tc. se inebriare vilatenus præsumat : nec precatus in amore sanctorum vel alicujus animæ bibere, vel alios ad bibendum coge

præsumat : nec precatus in amore sanctorum vel alicujus animæ bibere, vel alios ad bibendum cogere, vel se aliena precation

re sanctorum vel alicujus animæ bibere, vel alios ad bibendum cogere, vel se aliena precatione ingurgitare, nec plausus et

risus inconditos et fabulas inanes ibi referte aut cantare præsumat, vel turpia joca ante se fieri patiatur, nec larvas dæ

s paroles indiscrètes, et lascives.« Presbyteri, diaconi, subdiaconi, vel deinceps quibus ducendi uxores licentia modo non

e de la prohibition, et du scandale : « Non oportet ministros altaris vel quos libet clericos spectaculis aliquibus quæ aut

tc. se inebriare vilatenus præsumat : nec precatus in amore sanctorum vel alicujus animæ bibere, vel alios ad bibendum coge

præsumat : nec precatus in amore sanctorum vel alicujus animæ bibere, vel alios ad bibendum cogere, vel se aliena precation

re sanctorum vel alicujus animæ bibere, vel alios ad bibendum cogere, vel se aliena precatione ingurgitare, nec plausus et

risus inconditos et fabulas inanes ibi referte aut cantare præsumat, vel turpia joca ante se fieri patiatur, nec larvas dæ

dist. 5. ex Concilio Nannetensi. « Presbyteri, diaconi, subdiaconi, vel deinceps quibus ducendi uxores licentia modo non

. »dist. 34. ex Concilio Agathensi. « Non oportet ministros altaris vel quos libet clericos spectaculis aliquibus quæ aut

anorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupantur, si qui etiam nunc vel Judaicæ impietatis amentia, vel stolidæ paganitat

ultibus occupantur, si qui etiam nunc vel Judaicæ impietatis amentia, vel stolidæ paganitatis errore, atque insania detinen

omnes C. de feriis  : « sacros quoque Paschæ dies qui septeno numero, vel præcedunt vel sequuntur, dies etiam natalis, atqu

riis  : « sacros quoque Paschæ dies qui septeno numero, vel præcedunt vel sequuntur, dies etiam natalis, atque Epiphaniorum

monii sustinebit, si quis umquam hoc die festo spectaculis interesse, vel cujuscunque Judicis apparitor, prætextu negotii p

teresse, vel cujuscunque Judicis apparitor, prætextu negotii publici, vel privati, quæ hac lege statuta sunt, crediderit te

anorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupantur, si qui etiam nunc vel Judaicæ impietatis amentia, vel stolidæ paganitat

ultibus occupantur, si qui etiam nunc vel Judaicæ impietatis amentia, vel stolidæ paganitatis errore, atque insania detinen

omnes C. de feriis  : « sacros quoque Paschæ dies qui septeno numero, vel præcedunt vel sequuntur, dies etiam natalis, atqu

riis  : « sacros quoque Paschæ dies qui septeno numero, vel præcedunt vel sequuntur, dies etiam natalis, atque Epiphaniorum

monii sustinebit, si quis umquam hoc die festo spectaculis interesse, vel cujuscunque Judicis apparitor, prætextu negotii p

teresse, vel cujuscunque Judicis apparitor, prætextu negotii publici, vel privati, quæ hac lege statuta sunt, crediderit te

ento libidinis, quod ex gestibus et spectaculis publice exhibetur, et vel toleratur a Magistratibus, vel etiam aliquando in

s et spectaculis publice exhibetur, et vel toleratur a Magistratibus, vel etiam aliquando instituitur, ejusque actores præm

mpore ubique obtinent, bona cum conscientia ab homine Christiano agi, vel ab aliis acti, spectari possint, et audiri ? Ut h

tem et delectationem accommodatum esse nemo negabit. Voluptatem autem vel delectationem non eam quæri, quæ intellectum affi

l delectationem non eam quæri, quæ intellectum afficit, ex cognitione vel contemplatione divinarum et humanarum rerum, et c

m pervadit. Inter quos tactus præcipue voluptatibus iis inservit, quæ vel ex libidine fluunt, vel ad eam irritant. Eædem ta

actus præcipue voluptatibus iis inservit, quæ vel ex libidine fluunt, vel ad eam irritant. Eædem tamen, oculis etiam et aur

ntinentes vocari ait, qui tactus aus gustus voluptate superantur, qui vel immodice, vel illicite utuntur re venerea, aut ci

ri ait, qui tactus aus gustus voluptate superantur, qui vel immodice, vel illicite utuntur re venerea, aut cibi et potus lu

intemperantes collocet, qui aut vana, aut stulta, aut etiam obscœna, vel audire vel spectare gaudent, nec in videndo aut a

tes collocet, qui aut vana, aut stulta, aut etiam obscœna, vel audire vel spectare gaudent, nec in videndo aut audiendo mod

stituti, ut voluptatibus duos illos sensus afficiant, iis spectaculis vel dicteriis, quæ ad luxuriam inclinent et invitent.

impietatis suspicione  ». Nam ita se res habet in papatu, ut si quis vel adversus crassissimos abusus, mutire ausit, ilico

uarum nondum pudebat papistas, ut jam ab ipsis non since horrore legi vel audiri possint. Certe ne longe abeamus, habeo pen

t an bona conscientia fidelis talia quæ ibi fiunt et dicuntur, videre vel audire possit ? Cui quæstioni ita positæ negative

5. v. 3. prohibet, « scortationem et omnem impuritatem et avaritiam, vel in nobis nominari, sicut decet sanctos ». Quomodo

s avibus posilire. Quare jam nunc, an posset esse qui spectat integer vel pudicus, Deos suos quos venerantur, imitantur, fi

am ludorum celebritates Deorum festa sunt, siquidem ob Natales eorum, vel templorum novorum dedicationes sunt constituti, e

uorum argumentation huc redit : Indignum est Christiano homini agere vel frequentare ea quæ a superstitione Ethnica ortum

quod legibus civilibus et sanctionibus Ecclesiasticis notati fuerint vel qui histriones agerent, vel qui eorum actibus int

anctionibus Ecclesiasticis notati fuerint vel qui histriones agerent, vel qui eorum actibus interessent. De illis dictum fu

s ob quas uxorem vir repudiare poterat, illa una erat, si circensibus vel theatralibus ludis, vel arenarum spectaculis in i

udiare poterat, illa una erat, si circensibus vel theatralibus ludis, vel arenarum spectaculis in illis locis, in quibus hæ

s, Tragœdiis, mimis, moralitatibus aut similibus ludis, actis publice vel privatim ; cum omni tempore id inter Christianos

Theatrum sit ne, vel esse possit schola, informandis moribus idonea. O

eur paroître repréhensible. De theatro oratio. Theatrum sit ne, vel esse possit schola, informandis moribus idonea.

ornatissimi. Ex quo enim tempore Musa Dramatica humanas calamitates, vel ineptias in lucem urbanam protulit, quot suffraga

ta ; sed eludebantur pleraque levi declinatione, & in petulantem, vel superstitiosam veteris Theatri licentiam detorque

in quibus (jure an injuriâ) palma utrimque vindicatur à dimicantibus, vel in dubio relinquitur. Theatri defensores, si pauc

m controversiam ad duo capita revoco ; & quæro, Theatrum, sit-ne, vel esse possit, Schola informandis moribus idonea ?

moribus idonea quænam intelligi debet ? Ea, ni fallor, quæ præceptis vel exemplis instructa sit idoneis. Quid enim est quò

morum abundet. Cùm enim spectet hominem in omni vitæ genere, hoc est vel ut relictum sibi, vel ut occupatum domi, vel ut c

im spectet hominem in omni vitæ genere, hoc est vel ut relictum sibi, vel ut occupatum domi, vel ut civilibus implicatum ne

mni vitæ genere, hoc est vel ut relictum sibi, vel ut occupatum domi, vel ut civilibus implicatum negotiis, atque ipsum in

ima, media, summa, quam Musa Theatri magistra non assumat erudiendam, vel possit assumere ? Nonne ad hoc Opifices ex offici

egia, ipsos ex Aula Reges in Scenam evocat ? Est-ne aliquid privatum vel publicum, domesticum vel civile officium, de quo

in Scenam evocat ? Est-ne aliquid privatum vel publicum, domesticum vel civile officium, de quo non admoneat ? Nonne indi

abnorme ; si quid in aliqua vitæ parte, aut ullo in genere insolens, vel insulsum, ultra vel citra decorum, nonne id totum

n aliqua vitæ parte, aut ullo in genere insolens, vel insulsum, ultra vel citra decorum, nonne id totum improbat & cast

orum, nonne id totum improbat & castigat ? Ista quidem observare, vel notare non dignatur Philosophia, quæ in moribus n

oportet, atque infrequens. Nisi fortè aliter suadeat gravitas morbi, vel argumenti sanctitas. Tunc enim ad instillandum pi

vel argumenti sanctitas. Tunc enim ad instillandum pietatis studium, vel odium impietatis, quis dubitet penitus recludere

icias, neve tuam tanto anteponas intervallo. Confer utramque tacitus, vel à me palam conferri sinito. Tu nos de moribus doc

nt ? Talia semper optabit Historia ; sed contraria non rarò suggeret, vel invita. Sæpe virtutes ærumnosas, sæpe crimina fel

storiam longè superat. Si quid enim splendoris habent exempla quædam, vel cum leguntur in umbra domestica, & subjiciunt

ificentissimo scenæ apparatu ?   Si quid habent vitæ exempla quæpiam, vel cum inanimis sunt commissa chartis, & affixa

vel cum inanimis sunt commissa chartis, & affixa litteris mutis, vel loquacibus sine sono ; quantò plus habent animæ,

dent, furunt, pallent, fremunt. In tuo conspectu dant scelerum pœnas, vel sumunt ipsi de se, orbati oculis, confossi gladii

ebrò spectantium fletibus immadescit. Et erunt nunc etiam suspicaces, vel meticulosi homines, qui me temeritatis arguant, q

laratus Socrates ad Theatrum Euripidis sederet frequens ? nisi ut ibi vel recognosceret præcepta, quæ tradebat discipulis,

ns ? nisi ut ibi vel recognosceret præcepta, quæ tradebat discipulis, vel tradenda exciperet. Quid fuit, quòd ille Philosop

tabiliret. Quid erat (ut antiquiora & profana omittam testimonia, vel exempla) quòd ille severâ tum vitæ tum doctrinæ s

mpetrasti : O Athalia ! ô Esther ! ô divina poëmata ! quibus si paria vel similia semper exhiberentur, non jam quærendum fo

atra in Gymnasiis erigunt ubi juventus Academica recitandis Tragœdiis vel Comœdiis exerceatur ? Quò pertinet operosorum hom

magnas olim in Republica personas acturi discant maturè ea spernere, vel amare, quæ in scena domestica risu vel plausu exc

ri discant maturè ea spernere, vel amare, quæ in scena domestica risu vel plausu excipi viderint. Utrùm id assequantur juve

e vanos conatus laudare sapientis. De Theatro ad exhibendas Tragœdias vel Comœdias erecto jam mihi, opinor, illud facile as

pedum ad numeros composito, in facili brachiorum jactatione, in agili vel concinnâ libratione corporis nihil est quod repre

ulationem accendere ? Id quærendum esse negas, quod nemo nisi surdus, vel stupidus, auribus & animo non persentiscat. O

cunda pars. QUæ res naturam habet ut per artem recta fieri possit vel prava, ea plerumque nostro vitio in malam partem

a apud imperitam multitudinem, officia censorum apud improbum vulgus, vel inficetum : proindéque suum esse sapientiam docer

e verò spectandum esse undenam ortum ducerent Tragœdia & Comœdia, vel quonam fuissent educatæ modo ; sed considerandum

tem de poësi dramatica existimatio vestra est, scriptores Tragœdiarum vel Comœdiarum Gallici ? Quâ mente, quo consilio ad T

priori parte, quæ potior est, alteram, quæ deterior, sequamini unicè, vel præcipuè ; & oblectationem popularem utilitat

eo tota debet esse ut oblectando profit, in hoc tota sit ut placeat ; vel si placendo noceat. Quod ne temere dictum putetis

Gallorum sensibus geminam accendit cupiditatem, quâ nulla sit pestis vel rei Civili, vel rei Christianæ funestior, ardorem

us geminam accendit cupiditatem, quâ nulla sit pestis vel rei Civili, vel rei Christianæ funestior, ardorem ultionis dico,

s semper nitendo & admirationem movendo, quæsierat plausum, & vel ab invitis extorserat. Racinius contra, quod magi

n actione unitas, & unitatis amica simplicitas. Sæpe geminaverunt vel diviserunt actionem inductis rivalitatibus, &

ollis & violenta cupiditas, quam à Theatro semper exulare decuit, vel numquam eò prodire, nisi ut egregiè castigata con

ivium culpas castigaret majore culpâ, & urbis proceres nominatim, vel male dissimulato nomine maledictis proscinderet ;

in licentia Juvenili severiùs coercendum.   Ego fœminas, eruditionis, vel exquisitæ locutionis gloriam captantes reprehendo

ntes reprehendo. Æqua reprehensio, si nihil sit in muliebri superbia, vel petulantia magis reprehendendum. Ego in homines h

re, quod non sit bene moratum ex omni parte, & ad censuram vitii, vel ad commendationem virtutis elaboratum : qui secuf

recreandis animis appositum. Enimvero Theatrum suum esse horto regio, vel publico simile, qui non alat vulgò arbores fructi

nocentibus fœcundare ? Et verò fingamus eos, in horto illo suo regio, vel publico, Scholam instituere non Platonicam (quale

gere, cùm simulem nihil, & multa dissimulem ? Arguant me erroris, vel calumniæ, si audent, qui scribendis, vel moduland

imulem ? Arguant me erroris, vel calumniæ, si audent, qui scribendis, vel modulandis Dramatibus Lyricis calamum, vel cithar

si audent, qui scribendis, vel modulandis Dramatibus Lyricis calamum, vel citharam commodant. Doceant ipsi numquid sit in a

ramate quamlibet lascivo & nocivo, non explicet quicquid solertiæ vel accepit à natura, vel acquisivit ab arte, vel usu

vo & nocivo, non explicet quicquid solertiæ vel accepit à natura, vel acquisivit ab arte, vel usu comparavit ? Si quid

licet quicquid solertiæ vel accepit à natura, vel acquisivit ab arte, vel usu comparavit ? Si quid in jocis turpiter ambigu

Theatro, & Poëmata ab auctoribus oblata suscipiunt arbitratu suo, vel respuunt, nullum certè admittant Drama, nisi bene

ttant Drama, nisi bene moratum : nullam gerant personam, nisi probam, vel castigabilem in scena, & inibi probè castigan

pectatorum gratiâ peccant. Nemo conveniat ad Theatrum nisi emendates, vel qui emendari velit, brevi Scholam in Scena emenda

id omne lucro apponentes. Quinam postea ? Homines negotiis privatis, vel publicis immersi ac prope obruti ; perpetuis jact

omesticis ; nusquam pejùs habitantes, quàm apud se ; Comœdiam assiduè vel Tragœdiam agentes cum uxore, cum liberis, cum fam

pla ; sic ad fabulam comicam, ut ad sacram concionem, religione pari, vel pari considerantiâ, id est, nullâ se conferentes.

osam animi occupationem ? Atqui tamen Spectatorum ea pars est optima, vel minimè mala. Sunt alii (neque illi numero infrequ

is militantes, tot viri irato Hymenæo conjugati, tot fœminæ avaritia, vel ambitione pronubâ malè collocatæ ? Quid spectator

i, qui istæ spectatrices aucupantur, & expetunt in Theatro ? nisi vel documenta, quibus erudiantur ad nequitiam ; vel e

unt in Theatro ? nisi vel documenta, quibus erudiantur ad nequitiam ; vel exempla, quibus confirmentur in flagitio ; vel pa

diantur ad nequitiam ; vel exempla, quibus confirmentur in flagitio ; vel pabula libidinosa, quibus satientur oculi ; vel f

rmentur in flagitio ; vel pabula libidinosa, quibus satientur oculi ; vel figmenta amatoria, in quibus recognoscantur veri

scena pascendi sint & reficiendi spectatores id genus, quid mirum vel Autores ea proponere Dramata, quæ scripta sint ad

el Autores ea proponere Dramata, quæ scripta sint ad morum licentiam, vel Actores ea licenter agere ? Aut quid vereamur utr

gare ? Qui sibi hoc juris vindicant in iis quæ pertinent ad Poëticam, vel Histrioniam, cujus sunt sæpe rudes, cur non utunt

audicat in versu ; Si quis Actor offendit in gestu, continuo sibilus, vel clamor ex omnibus amphitheatri partibus tollitur.

