Nihil est nobis dictu, visu, auditu cum insania circi, cum impudicitiâ Theatri, cum attrocitate Arenarum, Xisti vanitate. […] Ratio loquitur, quæ scriptura conticuit : secum tantum unusquisque deliberet, & cum persona professionis suæ loquatur ; nihil nuquam indecorum geret.
« Nullus in locis eisdem in quibus cum pace ac quiete convenit vota celebrari, seditionem excitet, conclamationem moveat, impetumve committat : cessent in locis illis universitatum, et societatum quarumlibet conciones et publica parlamenta ; cessent vana et multo fortius fœda, et prophana colloquia. […] « Nullus in locis eisdem in quibus cum pace ac quiete convenit vota celebrari, seditionem excitet, conclamationem moveat, impetumve committat : cessent in locis illis universitatum, et societatum quarumlibet conciones et publica parlamenta ; cessent vana et multo fortius fœda, et prophana colloquia.
30 Venatorius ludus quis, & de bestiarum pugna cum hominibus. […] Verùm hæc non sunt absolutè intelligenda, sed cum temperamento : nam quædam sunt certamina publica, quæ non quæstus causa, sed virtutis exercentur, quorum athletæ non sunt infames. […] Erãt cum his & Thymelici, id est, citharœdi, psaltæ, lyristæ, tibicines, saltatores, Cheronomi, seu gesticulatores. […] In hoc certamine lex erat, vt nemo coronaretur, nisi in quemcunque in medium prodenutem, sine discrimine & electione congrederetur : non enim licebat eligere eum, cum quo victurus certaret, teste PlutarchoPlut.libr. de tranquillit. animi. […] Cruentum & illud spectaculum, quod ludum venatorium exhibebat, quo cum bestiis depugnabatur1.
Car si nous les connaissions, nous ne nous mettrions pas peut-être en peine de les éviter…. » « Ego certe usque ad hoc tempus cum satage rem ad eorum indaginem pervenire non potui. […] « Ego certe usque ad hoc tempus cum satage rem ad eorum indaginem pervenire non potui.
Novit. de Iud. c. 1. de emp. et vend. cum gloss. 2. et Hostien. […] Novit. de Iud. c. 1. de emp. et vend. cum gloss. 2. et Hostien.
Et quia repraesentationes quae fiunt hodie de rebus spiritualibus miscentur cum multis joculationibus et trufis et larvis, ideo non congruit cas in ecclesiis fieri, nec per clericos… Sed cum histriones utuntur indifferenter tali exercitio ad repraesentandum etiam turpia, vel vituperandum et irridendum personas spirituales, vel sacramenta et divinum cultum, vel miscentur ibi superstitiones vel periculum vitae, ut tendere arcum super funem et hujusmodi, illicita est ars et eam oportet dimittere. » — D’où il suit que, dans la pensée de saint Antonin, histrionatus ars est bien l’équivalent de ludus scenicus, d’art dramatique, puisqu’il s’agit de repaesentationes, et comme, pour en parler, il s’autorise de saint Thomas, c’est donc qu’à son avis, celui-ci, par histrions, entendait aussi les comédiens.