ine pudore deinde fiunt, voluptatis cupiditate animum titillante, qui sunt veluti gradus ad suscipiendam pravitatem facili a

m actores : histriones ab Histrio dicti, unde primum advecti in urbem sunt , qui an gestu tantum et motu corporis personas va

ola postrema ad Symmachum, loqui videtur cum de theatro agens ; « His sunt , inquit, additæ orchestrarum loquacissimæ manus,

aut gladiatorius, aut scenicus ». In gymnasio unde Gymnici ludi dicti sunt , saltu juvenes, cursu jactu, luctaque certabant,

arumque dexteritate certantes. Circus et circenses ludi a Circe dicti sunt , quæ filia solis esse fingebatur, eosque ludos pr

facti. Verum de circo et ejus structura proximo capite plura dicenda sunt , nunc ad alia ludorum genera transeamus. Gladiato

t, non Domitianus, uti vulgo hominum persuasio habet, eoque referenda sunt Martialis carmina in ejus operis laudem li. I. ej

Hæc ex Justo Lipsio lib. de amphitheatro, paucis commutatis desumpta sunt . Quæ de circo dicturi sumus ex Tertulliano, Cassi

isse ait, multa enim cum dixisset de iis, quæ senario numero in rebus sunt addit : « Ostia quot pro parte aperit stridentia

e præerat, tecta debeant esse. Porro a Conso ludi Circenses Consualia sunt dicti, et Consus idem Neptunus (ut Tertullianus a

veros in aquis illis natasse. Neque plura de Circi structura dicenda sunt , ad apparatum et pompa, qua ad eos ludos ibatur a

ue essent experti, atque voluptates alias. Latronibus sane persimiles sunt , quos Ægyptii Philistas vocabant, amplectentes qu

era via ducit, malorum imagines ad exitium per bona fallacia. Cavenda sunt igitur oblectamenta omnia, sensuumque voluptates

uptatibus non contingit ; aut fortassis quoniam illæ priores acriores sunt , eoque agis nocent nisi modus adsit, certis finib

circumscribantur necesse est, a virtuteque corrigantur, cujus partes sunt prosequi salutaria, amovere atque repellere contr

s voluptatis ? omnes enim corporeæ oblectationes irritamenta vitiorum sunt , et ad corrumpendos animos turpitudineque fœdando

e universæ sensuum voluptates derivantur, quoque magis illi conjunctæ sunt vehementiores existunt, cum sensus omnes in carne

cum arvinulis suis divina lex offerri jubet ignis alimentum. Nimirum sunt voluptates quædam, quibus carere penitus possumus

unt voluptates quædam, quibus carere penitus possumus, quales venereæ sunt , eas renes significant cum suo adipe cremati, ali

ecurve. Ergo voluptates nimiæ præscindantur, quoniam vitiorum fomenta sunt , et vitiis pabulum subministrant, susceptæque sem

specie fallat. Cap. V. Scena cur oblectet tantopere. Quæsi vera sunt , voluptates sensuum quas appetunt, qui corpori ut

uosa hominum arte in unum locum omnia voluptatum instrumenta congesta sunt , quæ singula ad detinendos, ac suspendendos homin

tu, lenonis, meretricis, parasiti, juvenum, senumque, in quibus multa sunt notatu digna deridiculaque. Neque referuntur tant

am in usu fuerunt cæteris antiquatis, scenici ferme ludi relicti modo sunt , qui omnium maxime exterminari debebant, atque e

numero augebatur, quandam populi formam repræsentabat, unde pagi nati sunt , ex pagis multis mutui præsidii causa ne a potent

us premerentur, uno delecto capite in locum unum convenientibus urbes sunt constitutæ civium numero, et majori cultu præstan

e quadam dicacitate impetebant ? quod rustici etiam in Italia imitati sunt , post messem peractis sacris in se invicem simili

vita, et ludi scenici non ante quadringentesimum urbis annum suscepti sunt , certe Tito Sulpitio Potito, Caio Licinio Stolone

jus argumenta diriguntur, non pauca nostro etiam proposito favent. Ea sunt nullum libamen aut sacrificium gratius diis esse,

c in mediis templis canere ? Et quidem in sacrificio offerre quæ lege sunt vetita, impium est ; quid honorare deos eorum ope

ur, et assueti turpibus etiam in sanctissimis locis odorem quo imbuti sunt ore, oculis, et toto corpore exhalant ; ac nescio

Et ipse cogitabam in templis festisque Divorum, cujus causa instituta sunt , omnia ad pietatem et modestiam debere esse compa

neque probare ; ac satis haberem si quemadmodum qui ex sacrato ordine sunt , ludos scenicos committere ubicumque vetantur, it

æ erant, præterea nostræ religionis expertes, uti leges variæ indicio sunt , præsertim in C. Theodosii lib. XV. tit. VII. de

is evadat incolumis ? at qui theatra Babylonica fornace magis incensa sunt subdente cacodæmone malleolos, excitanteque flamm

mpetus habet, non solum in corruptissimis hominibus et pravis, quales sunt qui puerorum amoribus indulgent, sed in aliis eti

ncommodum ex hac theatrali licentia existit : sed et alia subjicienda sunt . Fœminas scenicas quæ histriones consectantur et

is utriusque partis argumentis, quæ a nobis hoc loco summa colligenda sunt . Multitudinis ignaviam augeri dies totos in theat

li novitas. Opifices et agrestes, quorum res fidesque in manibus sitæ sunt , relicto opere quotidiano frequentabunt ea loca,

ruditionis luce factum scimus. Et ipse mirabar quæ a majoribus eversa sunt theatra, certe neglecta conciderunt, a nobis stud

m est ex l. I. ff. de his qui notantur infamia, cujus legis hæc verba sunt . « Infamia notatur qui ab exercitu ignominiæ caus

is ait, lib. II. de civit. cap. XIII. Quod si histriones qui ejusmodi sunt , infames habentur, peccato morali sint obnoxii ne

unt non reponentes hoc nomine dignam putaverim, alii qui in argumento sunt positi, cum ea facerent quæ legibus erant vetita,

rpore persuasum erat. Iidem a mysteriis, sacraque Eucharistia arcendi sunt . c. pro dilectione. de consecratione d. II. quo l

a facerent, stropha seu excusatio imposuit, quo loco ac censura digni sunt , non solum qui apertis verbis turpia referunt, se

mque partem informandis multum possit necesse est. Quid enim virtutes sunt , aut in quo magis versantur, quam ut animi motus

ne de musica in quinque genera ex nominibus provinciarum, ubi reperta sunt appellatione indita, musicam partiri. Doricum Phr

serviret, eo nomine præter cæteros modos musicos maxime infamis. Quæ sunt a nobis desumpta ex Cassiodoro et Apuleio florido

ne, quasi glutino memoriæ infixa. Detestabilis turpido, sed ita mores sunt , et cum in populo Christiano nihil audiri deberet

to, cujus luce tam densæ errorum tenebræ discussæ fugatæque toto orbe sunt . Postremum testimoniorum caput quod a turpitudine

nostræ testimonium in lavacro, quæ diabolo et pompæ, et angelis ejus sunt mancipata, scilicet per idololatriam. Commemorabi

atque a bonis operibus avertat. Nam ludorum celebritates deorum festa sunt  : siquidem ob natales eorum, vel templorum novoru

sunt : siquidem ob natales eorum, vel templorum novorum dedicationes sunt constituti. Et primitus quidem venationes quæ voc

Et primitus quidem venationes quæ vocantur, munera Saturno attributi sunt  : Ludi autem scenici Libero : Circenses Neptuno.

cæteris diis tribui cœpit, singulique ludi nominibus eorum consecrati sunt , sicut Sisinnius Capito in libris spectaculorum d

ulis. « Superest, inquit, de spectaculis dicere, quæ quoniam potentia sunt ad corrumpendos animos vitanda sapientibus, et ca

potentia sunt ad corrumpendos animos vitanda sapientibus, et cavenda sunt totaliter, quod ad celebrandos deorum honores inv

eorum honores inventa memorantur. Nam munerum editiones Saturno facta sunt , scena Liberi patris est, ludi vero Circenses Nep

sostomum homil. XXXI. extrema in cap. IV. Matth. dicentem : « Dæmonum sunt non hominum seculari spectacula. Quare vos hortor

ed in hoc ipso pœnaliora, quia cum videantur specie esse proba, rebus sunt exitiosis pestilentissima. Nam cum duo sint maxim

rcenses sacrorum causa deorum, ac gentilium celebrationibus instituti sunt , unde et qui eos spectant, dæmonum cultibus inser

entiam reponemus, quæ tanta diligentia a majoribus viris sanctissimis sunt eversa ! Verum ad tertiam testimoniorum classem a

ata, quæ nequitia, verbisque, obscœnis et vanis temere profusis plena sunt . Quod enim turpe factum non ostenditur in theatri

sapere civitates, quibus ludus pro re seria habetur. Neque enim ludi sunt inanis gloriæ cupiditates, quæ ad morte afficiend

im ludi sunt inanis gloriæ cupiditates, quæ ad morte afficiendum adeo sunt immisericordes. Sed neque vana studia, et inconsi

nsæ. Neque vero quæ his de causis excitantur seditiones, amplius ludi sunt . Vano enim studio numquam emendum est otium. Nequ

nostræ ætatis convenire affirmabis ? Communia hæc omnibus Christianis sunt  : neque excuses per exaggerationem dici, quod tot