crudelia quis instituit. Et 29. 31. 32. 33. 19 Spectaculis probandis vel improbandis quæ inspicienda res. Et num. 20. 21.

aculorum ludis. Et Vlpianus, in spectaculis nimiam esse corruptionem, vel deteriorem viuendi modum habere, traditVip. in l.

ue, spectaculum sui præbiturus, posita sit in publico priuatoúe loco, vel in vico : quo tamen loco passim homines spectandi

perpendamus, vt prohibita spectacula nota sint. Spectacula exhibentur vel proponuntur publicè vel virtutis formandæ, vel os

a spectacula nota sint. Spectacula exhibentur vel proponuntur publicè vel virtutis formandæ, vel ostentandæ seu comprobandæ

Spectacula exhibentur vel proponuntur publicè vel virtutis formandæ, vel ostentandæ seu comprobandæ causa, vel voluptatis,

publicè vel virtutis formandæ, vel ostentandæ seu comprobandæ causa, vel voluptatis, vel quæstus gratia. Formabant virtute

tutis formandæ, vel ostentandæ seu comprobandæ causa, vel voluptatis, vel quæstus gratia. Formabant virtutem & robur pa

apud Platonẽ hæcPlato, 12. de legib., Si quis aliquem secum musica, vel gymnica, vel alia quauis facultate certaturum, in

hæcPlato, 12. de legib., Si quis aliquem secum musica, vel gymnica, vel alia quauis facultate certaturum, in certamen des

lim exhibita, summa laude consequẽte eum, qui in ijs vicisset, modico vel nullo commodo nummario coronam tantùm folliatam a

toria, magica, præstigia, indigna sunt quæ ab homine sanæmentis fiant vel fieri inspiciantur : qui enim illis assistunt, vi

pro dilectione, de consec. dist. 3.. Et filius qui se inter arenarios vel mimos sociauerit, & in hac arte seu professio

on oportet, in 2. de pœnit. dist. 5., Non oportet ministros altarus, vel quoslibet clericos spectaculis aliquibus, qui aut

ue quidem apud Lacedæmonas spectacula antiquitus permissa comœdiarum, vel tragœdiarum, nec mulieribus permissum eo pergere,

etiam disciplina Massiliensium, vt nullum aditum iuuentuti in scenam vel theatrum darent : quòd essent morum corruptela, n

tas causas, ob quas vir vxorem repudiauerat, illa est, si circensibus vel theatralibus ludis vel arenarum spectaculis, in i

vxorem repudiauerat, illa est, si circensibus vel theatralibus ludis vel arenarum spectaculis, in illis locis, in quibus h

, & Tusci bufones, per annum ignominiosam illam artem exercentes, vel breuiori tempore moniti si non resipuerint, carer

b. 5. Decret, tit. 14.. Sed de duello, quod non voluptatis causa, sed vel purgationis seu iudicij causa committebatur, dice

x qui prêtaient leurs habits, pour servir aux spectacles : « Matronæ, vel earum mariti, ut vestimenta Conc. Eliberit. can. 

turque, spectaculum sui præbiturus, posita fit in publico, privatove, vel in vico, quo tamen loco passim homines spectaculi

oderate ludo utantur ; id est, non utendo aliquibus illicitis verbis, vel factis ad ludum, etc. » Il est nécessaire qu’on s

la Comédie. « Si qui autem superflua in tales consumunt, ajoute-t-il, vel etiam sustentant illos histriones, qui illicitis

ermes : « Scænicis atque histrionibus, cæterisque hujusmodi personis, vel Apostaticis conversis, vel reversis ad Dominum, g

strionibus, cæterisque hujusmodi personis, vel Apostaticis conversis, vel reversis ad Dominum, gratia, vel reconciliatio no

personis, vel Apostaticis conversis, vel reversis ad Dominum, gratia, vel reconciliatio non negetur. »De Gen. theol. mor. t

Quod ut fideliter fiat, statim eorum ad judices, si in præsenti sunt, vel curatores urbium singularum, desiderium perferatu

. « Potest tamen hoc fieri sine peccato propter aliquam necessitatem, vel causa se occultandi ab hostibus, vel propter defe

to propter aliquam necessitatem, vel causa se occultandi ab hostibus, vel propter defectum alterius vestimenti, vel propter

se occultandi ab hostibus, vel propter defectum alterius vestimenti, vel propter aliud hujusmodi. » C’est l’exception que

rnos spectantibus et mirantibus … ideo vetamus et prohibemus posthac, vel Comœdos admitti in virginum Monasteria, vel virgi

us et prohibemus posthac, vel Comœdos admitti in virginum Monasteria, vel virgines Comœdias, spectare. » Ce sont les termes

turque, spectaculum sui præbiturus, posita fit in publico, privatove, vel in vico, quo tamen loco passim homines spectaculi

vit. Dei cap. XX. « cui hæc fœlicitas displicet. Quisquis eam auferre vel mutare tentaverit, eum libera multitudo avertat a

i cupiditate satiata, metaque laborum, magnam ei suavitatem inservit, vel ipsa tota est suavitas, ut esse velut condimentum

um omnibus animantibus dedit, tum in homines acriores stimulos habet, vel quia hominum cognitio major est, mollior caro ; v

s stimulos habet, vel quia hominum cognitio major est, mollior caro ; vel quia genus hominum amplius propagari voluit : vel

est, mollior caro ; vel quia genus hominum amplius propagari voluit : vel ut virtus, cujus solus homo est capax cum vehemen

erantur ? quæ oblectatio maxime omnium devincit homines, atque ita ut vel ipsa nuda commemoratione animos rapiat ? quid si

re exhalant ; ac nescio an aliquando fabulam agant, quin verba turpia vel imprudentibus sæpe excidant, et hos tamen contend

s impurum, et ad istam artem effœminatione productum Minervam aliquam vel Herculem repræsentet ? nonne violatur majestas, e

ex iis ludis vacaret, nisi natali Imperatoris et imperii die, quo die vel in lucem editus, vel imperii erat sceptra sortitu

nisi natali Imperatoris et imperii die, quo die vel in lucem editus, vel imperii erat sceptra sortitus, idque ante meridie

estitutus. Sensere Imperatores periculum, cum fidicinam nulli licere, vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis, au

Sensere Imperatores periculum, cum fidicinam nulli licere, vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis, aut spectacul

ratores periculum, cum fidicinam nulli licere, vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis, aut spectaculis adhibere

ulum, cum fidicinam nulli licere, vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis, aut spectaculis adhibere sanxerunt. l.

ribuebantur, peccare si non laudem veniam mereri videbatur. Et quidem vel solo tabulæ turpis aspectu homines inflammari ad

s avibus prosilire. Quære jam nunc an possit esse qui spectat integer vel pudicus deos suos quos venerantur, imitantur : fi

m ludorum celebritates deorum festa sunt : siquidem ob natales eorum, vel templorum novorum dedicationes sunt constituti. E

est, ludi vero Circenses Neptuno dicati putantur : ut jam qui spectat vel interest, relicto Dei cultu ad profanos ritus tra

cinoroso destiterunt. Tunc delectat in mimis turpitudinem magisterio, vel quid domi gesserit recognoscere, vel quid gerere

n mimis turpitudinem magisterio, vel quid domi gesserit recognoscere, vel quid gerere possit audire. Adulterium dicitur cum

tuum turpitudines, illas gestuum fœditates ? quæ quanti sint criminis vel hinc intelligi potest, quod et relationem sui int

unc modum : solæ theatrorum sunt impuritates, quæ honeste non possunt vel accusari, Ita nova in arguenda horum turpitudinum

a sacra susceperant per proincias confusus. Nam si quæ scenica mulier vel vir morbo desperata valetudine mente mutata ad no

usas, ob quas vir uxorem repudiare poterat, illa erat, si Circensibus vel theatralibus ludis vel arenarum spectaculis in il

m repudiare poterat, illa erat, si Circensibus vel theatralibus ludis vel arenarum spectaculis in illis locis, in quibus hæ

I. c. V. Pater etiam exhæredare poterat filium qui se inter arenarios vel mimos sociasset, et in ea arte perseverasset invi

ui habetur c. Presbyteri d. 34. ne presbyteri, diaconi et subdiaconi, vel deinceps quibus ducendi uxores licentia non est,

c. LIV. prohibentur, de pœnit. d. V. c. non oportet ministros altaris vel quoslibet clericos spectaculis aliquibus quæ aut

rdos, et Tusci bufones per annum ignominiosam illam artem exercentes, vel breviori tempore moniti si non resipueint, carere

s interdicta esse spectacula edicitur his verbis. Ut filii sacerdotum vel clericorum spectacula secularia non exhibeant, se

endant, neque a Christianis legibus discrepare, inscitia antiquitatis vel improbitatise, aut utroque vitio peccantes, quos

unt, apud quos antiquitus nulla permittebantur spectacula comœdiarum, vel tragœdiarum ; atque degenerante more, ut fit, adm

pueris omnia turpia procul removere, et maxime quæcumque habent in se vel obscœnitatem vel improbitatem. » Num qui talia pr

ia procul removere, et maxime quæcumque habent in se vel obscœnitatem vel improbitatem. » Num qui talia præcepta pueris ins

», idem repetit lib. V. ante finem. « Nulla, inquit, fuerunt apud eos vel scenicorum, vel athletarum, vel Circensium certam

lib. V. ante finem. « Nulla, inquit, fuerunt apud eos vel scenicorum, vel athletarum, vel Circensium certamina, non fœminæ

em. « Nulla, inquit, fuerunt apud eos vel scenicorum, vel athletarum, vel Circensium certamina, non fœminæ vendentes florem

inter alia illicita et exitialia ; abundent, inquit, « publica scorta vel propter omnes quibus fieri placuerit, vel propter

t, inquit, « publica scorta vel propter omnes quibus fieri placuerit, vel propter eos maxime qui habere privata non possunt

s vitiis corrumpi noxium in primis est, ea licentia et opportunitate, vel sua sponte, vel aliorum invitatu ad lupanaria con

i noxium in primis est, ea licentia et opportunitate, vel sua sponte, vel aliorum invitatu ad lupanaria concurrunt, noxiaqu

. Nos igitur considerantes hæc spectacula, ubi tauri et feræ in circo vel foro agitantur, a pietate et charitate Christiana

s, quacumque tam Ecclesiastica, quam mundana, etiam Imperiali, regia, vel quavis alia dignitate fulgentibus, quovis nomine

ia, vel quavis alia dignitate fulgentibus, quovis nomine nuncupentur, vel quibusvis communitatibus et rebus publicis, hac p

tam regularibus quam secularius beneficia Ecclesiastica obtinentibus, vel in sacris ordinibus constitutis sub excommunicati

ue obligationes, juramenta et vota a quibusvis personis, unversitate, vel collegio de hujusmodi taurorum agitatione, etiam

ominum spectacula a Pontifice vocantur, quibus tauri et feræ in circo vel foro agitantur. » CAP. XXII. Gregorii XIII. Po

ctacula taurorum aliarumque ferarum et bestiarum agitationes exercere vel fieri permitterent ; aut illis quomodolibet inter

i tempore pacifice observatis, ac juramento confirmatione Apostolica, vel quavis firmitate alia roboratis, privilegiis quoq

buscumque. Aut si præceptoribus, lectoribus, professoribus prædictis, vel quibusvis aliis communiter aut divisim ab Apostol

ut divisim ab Apostolica sit sede indultum, quod interdici, suspendi, vel excommunicari non possint per litteras Apostolica

regulartibus, quam secularibus beneficia Ecclesiastica obtinentibus, vel in sacris ordinibus constitutis sub excommunicati

sequatur. Clericos vero seculares beneficia Ecclesiastica obtinentes, vel in sacris ordinibus, seu Ecclesiastica dignitate

n, n’est pas un temps de plaisir et de volupté. » « Si qui etiam nunc vel Judæorum impietatis amentia, vel stolidæ Paganita

et de volupté. » « Si qui etiam nunc vel Judæorum impietatis amentia, vel stolidæ Paganitatis errore atque in sania detinen

dibus suis composito gradu incedebant. »Isaïæ 3. « Si qui etiam nunc vel Judæorum impietatis amentia, vel stolidæ Paganita

bant. »Isaïæ 3. « Si qui etiam nunc vel Judæorum impietatis amentia, vel stolidæ Paganitatis errore atque in sania detinen

utuntur indifferenter tali exercitio ad repraesentandum etiam turpia, vel vituperandum et irridendum personas spirituales,

um etiam turpia, vel vituperandum et irridendum personas spirituales, vel sacramenta et divinum cultum, vel miscentur ibi s

et irridendum personas spirituales, vel sacramenta et divinum cultum, vel miscentur ibi superstitiones vel periculum vitae,

s, vel sacramenta et divinum cultum, vel miscentur ibi superstitiones vel periculum vitae, ut tendere arcum super funem et

cati sunt, insunt sacrificia, ludi, feriæ ; sacra enim celebritas est vel cum sacrificia Dies offeruntur, vel cum Diis divi

feriæ ; sacra enim celebritas est vel cum sacrificia Dies offeruntur, vel cum Diis divinis epulationibus celebratur, vel cu

ficia Dies offeruntur, vel cum Diis divinis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum vel feriæ obse

inis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum vel feriæ observantur. » Macrob. l. i. seul nous doit

cati sunt, insunt sacrificia, ludi, feriæ ; sacra enim celebritas est vel cum sacrificia Dies offeruntur, vel cum Diis divi

feriæ ; sacra enim celebritas est vel cum sacrificia Dies offeruntur, vel cum Diis divinis epulationibus celebratur, vel cu

ficia Dies offeruntur, vel cum Diis divinis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum vel feriæ obse

inis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum vel feriæ observantur. » Macrob. l. i.

l’honneur des Dieux L. I. Saturn[alia].. « Sacra enim celebritas est vel quum ludi in honorem aguntur Deorum. » Pline le J

emme : « Tanta impudentia fuit, ut cum muliebri veste in Amphitheatro vel Theatro sedens turpissimè biberit. » Le monde que

es Musiciennes Tit. VII. L. 10. p 371. 372.. « Fidicinam nulli liceat vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis aut

nes Tit. VII. L. 10. p 371. 372.. « Fidicinam nulli liceat vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis aut spectaculi

. L. 10. p 371. 372.. « Fidicinam nulli liceat vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis aut spectaculis adhibere.

1. 372.. « Fidicinam nulli liceat vel emere, vel docere, vel vendere, vel conviviis aut spectaculis adhibere. Nec cuiquam a

sium certaminibus, aut ferarum vacet, nisi illis tantùm diebus quibis vel in lucem editi, vel Imperii sumus sceptra sortiti

ut ferarum vacet, nisi illis tantùm diebus quibis vel in lucem editi, vel Imperii sumus sceptra sortiti : hisque, ut ante m

onnes infâmes et sans honneur Ibid.. « Si qua in publicis Porticibus, vel in his Civitatum locis in quibus nostræ solent Im

at in loco honesto in honestas adnotare personas. In aditu vero Circi vel Theatri prosceniis ut conlocetur non vetamus. » C

, hoc est Gentiles, nec ad militiam admittantur, nec administratoris, vel judicis honore decorentur. » Le Christianisme se

petendum, ut spectacula Theatrorum cæterorumque ludorum die Dominica, vel cætaris Religioni Christianæ diebus celeberrimis

ianorum ac fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc vel Judæi impietatis amentia, vel stolidæ paganitatis

cultibus occupentur. Si qui etiam nunc vel Judæi impietatis amentia, vel stolidæ paganitatis errore atque insania detinent

ssances et les transféraient à un autre jour : « Si in nostrum ortum, vel natalem celebranda solemnitas inciderit, differat

le Débonnaire d’ordonner « Si quis vestem sacerdotalem aut monasticam vel mulieris religiosæ vel qualicumque Ecclesiastico

r « Si quis vestem sacerdotalem aut monasticam vel mulieris religiosæ vel qualicumque Ecclesiastico statui similem indutus

’exerçaient à rimer en Latin et en Français « Pleraque amatoria Metro vel Rithmo composita reliquisti Carmina, quæ præ nimi

