Cui etiam Dominus contulit splendorem, quoniam omnis ista compositio non ex libidine, sed ex virtute pendebat. […] . « Nec satis hæc culpa est ; etiam mimis et scurrilibus ludicris sanctissimorum personæ interponuntur Deorum. […] 12. « Theodecti etiam Poëtæ cum in quadam Tragœdia vellet aliquid e sacris libris admissere occulos glaucomate suffusos caligasse : et cum erratum cognovisset, exorato Deo redditam sibi aciem. […] Quas licet secundum historiam fuisse credamus, eorum tamen nominibus virtutes, figuratas accepimus, quoniam sicut illæ non solum viris suis per sanctos mores sed etiam extraneis, sint dispendio sui pudoris, ob nimiam pulchritudinem placuerunt, ita sanctæ virtutis et suos mirabiles omnibus reddunt, et extraneos quadam admiratione sui perstringunt, hinc est quod et ipsi qui vitiose vivunt, virtutes vitis anteponunt.
Voici le texte du chapitre VI, où le théâtre n’est pas « dans un rang entièrement séparé » : « Ludos theatrales, etiam prætextu consuetudinis, exhiberi solitos, et puerilia caeteraque ludicra, quibus Ecclesiae inquinatur honestas et sanctitas, in Christi et sanctorum festivitatibus omnino prohibemus ».
Mortalis etiam criminis rei sunt, qui voluntarie ea audiunt, quamvis ea audiant absque sensuali delectatione et tantum animi gratia. […] Il fait parler en sa place le Père Adam Contzenaa en ces termes : « Affectum amantis numquam verbis aut gestibus exprimant, ne eo quidem fine, ut calamitosus exitus impudicitiæ ostendatur, quia moribus libidinosis contagionis minima aura transfunditur : alienas libidines improvidæ mentes secura non audiunt : nulla scenam mulier ingrediatur, absit a Theatro etiam habitus illus sexus.
Imo nequidem noveram quonam more Comœdia Parisiis daretur, cum comica Molieri Carmina nulla unquam, aliorum paucissima, nec attento animo, evoluissem, et aliunde una ex fama Ritualium notitiam haberem, nec ipso etiam Parisiensi lecto.
Scenici Actores vilissimis etiam quibusdam impetrant aures, ut quibus nullus est in Bibliothecis locus, sit etiam frequens in Theatris. […] Habet suos quosdam & fortasse difficiliores etiam pedes.
Elles vous deviendront faciles, si vous fuyez le théâtre, qui est la perte générale du monde : « Si theatra communem universi pestem fugeritis. » Fuyez même les gens qui les fréquentent, « etiam iis addictos ». Fuyez, si vous le pouvez, jusqu’aux villes où on donne le spectacle « etiam urbium in quibus exhibentur spectacula. » Ibid. […] Fuyez cette malheureuse passion, il est plus facile de la prévenir que de l’arracher quand elle a jeté de profondes racines, ce qui paraît quelquefois impossible, « etiam impossibile videtur ».
Talem volentes removere abusum, statuimus ut nullus Clericus à talibus Joculatores vel Histriones transmissos recipiat, seu provideat aliquod propter victum etiam transeundo. […] Quoniam piè introducta censuetudo representandi populo venerandam Christi Domini Passionem, & gloriosa Martyrum certamina, aliorumque Sanctorum res gestas, hominum perversitate eò deducta est, ut multis offensioni, multis etiam risui & despectui sit : Ideò statuimus ut deinceps Salvatoris Passio, nec in sacro nec in profano loco agatur ; item Sanctorum Mattyria & actiones ne agantur, sed ita piè narrentur, ut Auditores ad corum imitationem, venerationem & invocationem excitentur.
Qui modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis animi est, sine tacitâ spiritûs passione ; nemo ad voluptatem venit sine affectu. […] Non enim tam ille deliquit qui illa simulat, quàm tu præ illo, qui illa fieri jubes, nec solùm jubes, sed etiam exultatione, risu, plausu adjuvas quæ geruntur.
Nam præter verborum licentiam, quibus obscœnitas omnis effunditur, exuuntur etiam vestibus populo flagitante meretrices, quæ tunc mimorum funguntur officio ; et in conspectu populi usque ad satietatem impudicorum luminum cum pudendis motibus detinentur.
Non, Madame, il ne les approuve pas : il nous dit en termes formels, que Superflute in ludo accipitur quod excedit regulam rationis ; quod potest esse… uno modo ex ipsa specie actionum… quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ de se sunt peccata. […] Superflute in ludo accipitur quod excedit regulam rationis ; quod potest esse… uno modo ex ipsa specie actionum… quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ de se sunt peccata.
Quamvis etiam sacri canones, quasdam personas feminarum simul cum clericis in una domo habitare permittant ; tamen, (quod multum dolendum est) sæpe audivimus, per illam concessionem plurima scelera esse commissa, ita ut quidam sacerdotum, cum propriis sororibus concumbentes, filios ex eis generassent.
