultatem obiici cum summa operi imponenda est, ut ad unguem quod factum est perpoliatur, ne quid hiet, asperiusue protuberet ac emineat. Ars enim cum ab informi rudimento et atypoto incipiat, particulatim formam addit, perfectoque et absoluto opere manum addit, sed labore maximo, quamobrem χαλεπώζατόν ἐστιν ἔργον ὅταν ἐν ὄνυχι πηλὸς γενήται. Hadr. Jun. cap. 18 lib. 4. Idem.]]Extrema corporum facere, et desinentis picturae modum includere rarum in successu artis inuenitur. Ambire enim se ipsa debet extremitas et sic desinere, ut promittat alia post se : ostendatque etiam quae occultat. Hanc ei gloriam concessere Antigonus et Xenocrates, qui de pictura scripsere : praedicantes quoque, non solum confitentes. Alia multa graphidis vestigia exstant in tabulis ac membranis eius, ex quibus proficere dicuntur artifices. Minor tamen videtur sibi comparatus in mediis corporibus exprimendis.

Sunt et duae picturae eius nobilissimae, [[3:Hoplitides : alter in certamine, etc. Commodiorem lectionem putamus Hoplitæ duo, quam Hoplitides. Pint. Hoplitides. Lege : Hoplitae. Nempe qui armati currebant, quod fiebat in Olympicis et aliis sacris certaminibus. Turn.]]Hoplitides : alter in certamine ita decurrens, ut sudare uideatur : alter arma deponens, ut anhelare sentiatur.

Fœcundus artifex, sed quo nemo insolentius usus sit gloria artis. Nanque et cognomina usurpauit, [[3:Abrodiætum se appellando.] Mollem, delicatum, lautum. Idem Ælian. cap. II. lib. 9 histor. refert eum purpurea veste usum fuisse, caput aurea corona redimire solitum, scipionem gestare aureis clauiculis circumdatum, calceorumque ansas ligulis aureis obstringere, ut ἀβροδίαιτον non immerito se cognominaret. Dalec.]] Abrodiætum se appellando, [[3:Aliisque verbis principem artis.] Versus ii sunt apud Athenæum pag. 269. lin. 7.

Ἀβροδίαιτος ἀνὴρ ἀρετήν τε σέβων· τάδ’ ἔγραψε
Παρράσιος, κλεινῆς πατρίδος ἐξ Ἐφέσου.
Haec pinxit mollis, virtutis cultor, et idem
Clara Parrhasius ex Epheso patria.]]aliisque verbis principem artis, et eam ab se consummatam. Super omnia Apollinis se radice ortum : et Herculem, qui est Lindi, talem a se pictum, qualem sæpe in quiete vidisset. Ergo magnis suffragiis superatus a Timanthe esset Sami in Aiace armorumque judicio, herois nomine se moleste ferre dicebat, quod iterum ab indigno victus esset.

Pinxit et Demon Atheniensium, argumento quoque ingenioso. Volebat namque varium, iracundum, iniustum, inconstantem : eundem exorabilem, clementem, misericordem, excelsum, humilem, ferocem, fugacemque, et omnia pariter ostendere.

Pausias autem fecit et grandes tabulas, sicut spectatam in Pompei porticibus boum immolationem. Eam enim picturam primus invenit, quam postea imitati sunt multi, æquauit nemo. Ante omnia cum longitudinem bouis ostendi uellet, aduersum eum pinxit, non transuersum : unde et abunde intellegitur amplitudo. Dein cum omnes, quæ uolunt eminentia videri, candicantia faciant, coloremque condiant nigro : hic totum bovem atri coloris fecit, umbræque corpus ex ipso dedit, magna prorsus arte in æquo extantia ostendens, et in confracto solida omnia.

[[3:Amavit in juuenta Glyceram municipem suam, inuentricem coronarum.] Lege : Amauit in juuenta Glycerem uitricem coronarum, etc. Vetus uersiculus : ibant malaci uiere Veneri coronam. Inter Veneris cognomina hoc unum fuit. Nam uitrix etiam vocabatur a ligando. Salmas. p. 246.]]Amauit in iuuenta Glyceram municipem suam, inuentricem coronarum, certandoque imitatione ejus, ad numerosissimam florum uarietatem perduxit artem illam. Postremo pinxit illam sedentem cum corona, quæ e nobilissimis eius tabula appellata est stephanoplocos, ab aliis stephanopolis, quoniam Glycera uenditando coronas sustentauerat paupertatem. Huius tabulæ exemplar, quod apographon uocant, L. Lucullus [[3:duobus talentis emit Dionysio Athenis.] In archetypo nostro, duobus talentis emit Dionysius Athenis. Scribendum fortasse non Dionysius, sed Dionysiis, hoc est, in festis ludisque Dionysiacis, qui magno apparatu celebrantur ab Atheniensibus. Pint.]] duobus talentis emit Dionysio Athenis.