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum ; et quo magis sunt eloquentes qui flagitia illa fixerunt, eo magis s

etu. « De solis circorum ac theatrorum impuritatibus dico, talia enim sunt quæ illic fiunt, ut ea non solum dicere, sed etia

u aures, et aspectu oculi polluuntur, quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt , ut etiam explicare ea quispiam atque eloqui salv

m, adulterium, sacrilegium, cæteraque in hunc modum : solæ theatrorum sunt impuritates, quæ honeste non possunt vel accusari

et, ne novis placitis moverentur, quæ ab illis tanto studio stabilita sunt  ; mores nostros cum veteribus consentire, neque a

ntione revocentur. Idem præcipitur l. II. de iis quæ ex scenicis natæ sunt , si honeste vixerint ad scenam pertrahendas non e

locis, in quibus hæc assolent celebrari marito prohibente fuisset quæ sunt verba legis consensu § vir quoque C. de repudiis

. tit. VII. li. V. Denique histriones a Tiberio Cæsare Roma exturbati sunt , arteque ea (edicto sc. est interdictum, quia et

olenni prætermisso solenni Ecclesiæ conventu ad spectacula irent, quæ sunt verba Concilii Carthaginens. IV. can LXXXVIII. re

Semper enim Christianis omnibus hoc interdictum est, ut ubi blasphemi sunt , non accedant. Quod si quis excuset ad gentium sp

et a pravitate deterreant, neque id fiat ab iis qui ex sacrato ordine sunt , aut sacerdotium Ecclesiasticum habent, ut person

test, abhorruisse ; non secus atque hoc tempore qui ex sacrato ordine sunt , et vitam sine labe purioriem consectantur, iis c

ordine sunt, et vitam sine labe purioriem consectantur, iis commercia sunt interdicta. Ita eam artem exercuerunt olim homine

i non intelligat magnos illos viros, naturæ luce illustratos quæ vera sunt assecutos sæpe esse, tum in aliis sapientiæ parti

o diximus statim a primis annis pueri honestis in jocis assuefaciendi sunt . Nam si jocis minus decentibus assuescant, numqua

hic etiam concederet civibus theatra, ubi vitiorum omnium irritamenta sunt  ? non arbitror. Præsertim cum alio loco lib. de r

inveteratam insaniam depulimus multis, quæ hoc loco summa colligenda sunt atque in memoriam revocanda. Histriones, quales n

itatem venereæ voluptatis, certæ morosæ oblectationis qui modestiores sunt , quid enim nisi is sit consensus interpretativus

que importunæ flagitationi dari a magistratu ; qui cum non potest quæ sunt meliora obtinere, debet minora mala tolerare. Sic

. Num meretrices tolerare conveniat. Multa de ludis scenicis dicta sunt . Venio nunc ad lupanaria, quibus per urbes et opp

re exhiberemus : sed quoniam id non datur, incitandi omnes ad meliora sunt , pravi homines et imbecilles tolerandi : eatenus

tranquillitati publicæ non noceant, cujus prima cura esse debet. Hæc sunt in hanc partem argumenta : In alteram plura suppe

itate in dies magis interperantes redduntur. Omnino ubi lupanaria non sunt multo continentiores sunt juvenes, pauciora adult

erantes redduntur. Omnino ubi lupanaria non sunt multo continentiores sunt juvenes, pauciora adulteria existunt, nempe libid

ate animus. Præterea qui ad solicitandas virgines aut conjuges idonei sunt viri copiis abundantes, ad lupanaria numquam adeu

stunt, milleque nocendi artes. Demum fœminis, quæ imbecilliores multo sunt puellis et viduis, nusquam simili remedio succurr

omines illicita magis poscant, prohibitaque furor prosequantur », quæ sunt ipsa Lampridii verba. Plane ex gentium moribus, q

sancitam, sed nimirum Patres quæ tempore indurverant movere ausi non sunt , præsertim ancipiti sententia et semper, ut arbit

faciant, multo minus concubinatus inter eos qui lege conjugii soluti sunt permitti debet, antiquis quamvis Imperatorum legi

Abulensis ad illa verba ait,) ne meretricum aut eorum qui anathemati sunt subjecti dona templis oblata accipiantur. Erat qu

exerceri scimus advectis fœminis, quæ ad cultum et victum necessaria sunt , carissime vendat, aut locet duplo amplius quam i

hactenus principum et magistratuum cura. Ergo legis regiæ capita hæc sunt . « Magister Lupanaris priusquam ad id munus admit

i lex altera pragmatica sancita est anno 1575. cujus hæc summa capita sunt . « Ne mulier corpore quæstum faciens publice vest

e ut quæstum corpore faciat, quem sublatis iis rebus non faceret. Hæc sunt in hanc partem argumenta, quibus nonnulli manus d

omo, cibo, veste abutitur meretrix, abutuntur alii. Quæ primi generis sunt dare, vendere, aut locare illi, cui iis rebus abu

Verum ad alia progrediendum est, quæ suo genere vitio carent, bonaque sunt , ea licet aliquando tradere ei, qui vult ad pecca

est situm in nobis, prohibere debeamus. Nam si aliæ virtutes violandæ sunt , quia Deus hominem sui arbitrii fecit, dare possu

tantumdem sentiendum arbitror de iis quæ ad impium cultum convertenda sunt , non licere ea dare aut vendere, ne convitium rel

fonte ad alias provincias manaverunt, scenici fere ludi relicti, modo sunt , de quibus diximus, quæ verissima et salutaria pu

t, explicat Isidor. li. XVIII. Etym. cap. LIII. Postremo feræ adjectæ sunt cum quibus homines dimicantes, venationes quæ dic

carne divendita taurorum immolatorum. Ob id Taurii ludi et appellati sunt , inquit, et fiunt in circo Flaminio, ne intra mur

titus est in nostra gente, quod ex spectaculo imprimis sit dedita. Et sunt in Hispania ferocissimi tauri locorum siccitate e

um agitationem vehementer expetant : usque eo ut quo ferociores tauri sunt , et plures homines peremerunt, eo ludus majorem v

de ea re varia Pontificum Romanorum diplomata, sed neque ex iis lites sunt satis compositæ, neque satis constat an ex naturæ

. non tantum mimi et eorum spectacula, de quibus superius satis multa sunt dicta, sed venationum quoque spectationes prohibe

hæc Concilium Arelat. I. can. IV. de agitatoribus inquit, qui fideles sunt , « Placuit eos quamdiu agitant a communione separ

qui perit, nulla compulsus necessitate. Esto, sed magistratuum partes sunt retinere eos, qui sua sponte præcipites in exitiu

facimus, quoniam communia huic ludo com cæteris omnibus hæc fere mala sunt , ad quos frequens et promiscuus conventus fieri s

are omnes, ut maxime nullum subesset aliud periculum nemo audeat. Hæc sunt in hanc partem argumenta, quibus inducti viri gra

um fructuum esu, neque iis propterea abstinendum prorsus ducimus. Hæc sunt utriusque partis præsidia, ex quibus si attente c

in aliis nationibus esse scimus. Neque tamen colligi ex his quæ dicta sunt , volumus, spectantesl hujus ludi crimine aliquo i

rtim et anathematis salutaris esse debere, quod eo consilio adhibendæ sunt , ut omnes illarum timore perterriti eas res, quæ

atura rei aliisque rationibus dijudicanda ea quæstio relinquitur, quæ sunt superius productæ. Illud postremo addam, nequam f

ne strophæ, sed simplicitates. Vis et pugillatus et luctatus ? præsto sunt , non parva sed multa. Aspice impudicitiam dejecta

a misericordia contusam, petulantiam a modestia obumbratam, et tales sunt apud nos agones, in quibus ipsi coronamur. Vis au

idiis relicta, hanc ex adversa parte alii, luduc sic continuatur, quæ sunt omnia bellorum imitationes et imagines viribus co

nsilia et salutaria præcepta sequantur, malorum caligine inducta cæci sunt , atque in altissimis tenebris jacent : venenum mo