. Satius enim fuerat otiari, quam turpitur occupari. Hinc mimi, salii vel saliares, balatrones, æmiliani, gladiatores, Palæ

am rationis excedit. Dictum est autem, quod ludicra sive jocosa verba vel facta sunt dirigibilia secundum rationem et ideò

um obscœnum quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocum

quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum quæ d

itarum circumstantiarum, puta cum aliqui utuntur ludo, veltemporibus, vel locis indebitis, aut etiam præter convenientiam n

ationem præponit aliqui dilectioni Dei, ita quod contra præceptum Dei vel Ecclesiæ, talibus ludis non refugiat. », que tout

statu peccati ; peccarent etiam omnes qui eorum ministeri uterentur, vel qui eis aliqua largirentur, tanquam peccati fauto

moderatè ludo utantur, id est, non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis à factis ad ludum, et non adhibendo ludum,

verbis vel factis à factis ad ludum, et non adhibendo ludum, negotiis vel temporibus indebitum. », que le divertissement ét

n même temps très propres à persuader qu’elle est condamnable « Dicta vel facta in quibus non queritur nisi delectatio anim

acta in quibus non queritur nisi delectatio animalis vocantur ludicra vel jocosa, et ideo necesse est talibus interdum uti,

est quod prædicta delectatio non quæratur in aliquibus operationibus vel turpibus, vel nocivis... Aliud autem attendendum

icta delectatio non quæratur in aliquibus operationibus vel turpibus, vel nocivis... Aliud autem attendendum est, ne totali

es aurait eu tous ensemble L. 1. Ep[istola]. 15.. « Audisses comœdum, vel lectorem, vel lyristem, vel quæ mea liberalitas,

ous ensemble L. 1. Ep[istola]. 15.. « Audisses comœdum, vel lectorem, vel lyristem, vel quæ mea liberalitas, omnes. » Le mê

. 1. Ep[istola]. 15.. « Audisses comœdum, vel lectorem, vel lyristem, vel quæ mea liberalitas, omnes. » Le même Pline, loua

e des gens infâmes, des Histrions et des Jongleurs. « Personas turpes vel inhonestas, vel Histriones vel Joculatores. » Il

es, des Histrions et des Jongleurs. « Personas turpes vel inhonestas, vel Histriones vel Joculatores. » Il paraît qu’il y a

ns et des Jongleurs. « Personas turpes vel inhonestas, vel Histriones vel Joculatores. » Il paraît qu’il y avait aussi en A

jeux déshonnêtes. « Prohibemus Clericis ne intersint ludis inhonestis vel choreis. » Un Concile tenu à Bude en Hongrie l’an

res ou obscènes. « Scurrilitas quarta species gulæ est, quando scurra vel joculator dicit verba jocosa aut immunda. » Il se

t les sauts périlleux des Charlatans. « Comœdias, farsas, histrionum, vel circulatorum saltus omnino talibus diebus prohibe

e produisaient ces sortes de Pièces. « Nullus ex Mimis, Histrionibus, vel etiam Academicis fabulosam ullam scriptionem reci

bus, vel etiam Academicis fabulosam ullam scriptionem recitare audeat vel publicè, vel privatim nisi à nobis, vel nostro Vi

m Academicis fabulosam ullam scriptionem recitare audeat vel publicè, vel privatim nisi à nobis, vel nostro Vicario General

m scriptionem recitare audeat vel publicè, vel privatim nisi à nobis, vel nostro Vicario Generali priùs et revisa fuerit et

soient publiquement dénoncés excommuniés. « Comœdias, ludos, scœnicos vel Theatrales, sub anathematis pœna prohibet hæc Syn

erponatur quod non Latinum sit ac decorum, nec persona ulla muliebris vel habitus inducatur. » L’Université de Paris est su

lutis alienæ et propriæ periculo in eâ parte fræna laxent, innixi uni vel altero testimonio S. Thomæ male intellecto. » Tom

Parochiali, denuncient statim Promotoribus, ut promensura contemptus vel offensæ puniantur. » Ibid. pag. 461., que lorsque

onatur quod non Latinum sit et decorum ; nec personna ulla muliebris, vel habitus, introducatur. » Ratio studior[um]. Reg.

pénitence et de privation de l’Eucharistie Can[on]. 57. : « Matronæ, vel earum mariti vestimenta sua, ad ornandam sæculari

a proprie est histrionum. Orchestra Chori, in qua est et Thymele, quæ vel tribunal est vel ara. » Vitruve. « Apud Græcos, T

trionum. Orchestra Chori, in qua est et Thymele, quæ vel tribunal est vel ara. » Vitruve. « Apud Græcos, Tragici vel Comici

mele, quæ vel tribunal est vel ara. » Vitruve. « Apud Græcos, Tragici vel Comici Actores in Scœna peragunt, reliqui autem a

subitariis gradibus, et scena in tempus structa, ludos edi solitos : vel si vetustiora repetas, stantem populum spectaviss

. 275. 95. [NDA] « Ea fuit vitæ indulgentia ut cogeretur nonnunquam vel in venerationes pergere, vel in Theatrum descende

vitæ indulgentia ut cogeretur nonnunquam vel in venerationes pergere, vel in Theatrum descendere, vel spectactulis interess

r nonnunquam vel in venerationes pergere, vel in Theatrum descendere, vel spectactulis interesse. » Jul. Capit. p. 304. 9

b Ecclesiâ. » Can[on]. 62. 213. [NDA] « Prohibendum ne qua fidelis vel Cathecumena, aut comicos, aut viros Scenicos habe

l. [Châlons-sur-Saône] « Si quis vestem sacerdotalem aut monasticam vel mulieris religiosæ vel qualicumque Ecclesiastico

« Si quis vestem sacerdotalem aut monasticam vel mulieris religiosæ vel qualicumque Ecclesiastico statui similem indutus

2. in notis ad Can[on]. Trull[o]. p. 909. « Pleraque amatoria Metro vel Rithmo composita reliquisti Carmina, quæ præ nimi

. Satius enim fuerat otiari, quam turpitur occupari. Hinc mimi, salii vel saliares, balatrones, æmiliani, gladiatores, Palæ

am rationis excedit. Dictum est autem, quod ludicra sive jocosa verba vel facta sunt dirigibilia secundum rationem et ideò

um obscœnum quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocum

quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum quæ d

itarum circumstantiarum, puta cum aliqui utuntur ludo, veltemporibus, vel locis indebitis, aut etiam præter convenientiam n

ationem præponit aliqui dilectioni Dei, ita quod contra præceptum Dei vel Ecclesiæ, talibus ludis non refugiat. » « Maxime

statu peccati ; peccarent etiam omnes qui eorum ministeri uterentur, vel qui eis aliqua largirentur, tanquam peccati fauto

moderatè ludo utantur, id est, non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis à factis ad ludum, et non adhibendo ludum,

verbis vel factis à factis ad ludum, et non adhibendo ludum, negotiis vel temporibus indebitum. » 257. [NDA] « Quædam ver

sunt ab eis de his recipi decimæ. » 2. 2. q. 87, a. 2. ad 2. « Dicta vel facta in quibus non queritur nisi delectatio anim

acta in quibus non queritur nisi delectatio animalis vocantur ludicra vel jocosa, et ideo necesse est talibus interdum uti,

est quod prædicta delectatio non quæratur in aliquibus operationibus vel turpibus, vel nocivis... Aliud autem attendendum

icta delectatio non quæratur in aliquibus operationibus vel turpibus, vel nocivis... Aliud autem attendendum est, ne totali

lutis alienæ et propriæ periculo in eâ parte fræna laxent, innixi uni vel altero testimonio S. Thomæ male intellecto. » Tom

Parochiali, denuncient statim Promotoribus, ut promensura contemptus vel offensæ puniantur. » Ibid. pag. 461. Pratique du

onatur quod non Latinum sit et decorum ; nec personna ulla muliebris, vel habitus, introducatur. » Ratio studior[um]. Reg.

rire des discours polis, ou rustiques, ou malhonnêtes, ou plaisants : vel urbana, vel rustica, vel turpia, vel faceta : qui

cours polis, ou rustiques, ou malhonnêtes, ou plaisants : vel urbana, vel rustica, vel turpia, vel faceta : qui est, dit-il

ou rustiques, ou malhonnêtes, ou plaisants : vel urbana, vel rustica, vel turpia, vel faceta : qui est, dit-il, ce que nous

, ou malhonnêtes, ou plaisants : vel urbana, vel rustica, vel turpia, vel faceta : qui est, dit-il, ce que nous appelons pl

 Comœdias, tragœdiasve, ait DD. Bouvier, non multùm turpes componere, vel in theatro repræsentare, à mortali tamen communit

atricas quibus inserviunt, sed liberum est confessariis eos admittere vel repellere, secundùm naturam repræsentationum ad q

i nec res turpes repræsentantur, nec modus repræsentandi est turpis : vel si hæc concurrant, audiuntur ob solam vanam curio

es de la citation de Mgr Gousset : « At quandò turpia repræsentantur, vel modus est turpis, audiunturque ob delectationem e

qui vestes ad solum hunc usum destinatas ex professo vendunt, locant vel conficiunt ; 4° eos qui scenis theatralibus assis

er excusantem habentes, non peccant ; 2° eos qui aliquoties duntaxat, vel ex quibusdam circumstantiis tantùm spectaculis no

moderatè ludo utantur, id est, non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis ad ludum, et non adhibendo ludum negotiis

i eorum eis tribuendo. Si qui autem superfluè sua in tales consumant, vel etiam sustentent illos histriones qui illicitis l

e la comédie. Si qui autem superflua in tales consumunt, ajoute-t-il, vel etiam sustentant illos histriones, qui illicitis

iant ab eis aliqua verba, quæ narrantes aliis, gloriantur se ab illo, vel illo didicisse : Et sicubi forte vel audiendo, ve

es aliis, gloriantur se ab illo, vel illo didicisse : Et sicubi forte vel audiendo, vel discendo parum aliquid scientiæ con

iantur se ab illo, vel illo didicisse : Et sicubi forte vel audiendo, vel discendo parum aliquid scientiæ conquisierint, co

imis parum labia commovent, quasi orent, propter alios circumstantes, vel sedentes ; et statim ad fabulas, et ad vaniloquia

subitariis gradibus, et scena in tempus structa, ludos edi solitus : vel si vetustiora repetas stantem populum spectavisse

« Festis insunt sacrificia, Epulæ, Ludi, Feriæ… Sacra celebritas est, vel cum sacrifica Diis offeruntur, vel cum dies divin

Ludi, Feriæ… Sacra celebritas est, vel cum sacrifica Diis offeruntur, vel cum dies divinis Epulationibus celebratur, vel cu

ifica Diis offeruntur, vel cum dies divinis Epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum Feriæ

nis Epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum Feriæ observantur. » Macrob. lib. 1. Saturn.

simplici duntaxat, quæ non pertineat ad proprium ejus loci negotium, vel officium. Cæterum et plateæ, et forum, et balnea,

minibus attigerimus. Proinde si Capitolium, si Serapeum sacrificator, vel adorator intravero ; a Deo excidam, quemadmodum C

rificator, vel adorator intravero ; a Deo excidam, quemadmodum Circum vel Theatrum spectator. Loca nos non contaminant per

ferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo gerviter

ia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo gerviter percussa ; a

subitariis gradibus, et scena in tempus structa, ludos edi solitos ; vel si vetustiora repetas, stantem populum spectaviss

is, quæ Saturni nomine significatur, quidquid gignit, ipsa consumat : vel sicut idem opinatur Varro, quod pertineat Saturnu

velut Comœdiæ, quales Menander, ejusve imitatores agendas dederunt : vel argumenta fictis casibus amatorum referta, quibus

ndas dederunt : vel argumenta fictis casibus amatorum referta, quibus vel multum se arbiter exerevit, vel Apuleieum nonnunq

ctis casibus amatorum referta, quibus vel multum se arbiter exerevit, vel Apuleieum nonnunquam lusisse miramur. Hoc totum f

e « Apud Græcos fuit lege concessum ut quod vellet Comœdia nominatim, vel de quo vellet, diceret. Itaque sicut in iisdem li

dem libris (de Republica) loquitur Affricanus, quem illa non attigit, vel potius quem non vexavit, cui pepercit ? Esto popu

c concludit hunc locum, ut ostendat veteribus disciplicuisse Romanis, vel laudari quemquam in scena vivum hominem, vel vitu

disciplicuisse Romanis, vel laudari quemquam in scena vivum hominem, vel vituperari. » Idem. Je finirai cette observation

rnal. cap. 16. « Sacra celebritas est, cum sacrificia Diis offerumur, vel cum dies divinis epulationibus celebratur, vel cu

ificia Diis offerumur, vel cum dies divinis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum feriæ

nis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum feriæ observantur. » Idem., comprennent les s

uale Pagani fecerunt, et adhuc faciunt in Kalendis Janvarii, cervolo, vel vegula ? si fecisti, triginta dies in pane et aqu

s sunt positæ, intactæ, incorruptæque consistant. Nam cum ex nonnulis vel ludorum vel Circensium, vel agonum origo fuerit e

æ, intactæ, incorruptæque consistant. Nam cum ex nonnulis vel ludorum vel Circensium, vel agonum origo fuerit exorta, non c

rruptæque consistant. Nam cum ex nonnulis vel ludorum vel Circensium, vel agonum origo fuerit exorta, non convenit ea conve

ri, sic illud abstersit, ut ne solennibus quidem Principum natabilus, vel imperialis honoris gratia Circenses putaret esse

tatori se adjungere, illum vero alteri, nec usquam eos mente versare, vel recordari verborum nostrorum, neque spiritualium,

uotidie contremiscite, ne irascatur Dominus et pereatis de via justa. vel ipsa signa agnoscite : quia æreum factum est cœlu

net, ut corrigamini pœnitando, qui vobis etiam ingratis præstitit, ut vel sub nomine servorum ejus, vel in locis Martyrum e

qui vobis etiam ingratis præstitit, ut vel sub nomine servorum ejus, vel in locis Martyrum ejus hostiles manus evaderetis.

ei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc Judaïcæ impietatis amentia, vel stolidæ Paganitatis errore, atque insania detinen

tendum, ut spectacula Theatrorum, cæterorumque ludorum, die Dominica, vel cæteris religionis Christianæ diebus celeberrimis

ula convenire. » Concil. Africanum post consulatum Stiliconis Can. 28 vel 61. secundum Codicem canonum Ecclesiæ Africana.,

hoc nos pro nobis in carne natus, Salvator mundi noster edocuit ? hoc vel perse ipsum, vel per Apostolos prædicavit. » Salv

in carne natus, Salvator mundi noster edocuit ? hoc vel perse ipsum, vel per Apostolos prædicavit. » Salvian. lib. 6. de P

cessorum nostrorum vestigiis inhærentes, detestabiles illas nundinas, vel ferias, quas vulgo torneamenta vocant, in quibus

sunt quæ a singulis Pontificibus diverso tempore sublata sunt noxia, vel abjecta. Non enim simul omnes in corpore curat me

ferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo graviter

ia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo graviter percussa, at

prononcer « Pronuntiandive causa ; id est, pronuntiaturus Comœdiam, vel Satyram. » Glossa., qui sont dans la loi ci-dessu

Scéniques sous peine d’excommunication « Prohibendum ne quæ fidelis, vel Catechumena, aut Comicos, aut Scenicos viros habe

e d’être déposés. « Que personne, dit ce Concile « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel tragicas personas induat… Eos ergo

s. « Que personne, dit ce Concile « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel tragicas personas induat… Eos ergo qui deinceps a

des Pantomimes, ou d’un vil Histrion « Si quæ in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in quibus solent nostræ i

s solent nostræ imagines consecrari, pictura Pantomimum veste humili, vel rugosis finibus agitatorem, aut vilem referat His

e disent ces Empereurs dans cette loi « Si qua in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in quibus nostræ solent i

at in loco honesto inhonestas adnotare personas. In aditu vero Circi, vel in Theatri prosceniis, ut collocentur, non vetamu

« Il faut, dit le Concile d’Elvire « Prohibendum est ne qua fidelis, vel Catechumena, aut Comicos, aut Scenicos viros habe

de « Vir nec ullo modo propriam expellat uxorem nisi…vel Circensibus, vel Theatralibus ludis, vel arenarum spectaculis in i

ropriam expellat uxorem nisi…vel Circensibus, vel Theatralibus ludis, vel arenarum spectaculis in ipsis locis in quibus hæc

nem et Philosophum Nero nihil amplius, quam urbe, Italiaque submovit, vel contemptu omnis infamiæ, vel ne fatendo dolorem,

amplius, quam urbe, Italiaque submovit, vel contemptu omnis infamiæ, vel ne fatendo dolorem, irritaret ingenia. » Idem ibi

t les Empereurs, en cette loi du Code « Si qua in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in quibus nostræ solent i

ssertation ? « Que personne, dit ce Concile « Sed neque quis Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo

Que personne, dit ce Concile « Sed neque quis Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo qui deinceps a

 Clerici nunquam personati incedant, neque Comœdias, fabulas, coreas, vel quid aliud ludicrum ex iis quæ ab Histrionibus ex

vel quid aliud ludicrum ex iis quæ ab Histrionibus exhibentur, agant, vel spectent ; ne visus et obtutus sacris mysteriis d

m theatrica opprobria parcendum sibi a Poëtis nullo modo putaverunt : vel Diis suis etiam sic consimilari appetentes, vel m

llo modo putaverunt : vel Diis suis etiam sic consimilari appetentes, vel metuentes ne honestiorem famam ipsi requirendo, e

comment il traduit ces paroles de Minucius Félix· : « Nunc enim Mimus vel exponit adulteria, vel monstrat, nunc enervis His

paroles de Minucius Félix· : « Nunc enim Mimus vel exponit adulteria, vel monstrat, nunc enervis Histrio amorem dum singit,

eux, dit-il « Nec Tragici quidem, aut Comici parcunt, et non ærumnas, vel errores domus alicujus Dei præfantur. » Tertull.