Parmi les regles sur la lecture & l’impression des livres, faites par ordre du Concile de Trente, qu’on trouve ordinairement à la fin, il en est une qui défend absolument toute image indécente, jusques dans les vignettes, les culs de lampe, les lettres majuscules, ce qui étoit sort commun dans le seziéme siécle, c’étoit l’imitation du théatre grossier du tems, qui mêloit les bouffonneries aux mystères dans les rôles, & les décorations ; car le théatre prit ou donna dans tous les tems le ton du vice, obscenœ imagines in libris etiam in litteris grandiusculis, quas initio librorum, vel capitum imprimi moris est, hujus generis omnia penitus, obliterentur. […] Sans pudeur & sans crainte ils remplissent leurs maisons jusqu’aux plafonds de peintures obscénes, omni pudore abjecto, turpes depingunt dœmonum titillationes etiam tabellis sublimè appensis. […] Vous y ajoutez des Pantomimes, des Actrices, des Satyres ; & au lieu de rougir en voyant ces objets lascifs, vous les gardez avec soin, hæc intuentes non erubescitis : Mais je vous déclare que si vous voulez être Chrétiens, vous devez en abolir l’usage, les regards, l’entretien, jusqu’à la mémoire, usus, aspectus, etiam deponenda memoria.
Soyez-en vous-même le Juge, surtout si vous voulez bien lire encore le Chapitre 27 dans lequel il exhorte les Chrétiens de fuir les Spectacles, quoiqu’il y ait des choses douces, agréables, simples, et même honnêtes parmi les indécentes. « Sint dulcia, licet et grata et simplicia, etiam honesta quaedam. […] La troisième condition, est qu’on ne dise rien d’injurieux à Dieu, ni de préjudiciable au prochain, « vel etiam his quae vergunt in nocumentum proximi 12 ». […] Ce n’est pas que quand je le ferais, je ne m’éloignerais pas de la pensée de Saint Chrysostome, qui dans la quinzième Homélie au peuple, etc. veut que nous ne fuyions pas seulement les péchés, mais les choses même indifférentes qui nous y font tomber insensiblement. « Ne tantum itaque peccata fugiamus, sed etiam quae videntur indifferentia, quae paulatim in haec nos pertrahunt. […] Le second Concile de Chalons, tenu l’an 813, Canon 9, veut que non seulement les Prêtres s’abstiennent des Spectacles ; mais qu’ils persuadent aux fidèles de s’en abstenir et de s’en éloigner. « Non solum ipsi respuant, verum etiam fidelibus respuenda percenseant. […] « De his etiam Principes et Magistratus commonendos esse duximus, ut histriones, mimos, etc. de suis finibus ejiciant.
adoptées par tous les auteurs : Fucare pigmentis quo rubicundior vel condior appareat adulterina fallacia est, quam non dubito etiam ipsas maritas nolle decipit quibus socis permitenda sunt fœminæ ornari secundum veniam, non secundum imperium, nam verus ornatus maximi Christianorum vel Christianorum non tautum, nullus fucus mendax, verum nec auri quidam vestisque pompa sed boni mores sunt. Execranda autem superstitio ligaturum in quibus etiam in auris virorum, in summis ex unâ parte auriculis suspensa deputentur non ad placendum hominibus sed ad serviendum Dæmonibus adhibentur.
« Concupiscentia oculorum. ait Beda, non solum est in discendis magicis artibus ; sed etiam in contemplandis spectaculis. Est ergo quoddam vitium, sicut etiam superbia vitæ, et concupiscentia carnis. »D.
» Cette discipline fut observée en France ; sans accumuler ici les autorités, il suffit de citer les Statuts Synodaux du Diocèse de Soissons de l’an 1561. non seulement on refusait la sépulture Ecclésiastique à ceux qui étaient morts sur la place, mais encore à ceux qui mouraient de leurs blessures : « De jure prohibentur, dit-on dans le titrede sepulturæ, qui torneamento exercendo in ipso et ex ipso exercitio moriuntur, aut ibidem etiam lethale vulnus, unde mors secuta sit, acceperunt.
Sint dulcia licet & grata & simplicia, & etiam honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, perinde habe ut stillicidia mellis de libaculo venenato.
Sint dulcia licet & grata & simplicia, & etiam honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, perindè habe ut stillicidia mellis de libaculo venenato.
Leurs filles, formées à leur école, ne sont pas moins à redouter : « Et sequitur leviter filia matris iter. » Que si quelque Magistrat s’oublie jusqu’à avouer et à traiter en légitimes de pareils enfants, il devient infâme lui-même : « Senatores, Præfectos, etc. placet maculam subire infamiæ, si ex ancilla, scenica, scenicæ filia, vel lenonis filia, susceptos filios in numero legitimorum habuerit, etiam cum nostri prerogativa rescripti quidquid ei donaverit, sive per interpositas personas, totum reddatur. » (L. […] Augustin, dans le livre de la Cité de Dieu, nous a conservé le témoignage : « Romani, cùm artem ludicram totamque scenam in probro ducerent, id genus hominum, non modo reliquorum civium honore carere, sed etiam tribu amoveri, notatione censoria voluerunt. » Ce Saint ajoute, et après lui Orose (Histor.
Mox etiam agrestes satiros nudavit.
Et afin qu’on sache que je n’en parle pas ignoramment et à vue de paysn, comme on dit, je vous veux montrer comme saint Thomas d’Aquin embrassant la défense de la comédie a prononcé l’arrêt sévère mais très juste dû à nos ennemis, en son livre au titre Du Jeu, quest. 22, en ces paroles : « Ludus est necessarius ad conservationem et conversationem vitæ humanæ ; ad omnia autem quæ sunt conversationi humanæ necessaria deputari possunt aliqua officia licita : et ideo etiam officium histrionum quod ordinatur ad solatium hominibus exhibendum, non est secundum se infame aut illicitum ; nec sunt in statu peccati dummodo moderate ludo utantur.