i, spectari possint, et audiri ? Ut huic quæstioni fiat satis, quædam sunt præmittenda, de fine talium ludorum, quem sibi ta

blice ; sed hoc maxime, ubi pluribus imminet periculum, et quo plures sunt spectatores, eo plus artis impenditur. Voluptatum

osa hominum arte, in unum locum omnia voluptatum instrumenta congesta sunt , quæ existimant, et quidem merito, magnamvim habe

t, aut ea proferat in sanctos viros, quæ ab eorum conditione et statu sunt aliena ; Nihilominus multa fiunt, et olim facta s

ditione et statu sunt aliena ; Nihilominus multa fiunt, et olim facta sunt in papatu, quæ etsi directe non videantur religio

s Deorum festis comœdias non convenire, quia in festis semper dicenda sunt honesta et optima, cum etiam voce præconis iis qu

rpissima verba usurpare. Præterea cum in sacrificiis offerre quæ lege sunt vetita, impium fuerit, recte judicavit non honora

i Deos eorum opere et arte quibus nulla pars probitatis inest, quales sunt histriones, qui talium sunt actores. Excusationem

uibus nulla pars probitatis inest, quales sunt histriones, qui talium sunt actores. Excusationem autem quam solent afferre,

omnes Novi Testam. Historiæ, in fabulas comicas et Tragicas conversæ sunt , adeo blaspheme in nonnullis, adeo ridicule in pl

ta lege, prævaluit tamen mos inveteratus, qui legem elusit, cujus hæc sunt verba, cap. Cum Decorem, de vita et honestate Cle

it ? Cui quæstioni ita positæ negative respondemus. Rationes hæ nobis sunt , 1. Apost. Ephes. 5. v. 3. prohibet, « scortation

a, sententiæ, tibiæ, ad turpitudinem et libidinem inflammandam cuncta sunt aptata. Itaque spectatores vix unquam crimine lib

emplo ad periculum et peccatum pertractis ; cui peccato magis obnoxii sunt viri autoritate præstantes, et alioqui graves ; q

diximus constat ex lege 1. ff. de iis qui notantur infamia, cujus hæc sunt verbva, Infamia notatur « qui artis ludicræ pronu

sa loquitur, et testatur eperientia, quotidiana. Ergo permittendi non sunt . 7. Accedit sumptus inutilis, magnam enim pecuniæ

ustentarentur. Veterum patrum adversus ludos scenicos testimonia pene sunt innumera. Sed ad quædam capita possunt revocari,

postremum illud de turpitudine immiscebatur : et dum ea quæ inhonesta sunt diis suis affingebant, ea magis auribus et animis

ostræ testimonium in lavacro, quæ Diabolo, et pompae, et Angelis ejus sunt mancipata, scilicet per Idololatriam. » Idem argu

atque a bonis operibus avertat. Nam ludorum celebritates Deorum festa sunt , siquidem ob Natales eorum, vel templorum novorum

a sunt, siquidem ob Natales eorum, vel templorum novorum dedicationes sunt constituti, et c. » Eadem habet in Epist. divin.

sostomus similiter, Homil. 31. in cap. 4. Matth. sub finem. « Dæmonum sunt non hominum secularia spectacula, Quare vos horto

erstitione Ethnica ortum habent, et Idololatriæ inservierunt. Talia sunt spectacula varii generis in quibus et ludi Scenic

omnem præscindit defensionem, quia quæ culpantur a patribus communia sunt scenæ veteri et hodiernæ : quæ enim in eam rem di

menta quæ nequitia, verbisque obscœnis et vanis temere profusis plena sunt . Quod enim turpe factum non ostenditur in Theatri

æ de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum et quo magis sunt eloquentes qui flagitia illa finxerunt, eo magis

u aures, et aspectu oculi polluuntur, quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt , ut etiam explicare eas quispiam atque eloqui, sa

 : Ipsam denique artem et disciplinam agendi. Atqui personas ipsas si sunt ab omni culpa et vituperatione remotæ, in odio es

ulpa et vituperatione remotæ, in odio esse apud adversarios, quanquam sunt humanitatis inimici, nunquam mihi persuasi.Person

rtem exercuerint, coluerint, ornarint.Tragœdiæ natura sua vitiosæ non sunt . Quid ? Dramaticam, sive actuosam pœsim accusare

sapientiam itineribus perducit, dum ea commemorat non quæ vere gesta sunt , ab eo qui humanum aliquid sit passus, sed quæ a

plis residere non displicet : aut si paulo justiore corona nobilitati sunt , si quid vehementius dicere molliuntur, jactare c

forte tragœdiis ad obscœnitatem abutuntur, non ideo penitus tollenda sunt . Subrides ? num quid mentior ? num circumvenio Ju

scelerumque omnium seges est : arma omnia regio tolle interdicto quæ sunt furoris et invidiæ comites et administri : judici

m ejuscemodi dedecus atque obscœnitatem convellere. Accusa igitur quæ sunt apud nos augustissima, destrue fana omnia, et sac

em redundaturum si quis paulum insolentius lusit, quam si sacra omnia sunt violata ? Non sic, inquis, sed nullibi abusus tol

ii tibi Aliena ut cures, eaque nihil quæ ad te attinent ? »Corrigendæ sunt ergo quæ honestas et non superstitiosas aures pos

lluvione concreti ut nulla apud vos habitet pestis perniciosior ? Ita sunt tragœdiæ nostræ in omni flagitiorum obscœnitate e

exhibet, sensim esse deductum.Tragœdiarum actores poetis scriptoribus sunt suppares. Sed neque Rhetorum istæ partitiones quo

renæ summo populi consensu Consulatum pepererit.A Romanis locupletati sunt . Quid ? publicum non est Pop. Rom. hoc est gravit

qua Cato censor servo uno, equo uno, eoque non toto usus est. Repertæ sunt et Pantomimæ foeminæ quæ decies sestertio nupseru

oremque commemorate. Ludos permittetis sellularios ut aleam ? at illi sunt virtutis scopuli, bonorum Charybdes, voragines pa

uvenibus impendit : qui annos præter ea duos legendis auctoribus, qui sunt innumerabiles, dedit : qui delectus est ex omni p

nostræ testimonium in lavacro, quæ diabolo, et pompæ, et angelis ejus sunt mancipata, scilicet, per idololatriam. » Atque il

tis lethalis prævaricatio. » Quæ dicta ut ab illis auctoribus prodita sunt vobis omnifide quantum memoria suggerit, expono ;

et in quatuordecim sedere jussos : et id genus sexcenta commemoret : sunt enim illa privatorum judicia, quorum levior est a

, confirmata fuisse monstrantur.Naturæ ipsius voce spectaculæ probata sunt . Et vos in eandem venire sententiam dubitabitis 

culpa carent, vituperari non debent. Tragœdiæ natura sua vitiosæ non sunt . Trægicæ poeseos cum historia collatio. Tragœdiæ

forte tragœdiis ad obscœnitatem abutuntur, non ideo penitus tollenda sunt . Corrigendæ sunt ergo quæ honestas et non superst

ad obscœnitatem abutuntur, non ideo penitus tollenda sunt. Corrigendæ sunt ergo quæ honestas et non superstitiosas aures pos

osas aures possunt offendere. Tragœdiarum actores poetis scriptoribus sunt suppares. Apud Græcos magno in honore et pretio f

Apud Græcos magno in honore et pretio fuerunt. A Romanis locupletati sunt . Ars histrionica Rebus pub. necessaria est ad oti

spectaculis scenicis augustius. Naturæ ipsius voce spectaculæ probata sunt .

famia partem humilia, ac ab honestate remota ponuntur. Verùm hæc non sunt absolutè intelligenda, sed cum temperamento : nam

hæc non sunt absolutè intelligenda, sed cum temperamento : nam quædam sunt certamina publica, quæ non quæstus causa, sed vir

a, quæ non quæstus causa, sed virtutis exercentur, quorum athletæ non sunt infames. Neque enim, inquit VlpiaVlp. in l. ath

bicines, saltatores, Cheronomi, seu gesticulatores. In gymnicis ludis sunt artifices Athletæ, παλαισταὶ luctatores, δρομεῖ c

bantur ingenia ad virtutẽ literarum Academiæ, quę ideo Gymnasia dicta sunt . Erant & ibi certamina illa palęstræ, in quib

enisq́; duos. empe Ioui, Phœboq́;, Palemoniq́;, Archemoroq́;   Præmia sunt olea, & mâla, apium, strobilus. Nomina horum

rionica, derisoria, satyrica, ioculatoria, magica, præstigia, indigna sunt quæ ab homine sanæmentis fiant vel fieri inspicia

fessione perseuerauerit inuitis parentibus, qui eius professionis non sunt , potest exhæredari§. causas, vt cùm de appellat.