Paruas pingebat tabellas, maximeque pueros. Hoc æmuli interpretabantur facere, quoniam tarda picturæ ratio esset illa. Quamobrem arti daturus et celeritatis famam, absoluit uno die tabellam, quæ uocata est hemeresios, puero picto.[[4:suite : Pausias et Glycère]]

Phidiam clarissimum esse per omnes gentes, [[3:Quæ Jovis Olympii famam intellegunt.] Eo simulachro perfecto Phidias interrogatus unde id propemodum e cœlo petitum lineamentis eboris amplexus fuisset, respondit ex Iliad.

Ἦ, καὶ κυανέῃσιν ἐπ’ ὀφρύσι νεῦσε Κρονίων.

Άμβροσίαν δ’ὤρα χαῖται ἐπεῤῥώσαντο ἄνακτος

Κρατὸς ἀπ’ἀθανάτοιο, μέγαν δ’ἐλέλιξεν ὄλυμπον.

Valer. Cap. 7. Lib. 3. Dalec.]]quæ Jovis Olympii famam intellegunt, nemo dubitat : sed ut merito laudari sciant etiam qui opera eius non viderunt, proferemus argumenta parua et ingenii tantum. Neque ad hoc Jovis Olympii pulchritudine utemur, non [[3:Minervæ Athenis.] Lemniam fuisse vocatam, quod eam Lemnii dedicassent, Pausanias scribit lib. I. Idem [Dalec.]]]Minervæ Athenis factæ amplitudine, cum sit ea cubitorum viginti sex, ebore hæc et auro constat : sed scuto eius, in quo Amazonum prælium cælauit intumescente ambitu parmæ, eiusdem concaua parte Deorum et gigantum dimicationem, in soleis vero Lapitharum et Centaurorum : adeo momenta omnia compacta artis illius fuere. In base autem quod cælatum est, Pandoras genesin appellauit : ibi Dii sunt triginta numero nascentes. Victoria præcipue mirabili. Periti mirantur et serpentem, et sub ipsa cuspide æream sphingem. Hæc sint obiter dicta de artifice numquam satis laudato, simul ut noscatur illam magnificentiam æqualem fuisse et in paruis.

Namque subtexi par est minoris picturæ celebres in penicillo, e quibus fuit Pyreicus arte paucis postferendus : [[3:Proposito nescio an distruxerit se.] Concinnior lectio detriverit, quam destruxerit. Idem [Pintianus].]]proposito nescio an destruxerit se, quoniam humilia quidem secutus, humilitatis tamen summam adeptus est gloriam. Tonstrinas sutrinasque pinxit et asellos et obsonia ac similia, [[3:Ob hoc cognominatus Rhyparographos.] Lege : Rhopographos, Ῥωπογραφία opponitur Μεγαλογραφία, quæ in rebus magnis et argumentis nobilibus exequendis versatur. Salmas. H.A. p. 23.]]ob hoc cognominatus Rhyparographos, in iis consummatæ uoluptatis. Quippe eæ pluris uæniere, quam maxime multorum. E diverso Maniana, inquit Varro, omnia operiebat Serapionis tabula sub Veteribus. His scænas optime pinxit, sed hominem pingere non potuit. Contra Dionysius nihil aliud, quam homines pinxit, ob id Anthropographus cognominatus.

Praxitelis ætatem inter statuarios diximus, qui marmoria gloria superavit etiam semet. Opera ejus sunt Athenis [[3:In Ceramico.] Prope Ceramicum vicum, et in ipsius aditu. Pausanias l. I Praxitelis opera duo fuisse tradit, alterum statuam equestrem, alterum Neptunum, qui in equo sedens Polyboten gigantem hasta petit. Vide quod adnotatum est c. 12. lib. 35. Dalec.]]in Ceramico, sed ante omnia, et non solum Praxitelis, verum et in toto orbe terrarum Venus, quam ut viderent multi, navigaverunt Gnidum. Duas fecerat, simulque vendebat, alteram velata specie, quam ob id [[3:Prætulerunt optione, quorum conditio erat, Coi.] Deme verbum optione, ex vetere exemplari. Alioqui legendum videretur, optio quorum conditione erat. Pint.]]prætulerunt optione, quorum conditio erat, Coi, cum eodem pretio detulisset, severum id ac pudicum arbitrantes : rejectam Gnidii emerunt, inmensa differentia famæ. Voluit eam postea a Gnidiis mercari rex Nicomedes, totum æs civitatis alienum, quod erat ingens, dissoluturum se promittens. Omnia perpeti maluere, nec immerito : illo enim signo Praxiteles nobilitavit Gnidum. Ædicula ejus tot aperitur, ut conspici possit undique effigies Deæ, favente ipsa, ut creditur facto. Nec minor ex quacunque parte admiratio est. Ferunt amore captum quendam, cum delituisset noctu, simulacro cohæsisse, ejusque cupiditatis esse indicem maculam. Sunt in Gnido et alia signa marmorea inlustrium artificum, Liber pater Bryaxidis et alter Scopæ, et Minerva : nec majus aliud Veneris Praxitelicæ specimen, quam quod inter hæc sola memoratur.