nander ille versificator... Concedimus vobis hæc inutilia ; vos autem vel similiter nobis a vestris nugis decedite. »Tatian

de illis speciebus spectaculorum ; quæ sæculari litteratura lusoriam, vel agonisticam scenam dispungunt. Quod si tragœdiæ e

mus contumelios, aut scommata jactantes, non eos qui fingunt amantes, vel ebrios, nam qui in cibis, et mensarum lautitiis,

ues. « Il faut défendre, dit le Concile « Prohibendum ne qua fidelis, vel Catechumena, aut Comicos, aut scenicos viros habe

t aux Ecclésiastiques, sous peine d’être déposés « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo

tiques, sous peine d’être déposés « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo qui deinceps a

t de illis speciebus spectaculorum, quæ sæculari litteratura lusoriam vel agonisticam scenam dispungunt. Quod si Tragœdiæ e

ariis, Pantomimis, cæterisque portentis, quia piget dicere malum tale vel noscere, de solis Circorum, ac Theatrorum impurit

pronuncietur, cum concupiscentiæ sæculi damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ,

um concupiscentiæ sæculi damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ, ita et voluptati

scentiæ sæculi damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ, ita et voluptatis concupis

damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ, ita et voluptatis concupiscentia est : sp

. Nam et si qui modeste et probe spectaculis fruitur, pro dignitatis, vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione ; non tam

qui modeste et probe spectaculis fruitur, pro dignitatis, vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione ; non tamen immobilis

men ad spectaculum concurritur : commune dedecus delectat ; videlicet vel recognoscere vitia, vel discere ; convertitur in

rritur : commune dedecus delectat ; videlicet vel recognoscere vitia, vel discere ; convertitur in illud pudoris publici lu

e Réfutation par ces paroles que S. Augustin écrit à Nectarius « Lege vel recole in eisdem libris quam prudenter ; disserat

nus quod non libris suis expresserit, pro argumento ubique instituens vel laudem virtutis, vel animæ et corporis purgatione

uis expresserit, pro argumento ubique instituens vel laudem virtutis, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, ve

ue instituens vel laudem virtutis, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, vel precationem, vel alia ejusmodi ve

l laudem virtutis, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, vel precationem, vel alia ejusmodi versibus complexus

, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, vel precationem, vel alia ejusmodi versibus complexus, obscœnitates, e

ut libellos ipsos qui amores accenderent, igni consumptos abolendos, vel qui eos composuisset authori functionem Episcopal

minarum perturbationibus, unde scribendi argumenta Poëtæ sumpserunt ; vel Comœdiarum fœditatibus tenerum et bene formatum a

urpia procul removere, et maxime quæcumque habent in se obscœnitatem, vel improbitatem. » Aristoteles lib. 7. Politic. cap

tate ornantes se, et non in tortis crinibus, aut auro aut margaritis, vel veste pretiosa ; sed quod decet mulieres promitte

le gain. « Celui, dit Baronah célèbre Jurisconsulte « Qui de Christo vel Martyre Tragœdiam hodie agit, non notatur, nisi f

re infâmes. « Celui, dit un célèbre Jurisconsulte « Qui de Christo, vel Martyre Tragœdiam hodie agit, non notatur nisi fo

us impurum et adistam artem effœminatione productum Minervam aliquam, vel Herculem repræsentat ? Nonne violatur majestas et

iones recitentur, aut Tragœdiæ, Comœdiæ, Fabulæ, aut alii Judi Latini vel Gallici exhibeantur, quibus lascivia, petulantia,

animo esto, huic incommodo cito medebor, si aliquot versus Euripidis, vel Sophoclis pronuntiaveris. Mox Demosthenes, aliquo

stum ac motum corporis componebat, vocemque formabat. Sæpe etiam duos vel tres menses continue domi inclusus permanebat, ab

mentum declarationis et exercitationis sumebat ex sermonibus habitis, vel ex negotiis cum iis agitatis qui ipsum adibant, e

Trullo « Statuimus ut nullus vir deinceps muliebri veste induatur ; vel mulier veste viro conveniente. Eos ergo qui deinc

tamen quandoque hoc fieri sine peccato propter aliquam necessitatem, vel causa se occultandi ab hostibus, vel propter defe

to propter aliquam necessitatem, vel causa se occultandi ab hostibus, vel propter defectum alterius vestimenti, vel propter

se occultandi ab hostibus, vel propter defectum alterius vestimenti, vel propter aliquid aliud hujusmodi. » S. Thomas 22.

d natus es ? cur alienam tibi assumis speciem ? cur mentiris fœminam, vel tu, fœmina virum ? suis unumquemque sexum induit

rponatur quod non Latinum sit et decorum, nec persona ulla muliebris, vel habitus introducatur. » Ex regulis Provincialis d

m Ecclesiæ inquinetur honestas, prælibatam ludibriorum consuetudinem, vel potius corruptelam curetis a vestris Ecclesiis ex

ce titre « Ludi Theatrales etiam prætextu consuetudinis in Ecclesiis, vel per Clericos fieri non debent. » Titul. dict. Can

um benedicunt : alii ut Reges, ac duces induti, quod festum fatuorum, vel innocentium, seu puerorum in quibusdam regionibus

horeæ, mercimonia, negotationes, et alia Ecclesiam, divinum officium, vel ejus honestatem perturbantia fieri prohibemus. »

um talia potius inducant homines ad compunctionem, quam ad lasciviam, vel voluptatem, sicut in Pascha sepulchrum Domini, et

e « Est alius ludus qui dicitur humanus qui fit ad recreationem suam, vel aliorum. Et iste aliquando dicitur theatralis a l

rvalis, quæ larvæ sunt deformitates hominum per appositionem colorum, vel rerum, quæ vulgariter dicuntur Maschera aliquando

rporis ludibrio gestus, et habitus hominum repræsentant cum Comœdiis, vel sine. » In sexto de vit. et honest. Cleric. C. Cl

terum verba non intelligentibus ; ideo veramus, et prohibemus posthac vel Comœdos admitti in virginum Monasteria vel virgin

mus, et prohibemus posthac vel Comœdos admitti in virginum Monasteria vel virgines Comœdias spectare. » Concil. Colon. an.

qu’il n’est question de ludis pertinentibus tantum ad ornatum urbis, vel lætitiam populi, qui encore ne seraient prohibés 

statu peccati : Peccarent etiam omnes qui eorum ministerio uterentur, vel qui eis aliqua largirentur, tamquam peccati fauto

ludo moderate utantur, id est, non utendo aliquibus illicitis verbis, vel factis ad ludum ; et non adhibendo ludum negotiis

i eorum eis tribuendo. Si qui autem superflue sua in tales consumunt, vel etiam sustentant illos Histriones qui illicitis l

lle, Histrion, dit-il « Histrio dicitur qui per aliquod instrumentum, vel corporis gesticulationem homines intendit provoca

corporis gesticulationem homines intendit provocare ad varios risus, vel ad ineptam lætitiam. Et qui ob hoc ei dat, immola

devolutum. Paphnutius eo magis instabat, requirens si quid ei forte, vel inter latrocinia pii operis fuisset admissum. Nih

de Milan tenu l’an 1573 « Festis in diebus ne Comœdiæ, ludi scenici, vel Theatrales, hastiludia, et alia cujusvis generis

sous le nom de spectacles du Théâtre « Non oportet Ministros altaris, vel quoslibet Clericos spectaculis aliquibus, quæ aut

m, maxime dum divinum celebratur officium. Monebiturque ab Ordinario, vel Parœcho Magistratus, ut id nequaquam fieri permit

oncile « Diebus Dominicis, et aliis Festis Comœdias, ludos scenicos, vel theatrales, et alia ejus generis irreligiosa spec

 Clerici nunquam personati incedant, neque Comœdias, Fabulas, Choræas vel quid aliud ludicram ex iis quæ ab Histrionibus ex

vel quid aliud ludicram ex iis quæ ab Histrionibus exhibentur, agant, vel spectent ; ne visus, et obtutus sacris mysteriis

omœdiarum, aut Chorearum, aut profani ullius spectaculi actores sint, vel spectatores. » Concil. Aquense an. 1585.. ne se m

m facinora destiterunt. Tum delectat in Mimis turpitudinum magisterio vel quid domi gesserit, recognoscere vel quid gerere

in Mimis turpitudinum magisterio vel quid domi gesserit, recognoscere vel quid gerere possit, audire : adulterium discitur,

æc legent si quis tamen legere volet, per eumdem Dominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, vel

men legere volet, per eumdem Dominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, vel in privatis colloqu

ominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, vel in privatis colloquiis, quocumque tempore se dabi

a personne qui puisse assembler l’amour de l’un et de l’autre « Hinc vel maxime intelligunt Ethnici factum Christianum de

iant ab eis aliqua verba, quæ narrantes aliis, gloriantur se ab illo, vel illo didicisse : Et sicubi forte vel audiendo, ve

es aliis, gloriantur se ab illo, vel illo didicisse : Et sicubi forte vel audiendo, vel discendo parum aliquid scientiæ con

iantur se ab illo, vel illo didicisse : Et sicubi forte vel audiendo, vel discendo parum aliquid scientiæ conquisierint, co

imis parum labia commovent, quasi orent, propter alios circumstantes, vel sedentes ; et statim ad fabulas, et ad vaniloquia

subitariis gradibus, et scena in tempus structa, ludos edi solitus : vel si vetustiora repetas stantem populum spectavisse

« Festis insunt sacrificia, Epulæ, Ludi, Feriæ… Sacra celebritas est, vel cum sacrifica Diis offeruntur, vel cum dies divin

Ludi, Feriæ… Sacra celebritas est, vel cum sacrifica Diis offeruntur, vel cum dies divinis Epulationibus celebratur, vel cu

ifica Diis offeruntur, vel cum dies divinis Epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum Feriæ

nis Epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum Feriæ observantur. » Macrob. lib. 1. Saturn.

simplici duntaxat, quæ non pertineat ad proprium ejus loci negotium, vel officium. Cæterum et plateæ, et forum, et balnea,

minibus attigerimus. Proinde si Capitolium, si Serapeum sacrificator, vel adorator intravero ; a Deo excidam, quemadmodum C

rificator, vel adorator intravero ; a Deo excidam, quemadmodum Circum vel Theatrum spectator. Loca nos non contaminant per

ferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo gerviter

ia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo gerviter percussa ; a

subitariis gradibus, et scena in tempus structa, ludos edi solitos ; vel si vetustiora repetas, stantem populum spectaviss

is, quæ Saturni nomine significatur, quidquid gignit, ipsa consumat : vel sicut idem opinatur Varro, quod pertineat Saturnu

velut Comœdiæ, quales Menander, ejusve imitatores agendas dederunt : vel argumenta fictis casibus amatorum referta, quibus

ndas dederunt : vel argumenta fictis casibus amatorum referta, quibus vel multum se arbiter exerevit, vel Apuleieum nonnunq

ctis casibus amatorum referta, quibus vel multum se arbiter exerevit, vel Apuleieum nonnunquam lusisse miramur. Hoc totum f

« Apud Græcos fuit lege concessum ut quod vellet Comœdia nominatim, vel de quo vellet, diceret. Itaque sicut in iisdem li

dem libris (de Republica) loquitur Affricanus, quem illa non attigit, vel potius quem non vexavit, cui pepercit ? Esto popu

c concludit hunc locum, ut ostendat veteribus disciplicuisse Romanis, vel laudari quemquam in scena vivum hominem, vel vitu

disciplicuisse Romanis, vel laudari quemquam in scena vivum hominem, vel vituperari. » Idem. Texte en grec. Texte en grec.

rnal. cap. 16. « Sacra celebritas est, cum sacrificia Diis offerumur, vel cum dies divinis epulationibus celebratur, vel cu

ificia Diis offerumur, vel cum dies divinis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum feriæ

nis epulationibus celebratur, vel cum ludi in honorem aguntur Deorum, vel cum feriæ observantur. » Idem. « Itaque cum ad m

uale Pagani fecerunt, et adhuc faciunt in Kalendis Janvarii, cervolo, vel vegula ? si fecisti, triginta dies in pane et aqu

s sunt positæ, intactæ, incorruptæque consistant. Nam cum ex nonnulis vel ludorum vel Circensium, vel agonum origo fuerit e

æ, intactæ, incorruptæque consistant. Nam cum ex nonnulis vel ludorum vel Circensium, vel agonum origo fuerit exorta, non c

rruptæque consistant. Nam cum ex nonnulis vel ludorum vel Circensium, vel agonum origo fuerit exorta, non convenit ea conve

ri, sic illud abstersit, ut ne solennibus quidem Principum natabilus, vel imperialis honoris gratia Circenses putaret esse

tatori se adjungere, illum vero alteri, nec usquam eos mente versare, vel recordari verborum nostrorum, neque spiritualium,

uotidie contremiscite, ne irascatur Dominus et pereatis de via justa. vel ipsa signa agnoscite : quia æreum factum est cœlu

net, ut corrigamini pœnitando, qui vobis etiam ingratis præstitit, ut vel sub nomine servorum ejus, vel in locis Martyrum e

qui vobis etiam ingratis præstitit, ut vel sub nomine servorum ejus, vel in locis Martyrum ejus hostiles manus evaderetis.

ei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc Judaïcæ impietatis amentia, vel stolidæ Paganitatis errore, atque insania detinen

tendum, ut spectacula Theatrorum, cæterorumque ludorum, die Dominica, vel cæteris religionis Christianæ diebus celeberrimis

ula convenire. » Concil. Africanum post consulatum Stiliconis Can. 28 vel 61. secundum Codicem canonum Ecclesiæ Africana. D

hoc nos pro nobis in carne natus, Salvator mundi noster edocuit ? hoc vel perse ipsum, vel per Apostolos prædicavit. » Salv

in carne natus, Salvator mundi noster edocuit ? hoc vel perse ipsum, vel per Apostolos prædicavit. » Salvian. lib. 6. de P

cessorum nostrorum vestigiis inhærentes, detestabiles illas nundinas, vel ferias, quas vulgo torneamenta vocant, in quibus

sunt quæ a singulis Pontificibus diverso tempore sublata sunt noxia, vel abjecta. Non enim simul omnes in corpore curat me

ferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo graviter

ia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; Solon terra baculo graviter percussa, at

Caligula. « Pronuntiandive causa ; id est, pronuntiaturus Comœdiam, vel Satyram. » Glossa. « Eos enim qui quæstus causa

. Maritum dist. 33. ex Gennadij c. 72. « Prohibendum ne quæ fidelis, vel Catechumena, aut Comicos, aut Scenicos viros habe

nione arceatur. » Concil. Eliberitian. can. 67. « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel tragicas personas induat… Eos ergo

 » Concil. Eliberitian. can. 67. « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel tragicas personas induat… Eos ergo qui deinceps a

sunt. » L. semper ff. de regul. jur. « Si quæ in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in quibus solent nostræ i

s solent nostræ imagines consecrari, pictura Pantomimum veste humili, vel rugosis finibus agitatorem, aut vilem referat His

llatur. » L. signa, C. de spectacul. « Si qua in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in quibus nostræ solent i

at in loco honesto inhonestas adnotare personas. In aditu vero Circi, vel in Theatri prosceniis, ut collocentur, non vetamu

n ead. leg. imperial. Cod. de nup. « Prohibendum est ne qua fidelis, vel Catechumena, aut Comicos, aut Scenicos viros habe

. « Vir nec ullo modo propriam expellat uxorem nisi…vel Circensibus, vel Theatralibus ludis, vel arenarum spectaculis in i

ropriam expellat uxorem nisi…vel Circensibus, vel Theatralibus ludis, vel arenarum spectaculis in ipsis locis in quibus hæc

nem et Philosophum Nero nihil amplius, quam urbe, Italiaque submovit, vel contemptu omnis infamiæ, vel ne fatendo dolorem,

amplius, quam urbe, Italiaque submovit, vel contemptu omnis infamiæ, vel ne fatendo dolorem, irritaret ingenia. » Idem ibi

os. » Tertul. de spectacul. cap. 22. « Si qua in publicis porticibus vel in his civitatum locis, in quibus nostræ solent i

nione arceatur. » Concil. Eliber. can. 67. « Sed neque quis Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo

 » Concil. Eliber. can. 67. « Sed neque quis Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo qui deinceps a