& acroamata, quænequitia, verbisq́; obscænis temerè profusis vana sunt . Quod enim turpe factũ nõ ostẽditur in theatris ?

sapere ciuitates, quibus ludus pro re seria habetur : neque enim ludi sunt inanis gloriæ cupiditates, quæ ad afficiendum mor

im ludi sunt inanis gloriæ cupiditates, quæ ad afficiendum morte adeo sunt immisericordes. Sed neque varia studia & inco

pensa, neq; verò quæ his de causis excitantur seditiones amplius ludi sunt  : vano enim studio nunquam emendum est otium. Neq

clericali. Multò magis gladiatoria illa crudelitatis plena abominanda sunt spectacula, quæ antiquitus voluptati erant, ad ef

perficiunt. Vnde meritò & hæc certamina & spectacula sublata sunt , & improbata à summis pontificibus, & in

. cap. 20., Saint Chrysostome,« Cuncta enim simpliciter quæ ibi fiunt sunt turpissima, omnia ibi turpi lascivia sunt plena.

m simpliciter quæ ibi fiunt sunt turpissima, omnia ibi turpi lascivia sunt plena. S. Chrysostom. Homil. 38. in cap. 11. Matt

ns Can. Turbat, et Can. Sacerdos. dist. 37. Nam quoad eruditionem non sunt prohibendi, sed quoad delectationem. Archidiaconu

onfessio malærei, cujus Auctores cum acceptissimi sint, sine nota non sunt . » : « Peut-onb , dit-il, un aveu plus fort de la

3. Pedag. cap. « Magna itaque confusione et iniquitate hi cætus pleni sunt , et occasio conventus causa est turpitudinis cum

mata, quæ nequitia verbisque obscænis, et vanis temere profusis plena sunt . Quid enim turpe factum non ostenditur in theatro

tio … Ergo spectacula et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. » , « c’est une espèce d’apostasie que d

b. ad Cathecum. cap. 1. tom. 6. pag. 569. edit. ult. «  Pompæ diaboli sunt quæque illicita desideria carnis, desideria oculo

emquam Christianorum legi ad hæc spectacula.… quæ contra præcepta Dei sunt . » le Canon, de forcer aucun Chrétien à aller à

bid. « Arceantur ab hac mensa omnes vitiorum dedecore infâmes, quales sunt fures, meretrices.… histriones, circulatores, ali

sustinerent, si non alicujus solatio voluptatis mulcerentur. Admissa sunt ergo spectacula et infinita tyrocinia vanitatis,

e c’en est un de les regarder Id. p. 2. tit. 3. c. 7. § 11. « Aut non sunt expresse prohibita, et tunc si repræsentantur mul

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum ; et quo magis sunt eloquentes qui illa flagitia finxerunt, eo magis

e endroit il avait dit Ibid. « Spectacula hæc publica, quoniam maxima sunt irritamenta vitiorum, et ad corrumpendos animos p

nta vitiorum, et ad corrumpendos animos potentissime valent, tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam non conducun

endum in primis ne ad indignos cum aliorum scandalo deferatur, quales sunt publice usurarii, concubinarii, Comœdi, notorie c

titre du Sacrement de l’Ordre pag. 343 et 344. « Impedimenta Ordinis sunt hujusmodi, usurarii publici, Scurræ, Mimi, Comœdi

t tanquam minus malum hæc condonarunt, minoribus, ut quidam arbitrati sunt , id quod majus est, ementes quietem et securitate

 6. Institut. Divin. cap. 20. « Cuncta enim simpliciter quæ ibi fiunt sunt turpissima, omnia ibi turpi lascivia sunt plena.

m simpliciter quæ ibi fiunt sunt turpissima, omnia ibi turpi lascivia sunt plena. S. Chrysostom. Homil. 38. in cap. 11. Matt

Can. Turbat, et Can. Sacerdos. dist. 37. Nam quoad eruditionem non sunt prohibendi, sed quoad delectationem. Archidiaconu

onfessio malærei, cujus Auctores cum acceptissimi sint, sine nota non sunt . » Ibid. Cap. 23. « Cum igitur humana recordatio

3. Pedag. cap. « Magna itaque confusione et iniquitate hi cætus pleni sunt , et occasio conventus causa est turpitudinis cum

mata, quæ nequitia verbisque obscænis, et vanis temere profusis plena sunt . Quid enim turpe factum non ostenditur in theatro

tio … Ergo spectacula et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. » Serm. 2. de Symb. ad Cathecum. cap. 

b. ad Cathecum. cap. 1. tom. 6. pag. 569. edit. ult. «  Pompæ diaboli sunt quæque illicita desideria carnis, desideria oculo

emquam Christianorum legi ad hæc spectacula.… quæ contra præcepta Dei sunt . » Concil. in Trullo an. 680. can. 51. « Omnino

bid. « Arceantur ab hac mensa omnes vitiorum dedecore infâmes, quales sunt fures, meretrices.… histriones, circulatores, ali

sustinerent, si non alicujus solatio voluptatis mulcerentur. Admissa sunt ergo spectacula et infinita tyrocinia vanitatis,

s, dist. 86. cap. Donare. » Id. p. 2. tit. 3. c. 7. § 11. « Aut non sunt expresse prohibita, et tunc si repræsentantur mul

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum ; et quo magis sunt eloquentes qui illa flagitia finxerunt, eo magis

elera demonstrant. » Ibid. « Spectacula hæc publica, quoniam maxima sunt irritamenta vitiorum, et ad corrumpendos animos p

nta vitiorum, et ad corrumpendos animos potentissime valent, tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam non conducun

endum in primis ne ad indignos cum aliorum scandalo deferatur, quales sunt publice usurarii, concubinarii, Comœdi, notorie c

notorie criminosi, nominatim excommunicati. » « Impedimenta Ordinis sunt hujusmodi, usurarii publici, Scurræ, Mimi, Comœdi

t tanquam minus malum hæc condonarunt, minoribus, ut quidam arbitrati sunt , id quod majus est, ementes quietem et securitate

ut audiente infinita hac corona, quæ ad istud judicium accurrit, quæ sunt olim a me contra scenicorum artem cogitata propon

rudentiæque conficere ut orationem meam, et eorum qui post me dicturi sunt , cum omni diligentia et accuratione perpendatis.

am est extraria ? Dramata, collocutiones, diverbia quota pars poeseos sunt  ? Et istis quoque necessariam esse pronunciatione

exercent amores ut in scena penitus ad vivum alienos repræsentent. Hæ sunt virtutis scholæ quas tu, Rosci, tantopere prædica

r histriones ? si tragœdiæ, quod idem scriptis affirmare non veretur, sunt « scelerum auctrices, et libidinum, cruentæ et la

clamitandis omnia vicinarum urbium sphæristeria contriverunt. Quæ ubi sunt exhaustæ omnes, nemo quærat num quid amplius ? au

um antiquis loquar, naturæ necessitate, et quasi cognatione conjuncti sunt cum pædagogis histriones, quidni liberis vestris

que autem apte concinneque utentes ea quæ dicunt si per se laudabilia sunt , efferre in maius ; si jacent, erigere, et ut ven

ali, si non majori cum venustate quam ludiones isti dupondii, qui tam sunt misera ad artem suam natura, ut ab ea concinnum v

« manum tremulam, complodere manus, et pectus cædere », quia scenica sunt , respuit. l. 1. c. 19. Vocis moderationem ad usum

us affectum » imitari non permittit : quid ita ? quia neque « oratori sunt necessaria, et mentem præcipue in ætate prima ten

an causæ nostræ bonitas novis rationibus demonstranda sit, certe quæ sunt a me propositæ confirmabuntur. Ars scenica apud

ne pudore deinde fiunt, voluptatis cupiditate animum titillante : qui sunt veluti gradus ad suscipiendam pravitatem cum sit