Propter hunc Ialyzum, ne cremaret tabulas Demetrius rex, cum ab ea parte sola posset Rhodum capere, non incendit : parcentemque picturæ fugit occasio victoriæ. Erat tunc Protogenes in suburbano hortulo suo, hoc est Demetrii castris. Neque interpellatus præliis incohata opera intermisit omnino, [[3:Sed accitus a rege interrogatusque.] Pro, sed, in vetustis legitur, nisi, quod idem est.  πλήν scilicet ἀντί οὐ ἀλλὰ. Loquendi genus nec Ciceroni, Terentio, Plauto, Salustio infrequens. Vide Manutium adnot. in Salust. 70. Dalec.]]sed accitus a rege interrogatusque, qua fiducia extra muros ageret, respondit, [[3:[2] Scire se illi cum Rhodiis bellum esse.] Melior verborum ordo nostri exemplaris, Scire se cum Rhodiis illi bellum esse. Pint.]]scire se illi cum Rhodiis bellum esse, non cum artibus. Disposuit ergo rex in tutelam ejus stationes, gaudens quod posset manus servare, quibus jam perpercerat : et ne sæpius avocaret, ultro ad eum venit hostis, relictisque victoriæ suæ votis, inter arma et multorum ictus spectavit artificem. [[4:suite : Protogène Satyre]]

Palmam habet tabularum ejus [[3:Ialysus.] Ialysum hic non Rhodi urbem significat, quam Homer. Iliad. nominavit, sed heroëm Ochimi, solis et Rhodii filii, gnatum, cujus mentionem facit Pindarus in Olympiis, Cicero lib. 3 de nat. deorum. Nam ex Rhodo sol mares genuit Cercyphon, Actida, Macarea, τενάγην, τριόπην, Phaëtontem, εὐκυιδιστη, Ochimon, et fœminam Cydippen. Ex Ochimo vero nati sunt Ialysus, Cameirus, Lyndus. Ælianus septennium in eo pingendo consumptum scribit cap. 41. lib. 12. historiæ. Idem Plutarchus in Demetrio. Hac pictura visa Apelles cum obstupuisset et obmutuisset, voce defectus, dixit tandem, inclytum quidem id opus esse, ingentemque laborem, sed deesse gratias, quibus picturæ suæ cœlum attingerent. Plutarchus. Idem.]]Ialysus, qui est Romæ, dicatus in templo Pacis : quem cum pingeret, traditur madidis lupinis vixisse, quoniam sic simul et famem sustinerent et sitim, nec sensus nimia dulcedine obstrueret. Huic picturæ quater colorem induxit subsidio injuriæ et vetustatis, ut decedente superiore inferior succederet. Est in ea canis mire factus, ut quem pariter casus et ars pinxerit. Non judicabat se exprimere in eo spumam anhelantis posse, cum in reliqua omni parte (quod difficillimum erat) sibi ipse satisfecisset. Displicebat autem ars ipsa, nec minui poterat, et videbatur nimia, ac longius a veritate discedere, spumaque illa pingi, non ex ore nasci, anxio animi cruciatu, cum in pictura verum esse, non verisimile vellet : absterserat sæpius mutaveratque penicillum nullo modo sibi approbans. Postremo iratus arti, quod intellegeretur, spongiam eam impegit inviso loco tabulæ, et illa reposuit ablatos colores, qualiter cura optabat : fecitque in pictura fortuna naturam. [[3:Hoc exemplo similis et Nealcem successus.] Expende an sit veræ similior lectio, Hoc exemplum simili et Nealces successu in spuma equi, etc. Pintianus.]]Hoc exemplo similis et Nealcem successus in spuma equi similiter spongia impacta secutus dicitur, cum pingeret poppyzonta retinentem eum. Canem ita Protogenes monstravit et fortuna.