 Clerici nunquam personati incedant, neque Comœdias, fabulas, coreas, vel quid aliud ludicrum ex iis quæ ab Histrionibus ex

vel quid aliud ludicrum ex iis quæ ab Histrionibus exhibentur, agant, vel spectent ; ne visus et obtutus sacris mysteriis d

m theatrica opprobria parcendum sibi a Poëtis nullo modo putaverunt : vel Diis suis etiam sic consimilari appetentes, vel m

llo modo putaverunt : vel Diis suis etiam sic consimilari appetentes, vel metuentes ne honestiorem famam ipsi requirendo, e

in Trist. « Nec Tragici quidem, aut Comici parcunt, et non ærumnas, vel errores domus alicujus Dei præfantur. » Tertull.

nander ille versificator... Concedimus vobis hæc inutilia ; vos autem vel similiter nobis a vestris nugis decedite. »Tatian

de illis speciebus spectaculorum ; quæ sæculari litteratura lusoriam, vel agonisticam scenam dispungunt. Quod si tragœdiæ e

mus contumelios, aut scommata jactantes, non eos qui fingunt amantes, vel ebrios, nam qui in cibis, et mensarum lautitiis,

cil. Constantin. pseudo sext. can. 51. « Prohibendum ne qua fidelis, vel Catechumena, aut Comicos, aut scenicos viros habe

unione arceatur. » Concil. Eliberitan. cap. 67. « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo

. » Concil. Eliberitan. cap. 67. « Sed neque Comicas, vel Satyricas, vel Tragicas personas induat. Eos ergo qui deinceps a

t de illis speciebus spectaculorum, quæ sæculari litteratura lusoriam vel agonisticam scenam dispungunt. Quod si Tragœdiæ e

ariis, Pantomimis, cæterisque portentis, quia piget dicere malum tale vel noscere, de solis Circorum, ac Theatrorum impurit

pronuncietur, cum concupiscentiæ sæculi damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ,

um concupiscentiæ sæculi damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ, ita et voluptati

scentiæ sæculi damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ, ita et voluptatis concupis

damnatur. Nam sicut pecuniæ, vel dignitatis, vel gulæ, vel libidinis, vel gloriæ, ita et voluptatis concupiscentia est : sp

. Nam et si qui modeste et probe spectaculis fruitur, pro dignitatis, vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione ; non tam

qui modeste et probe spectaculis fruitur, pro dignitatis, vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione ; non tamen immobilis

men ad spectaculum concurritur : commune dedecus delectat ; videlicet vel recognoscere vitia, vel discere ; convertitur in

rritur : commune dedecus delectat ; videlicet vel recognoscere vitia, vel discere ; convertitur in illud pudoris publici lu

. » Ibid. « Non gaudet super iniquitate. » 1. Cor. 13. v. 6. « Lege vel recole in eisdem libris quam prudenter ; disserat

nus quod non libris suis expresserit, pro argumento ubique instituens vel laudem virtutis, vel animæ et corporis purgatione

uis expresserit, pro argumento ubique instituens vel laudem virtutis, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, ve

ue instituens vel laudem virtutis, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, vel precationem, vel alia ejusmodi ve

l laudem virtutis, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, vel precationem, vel alia ejusmodi versibus complexus

, vel animæ et corporis purgationem, vel Theologiam, vel precationem, vel alia ejusmodi versibus complexus, obscœnitates, e

ut libellos ipsos qui amores accenderent, igni consumptos abolendos, vel qui eos composuisset authori functionem Episcopal

minarum perturbationibus, unde scribendi argumenta Poëtæ sumpserunt ; vel Comœdiarum fœditatibus tenerum et bene formatum a

urpia procul removere, et maxime quæcumque habent in se obscœnitatem, vel improbitatem. » Aristoteles lib. 7. Politic. cap

tate ornantes se, et non in tortis crinibus, aut auro aut margaritis, vel veste pretiosa ; sed quod decet mulieres promitte

runt. » S. Augustin. lib. 2. de Civit. Dei cap. 13. « Qui de Christo vel Martyre Tragœdiam hodie agit, non notatur, nisi f

iolan. de actionibus et repræsentationibus sacris. « Qui de Christo, vel Martyre Tragœdiam hodie agit, non notatur nisi fo

us impurum et adistam artem effœminatione productum Minervam aliquam, vel Herculem repræsentat ? Nonne violatur majestas et

iones recitentur, aut Tragœdiæ, Comœdiæ, Fabulæ, aut alii Judi Latini vel Gallici exhibeantur, quibus lascivia, petulantia,

animo esto, huic incommodo cito medebor, si aliquot versus Euripidis, vel Sophoclis pronuntiaveris. Mox Demosthenes, aliquo

stum ac motum corporis componebat, vocemque formabat. Sæpe etiam duos vel tres menses continue domi inclusus permanebat, ab

mentum declarationis et exercitationis sumebat ex sermonibus habitis, vel ex negotiis cum iis agitatis qui ipsum adibant, e

. v. 5. « Statuimus ut nullus vir deinceps muliebri veste induatur ; vel mulier veste viro conveniente. Eos ergo qui deinc

tamen quandoque hoc fieri sine peccato propter aliquam necessitatem, vel causa se occultandi ab hostibus, vel propter defe

to propter aliquam necessitatem, vel causa se occultandi ab hostibus, vel propter defectum alterius vestimenti, vel propter

se occultandi ab hostibus, vel propter defectum alterius vestimenti, vel propter aliquid aliud hujusmodi. » S. Thomas 22.

d natus es ? cur alienam tibi assumis speciem ? cur mentiris fœminam, vel tu, fœmina virum ? suis unumquemque sexum induit

rponatur quod non Latinum sit et decorum, nec persona ulla muliebris, vel habitus introducatur. » Ex regulis Provincialis d

m Ecclesiæ inquinetur honestas, prælibatam ludibriorum consuetudinem, vel potius corruptelam curetis a vestris Ecclesiis ex

Cleric. « Ludi Theatrales etiam prætextu consuetudinis in Ecclesiis, vel per Clericos fieri non debent. » Titul. dict. Can

um benedicunt : alii ut Reges, ac duces induti, quod festum fatuorum, vel innocentium, seu puerorum in quibusdam regionibus

horeæ, mercimonia, negotationes, et alia Ecclesiam, divinum officium, vel ejus honestatem perturbantia fieri prohibemus. »

um talia potius inducant homines ad compunctionem, quam ad lasciviam, vel voluptatem, sicut in Pascha sepulchrum Domini, et

« Est alius ludus qui dicitur humanus qui fit ad recreationem suam, vel aliorum. Et iste aliquando dicitur theatralis a l

rvalis, quæ larvæ sunt deformitates hominum per appositionem colorum, vel rerum, quæ vulgariter dicuntur Maschera aliquando

rporis ludibrio gestus, et habitus hominum repræsentant cum Comœdiis, vel sine. » In sexto de vit. et honest. Cleric. C. Cl

terum verba non intelligentibus ; ideo veramus, et prohibemus posthac vel Comœdos admitti in virginum Monasteria vel virgin

mus, et prohibemus posthac vel Comœdos admitti in virginum Monasteria vel virgines Comœdias spectare. » Concil. Colon. an.

statu peccati : Peccarent etiam omnes qui eorum ministerio uterentur, vel qui eis aliqua largirentur, tamquam peccati fauto

ludo moderate utantur, id est, non utendo aliquibus illicitis verbis, vel factis ad ludum ; et non adhibendo ludum negotiis

i eorum eis tribuendo. Si qui autem superflue sua in tales consumunt, vel etiam sustentant illos Histriones qui illicitis l

R[esponsione]. ad 3. « Histrio dicitur qui per aliquod instrumentum, vel corporis gesticulationem homines intendit provoca

corporis gesticulationem homines intendit provocare ad varios risus, vel ad ineptam lætitiam. Et qui ob hoc ei dat, immola

devolutum. Paphnutius eo magis instabat, requirens si quid ei forte, vel inter latrocinia pii operis fuisset admissum. Nih

bidem de Histrionibus. « Festis in diebus ne Comœdiæ, ludi scenici, vel Theatrales, hastiludia, et alia cujusvis generis

Voyez la 5. Réfutation du chap. 12. « Non oportet Ministros altaris, vel quoslibet Clericos spectaculis aliquibus, quæ aut

m, maxime dum divinum celebratur officium. Monebiturque ab Ordinario, vel Parœcho Magistratus, ut id nequaquam fieri permit

c. 29. « Diebus Dominicis, et aliis Festis Comœdias, ludos scenicos, vel theatrales, et alia ejus generis irreligiosa spec

 Clerici nunquam personati incedant, neque Comœdias, Fabulas, Choræas vel quid aliud ludicram ex iis quæ ab Histrionibus ex

vel quid aliud ludicram ex iis quæ ab Histrionibus exhibentur, agant, vel spectent ; ne visus, et obtutus sacris mysteriis

omœdiarum, aut Chorearum, aut profani ullius spectaculi actores sint, vel spectatores. » Concil. Aquense an. 1585. « Ad sp

m facinora destiterunt. Tum delectat in Mimis turpitudinum magisterio vel quid domi gesserit, recognoscere vel quid gerere

in Mimis turpitudinum magisterio vel quid domi gesserit, recognoscere vel quid gerere possit, audire : adulterium discitur,

æc legent si quis tamen legere volet, per eumdem Dominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, vel

men legere volet, per eumdem Dominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, vel in privatis colloqu

ominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, vel in privatis colloquiis, quocumque tempore se dabi

fait périr l’innocence de celui qui s’y abandonne. Sap. 4 bv « Hinc vel maxime intelligunt Ethnici factum Christianum de

mp; d’exil : Si quis ex Scenicis vestem sacerdotalem aut monasticam, vel mulieris Religiosæ, vel qualicumque Ecclesiastico

Scenicis vestem sacerdotalem aut monasticam, vel mulieris Religiosæ, vel qualicumque Ecclesiastico statui similem indutus

spectacles sont défendus aux Clercs : Non oportet ministros altaris, vel quoslibet Clericos spectaculis aliquibus… interes

m Ecclesiæ inquinetur honestas, prælibatam ludibriorum consuetudinem, vel potiùs corruptelam curetis à vestris Ecclesiis ex

cùm talia potiùs inducant homines ad compunctionem, quàm ad lasciviam vel voluptatem, sicut in Pascha, Sepulchrum, Domini,

o moderato ludo utantur, id est non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis ad ludum. D. Th. 2.02. qu. 168. art. 3. ad

Paulo antè superiùs citata. Si qui auem superflua in tales consumunt, vel etiam sustentant histriones qui illicitis ludis u

née 397. Scenicis atque histrionibus, ceterisque hujusmodi personis, vel apostaticis conversis & reversis ad Dominum,

personis, vel apostaticis conversis & reversis ad Dominum, gratia vel reconciliatio non negetur. Conc. Carthag. III. ca

o moderato ludo utantur, id est non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis ad ludum. D. Th. 2.02. qu. 168. art. 3. ad

Paulo antè superiùs citata. Si qui auem superflua in tales consumunt, vel etiam sustentant histriones qui illicitis ludis u

nno 314. Scenicis atque histrionibus, ceterisque hujusmodi personis, vel apostaticis conversis & reversis ad Dominum,

personis, vel apostaticis conversis & reversis ad Dominum, gratia vel reconciliatio non negetur. Conc. Carthag. III. ca

ecessorum nostrorum vestigiis inhærentes, detestabiles illas nundinas vel ferias, quas vulgo torneamenta vocant, in quibus

pudorem exuerint, volunt quidem videri, pulchræ, similiter autemmalæ vel invitæ convincuntur.) » Les Vierges Chrétiennes n

ongeque à majoribus traditam, quæ pectora eorum hostiliter obsidebat, vel potius possidebat, devictam, antequàm reipsa id o

agendas Deo gratias corda atque ora converti. Et ecce jam ferme octo vel amplius anni sunt, propitio Christo, ex quo illic

doute eût rendu les Majeurs infâmes « Si qua in publicis porticibus, vel in his civitatum locis in quibus solent nostræ im

s solent nostræ imagines consecrari, pictura Pantomimum veste humili, vel rigosis sinibus agitatorem aut vilem offerat Hist

, Cod. ex puib. caus. irrogt infam. « Si qua in publicis porticibus, vel in his civitatum locis in quibus solent nostræ im

s solent nostræ imagines consecrari, pictura Pantomimum veste humili, vel rigosis sinibus agitatorem aut vilem offerat Hist

toient cette indécence : Ut non sit persona indecens, sicut Clericus vel Religionsus. 2. Que ce soit seulement dans le te

ouissance publique : Ut sit tempore lætitiæ, ut liberationis gratiâ, vel in nuptiis & hujusmodi. 3. Que l’honnêteté y

Paris. part. 3. c. 4. Teste Gregorio, melius est dominico die arare, vel fodere, quam choreas ducere. Il est inutile de d

Christianos, ad nuptias venientes se turpiter & indecorè gerere, vel saltare ; sed modestè cœnare & prandere, ut d

e actionum… quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocu

quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ

tu d’enhaut ? & comment Dieu, qui est avec ses dons Ubi sunt duo vel tres congregati in Nomine meo, ibi sum in medio e

e actionum… quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocu

quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ

Qui amat periculum peribit in illo. Eccles 3. v. 27. Ubi sunt duo vel tres congregati in Nomine meo, ibi sum in medio e

iam, nomini Christiano gravissimam ignominiam Censeo Principi eam rem vel maxime curæ fore, ne aut ipse suo exemplo auctori

us, Augustinus ait, cui hæc felicitas displicet. quisquis eam auferre vel mutare tentaverit, eum libera multitudo avertat a

re exhalant. ac nescio an aliquando fabulam agant, quin verba turpia, vel imprudentibus sæpe excidant : et hos tamen conten

; toutes sortes de Spectacles irréligieux : Comœdios, ludos Scenicos vel Theatrales & alia ejus generis irreligiosa sp

nec in articulo mortis reconciliati fuerunt : undè si contingat quòd vel Excommunicatorum corpora per violentiam aliquorum

contingat quòd vel Excommunicatorum corpora per violentiam aliquorum, vel alio casu, in cemeterio ecclesiastico tumulentur 

s removere abusum, statuimus ut nullus Clericus à talibus Joculatores vel Histriones transmissos recipiat, seu provideat al

e effectus est primæ excommunicationis ; alium elongandi ab Ecclesiâ, vel detinendi extra, & iste est effectus secundæ

ciles ont « Scenicis atque histrionibus cæterisque hujusmodi personis vel Apostaticis reversis gratia non negetur. » Concil

m ludorum celebrationes Deorum festa sunt, si quidem ob natales eorum vel templorum novorum dedicationes sunt constituti et

op. Ant. « Scenicis atque histrionibus cæterisque hujusmodi personis vel Apostaticis reversis gratia non negetur. » Concil

m ludorum celebrationes Deorum festa sunt, si quidem ob natales eorum vel templorum novorum dedicationes sunt constituti et

o spectaculorum vitiosa redditur, in quantum homo sit pronus ad vitia vel lasciviæ vel crudelitatis per ea quæ ibi repræsen

um vitiosa redditur, in quantum homo sit pronus ad vitia vel lasciviæ vel crudelitatis per ea quæ ibi repræsentantur : Unde

vince de Cambrai. « Nullus fidelis amovendus, nisi sit excommunicatus vel interdictus, aut alio notorio crimine notatus, vi

me il est dit dans le Recueil Conc. Turon. « Comædias, ludos scenicos vel theatrales et alia hujus generis irreligiosa spec

. « Nam etsi quis modeste et probe spectaculis fruitur pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tame

quis modeste et probe spectaculis fruitur pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis

e parle le Droit, une irrégularité par défaut « Ex defectu Sacramenti vel lenitatis. » de Sacrement ou de douceur ; mais l

œminarum perturbationibus, unde scribendi argumenta Poetæ sumpserunt, vel Comœdiarum fœditatibus tenerum et bene formatum a

o spectaculorum vitiosa redditur, in quantum homo sit pronus ad vitia vel lasciviæ vel crudelitatis per ea quæ ibi repræsen

um vitiosa redditur, in quantum homo sit pronus ad vitia vel lasciviæ vel crudelitatis per ea quæ ibi repræsentantur : Unde

vince de Cambrai. « Nullus fidelis amovendus, nisi sit excommunicatus vel interdictus, aut alio notorio crimine notatus, vi

licæ, mimi et histriones. » Conc. Turon. « Comædias, ludos scenicos vel theatrales et alia hujus generis irreligiosa spec

. « Nam etsi quis modeste et probe spectaculis fruitur pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tame

quis modeste et probe spectaculis fruitur pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis

51. cap. Pro Dilect. dist. 2. de Consecrat. « Ex defectu Sacramenti vel lenitatis. » Isidor. Pelus. edit. Paris. an. 15