: et assueti turpibus, etiam in sanctissimis locis odorem, quo imbuti sunt , ore, oculis et toto corpore exhalant. ac nescio

mpetus habet, non solum in corruptissimis hominibus et pravis, quales sunt qui puerorum amoribus indulgent, sed in aliis eti

o quod fœminæ scenicæ, quæ histriones consectantur et adjuvant, forma sunt venali : sive quod tot viris procacibus et otiosi

bus turpitudo in memoriam revocatur, et ferme oculos subjicitur : quæ sunt vulnera religionis nostræ, probra, monstraque imm

oblectatio ni atque importunis precibus dari : quæ cum non potest quæ sunt meliora obtinere, solet aliquando minora mala tol

bro de spect. c. 17. Magnâ confusione & iniquitate hi cœtus pleni sunt . Lib. 3. Pœdagogi, cap. 11. sub finem. comme le c

implement en passant ou par occasion, il cite Quædam vero spectacula sunt de rebus utilibus & ad vitam necessariis, sic

o spectacula sunt de rebus utilibus & ad vitam necessariis, sicut sunt venationes, & cetera hujusmodi ; & talia

ne peccato eis intendi, fervatâ discretione debitâ, … tamen pœnitenti sunt vitanda, propter hoc quod debet cor ad Deum colle

e dire avant les paroles que j’ai citées. «  Hujusmodi spectacula, si sunt rerum turpium & ad peccatum provocantium, stu

quis autem præsentem canonem contempserit, & se alicui eorum quæ sunt vetita, dederit ; si sit Clericus, deponatur ; si

bro de spect. c. 17. Magnâ confusione & iniquitate hi cœtus pleni sunt . Lib. 3. Pœdagogi, cap. 11. sub finem. Non enim

ad ludum. D. Th. 2.02. qu. 168. art. 3. ad 3. Quædam vero spectacula sunt de rebus utilibus & ad vitam necessariis, sic

o spectacula sunt de rebus utilibus & ad vitam necessariis, sicut sunt venationes, & cetera hujusmodi ; & talia

ne peccato eis intendi, fervatâ discretione debitâ, … tamen pœnitenti sunt vitanda, propter hoc quod debet cor ad Deum colle

st.16. qu. 4. art. 2. quæst. 2. in corpore. Hujusmodi spectacula, si sunt rerum turpium & ad peccatum provocantium, stu

quis autem præsentem canonem contempserit, & se alicui eorum quæ sunt vetita, dederit ; si sit Clericus, deponatur ; si

à ceux qui ont le cœur droit. « Quam Bonus Israël Deus his qui recto sunt corde. » Psaume 72, v. 1. » C’est pourquoi, comme

itudo divitiarum sapientiæ, et scientiæ Dei ! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viæ ejus ! » Roma

abilis est non diuturna, neque annorum numero computata  : cani autem sunt sensus hominis, et ætas senectutis, vita immacula

s Jeux, et des Spectacles ». Sur quoi S. Thomas remarque « Spectacula sunt rerum inspectio. » S. Thom. In 4, sent. Dist. 16.

ignifient la vue des choses. Et selon les Jurisconsultes « Spectacula sunt loca erecta, ut ex iis ludi spectentur. » Schardi

s et formæ enim nobis Deorum, et ætates, et vestitus, ornatusque noti sunt  : genera præterea, conjugia, cognationes, omniaqu

imbecillitatis humanæ…Hæc dicuntur et creduntur stultissime, et plena sunt futilitatis, summæque levitatis. » Cicero lib. 2.

rties de la Religion. « Tous ces spectacles, dit-il « Mera homicidia sunt . Mane leonibus, et ursis homines : meridie specta

ille, soit à demi-lieu près de la ville « Quæ theatra inchoata quidem sunt , cæterum authore P. Scipione Nasica omnem apparat

lien l’Apostat « Semper odi Circenses, perinde ut forum qui obstricti sunt ære alieno. Itaque raro ad eos venio, nempe in De

re delectari ? minus est mirandum, quamquam huic causæ id satis est ; sunt enim populi, ac multitudinis comitia ; quare si p

te pugnatum est, misericordia fuit. Nunc omissis nugis mera homicidia sunt  : nihil habent quo tegantur ad ictum totis corpor

m, et balnea, et stabula, et ipsæ domus nostræ sine Idolis omnino non sunt  : totum sæculum Satanas et Angeli ejus repleverun

Sénèque : « Les adultères des Dieux, dit-il « Deorum adulteria picta sunt in templis : positæ sunt picturæ Herculis liberos

s des Dieux, dit-il « Deorum adulteria picta sunt in templis : positæ sunt picturæ Herculis liberos occidentis. » Seneca lib

de Diis dicuntur. Forte enim neque rectum est ita loqui ; neque vera sunt . » Aristotel. Poëtic. cap. 25. « qu’il y en a qui

bella gesserunt. Hæc et dicuntur, et creduntur stultissime ; et plena sunt futilitatis, summæque levitatis. » Cicer. De natu

dit S. Augustin « Multa et ipsi (Poëtæ) ad eundem modum interpretati sunt (ut ostendantur rerum significare naturam) usque

 : tertia ad urbem. » Ibid. « Primum, inquit Varro, quod dixi in eo sunt multa contra dignitatem, et naturam immortalium f

uoniam acutissimi homines, atque doctissimi, a quibus ista conscripta sunt , ambas improbandas intelligebant, et illam scilic

res animos inveniter locum. Nam et civilis, et fabulosa ambæ fabulosæ sunt , ambæ civiles. Ambas inveniet fabulosas, qui vani

is sit, satis est diligenter attendentem penitus videre. Et ut turpes sunt , qui efferunt se lætitia, tum cum fruuntur venere

illic celebraretur, cujus Passionis imitatione immolati, et coronati sunt Martyres. » S. August. lib. 6. Confess. cap. 2.,

t omnes spurcitias Gentilitatis abjiciat et respuat…..omnes quæcumque sunt paganorum observationes diligenter prohibeant. »

illi amiserunt imaginem Dei, similitudinem perdiderunt Christi, exuti sunt indumentum qui se simulachrorum formis sacrilegis

se simulachrorum formis sacrilegis formarunt ? Sed dicit aliquis, non sunt hæc sacrilegiorum studia ; vota sunt hæc jocorum 

rmarunt ? Sed dicit aliquis, non sunt hæc sacrilegiorum studia ; vota sunt hæc jocorum ; et hoc esse novitatis lætitia, non

non vetustatis errorem : non gentilitatis offensam. Erras, homo, non sunt hæc ludicra, sunt crimina…Imaginem Dei portare no

rorem : non gentilitatis offensam. Erras, homo, non sunt hæc ludicra, sunt crimina…Imaginem Dei portare noluit qui Idoli vol

rincipes per infames honoras ? cur in eos tam multa impendis ? Nam si sunt infames, infames oporteret expelli. Nam cur eos f

pulum acceptabilem sectatorem bonorum operum. » ad Tit. cap. 2. « Ubi sunt qui hoc faciant, propter quæ venisse Christum Apo

t qui hoc faciant, propter quæ venisse Christum Apostolus dicit ? Ubi sunt qui desideria sæculi fugiant ? Ubi qui vitam pie

enitus eruenda sit ; tamen volumus ut ædes templorum, quæ extra muros sunt positæ, intactæ, incorruptæque consistant. Nam cu

am hos aperiri. Hinc nequitiæ radices in civitate germinaverunt. Hinc sunt qui moribus ejus crimen afferunt. » S. Chrysost.

odo poterunt unquam ab adulterii crimine absolvi ? Tum qui non liberi sunt ab adulterii crimine, quomodo poterunt absque pœn

hali sumis venena, et hanc hostiam sanctam, ac tremendam ? An non hæc sunt viræ subversio, conjugiorum corruptelæ, bella, pu

atque penitus prætermissi, non sine dedecore Christiani nominis editi sunt …. Male persuasus Honorius, quod hos fatales esse

tatum, non hominum vitiis, sed deorum vestrorum jussis Romæ instituti sunt . » S. August. l. 1. de civit. Deicap. 32. « Sed r

ri deliciis…..Non est hoc, inquam, eorum qui ad æternum regnum vocati sunt , quique sunt in illa cœlesti civitate, conscripti

.Non est hoc, inquam, eorum qui ad æternum regnum vocati sunt, quique sunt in illa cœlesti civitate, conscripti : non est sp

mulatio est illa, non crimen ? et propterea mille illi mortibus digni sunt , quoniam quæ fugere cunctæ prorsus imperant leges

semper enim Christianis omnibus hoc interdictum est, ut ubi blasphemi sunt non accedant. » Concil. Carthag. 3. an. 397., à t

hæc spectacula, maxime quia in his exercendis quæ contra præcepta Dei sunt , nulla persecutionis necessitas a quoquam adhiben

stome « Festa extranea quæ in Theatris peraguntur, conventus dæmonium sunt , non hominum. Horror ergo vos ut a Satanæ festis

a convivia multis in locis exercentur, quæ ab errore Gentili attracta sunt , ita ut nunc a Paganis. Christiani ad hæc celebra

ur ? Ergo spectacula, et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. Quomodo, ô Christiane, spectacula post B

ècle, environ l’an 452 « De Agitatoribus, sive Theatricis qui fideles sunt , placuit eos, quandiu agunt a communione separari