Simul, ut dictum est, et Protogenes floruit. Patria ei Caunus gentis Rhodis subjectæ. Summa ejus paupertas initio, artisque summa intentio, et ideo minor fertilitas. Quis eum docuerit, non putant constare. Quidam et naves pinxisse usque ad annum  quinquagensimum argumentum esse, quod cum Athenis celeberrimo loco Minervæ delubro propylæon pingeret, ubi fecit nobilem Paralum et Hemionida, quam quidam Nausicaam vocant, adjecerit parvulas naves longas in iis, quæ pictores parerga appellant, ut appareret a quibus initiis ad arcem ostentationis opera sua pervenissent. [[4:suite : Protogène Ialysos]]

Sequiturque tabulam ejus temporis hæc fama, quod eam Protogenes sub gladio pinxerit. Satyrus hic est quem Anapauomenon vocant, ne quid desit temporis ejus securitati, tibias tenens.

Illud vero perquam rarum ac memoria dignum, etiam suprema opera artificum imperfectasque tabulas, sicut Irin Aristidis, Tyndaridas Nicomachi, [[3:Medeam Timomachi.] Filios quos ex Iasone susceperat necantem, præ dolore, quod repudiata se Creusam duxisset Creontis filiam. Hanc et Ajacem ejusdem Timomachi Cæsar dictator emit octoginta talentis. Supra cap. 37 lib. 7 et paulo ante hoc ipso capite. Dal.]]Medeam Timomachi, et quam diximus Venerem Apellis, in majore admiratione esse, quam perfecta. Quippe in iis lineamenta reliqua, ipsæque cogitationes artificum spectantur : atque in lenocinio commendationis dolor est : manus, cum id ageret, exstinctæ desiderantur.

Nam Timanthi vel plurimum affuit ingenii. [[3:Ejus enim est Iphigenia.] Valer. C. II lib. 8. Quintil ; lib. 2. Idem.]]Ejus enim est Iphigenia, oratorum laudibus celebrata, qua stante ad aras peritura cum mœstos pinxisset omnes, præcipue patruum, cum tristitiæ omnem imaginem consumpsisset, [[3:Patris ipsius vultum velavit.] Pictor, quamis id ejus industriæ tribuatur, ac posteritas in eam partem sit interpretata, Euripidis ingenium secutus, ita fecisse videtur,

Ἔμπαλιν σρέψας κάρα,

Δάκρυα προῆγειν, ὀμμάτων προθεις πέπλον.

Idem.]]patris ipsius vultum velavit, quem digne non poterat ostendere. Sunt et alia ingenii eius exemplaria, veluti Cyclops dormiens in parvola tabella : cujus et sic magnitudinem exprimere cupiens, pinxit juxta Satyros, thyrso pollicem ejus metientes : atque in omnibus hujus operibus intelligitur plus semper quam pingitur : et, cum sit ars summa, ingenium tamen ultra artem est.

Timomachus Byzantius Cæsaris dictatoris aetate Ajacem ei pinxit et Medeam ab eo in Veneris Genetricis æde positas LXXX talentis venundatas.

Descendisse hic in certamen cum [[3:Zeuxide traditur.] Ridentem obiisse Zeuxidem cum vetulam a se pictam aspiceret, tradunt. Apud Festum hi versus extant citati ex vetere quodam poëta :

Nam quid modi facturus risu denique ?

Nisi pictor fieri vult qui risu mortuus est.

Idem.]]Zeuxide traditur. Et cum ille detulisset uvas pictas tanto successu, ut in scaenam aves advolarent, ipse detulisse linteum pictum ita veritate repraesentata, ut Zeuxis, alitum judicio tumens, flagitaret tandem remoto linteo ostendi picturam, atque intellecto errore concederet palmam ingenuo pudore, quoniam ipse volucres fefellisset, Parasius autem se artificem. Fertur et postea Zeuxis pinxisse puerum uvas ferentem, ad quas cum advolassent aves, eadem ingenuitate processit [[3:Iratus operi.] Seneca Controv. 5 lib. 10 narrat uvas deletas a Zeuxide, servatumque puerum ut meliorem, quamvis non ita similem. Dal.]]iratus operi et dixit: uvas melius pinxi quam puerum : nam si et hoc consummassem, aves timere debuerant.

Alioquin tantus diligentia, ut [[3:Agrigentinis]. Crotoniatis, Cicero lib. 2 de Invent. Idem [Dalec.]]]Agrigentinis facturus tabulam, quam in templo Junonis Laciniae publice dicarent, inspexerit virgines eorum nudas, et quinque elegerit, ut quod in quaque laudatissimum esset; pictura redderet.

Opes quoque tantas acquisivit, ut in ostentatione earum, Olympiæ aureis literis in palliorum tesseris intextum nomen suum ostentarit. Postea donare opera sua instituit, quod nullo pretio satis digno permutari posse diceret, sicuti Alcmenam Agrigentinis, Pana Archelao.