œminarum perturbationibus, unde scribendi argumenta Poetæ sumpserunt, vel Comœdiarum fœditatibus tenerum et bene formatum a

s ne soient convertis : Quæ turpi causâ acquiruntur, sicut meretricio vel histrionatu. Rien n’est plus précis, l’histrionat

ré à la prostitution, les Histrions aux femmes débauchées, meretricio vel histrionatu. On ne veut pas que l’Eglise accepte

donné pour exemple, & comparé à celui des Courtisannes, Meretrix vel Histrio. En matiere de restitution & d’admini

résente des choses indécentes ou capables de porter au péché, turpium vel ad peccatum provocantium, on pèche en les regarda

d’impureté ou de cruauté : Per hæc homo fit pronus ad vitia lasciviæ vel crudelitatis. Voilà bien le théatre & les fun

pendebet pendebat 218 plautonice plutonice 192 manca Ad malum, vel solum esse movendo 247 cerca cerva 262 alcu

sa il Santo, nunquid ferrea sunt carnes notre, ut non contremiscant ? vel etiam sensus noster adamantinus, ut non mollescat

obscenum ; quando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis, vel factis, vel etiam his, quæ vergunt in proximi noc

uando scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis, vel factis, vel etiam his, quæ vergunt in proximi nocum entum ; q

do moderate ludo utantur, idest on utendo aliquibus illicitis verbis, vel factis ad ludum : et non adhibendo ludum negotiis

do moderate ludo utantur; idest on utendo aliquibus illicitis verbis, vel factis ad ludum; et non ahibendo ludum negotiis,

2 q. 168 a. 3.6.. « Quando uditur aliquis causa ludi turpibus verbis, vel factis; aut etiam his, que vergunt in proximi noc

de se sunt peccata mortalia. » E aggiunge. « Cum aliqui utantur ludo vel temporibus, vel locis indebitis ; aut etiam prete

ata mortalia. » E aggiunge. « Cum aliqui utantur ludo vel temporibus, vel locis indebitis ; aut etiam preter conventiam neg

diceL. 4. 6. 3. d. 8. n. 63.« Si turpiloquium fiat animo excitandi se vel alios ad turpia, vel cum periculo in illa consent

n. 63.« Si turpiloquium fiat animo excitandi se vel alios ad turpia, vel cum periculo in illa consentiendi, et si animus i

2 § 6 4. n. 188.« Idem dico de loquentibus surpia ex quadam levitate, vel ob aliam unam causam, seu solatium, et nullo modo

t audientes non sunt probate vite: tunc datur circunstantia scandali: vel saltem credi potest, vel timeri probabiliter, ex

ate vite: tunc datur circunstantia scandali: vel saltem credi potest, vel timeri probabiliter, ex hujusmodi rebus scandalum

cosi2.2 q. 43. a. 7. c.« Quandoque scandalum procedit ex infirmitate, vel ignorantia, et hujusmodi est scandalum pusillorum

jusmodi est scandalum pusillorum, propter quod sunt spiritualia bona, vel occultanda, vel etiam interdum nos sumus Domini,

dalum pusillorum, propter quod sunt spiritualia bona, vel occultanda, vel etiam interdum nos sumus Domini, dimittere quando

el gioco di turpi parole, ovvero fatti, « causa ludi turpibus verbis, vel factis », come scrive S. Tommaso. E Caietano comm

senza venereo dilettamento. « Etiam facti per joco, causa vanitatis, vel levitatis absque delectatione venerea. »dhCome se

’ fatti: come avvisa Girolamo Santo, dicendo. « Scandalum est dictum, vel factum minus rectum, quod ex se alteri occasionem

perché « nocua dicuntur, quae sunt nocumentum fame, honoris, persona; vel alteribus boni, tam corporalis, quam spiritualis

, ovvero con pericolo della vita. « Cum miscentur ibi superstitiones, vel periculum vitæ, illicita est Ars. » Viguerio nota

bus Comoedias turpes, Respondeo, si Comoedia res turoes repræsentent, vel eo modo, ut ad venerem, ut plurimum excitent, pec

est peccatum mortale illis interesse cum delectatione rerum narratum, vel cum periculo delectationis, vel alterius peccatis

esse cum delectatione rerum narratum, vel cum periculo delectationis, vel alterius peccatis gravis. Non est vero peccatum m

esiastici, che mentre « assistunt Comoediis Comadys secluso scandalo, vel alio periculo peccati, non peccant mortaliter ver

 priìncipaliter est, quod delectatio non quæratur in turpibus factis, vel verbis ad lasciviam provocantibus; quia tales lud

ræsentatores rerum admodum turpium, et Comediarum, qua continent res, vel modos, valde turpes, et ad Venerem excitantes, pe

bus, et cum Amasiis. colloquentes »  compaiono: « et quæ ut plurimum vel sunt, vel fuerunt Meretrices, aut Adultere ». Fra

um Amasiis. colloquentes »  compaiono: « et quæ ut plurimum vel sunt, vel fuerunt Meretrices, aut Adultere ». Francesco Ari

ab alio affectu libidinoso, sensata sub peccata mortali se retrahere, vel impedire talem contactum. »L. 4. c. 3. d. 8. n. 6

n comodu debeit esse tale, ut equale; ut si periculum mortio infamia, vel amissionis honoruma. 4. q. i. 54. A, 2 S. The. no

verte oculos ab his; ferva eos, ut erigas melioribus: erige ad Celum: vel nocte stellarum monilia; vel die solem aspice; sp

s, ut erigas melioribus: erige ad Celum: vel nocte stellarum monilia; vel die solem aspice; specta mare. Hec vide: et non i

minibus; et cantam cum eis habet necessitudinem, et convensentiam, ut vel Infantes, ab uberibus pendentes, si steat, et eos

di Platone, e poi soggiunge. « Nam animos nosterde Rep. l. 3. n. 3., vel numerus, vel numeris, prasertim harmonicis, simil

e poi soggiunge. « Nam animos nosterde Rep. l. 3. n. 3., vel numerus, vel numeris, prasertim harmonicis, simillimus est: qu

modo est (questa è la quarta risposta,) quo venialia, puta mendacia, vel odiosa verba. » Voglio aggiungere qui all’autorit

« Si littera intelligatu de veste communi, prohibetur hic talis usus, vel potius abusus, quia est occasia libidinis, quia M

, scrive l’allegato Cornelio. E’ vero che Caietano dice. « Iudiciale, vel ceremoniale preceptum est, evanuit per Christi gr

ieri potest, v. g. si alia desit, vel’opus sit se occultare ab hoste, vel causare prosentatinnis, ut in Comediis. » Silvest

veste virili se vestit iustade causa, velati ab inimitis agnoscatur; vel ob honestansui; aut alterius oblectationem ». Non

nte con Cornelio scrivendo. « Peccatum erit mortale, si sit intentio, vel periculo lascivia, aut alioquin notabile scandalu

è medium moveat, sed secundum aliam rationem, qua inefficacem reddit, vel diminuit alteram intentionem. »c. 4. de Rcl. Tr.

1. propter solam intentione; et in talibus ludus excus ut a peccato, vel peccatum diminuit. Quedam sunt, que secundum suam

ce. « Histrionam peccatusum. v. Histrio. C. 59. consistit in materia, vel inhonesta, utendo scilices actubus, aut verbis in

teria, vel inhonesta, utendo scilices actubus, aut verbis inhonestes; vel divina, ponendo res fidei, aut Ecclesia in iocum.

 Nihil turpe2. p. t. 1. c. 23. 51. C. 59. in ludo scenico, misceatur, vel iniuriosum Deo. » Nel giuoco della scena niente s

sicari; non quod in se ipso sit malus; sicut dare eleemosynam pauperi vel diligere Deum est actus secundum s ebonus; sed re

eam condemnare debent. Quo circa dicendum est. Si nulla necessitate, vel utilitate, sed solum ducta vanitate, aspectui vir

Comica ordinaria si adorna ? Con animo, e fine di piacere «moraliter; vel carnaliter, platonice, vel plutonice ?», moralmen

? Con animo, e fine di piacere «moraliter; vel carnaliter, platonice, vel plutonice ?», moralmente, ovvero carnalmente, all

za altro cattivo fine, non sia peccato mortale. « Ornare se moderate, vel etiam immoderatius, modo non sit non abilis exces

endo ad una Donna. « Si tuo facto, quantumuis pravo, scias, videntes, vel non esse movedos ad veniale peccatum, solum pecca

de omnibus, qua penitens dicit, posset discernere; an sint mortalia, vel venialia; sape enim id nec doctissimi possunt. Sa

rgo est, si sciat in iis, qua communiter occurrunt, an sint mortalia, vel venialia. Item non est necesse, quod in dubiis, q

munia sciat, et de difficilioribus sciat saltem dubitare, aut libros, vel peritiores consulat. »t. de penit. d. 21. sec. 4.

« Cum Principas audire Aliquid velint specians ad mores componendus, vel cum privatim peccata enunttant, vel cum palam con

nt specians ad mores componendus, vel cum privatim peccata enunttant, vel cum palam concionibus publicis intersunt; plurimu

facile putant licita, a qua, a Prelatis, et Principibus fieri vident; vel certe non offerat damnum commune; quare regualrit

leva, deve essere avvisato dal Padre Confessore, « quia Confessarius, vel est Pastores ex officio, vel tunc salte tenet loc

l Padre Confessore, « quia Confessarius, vel est Pastores ex officio, vel tunc salte tenet locum proprii Pastoris ex eius d

Dottore supplicante in questo modo. « Omnes per Dominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, vel

in questo modo. « Omnes per Dominum obtestor, ut vel in concionibus, vel in sacris confessionibus, velin primatis colloqui

n parole il proprio sentimento. « Ab aulis quorundam Principum, eorum vel infortunio, vel vitio veritas exulat; omnibus fer

rio sentimento. « Ab aulis quorundam Principum, eorum vel infortunio, vel vitio veritas exulat; omnibus ferè, qui illis viu

quid deceat venerandum hunc ordinem, quantumque suo exemplo proficiat vel noceat 149. Au reste, suivant l’observation du P.

de Religion, de sentimens & de mœurs : Ad connectendas amicitias, vel tenacissimum vinculum morum similitudo 210. Quel

s de réprimer des excès que nous avons dû prévoir : Sed nos tardiores vel experti, corrigamus quod providere debuimus ».

iones recitentur, aut Tragædiæ, Comœdiæ, Fabulæ, aut alii Ludi Latini vel Gallici exhibeantur, quibus lascivia, petulantia,

elle s’exerce, sont infames & irréguliers, non defectu Sacramenti vel lenitatis, sed ex delicto ; c’est-à-dire, qu’ils

e Consecr. Scenicis atque Histrionibus cæterisque hujusmodi personis, vel Apostaticis conversis, vel reversis ad Dominum, g

istrionibus cæterisque hujusmodi personis, vel Apostaticis conversis, vel reversis ad Dominum, gratia vel reconciliatio non

personis, vel Apostaticis conversis, vel reversis ad Dominum, gratia vel reconciliatio non negetur. Cap. Donare dist. 86.

infames : joculatores verò qui ludunt honesto modo causâ recreationis vel solatii, & nihil contra bonos mores faciunt,

a justæ exhæredationis, si præter voluntatem parentum inter arenarios vel mimos sese filius sociaverit, & in hac profes

ap. 89. in cap. Presb. distinct. 34. Presbyteri, Diaconi, Subdiaconi, vel deinceps quibus ducendæ uxoris licentia non est,

ianorum ac Fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc vel Judæi impietatis amentiâ, vel stolidæ paganitatis

cultibus occupentur. Si qui etiam nunc vel Judæi impietatis amentiâ, vel stolidæ paganitatis errore atque insaniâ detinent

Scenicis etiam non minor furor, turpitudo prolixior ; nunc enim Mimus vel exponit adulteria, vel monstrat : nunc enervis Hi

r furor, turpitudo prolixior ; nunc enim Mimus vel exponit adulteria, vel monstrat : nunc enervis Histrio amorem dum fingit

culorum vitiosa redditur, in quantùm per hoc homo fit pronus ad vitia vel lasciviæ, vel crudelitatis, per ea quæ ibi repræs

a redditur, in quantùm per hoc homo fit pronus ad vitia vel lasciviæ, vel crudelitatis, per ea quæ ibi repræsentantur. Unde

rationis, quando scilicet utitur aliquis causâ ludi, turpibus verbis vel factis, quæ de se sunt peccata mortalia : & s

unt : unde ad pœnitentiam agendam secundùm jura aliqui in monasteria, vel in religiosa loca tendebant. Durand. in 4. d. 17

udus q. 2. Ludus est prohibitus ratione probabilis periculi animæ suæ vel alterius, & hoc etiam est mortale, ut crebrò

iculi cadendi in aliquod mortale, tunc esset mortale, quando scienter vel dubitanter se exponeret, ut cùm in ludis repræsen

mum & principale quòd delectatio non quæratur in turpibus factis, vel verbis ad lasciviam provocantibus, quia tales lud

um. Et verbo Histrio : Si qui autem superfluè sua in tales consumunt, vel etiam sustentant illos Histriones qui illicitis u

ergo inspectio per quam præstatur fomentum joculationis histrionicæ, vel joculationis chorealis potest agere in peccatum m

x Mendoza quæst. 9. Scolastica, §. 11. Id verum esse, licèt componens vel repræsentans id non intendat, quia ex se præbet s

enda sunt, & ii ab iis principibus essent à civitatibus pellendi, vel præficiendi viri graves qui priùs juxta Platonis

faciant : quod maximè providendum est in adolescentibus ne quid tale vel dicant vel audiant. Cùm autem ne talia loquatur p

quod maximè providendum est in adolescentibus ne quid tale vel dicant vel audiant. Cùm autem ne talia loquatur prohibetur,

pictum sit, quod tales actiones imitetur. Juniores autem ne Iamborum, vel Comœdiæ spectatores fiant, lege prohibendi sunt ;

dias neminem honestas appellantem audivi, nisi authores turpitudinum, vel fautores. Eos duntaxat qui ut fœdissima crimina m

Primò, quia causa ludi utuntur (ut supra ostendimus) turpibus verbis, vel factis ; quia mulieres in theatrum inducunt, nemp

entilium. Rursus peccant mortaliter Histriones, quia turpibus verbis, vel factis se & alios christianâ cordis munditiâ

libidinum flamma corripiat. Denique peccatum lethale illud est, quod vel insignem Dei contemptum, vel grave alterius damnu

Denique peccatum lethale illud est, quod vel insignem Dei contemptum, vel grave alterius damnum, vel magnam suî labem, aut

lud est, quod vel insignem Dei contemptum, vel grave alterius damnum, vel magnam suî labem, aut corruptionem habet. Ita Ric

nt, plaudunt, favent ; & ut plurimùm fovent auctoritate, pecuniâ, vel saltem præsentiâ, quod ipsis est cooperari : mort

mortaliter Spectatores, ratione scandali. Scandalum enim est dictum, vel factum minus rectum præbens occasionem ruinæ : es

& ii quibus nulla est periculi ratio, quando ipsorum auctoritate vel exemplo alii illas frequentant. Totius hujus rati

rendis, cùm qui somnibus docentes pronunciamus, non inspicienda unius vel alterius hominis natura est, sed plurium communis

mporibus his è recentioribus permulti. Objectionum Sillogen quæ ipsis vel mihi aliàs objectæ sunt, tum responsiones accipe,

tacula inhonestiora, eaque tantùm horruisse Patres ? At nos non unius vel alterius sæculi Patres attulimus, qui in hujuscem

voce, vultu, totius prope habitu corporis inardescant. Documento sunt vel scenici actores, qui & optimis Poetarum tantù

ipsi principes & populi facilè præstabunt, si eos non recipiant, vel receptos expellant : si pariter civibus suis mand

m abest ut juventutis erudiendæ gratiâ Comœdiæ sint agendæ, ut potiùs vel hac de causa fint abolendæ, ut liceat securè virt

. German. 35. Qui etiam modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tame

5. Qui etiam modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis

saltare elegantiùs quàm necesse est probæ… jocum movere, sermone uti vel molli, vel procaci, vel multâ facetiâ… quæ instru

egantiùs quàm necesse est probæ… jocum movere, sermone uti vel molli, vel procaci, vel multâ facetiâ… quæ instrumenta luxur

necesse est probæ… jocum movere, sermone uti vel molli, vel procaci, vel multâ facetiâ… quæ instrumenta luxuriæ ei cariora

his legibus parere voluerint…. Pauci honore & gloriâ amplificati, vel corrumpere mores civitatis, vel corrigere possunt

auci honore & gloriâ amplificati, vel corrumpere mores civitatis, vel corrigere possunt…. Nobilium vitâ victuque mutato

rationis excedit…. Dictum est autem quòd ludicra, sive jocosa verba, vel facta, sunt dirigibilia secundùm rationem ; &

obscenum, quando scilicet utitur aliquis causâ ludi turpibus verbis, vel factis, vel etiam his quæ vergunt in Proximi nocu

uando scilicet utitur aliquis causâ ludi turpibus verbis, vel factis, vel etiam his quæ vergunt in Proximi nocumentum, quæ