 Quid igitur, inquis, an leges omnes evertemus, quibus hæc constituta sunt  ? Immo vero his Theatralibus Ludis eversis, non l

et tanquam minus malum hæc condonarunt minoribus, ut quidem arbitrari sunt , id quod majus est ementes, quietem, et securitat

plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt, a nemine frequentant

sophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt , a nemine frequentantur : periit vero pravorum ag

agonistarum ars seu potius perversa ars ; triaque maximi momenti bona sunt consecuta, animarum scilicet salus, recta reipubl

sustinerent ; si non alicujus voluptatis solatio mulcerentur. Admissa sunt ergo spectacula, et infinita tyrocinia vanitatis 

bet, ubi furore peccatur. Quo magis hi de quibus loquimur ; accusandi sunt , quia sani insaniebant. Circenses ergo Treveri de

tis et c. Non miror plane, non miror tibi evenisse mala quæ consecuta sunt . Nam quia tua te excidia non correxerunt, quarto

quod superfluum est, et debere removeri, dum plura, et majora submota sunt , judicarunt. Sed dicis etiam Christianis temporib

se ; sed etiam illa aliquando Christianis quoque temporibus celebrata sunt . Numquid nam quia sub primis præsulibus Christian

mquid nam quia sub primis præsulibus Christianæ religionis ablata non sunt  ; Ideo sub eorum successoribus, tolli minime debu

n sunt ; Ideo sub eorum successoribus, tolli minime debuerunt ? Multa sunt quæ a singulis Pontificibus diverso tempore subla

runt ? Multa sunt quæ a singulis Pontificibus diverso tempore sublata sunt noxia, vel abjecta. Non enim simul omnes in corpo

timas sed sibi accommodatissimas fabulas eligunt, qui enim voce freti sunt . Epigonos, Medumque : qui gestum, Menalippam, Cly

um, quæ suo et proprio bono voluptatem et delectationem probant : hæc sunt in his operibus quæ a virtute proficiscuntur, quæ

mpendio quodam genera ludicrorum duxi, quibus antiqui Græci ac Romani sunt usi. Theatricorum igitur artificum partim Gymnici

 ; nam gladiatoriam, et agitatoriam satis erit perstringere. Scenicis sunt qui scœnicos agones exercent, qui et musici agone

o a Græcis Dionysiaci artifices, authore Aristotele et Gellio. In his sunt Comœdi et Tragœdi,…. Comici et Tragici actores, q

se se dicit : omnes qui quæstus causa in certamen descendunt, infames sunt , simul et qui in scenam ambitiosa ostentatione pr

icas personas induat… Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredietur, ubi ad eorum cognitionem pervenerin

e la Dissertation a omises ; Car la loi dit « His qui eis conjungendi sunt , nullo timore tenendis, ne scitis præteritarum le

nous a donnée en ces termes : « Artes ludicræ, dit-il « Artes ludicræ sunt quæ ad voluptatem oculorum, atque aurium tendunt.

nhærentem, aut Theatro advenientem, dicimus autem ubi scena, et talia sunt , aut etiam ubi bestiis ad versus homines pugna es

io est rei malæ, cujus authores quum acceptissimi sint, sine nota non sunt  ? » Tertull. de spect. cap. 22., avouer clairemen

té Romaine ; et pour cela , dit-il « Attellani autem ab Oscis acciti sunt  : quod genus delectationis Italica severitate tem

antum favorem, verum etiam principum familiaritates amplexus est. Hæc sunt attenti, et anxii, et nunquam cessantis studii pr

es, il y aurait aussi trouvé ces Canons « De agitatoribus qui fideles sunt , placuit eos, quamdiu agitant, a communione separ

ine : « Quant aux Théâtriques, disent-ils « De Theatricis qui fideles sunt , placuit eos quamdiu agunt, a communione separari

atricorum artificum partium Gymnici, partim Scenici fuerunt : Scenici sunt qui Scenicos agonas exercent : In his sunt Comœdi

Scenici fuerunt : Scenici sunt qui Scenicos agonas exercent : In his sunt Comœdi, et Tragœdi, Mimi, Pantomimi, Archimimi, H

Mimi, Pantomimi, Archimimi, Histriones, et c. In Gymnicis artificibus sunt Athletæ : Pollux Athletarum nomine Gymnicos omnes

icas personas induat. Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredientur ; ubi ad eorum (Prælatorum) cogniti

de l’Eglise de Paris « Fideles omnes ad sacram Communionem admittendi sunt , exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arce

tendi sunt, exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicati, interdicti, manifesteque i

S. Docteur de l’Eglise dit le contraire en ces termes exprès « Et hæc sunt sceniorum tolerabilia ludorum Comœdiæ scilicet, e

s de cœlo esse percussas, cum et simulacra Deorum immortalium depulsa sunt , et statuæ veterum hominum dejectæ, et legum æra

issent. Itaque ex illorum responsis tunc et ludi per dies decem facti sunt , neque res nulla quæ ad placandos Deos pertineret

onsessus qui ibi habetur. Magna itaque confusione et iniquitate pleni sunt hi cœtus,et occasio conventus causa est turpitudi

a, et acroamata, quæ scurrilitatibus, verbisque temere profusis plena sunt . Quod enim turpe factum, non ostenditur in Theatr

sapere civitates, quibus ludus habetur pro re seria. Neque enim ludi sunt inanis gloriæ cupiditates crudeles, quæ mortem in

impensæ ; neque vero quæ his de causis excitantur seditiones, amplius sunt ludi. Vano etiam studio numquam emendum est otium

ides autem non sapientum secundum mundum, sed eorum qui secundum Deum sunt sapientes, est possessio. Illa autem etiam absque

re sapientiam et licet administranda versari Republica quin etiam quæ sunt in mundo honeste ex Dei sententia assumere minime

ex Græce, diebus Ptolomæi, tuncque per tres dies tenebræ mundo effusæ sunt . » In Talmude, tract. de jejun., le cinquième jou

unitos esse quosdam, a cœlesti numine qui illam temere attrectare non sunt veriti. Theopompum enim volentem inde quædam suis

icas personas induat. Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredientur, ubi ad eorum cognitionem perveneri

it tibi homo peccator, duo nomina dixi : Hæc duo nomina non superflua sunt . Duo nomina aliud quod homo, aliud quod peccator.

cere, de solis Circorum, ac Theatrorum impuritatibus dico. Talia enim sunt quæ illic fiunt, ut ea non solum dicere, sed etia

u aures, et aspectu oculi polluuntur. Quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt , ut etiam explicare ea quispiam atque eloqui, sal

ectu, nemo affectum sine casibus suis patitur. Ipsi casus incitamenta sunt affectus. Cæterum si cessat affectus, nulla est v

de l’Eglise de Paris « Fideles omnes ad sacram Communionem admittendi sunt  ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arc

endi sunt ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicati, interdicti, manifesteque i

3.  « Ce qu’il y a de plus tolérable, écrit S. Augustin « Et hæc sunt tolerabiliora ludorum, Comœdiæ scilicet, et Tragœ

es, ad pudicos mores facta hæc fabula est Neque in hac subagitationes sunt neque ulla amatio, Nec pueri suppositio, argenti

ifié en trois endroits : Voici les paroles de ce grand Saint « Et hæc sunt Scenicorum tolerabiliora ludorum, Comœdiæ scilice

eu, et d’y joindre ce qui suit au commencement du chapitre 9 « Et hæc sunt Scenicorum tolerabiliora ludorum, Comœdiæ scilice

emium, et fucum, et templa cœli, et alia verba quæ in eo loco scripta sunt , nisi Terentius induceret nequam adolescentem pro

æ etiam quæ liberales disciplinæ ab eis, qui in libertatem vocati non sunt , appellantur, quid in se habeant liberale noscatu

s. Non ergo illæ innumerabiles, et impiæ fabulæ, quibus vanorum plena sunt carmina Poëtarum, ullo modo nostræ consonant libe

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum, et quo magis sunt eloquentes, qui flagitia illa finxerunt, eo magis

ondamnant tous les Spectacles « Spectacula hæc publica quoniam maxima sunt irritamenta vitiorum, et ad corrumpendos animos p

nta vitiorum, et ad corrumpendos animos potentissime valent, tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil confer

is, ut probemus ea quæ a sanctis Prophetis ante sæcula multa prædicta sunt , tam Græcorum, quam Latinorum et aliarum Gentium

r le Théâtre, disent les Conciles d’Arles « De Theatricis qui fideles sunt placuit eos quamdiu agunt a Communione separari. 

e l’Eglise de Paris « Fideles omnes ad sacram Communionem admittendi sunt  ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arc

endi sunt ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excomminicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excomminicati, interdicti, manifesteque i