ùm defectum debitarum circumstantiarum, puta cùm aliqui utuntur ludo, vel temporibus, vel locis indebitis, aut etiam præter

tarum circumstantiarum, puta cùm aliqui utuntur ludo, vel temporibus, vel locis indebitis, aut etiam præter convenientiam n

ionem præponit aliquis dilectioni Dei, ita quòd contra præceptum Dei, vel Ecclesiæ, talibus ludis uti non refugiat. Sec. se

ò moderatè ludo utantur, id est non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis ad ludum, & non adhibendo ludum negoti

culorum vitiosa redditur in quantum homo fit pronus ad vitia lasciviæ vel crudelitatis, per ea quæ ibi repræsentantur. Sec.

ans une Dissertation du P. Concina de Spectac. 150. Utinam saltem vel ab ipsâ naturâ insitus defendendi propriæ Religio

Catholicos Clericos ab iis inanissimis fabulis & corruptelis quas vel lapsi hæretici tanquam clericali statui infestas

urâ periculorum plena omniumque laxitatum & dissolutionum occasio vel ipsis sæcularibus hominibus. Concin. Ibid. 151.

id omne lucro apponentes. Quinam postea ? Homines negotiis privatis vel publicis immersi ac propè obruti, perpetuis jacta

domesticis ; nusquam pejus habitantes quàm apud se ; Comœdiam assiduè vel Tragœdiam agentes cum uxore, cum liberis, cum fam

mpla ; sic ad fabulam comicam, ut ad sacram concionem Religione pari, vel pari considerantid, id est nullâ re conferentes.

osam animi occupationem ? Atqui tamen Spectatorum ea pars est optima, vel minimè mala. Sunt alii, neque illi numero infrequ

i, quid istæ Spectatrices aucupantur & expetunt in Theatro ; nisi vel documenta quibus erudientur ad nequitiam, vel exe

etunt in Theatro ; nisi vel documenta quibus erudientur ad nequitiam, vel exempla quibus confirmentur in flagitio, vel pabu

erudientur ad nequitiam, vel exempla quibus confirmentur in flagitio, vel pabula libidinosa quibus satientur oculi vel figm

onfirmentur in flagitio, vel pabula libidinosa quibus satientur oculi vel figmenta amatoria in quibus recognoscantur veri a

Theatro, & Poëmata ab Autoribus oblata suscipiunt arbitratu suo, vel respuunt, nullum certè admittant Poëma nisi bene

, quò insipientiores sumus. Evangelium salvat non eum qui istud legit vel audit, sed qui recipit, amat, & fide vivâ ad

endum est, pravum exemplum ; ne fides & salus simplicium penderet vel à discussionibus quibus impares sunt, vel à pravi

; salus simplicium penderet vel à discussionibus quibus impares sunt, vel à pravis aliquorum Pastorum exemplis, quibus poss

& debent mores suos exigere ! Christum laudemus quòd à mala fide, vel malitia Ministri sanctificationem nostram pendere

prium veritatis domicilium ex quo quidquid verum est, derivatum esse, vel extra quod potiùs nihil omnino verum esse agnosci

ularibus, sub pœna carceris, quam etiam incurrent Prælati negligentes vel non punientes. » Imaginerait-on que S. Jean de l

proprias vestes relinquant, nec ullatenus tegant. Qui contra fecerit, vel Superior qui permiserit, rigorose puniatur. » Il

quere in sanctimonialium mentibus possunt. Ideo vetamus et prohibemus vel comœdias admitti in monasteria, vel virgines comœ

ssunt. Ideo vetamus et prohibemus vel comœdias admitti in monasteria, vel virgines comœdias spectare. A plus forte raison,

les ou des actions défendues, « Non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis. » Art. 3. ad. 3. La deuxième, qu’on n’y d

Commandements de Dieu et de l’Eglise, « Ita quod contra preceptum Dei vel Ecclesia talibus ludis nihil fiat. » Art. 3. in.

o Spectaculorum vitiosa redditur, in quantum homo fit pronus ad vitia vel lasciviæ vel crudelitatis, per ea quæ ibi repræse

um vitiosa redditur, in quantum homo fit pronus ad vitia vel lasciviæ vel crudelitatis, per ea quæ ibi repræsentantur. » On

ues des Comiques. Et Saint JérômeConcil. Elib. can. 7. ne qua fidelis vel Catechumena aut Comicos aut Scenicos viros habeat

ron. Ep. ad Marcel. et in Hylar. Concil. Elib. can. 7. ne qua fidelis vel Catechumena aut Comicos aut Scenicos viros habeat

vement à Marc-Antoine : « Qui Thimelicam immemor honestatis abduxerit vel intra domum propriam retinuerit, etc. » C’était u

e les siennes à de pareils exercices : « Fidicinam nulli liceat emere vel docere, vel conviviis adhibere, nec eruditas huju

s à de pareils exercices : « Fidicinam nulli liceat emere vel docere, vel conviviis adhibere, nec eruditas hujus artis fœmi

re du désordre qui n’en abandonne jamais les Acteurs : « Nullus puer, vel fœmina Themelici consortio utatur, si Christianæ

étranger, ni père ni maître n’ont ce droit : « Nemini liceat ancillam vel libertam invitam in scenam pertrahere, nec conver

ver son innocence et sa pureté ? « An possit esse qui spectat integer vel pudicus ? » Dans les fameux Traités de bono Pudi

que nous y pensions : « Absit, absit a Christianis ut talia facinora vel cogitemus nedum faciamus. » Tatien. L’au

nte, et en peignant les passions il les inspire : « Adulteria exponit vel monstrat enervis Histrio, dum amorem fingit infig

c peine, je voudrais ne pas même les connaître : « Piget malum illud, vel nosse. » On ne peut en rappeler le souvenir sans

même d’amusement en est l’amorce et le voile : « Honeste non possunt vel accusari. » On peut voir commettre la plupart des

ia carpebant, plus homines, ut impudentissimo latratu abstinerent, et vel inductis, vel mutatis nominibus, vitæ communis vi

plus homines, ut impudentissimo latratu abstinerent, et vel inductis, vel mutatis nominibus, vitæ communis vitia non tam ve

si quæras a Cicerone ; dic M. Tulli placet ne tibi actio in oratore ? vel maxime : inquiet, Ecce illam apporto, utere. Quis

rte tua. Quintiliani testimonium : hoc profitetur is quo suffragatore vel causam capitis obtinere sperabas. Hæc est tua Pan

ainteté, quoiqu’ils n’en approuvent pas le culte religieux. « Si quis vel Judeæ impietatis amentia vel stolidæ paganitatis

ouvent pas le culte religieux. « Si quis vel Judeæ impietatis amentia vel stolidæ paganitatis insania detinetur aliud nover

cile de Bordeaux, Concile de Tours, même année 1583. « Ludos scenicos vel theatrales, et alia hujus generis irreligiosa spe

e que d’aller au bal ou à la comédie : « Melius est arare qum saltare vel in theatro desidiosus existere. » Il est rare qu’

vices de ces âmes vénales ? « Qui servo persuasit ut furtum faceret, vel leno, vel seditiosus existeret, vel in spectaculi

ces âmes vénales ? « Qui servo persuasit ut furtum faceret, vel leno, vel seditiosus existeret, vel in spectaculis nimius,

ervo persuasit ut furtum faceret, vel leno, vel seditiosus existeret, vel in spectaculis nimius, tenetur actione de servo c

uite ; « An melior cum Thaïda sustinet, aut cum Uxorem Comœdus agit, vel Dorida nullo Cultam palliolo, mulier nempe ipsa v

c. 4. « An melior cum Thaïda sustinet, aut cum Uxorem Comœdus agit, vel Dorida nullo Cultam palliolo, mulier nempe ipsa v

, auxquelles le Chrétien a renoncé dans son Baptême. Nihil ferme, vel criminum vel flagitiorum est, quod in spectaculis

le Chrétien a renoncé dans son Baptême. Nihil ferme, vel criminum vel flagitiorum est, quod in spectaculis non sit10 .

m Ecclesiæ inquinetur honestas, prælibatam ludibriorum consuetudinem, vel potius corruptelam, curetis a vestris Ecclesiis e

e per eccesso il vizio della Scurrilità, quando il gioco « est nimius vel intempestius, vel indecens, scilicet quia est ine

izio della Scurrilità, quando il gioco « est nimius vel intempestius, vel indecens, scilicet quia est ineptus, aut mordax,

giochi degli stolti. « Asserere, aut sustinere: quod per longum usum, vel sub umbra iocorum, aut aliter, sit res permissibi

te moderate; e se erano già per tutto il Cristianesimo « Bacchanalia, vel reliquia Bacchanaliorum » ; ora si sono fatte, co

e dice Tertulliano, « veritatem se, non consuetudinem nominavit l. de vel . Virg. C. 1.  » ; onde qui non vale il detto di S

x. L. 13. nu. 251. » E quelle di Filliucci. « Contra legem naturalem, vel divinamo non habet locum consuetudo. » E qui dico

tias sono « omnino turpes », anche fatti per gioco « causa vanitatis, vel levitatis absque delectatione venerea, et repress

i, quali sono, « Clandestina matrimonia, Virgines decept a Lenonibus, vel Amasis, Adulteria, latrocinia ab Adolescentibus f

et obscena referentibus interesse cum delectatione rerum narratarum; vel cum periculo morose delectationes, vel alterius g

delectatione rerum narratarum; vel cum periculo morose delectationes, vel alterius gravis peccati, lethalem culpam secum in

endis cum, quid docentes, omnibus pronuntiamus, non inspicienda unius vel alterius hominiso natura est sed plurium, communi

. « Nullus potest absque scandali peccato alios invitare ad Comedias, vel amatorias, vel quibus inonesta Chorea, et Cantile

st absque scandali peccato alios invitare ad Comedias, vel amatorias, vel quibus inonesta Chorea, et Cantilena insertur: qu

c esse ut aut imiteris, aut oderis: utrumque autem devitandum est, ne vel similis malis sias, quia multi sunt; neve inimicu

rum enim pecuniam per se amat Comedus, ita ut Fabulam sit acturus, ne vel semiargentum teneatur restivere: imo ipse moram t

operam efficacem ad huiusmodi facienda; sicut qui provocant ad ipsa, vel solunt facientibus, qui alia non facerent. » Due

atis, qua est in obiecto ipsius; sed sufficit, esse cognitam directe, vel indirecte: id enim fatis est ad voluntarium; et m

simo Santo, est quadam delectatio mala ex eo quod appetitus superior, vel inferior quiescit in eo, quod a Ratione discordat

is. Delectationes autem appetitus senstivi non sunt regula bonitatis, vel malitia moralis: nam cibus communiter dectabilis

ita quid dici potest? Nurscio, quis insipientior evadato, an Histrio, vel qui de Histrione ridet? Forte qui pecunias effund

ustitiam continentia, sunt invalida » Bart. in sin, C. si contra ius, vel utilit. pubblicam. BaId. in l. magis puto. §. si

e, che infinite cose più dilettano udite, che lette. « Documento sunt vel Scenici Actores, qui et optimis Poetarum tantum a

medesimo Santo. « Delectatio non queratur in aliquibus operationibus, vel verbis turpibus; vel nocivis. » ibidem. Né il Po

ectatio non queratur in aliquibus operationibus, vel verbis turpibus; vel nocivis. » ibidem. Né il Pontefice Massimo, né i

discant: ficuto in Teatrum voluptatis ad delectandas aures oratione, vel voce, vel Fabulis ducintur. Magnam partem Auditor

ficuto in Teatrum voluptatis ad delectandas aures oratione, vel voce, vel Fabulis ducintur. Magnam partem Auditorum vide bi

urtado, neque audivi pubblice, aut secreto, aut in confessione, a me, vel ab alis excepta, malum altquod commune vitatum es

ugustinus dicit, Lex humana non potest omnia, qua male fiunt, punire, vel prohibere; quia dum anferre vellet omnia mala, se

qui presunt, rectè aliqua mala tolerant, ne aliqua bona impediantur, vel etiam nec aliqua mala peiora incurrantur. » Or qu

s antiqua inonestiria, euque tantum horruisse Patres? At nos non unis vel altertus seculi Patres attulimus qui in huiusmodi

Tommaso, che l’Istrione modesto non deve servirsi « turpibus verbis, vel factis ». Simile a Beltrame è il Cecchino, e altr

ta da Platone ne’ Libri della Repubblica dice.«Cogendi sunt Poeta, ut vel maginem boni viri exprimant, vel apud non non scr

ubblica dice.«Cogendi sunt Poeta, ut vel maginem boni viri exprimant, vel apud non non scribant».. Bisogna sforzare i Poeti

l comporre. E aggiunge. « Nemo Poeta prater civitates leges, e insta, vel bona fingere quidquidam audeat. Nec liceat, qua c

ortem non dubitavit. Isti eos edunt ingeni satus per quos contra Deum vel mortui militent. Absoluam uno verbo. Animarum ill

et conterere in is conscribendis ingeniu, qua certo scias tibi ipsi, vel eterno post mortem luenda supplicio, vel vivo, vi

, qua certo scias tibi ipsi, vel eterno post mortem luenda supplicio, vel vivo, videntisque abolenda lacrymis extingenda fl

m contaminant. Quo in genere perniciosissimi sunt quorum opus versum, vel pleraque certe pars ise rebus (hoc est de amoribu

, et impotenti quodam ardore legendi, manifesta aiscrimini obiecisse, vel otiam forte præter animi sententiam conspurcatos.

r il modo di scordarsene, diceva. « In qua notitia litterarum me ita, vel instantia Padagogi, vel continua Lectionis macera

, diceva. « In qua notitia litterarum me ita, vel instantia Padagogi, vel continua Lectionis maceravit intentio ut nunc Men

mbuta est rudimentis, orationis etiam tempore meditetur, psallentique vel pro peccatorum indulgentia supplicanti, aut impud

spiritus arrogantia cor tuum feriat: verum instar sapientis Apicula, vel ex floribus sibi colligentis, fructum ex is, que

rincommdum videtur accidere, quod plerique Adolescentum ad ea scripta vel temerè delati, vel specie utilitatis illeciti, du

accidere, quod plerique Adolescentum ad ea scripta vel temerè delati, vel specie utilitatis illeciti, dum cupiunt assuescer

, e lascive? Risponde l’addotto Oratore. « O impudentiam, o fæditatem vel Belluarum vita indignam. In his tu vocibus, ac se

ti crimen penitentia, et animi dolore non diluisse, nihil illi melius vel precarer vel appellarem Deum, quam Juda Iscariota

itentia, et animi dolore non diluisse, nihil illi melius vel precarer vel appellarem Deum, quam Juda Iscariota, de quo mihi

udicorum Librorum Cuneus veterum Patrum, qui certatim eos execrantur, vel damna, vel pericula, vel faditatem eorum ante ocu

brorum Cuneus veterum Patrum, qui certatim eos execrantur, vel damna, vel pericula, vel faditatem eorum ante oculos·propone

veterum Patrum, qui certatim eos execrantur, vel damna, vel pericula, vel faditatem eorum ante oculos·proponentes »Comment.

peccata is poneret, qui Libro hoc vicretur perperam, mandarem utique vel plurima uti obliteraret, vel abic cret in totum. 

o hoc vicretur perperam, mandarem utique vel plurima uti obliteraret, vel abic cret in totum. »nel luogo cit. Cioè. Se meco

tal Magistero. « Illis Obedientia Libros exhibet, que eos illi muneri vel docendi, vel scribendi destinanit; tibi tua propr

. « Illis Obedientia Libros exhibet, que eos illi muneri vel docendi, vel scribendi destinanit; tibi tua propria voluta; Mo

a vitanda permittit, funditus a eatibus Religiosis auferantur; et eos vel contingentes seuerissime castigentur, ne studia s

tolo del vero Autore: come sarebbe dire. « Selecta quadam ex Horatio, vel ex Catullo. » Alcune cose scelte dalle Opere d’Or

t damnum Ecclesia, si bonos a malis Autoribus Libros editos aboleret, vel saparatim melioris Autoris titulo, qua ab is non

laquoes amoliantur, quod quam ardui, immensique cuiusdam negoti sit, vel infamis ille Heliodorus ostendit, qui manuit sacr

a mihi virum voluntate bene instituta, qui carmina de rebus Cristiano vel credendis, vel sperandis, vel operandis, conficia

luntate bene instituta, qui carmina de rebus Cristiano vel credendis, vel sperandis, vel operandis, conficiat, tantum abest

stituta, qui carmina de rebus Cristiano vel credendis, vel sperandis, vel operandis, conficiat, tantum abest, ut damnem, ut

ti Aleas, aut pictas chartas, auto aliud simile ludiere; verum et qua vel illiberale, seu petulant, aut vitiosum aliquod qu

Scenam Histrionum more prodire, cachinnis quemquam prosequi: baculo, vel manu cum alio digladiari; sarcasmis aliquem infec

936. To. 1. po. L. 1. c. 8. d. 35. n. 3. Cornelio a Lapide. l. de vel . Virg. C. 1. l. 22. cont. Faust. C. 47. de intro

o vacui temporis otio atque licentia noctis abusa, secura imperiorum, vel heri, vel patroni, vel parentum, perpagos (nondum

mporis otio atque licentia noctis abusa, secura imperiorum, vel heri, vel patroni, vel parentum, perpagos (nondum enim in u

tque licentia noctis abusa, secura imperiorum, vel heri, vel patroni, vel parentum, perpagos (nondum enim in urbes convener

r les feintes « Mimus est sermonis cuius libet motus sine reverentia, vel factorum cum lascivia imitatio. » Diomedes. l. 3.