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum. Et quo magis sunt eloquentes, qui flagitia illa finxerunt, eo magis

cothurnata scelera demonstrant. Spectacula hæc publica quoniam maxima sunt irritamenta vitiorum, et ad corrumpendos animos p

nta vitiorum, et ad corrumpendos animos potentissime valent, tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil confer

atur, nec amoris, avaritiæ, metus discat affectum : quæ neque Oratori sunt necessaria, et mentem præcipue in ætate prima ten

ste viro conveniente. Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredientur ; ubi ad eorum cognitionem pervener

scripta sunt, aggredientur ; ubi ad eorum cognitionem pervenerint, si sunt quidem Clerici, deponi jubemus ; si vero Laici, e

ite ? « Il y a, dit S. Thomas « Sunt quædam quæ secundum speciem suam sunt peccata ; et talia non excusantur per ludum ; qui

t tanquam minus malum hæc condonarunt, minoribus, ut quidam arbitrati sunt , id quod majus est, ementes quietem et securitate

plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt a nemine frequentantu

sophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt a nemine frequentantur : periit vero pravorum ago

gonistarum ars, seu potius perversa ars : triaque maximi momenti bona sunt consecuta, animarum scilicet salus, recta Reipubl

ibus turpitudo in memoriam revocatur, et ferme oculis subjicitur, quæ sunt vulnera Religionis nostræ, proba, monstraque imma

oblectationi, atque importunis precibus dari : quæ cum non potest quæ sunt meliora obtinere, solet aliquando minora mala tol

s jam non moritur, mors illi ultra non dominatur. Verba ista Apostoli sunt  ; tamen ne obliviscamur quod semel factum est, in

Theatrandum, scilicet spectaculandum ; aliquando larvalis, quæ larvæ sunt deformitates hominum per appositionem colorum, ve

persona sua ludum facit. Alius illorum qui ludunt alle bagatelle, quæ sunt rerum honestarum demonstrationes….. Tales ludi nu

ad honorem Dei, puta Passionnis Christi, et vitæ alicujus sancti, non sunt prohibitæ ibi fieri, quia non proprie vocantur lu

 ; sed docte et graviter eatenus a Concionatoribus exponatur, ut, qui sunt uberes concionum fructus, pietatem, et lacrymas c

ista exempla, quæ oculis, atque auribus nostris ingeruntur, retexenda sunt , et plenum malis sermonibus pectus exhauriendum.

suo ferentur. » Ibidem cap. 35. « Ira, ut seponamus quæ mox secutura sunt damna, insidias, et perpetuam ex certaminibus mut

r cela même, dit S. Chrysostome « Propterea mille isti mortibus digni sunt , quoniam quæ fugere cunctæ prorsus imperant leges

us est necessarius ad conversationem vitæ humanæ : Ad omnia autem quæ sunt utilia conversationi humanæ, deputari possunt ali

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundum se illicitum ; nec sunt in statu peccati, dummodo ludo moderate utantur,

m nobis filii fuerunt, qui jam pro ejusdem debiti necessitate detenti sunt . Ego quoque miserrima, quia ad similes pœnas inqu

o poterunt unquam, ab adulterii crimine absolvi ? Tunc qui non liberi sunt ab adulterii crimine, quomodo potentur absque pen

us nostris minus necesaria est. Fabulæ enim omnes rejectæ, explosæque sunt , et severitate moris, religionisque sanctitate ur

ex diebus fecit Dominus cœlum et terram, et mare, et omnia quæ in eis sunt , et requievit in die septimo : Idcirco benedixit

crit aux Hébreux « Mementote Præpositorum vestrorum qui vobis locuti sunt verbum Dei ; quorum intuentes exitum, conversatio

ur. Valde etenim absurdum est fideles, iis diebus qui propitiando Deo sunt destinati, fallacibus istis sathanæ blanditiis il

n admodum discreperit, lætantur etiam verbis non discrepare ? at quot sunt ex hoc genere, et apud nos, et apud Italos, et Ga

oc genere, et apud nos, et apud Italos, et Gallos ? Ejusdem factionis sunt , qui Arcadias, et Dianas, et id genus vanissimos

olo, ut expugnent pudicitiam, et Christianæ vitæ puritatem. Sed levia sunt hæc, olim enim legenda flagitia præbebantur ; nun

s artifex malorum segnius irritate animum demissa per aures, quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus, et quæ ipse sibi tradi

m civilium Ecclesiastica psephismata in Actores turpium fabularum duo sunt satis expressa : alterum in Canone pro dilectione

t Comœdias ; deinde eos qui ad eos audiendos adeunt. Contra primos hæ sunt argumentationes. 1. Seipsum, et alios ea virtute

ui fundamenta civitatum, et rerum publicarum, quæ sapienter institutæ sunt , evertit. Id isti nebulones moliuntur, cum pudore

civitatibus exterminant. Ergo, et c. 3. Quicumque impedimento pueris sunt , quominus ad honestatem splendoremque civilem ins

molat dæmoniis. Ergo cum id faciant qui ad scenam properant, in vitio sunt immani, quasi diabolo immolantes. 3. E culpa leta

seniis e suis finibus pulsi, a Romanis e civitate emissi, et ablegati sunt quod illorum exemplo, disciplina, atque oratione

ntissimo Chrysostomo : « Cuncta simpliciter qua ibi fiunt, turpissima sunt , verba, vestitus, tonsura, incessus, voces, cantu

oblectationi, atque importunis precibus dari : quæ cum non potest quæ sunt meliora obtinere, solet aliquando minora mala tol

e l’homme en le comparant avec les Anges : « Ecce qui serviunt ei non sunt stabiles, et in Angelis suis reperit pravitatem :

uger de tout le reste des actions ? « Si lumen quod in te est tenebræ sunt , ipse tenebræ quantæ erunt ? » XXVII. Une des pr

rouvée dans cette nourriture spirituelle qu’il dit à Dieu : « Inventi sunt sermones tui, et comedi eos, et factum est verbum

es Décrets du 1. et du 2. Concile d’Arles « De Theatricis qui fideles sunt , placuit eos, quandiu agunt, a communione separar

de l’Eglise de Paris « Fideles omnes ad sacram communionem admittendi sunt , exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arce

tendi sunt, exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicati, interdicti, manifesteque i

us Apologia I. David. cap. 2. « Quam Bonus Israël Deus his qui recto sunt corde. » Psaume 72, v. 1. « Verissime dictum est

itudo divitiarum sapientiæ, et scientiæ Dei ! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investigabiles viæ ejus ! » Roma

abilis est non diuturna, neque annorum numero computata  : cani autem sunt sensus hominis, et ætas senectutis, vita immacula

i remissionis gratiam. » Magist. sent. lib. 4 Dist. 16. « Spectacula sunt rerum inspectio. » S. Thom. In 4, sent. Dist. 16.

sunt rerum inspectio. » S. Thom. In 4, sent. Dist. 16. « Spectacula sunt loca erecta, ut ex iis ludi spectentur. » Schardi

s et formæ enim nobis Deorum, et ætates, et vestitus, ornatusque noti sunt  : genera præterea, conjugia, cognationes, omniaqu

imbecillitatis humanæ…Hæc dicuntur et creduntur stultissime, et plena sunt futilitatis, summæque levitatis. » Cicero lib. 2.

orum gratia macularunt. » Val. Max. lib. 2. cap. 4. « Mera homicidia sunt . Mane leonibus, et ursis homines : meridie specta

prescribitur. »Cicero l. 2. de legib. « Quæ theatra inchoata quidem sunt , cæterum authore P. Scipione Nasica omnem apparat

t. Festus. » « Semper odi Circenses, perinde ut forum qui obstricti sunt ære alieno. Itaque raro ad eos venio, nempe in De

re delectari ? minus est mirandum, quamquam huic causæ id satis est ; sunt enim populi, ac multitudinis comitia ; quare si p

te pugnatum est, misericordia fuit. Nunc omissis nugis mera homicidia sunt  : nihil habent quo tegantur ad ictum totis corpor

m, et balnea, et stabula, et ipsæ domus nostræ sine Idolis omnino non sunt  : totum sæculum Satanas et Angeli ejus repleverun

. cap. 8. pag. 53. pag. 51. et 52. pag. 52. « Deorum adulteria picta sunt in templis : positæ sunt picturæ Herculis liberos

1. et 52. pag. 52. « Deorum adulteria picta sunt in templis : positæ sunt picturæ Herculis liberos occidentis. » Seneca lib

de Diis dicuntur. Forte enim neque rectum est ita loqui ; neque vera sunt . » Aristotel. Poëtic. cap. 25. « Perturbatis ani

bella gesserunt. Hæc et dicuntur, et creduntur stultissime ; et plena sunt futilitatis, summæque levitatis. » Cicer. De natu

Deorum lib. 2. « Multa et ipsi (Poëtæ) ad eundem modum interpretati sunt (ut ostendantur rerum significare naturam) usque