. rel. l. 2. « Mimus est sermonis cuius libet motus sine reverentia, vel factorum cum lascivia imitatio. » Diomedes. l. 3.

lus, et cujus circumferentia Angeli ejus circumstantes, et ideo raro, vel numquam sine peccato fit. Talem choream ordinavit

lus, et cujus circumferentia Angeli ejus circumstantes, et ideo raro, vel numquam sine peccato fit. Talem choream ordinavit

io spectaculorum vitiosa redditur in quantum homo sic pronus ad vitia vel lasciviae, vel crudelitatis per ea quae ibi repra

m vitiosa redditur in quantum homo sic pronus ad vitia vel lasciviae, vel crudelitatis per ea quae ibi repraesentantur : un

la Place Royale. « Nullus fidelis amovendus, nisi sit excommunicatus vel interdictus, aut alio notorio crimine notatus, vi

ta a sede Apostolica correcta et approbata ; Comedias, Ludos scenicos vel theatrales, et alia ejus generis irreligiosa Spec

« Nam etsi quis modeste et probe Spectaculis fruitur pro dignitatis, vel aetatis, vel etiam naturae suae conditione, non t

uis modeste et probe Spectaculis fruitur pro dignitatis, vel aetatis, vel etiam naturae suae conditione, non tamen immobili

Distinctio 2 « De Consecratione ».] 99. [NDA] Ex defectu Sacramenti vel lenitatis. 100. [NDA] Isidorus Pelus. edit. Par

minarum perturbationibus, unde scribendi argumenta Poetae sumpserunt, vel Comœdiarum fœditatibus tenerum et bene formatum a

ronnement, où ils étaient d’usage : « Ne solemnibus quidem natalibus, vel imperialis honoris gratia putabat celebrandos. »

e plus inutile et de plus frivole : « Proligum est ludis circencibus, vel etiam theatralibus muneribus gladiatorum, venatio

m abest ut juventutis erudienda gratia comœdiæ sint agenda, ut potius vel hac de causa sint abolendæ, ut liceat secure virt

aurait les peindre : « Tanta sunt Histrionum vitia, quanta non possit vel ipsa comœdia exprimere. » Dès qu'on s'accoutume à

la comédie : « Spectaculorum studium omnibus qui gravioribus studiis vel officiis incumbant, vitio maxime datum. » Quintil

ætate, adversante fortuna, reluctante religione, reclamante historia, vel ipsa resellente fabula, puerilis, ineptus, ridicu

David, cet exercice ne les deshonore pas. Qui verò ludit cum citharâ vel simili, coràm pluribus, si tamen amœnitatis causâ

il ne peut plaire qu’à la corruption du cœur : Vel repugnante atate, vel adversante fortuna, vel reclamante religione, vel

a corruption du cœur : Vel repugnante atate, vel adversante fortuna, vel reclamante religione, vel reluctante historia, ve

l repugnante atate, vel adversante fortuna, vel reclamante religione, vel reluctante historia, vel ipsa refellante fabulâ,

dversante fortuna, vel reclamante religione, vel reluctante historia, vel ipsa refellante fabulâ, amor iste falsus, abnormi

rrangements de sa providence : Non potest unum Capillum album facere vel nigrum, nec adjicere ad staturam suam lubitum unu

at. adoptées par tous les auteurs : Fucare pigmentis quo rubicundior vel condior appareat adulterina fallacia est, quam no

veniam, non secundum imperium, nam verus ornatus maximi Christianorum vel Christianorum non tautum, nullus fucus mendax, ve

a personne qui puisse assembler l’amour de l’un et de l’autre « Hinc vel maxime intelligunt Ethnici factum Christianum de

ence de celui qui s’y abandonne. Sap. 4 [Sagesse, chap. 4].e « Hinc vel maxime intelligunt Ethnici factum Christianum de

tre jamais vû, & dont très-souvent la seule vûë est un crime, quæ vel vidisse crimen est :1. Joan. 2. 16. & ce qui

mas luy-même, magis standum est autoritati Ecclesiæ, quàm autoritati, vel Augustini, vel Hieronymi, vel cujuscumque Doctori

agis standum est autoritati Ecclesiæ, quàm autoritati, vel Augustini, vel Hieronymi, vel cujuscumque Doctoris.2. 2. q. 10.

t autoritati Ecclesiæ, quàm autoritati, vel Augustini, vel Hieronymi, vel cujuscumque Doctoris.2. 2. q. 10. art. 12. in cor

ludo utantur, id est non utendo aliquibus illicitis (turpibus) verbis vel factis ad ludum, et non adhibendo ludum negotiis

Hom. 6 in Math. 1. Qui modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tame

ath. 1. Qui modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis

us n’en prenez pas bien le sens. « Quisquis igitur scripturas divinas vel quamlibet earum partem intellexisse sibi videtur,

aque Zizania constituta multa tolerat, et tamen quæ sunt contra fidem vel bonam vitam, non approbat, nec tacet, nec facit. 

lescentiores legerent Genesoes librum, ac partem Ezechielis Prophetæ, vel canticum canticorum, et cætera alia in quibus gen

ni mal de personne : « Veteribus displicuit laudari quemquam in scena vel vituperari. » Les Grecs étaient ici plus conséque

qui les fréquentent : « Non quacumque charitas … qui simul latrocinia vel maleficia faciunt, qui Histriones amant, aurigis

toutes sortes de spectacles irréligieux : « Comædias, ludos scenicos vel theatrales, et alia hujus generis irreligiosa spe

m secum in domo propria permittat, quatenus occasio malæ suspicionis, vel facti iniqui, penitus auferatur ; « 14° Plusieu

Confessions, livre III chap.2 : « […] et si calamitates illæ hominum vel antiquæ vel falsæ sic agantur, ut qui spectat non

, livre III chap.2 : « […] et si calamitates illæ hominum vel antiquæ vel falsæ sic agantur, ut qui spectat non doleat, abs

pour s’embarrasser de son sort. « Senatoris filia quæ corpore quæstum vel artem ludicram fecerit, aut Judicio publico damna

is theatralibus vacet, nisi illis tantum diebus quibus in lucem editi vel imperii sumus sceptra sortiti, hisque ante meridi

uæ pro aliqua culpa notantur infamia, id est omnes quos ecclesiasticæ vel sæ uli leges infames pronuntiunt. » (C. 91. C. 17

Lyristor, Luctator, quicumque theatralibus lusis dat operam, desistat vel rejiciatur. » (L. 8. C. 38.) On porte la sévérité

am, nomini Christiano gravissimam ignominiam. Censeo principi eam rem vel maximæ curæ fore, ne ipse suo exemplo authoritate

t declamationes recitentur aut Tragediæ, Comediæ aut alii ludi Latini vel Gallici exhibeantur ; quibus lascivia aut procaci

rponatur quod non Latinum sit ac decorum, nec persona ulla muliebris, vel habitus introducatur. » Il serait même à souhait

, ne forte incidas in laqueum illius. Cum Saltatrice ne assiduus sis, vel audias illam, ne pereas in efficaciâ ejus. Ecli. 

, ne forte incidas in laqueum illius. Cum Saltatrice ne assiduus sis, vel audias illam, ne pereas in efficaciâ ejus. Ecli.

e de son temps : Suavis odor transeunte fœminâ invitat . Episcopos vel Clericos qui sunt unguentis delibuti, comari opor

auché, ou plutôt d’un homme qui n’est pas homme : Luxuriosi hominis, vel potius non hominis est olere unguentis. Ces odeu

broise ? Cur videri non vis esse quod natus es ? car mentitis fœminam vel fœmina virum ? Tout mensonge est défendu de Dieu,

idicules changement ? Infames habentur ; nescio utrùm falsas mulieres vel falsos viros vocem. Soliloq. L. 2. C. 16. La plus

les ne soient toutes ? Si turpia representantur, si modus sit turpis, vel delectatio, vel periculum peccati, lethale est. C

utes ? Si turpia representantur, si modus sit turpis, vel delectatio, vel periculum peccati, lethale est. Croira-t-on que c

ons déshonnêtes et défendues, « non utendo aliquibus illicitis verbis vel factis 11 ». Je ne ferai que parcourir à présent

n ne dise rien d’injurieux à Dieu, ni de préjudiciable au prochain, «  vel etiam his quae vergunt in nocumentum proximi 12 »

mandements de Dieu ou de l’Eglise14, « Ita quod contra praeceptum Dei vel Ecclesia talibus ludis uti non refugiat. » La six

o Spectaculorum vitiosa redditur, in quantum homo sit pronus ad vitia vel lasciviae vel crudelitatis, per ea quae ibi repra

m vitiosa redditur, in quantum homo sit pronus ad vitia vel lasciviae vel crudelitatis, per ea quae ibi repraesentantur. 16

ui des autres. « Secundus ludus est, cum quis utitur aliquibus verbis vel factis solatiosis ob recreationem sui et aliorum.

t qu’il n’est question de ludis pertinentibus tantum ad ornatum urbis vel laetitiam populi bq, qui encore ne seraient prohi

que d’affronter les horribles écueils du théatre : Tutius mare Ægeum vel Tyrrhenum transeat, quàm theatri horrenda discrim

s laisse à l’un d’eux, il ne peut y avoir de doute sur la préférence vel utrique auferendus vel innocenti concedendus . Le

il ne peut y avoir de doute sur la préférence vel utrique auferendus vel innocenti concedendus . Le théatre n’en peut tire

o in Calendis januariis nefanda aut ridiculosa, vetulas aut cervolos, vel jocticos faciat. Burchardc témoigne que la peni

des Fidéles : Quòd non oportet Christianos ad nuptias euntes balare, vel saltare . Et le Concile du Dôme de Constantinople

a réputation par aucun Ecrit dangereux, negligere quid de se homines [ vel præsentes, vel posteri] sentiant dissoluti animi

r aucun Ecrit dangereux, negligere quid de se homines [vel præsentes, vel posteri] sentiant dissoluti animi esse. Cic. de O

, ne fortè incidas in laqueum illius. Cùm Saltatrice ne assiduus sis, vel audias illam, ne pereas in efficacia ejus. Eccl.

erea eadem insectandi, atque in ipsa altiùs inclamandi necessitas, ne vel populi convalescente consuetudine, seducti honest

i convalescente consuetudine, seducti honestum esse arbitrentur, quod vel maximè fugiendum est ; vel, quod caput esset malo

e, seducti honestum esse arbitrentur, quod vel maximè fugiendum est ; vel , quod caput esset malorum, animarum Pastores in o

rios opportunè importunè propositis, utilissimè retrahantur ; quod si vel in uno contingat, quantuscumque impensus labor ub

Bacchanalium diebus ad profana Spectacula visenda convocantur, quibus vel inaudita crudelitas in Tragædiis exprimitur, vel

convocantur, quibus vel inaudita crudelitas in Tragædiis exprimitur, vel amores in Comædia parum honesti, vel saltem qui c

delitas in Tragædiis exprimitur, vel amores in Comædia parum honesti, vel saltem qui cum periculo conjunguntur. Etiam molli

is alienæ & propriæ periculo in ea parte fræna laxent, innixi uni vel alteri loco S. Thomæ malè intellecto. Oct. Cardin

zizania constituta, multa tolerat, & tamen quæ sunt contra fidem, vel bonam vitam non approbat, nec tacet, nec facit. S

es, paremque actionum, levitatem & turpitudinem : censeo Principi vel maximè curæ fore, ne aut ipse suo exemplo auctori

guræ procaces, ullomodo speciem turpitudinis præ se ferant, tollantur vel deleantur in omnibus. Le Concile de Francfort, &a

ntes qui attente leges pœnitentiæ exequuntur, si in casu, in itinere, vel in mari mortui fuerint ; ubi eis subveniri non po

e hasard, et s’oublient jusqu’à se trouver à la comédie, « scenicorum vel thimelicorum fiunt spectatores ludorum « ; eux qu

c autem revocate in memoriam, Judices, honestas animi remissiones, et vel unam hac nostra convenientiorem utilioremque comm

us interponatur quod non sit latinum et decorum, nec persona mulieris vel habitus interponatur » (Reg. rect. de ration. stu

ua sibi fortunatior videretur cui electionem mox urna tribuebat : par vel potior erat quẽ sors fecisset extremum Sym. l. 10

us. Item Carthagin. L. 61. Non oportet Christianos ad nuptias cantare vel saltare, sed castè conversari, sicut decet. Disci

ances, et les transféraient en un autre jour : « Si in nostrum ortum, vel natalem celebranda solemnitas inciderit, differat

comme les hommes en un mot doivent être peints au Théâtre, deteriores vel meliores quam nunc sunt, plus méchants ou plus ve

munication et la formule la plus marquée : « Comœdias, ludos scenicos vel theatrales, et alia hujusmodi spectacula, sub ana

ues à deux ou trois marteaux, ce que Martial appelle Calvam trifilem vel tripalem semitatus unguento . Lorsque ce plâtre p

psam : Oculos suos pati non vult, confugit ad velamentum. Tertull. de vel . Virg. Chaque femme est sa premiere idolâtre : el

placet maculam subire infamiæ, si ex ancilla, scenica, scenicæ filia, vel lenonis filia, susceptos filios in numero legitim

Canoniste Fagnan, traitant cette matière sur le ch. multæ de Cleric. vel Monac. condamne avec tous les Auteurs, comme un p

mp; au besoin du corps, mais n’accordez rien à la parure : Honestati vel necessitati nihil desit ; accedat nitori nihil.

pictura, quàm oratio descendit in pectus : ô licentia ! pingitur quod vel nominari sit turpissimum : ô Magistratus ! ô scit

ver l’essentiel et le capital, qui est la vie de l’ame : Si manus tua vel pes tuus scandalisat te, abscide eum et projice a

ines in libris etiam in litteris grandiusculis, quas initio librorum, vel capitum imprimi moris est, hujus generis omnia pe

& à l’eau à ceux qui aux Kalendes de Ianuier faciunt in Ceruolo, vel in vegula  : pour moy ie pense que celà se peut a

. Tout est possible & impossible. 5.° Nemo aliquid certò novit, vel noverit rem. Quand personne ne sait ni ne saura

Ab omnibus ad spectaculum concurritur, commune dedecus delectat, vel recognoscere vitia, vel discere. Id. Ibib. To

aculum concurritur, commune dedecus delectat, vel recognoscere vitia, vel discere. Id. Ibib. Tout le monde court aux sp

erreurs, des injustices & des scandales : quœ sunt contra fidem, vel bonos mores, nec tacet, nec facit, nec approbat E

do aliquis dominium sibi per violentiam surripit nolentibus subditis, vel etiam ad consensum coactis, et quando non est rec

Dictionnaire des cas de conscience, 1764. Porée, Theatrum sit ne vel esse possit schola informandis moribus idonea¸173

a¸1733 • Porée, Charles (1675/6-1741 ; père, SJ) : Theatrum sit ne vel esse possit schola informandis moribus idonea, or

bitariis gradibus, & scenâ in tempus structâ, ludos edi solitos ; vel si vetustiora repetas, stantem populum spectaviss

que, nihil obstrepere religioni, tanta solatia extrinsecus oculorum, vel aurium, nec Deum offendi oblectatione hominisTert

ûs, cum voto proborum & improborum conditionis omnimodæ explicito vel implicito omnium denique pace. Nono Calendas Maii

ollège des Jésuites le 13 Mars 1733, et a pour titre, Theatrum ne sit vel esse possit schola in formandis moribus idonea ?

ssumunt, quam interdum sic capere modestissimum est ; ab ea vero capi vel incerdum turpe et indecorum est. » D. August. to

ssumunt, quam interdum sic capere modestissimum est ; ab ea vero capi vel incerdum turpe et indecorum est. » D. August. to