 : tertia ad urbem. » Ibid. « Primum, inquit Varro, quod dixi in eo sunt multa contra dignitatem, et naturam immortalium f

uoniam acutissimi homines, atque doctissimi, a quibus ista conscripta sunt , ambas improbandas intelligebant, et illam scilic

res animos inveniter locum. Nam et civilis, et fabulosa ambæ fabulosæ sunt , ambæ civiles. Ambas inveniet fabulosas, qui vani

is sit, satis est diligenter attendentem penitus videre. Et ut turpes sunt , qui efferunt se lætitia, tum cum fruuntur venere

illic celebraretur, cujus Passionis imitatione immolati, et coronati sunt Martyres. » S. August. lib. 6. Confess. cap. 2.

t omnes spurcitias Gentilitatis abjiciat et respuat…..omnes quæcumque sunt paganorum observationes diligenter prohibeant. »

illi amiserunt imaginem Dei, similitudinem perdiderunt Christi, exuti sunt indumentum qui se simulachrorum formis sacrilegis

se simulachrorum formis sacrilegis formarunt ? Sed dicit aliquis, non sunt hæc sacrilegiorum studia ; vota sunt hæc jocorum 

rmarunt ? Sed dicit aliquis, non sunt hæc sacrilegiorum studia ; vota sunt hæc jocorum ; et hoc esse novitatis lætitia, non

non vetustatis errorem : non gentilitatis offensam. Erras, homo, non sunt hæc ludicra, sunt crimina…Imaginem Dei portare no

rorem : non gentilitatis offensam. Erras, homo, non sunt hæc ludicra, sunt crimina…Imaginem Dei portare noluit qui Idoli vol

rincipes per infames honoras ? cur in eos tam multa impendis ? Nam si sunt infames, infames oporteret expelli. Nam cur eos f

pulum acceptabilem sectatorem bonorum operum. » ad Tit. cap. 2. « Ubi sunt qui hoc faciant, propter quæ venisse Christum Apo

t qui hoc faciant, propter quæ venisse Christum Apostolus dicit ? Ubi sunt qui desideria sæculi fugiant ? Ubi qui vitam pie

enitus eruenda sit ; tamen volumus ut ædes templorum, quæ extra muros sunt positæ, intactæ, incorruptæque consistant. Nam cu

am hos aperiri. Hinc nequitiæ radices in civitate germinaverunt. Hinc sunt qui moribus ejus crimen afferunt. » S. Chrysost.

odo poterunt unquam ab adulterii crimine absolvi ? Tum qui non liberi sunt ab adulterii crimine, quomodo poterunt absque pœn

hali sumis venena, et hanc hostiam sanctam, ac tremendam ? An non hæc sunt viræ subversio, conjugiorum corruptelæ, bella, pu

atque penitus prætermissi, non sine dedecore Christiani nominis editi sunt …. Male persuasus Honorius, quod hos fatales esse

tatum, non hominum vitiis, sed deorum vestrorum jussis Romæ instituti sunt . » S. August. l. 1. de civit. Deicap. 32. « Sed r

ri deliciis…..Non est hoc, inquam, eorum qui ad æternum regnum vocati sunt , quique sunt in illa cœlesti civitate, conscripti

.Non est hoc, inquam, eorum qui ad æternum regnum vocati sunt, quique sunt in illa cœlesti civitate, conscripti : non est sp

mulatio est illa, non crimen ? et propterea mille illi mortibus digni sunt , quoniam quæ fugere cunctæ prorsus imperant leges

semper enim Christianis omnibus hoc interdictum est, ut ubi blasphemi sunt non accedant. » Concil. Carthag. 3. an. 397. « D

hæc spectacula, maxime quia in his exercendis quæ contra præcepta Dei sunt , nulla persecutionis necessitas a quoquam adhiben

rif. « Festa extranea quæ in Theatris peraguntur, conventus dæmonium sunt , non hominum. Horror ergo vos ut a Satanæ festis

a convivia multis in locis exercentur, quæ ab errore Gentili attracta sunt , ita ut nunc a Paganis. Christiani ad hæc celebra

ur ? Ergo spectacula, et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. Quomodo, ô Christiane, spectacula post B

. 6. de Providentia. « De Agitatoribus, sive Theatricis qui fideles sunt , placuit eos, quandiu agunt a communione separari

 Quid igitur, inquis, an leges omnes evertemus, quibus hæc constituta sunt  ? Immo vero his Theatralibus Ludis eversis, non l

et tanquam minus malum hæc condonarunt minoribus, ut quidem arbitrari sunt , id quod majus est ementes, quietem, et securitat

plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt, a nemine frequentant

sophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt , a nemine frequentantur : periit vero pravorum ag

agonistarum ars seu potius perversa ars ; triaque maximi momenti bona sunt consecuta, animarum scilicet salus, recta reipubl

sustinerent ; si non alicujus voluptatis solatio mulcerentur. Admissa sunt ergo spectacula, et infinita tyrocinia vanitatis 

bet, ubi furore peccatur. Quo magis hi de quibus loquimur ; accusandi sunt , quia sani insaniebant. Circenses ergo Treveri de

tis et c. Non miror plane, non miror tibi evenisse mala quæ consecuta sunt . Nam quia tua te excidia non correxerunt, quarto

quod superfluum est, et debere removeri, dum plura, et majora submota sunt , judicarunt. Sed dicis etiam Christianis temporib

se ; sed etiam illa aliquando Christianis quoque temporibus celebrata sunt . Numquid nam quia sub primis præsulibus Christian

mquid nam quia sub primis præsulibus Christianæ religionis ablata non sunt  ; Ideo sub eorum successoribus, tolli minime debu

n sunt ; Ideo sub eorum successoribus, tolli minime debuerunt ? Multa sunt quæ a singulis Pontificibus diverso tempore subla

runt ? Multa sunt quæ a singulis Pontificibus diverso tempore sublata sunt noxia, vel abjecta. Non enim simul omnes in corpo

timas sed sibi accommodatissimas fabulas eligunt, qui enim voce freti sunt . Epigonos, Medumque : qui gestum, Menalippam, Cly

um, quæ suo et proprio bono voluptatem et delectationem probant : hæc sunt in his operibus quæ a virtute proficiscuntur, quæ

mpendio quodam genera ludicrorum duxi, quibus antiqui Græci ac Romani sunt usi. Theatricorum igitur artificum partim Gymnici

 ; nam gladiatoriam, et agitatoriam satis erit perstringere. Scenicis sunt qui scœnicos agones exercent, qui et musici agone

o a Græcis Dionysiaci artifices, authore Aristotele et Gellio. In his sunt Comœdi et Tragœdi,…. Comici et Tragici actores, q

se se dicit : omnes qui quæstus causa in certamen descendunt, infames sunt , simul et qui in scenam ambitiosa ostentatione pr

icas personas induat… Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredietur, ubi ad eorum cognitionem pervenerin

. jud. cap. 69. L. Imperial. Cod. de nupt. « His qui eis conjungendi sunt , nullo timore tenendis, ne scitis præteritarum le

Si artem ludicram fecerit. » L. quadam ff. de pœnis. « Artes ludicræ sunt quæ ad voluptatem oculorum, atque aurium tendunt.

nhærentem, aut Theatro advenientem, dicimus autem ubi scena, et talia sunt , aut etiam ubi bestiis ad versus homines pugna es

io est rei malæ, cujus authores quum acceptissimi sint, sine nota non sunt  ? » Tertull. de spect. cap. 22. « Ipsi authores,

Regul. 113. Dissertation pag. 203. « Attellani autem ab Oscis acciti sunt  : quod genus delectationis Italica severitate tem

antum favorem, verum etiam principum familiaritates amplexus est. Hæc sunt attenti, et anxii, et nunquam cessantis studii pr

Ecclesia. » Concil. Eliberit. can. 62. « De agitatoribus qui fideles sunt , placuit eos, quamdiu agitant, a communione separ

. 1. can. 4. Concil. Arelat. 2. can. 20. « De Theatricis qui fideles sunt , placuit eos quamdiu agunt, a communione separari

atricorum artificum partium Gymnici, partim Scenici fuerunt : Scenici sunt qui Scenicos agonas exercent : In his sunt Comœdi

Scenici fuerunt : Scenici sunt qui Scenicos agonas exercent : In his sunt Comœdi, et Tragœdi, Mimi, Pantomimi, Archimimi, H

Mimi, Pantomimi, Archimimi, Histriones, et c. In Gymnicis artificibus sunt Athletæ : Pollux Athletarum nomine Gymnicos omnes

icas personas induat. Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredientur ; ubi ad eorum (Prælatorum) cogniti

et honest. Clerici. « Fideles omnes ad sacram Communionem admittendi sunt , exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arce

tendi sunt, exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicati, interdicti, manifesteque i

Réfut. du chap. 9. Voyez encore la 1. Réfut. de ce chap. 9. « Et hæc sunt sceniorum tolerabilia ludorum Comœdiæ scilicet, e

s de cœlo esse percussas, cum et simulacra Deorum immortalium depulsa sunt , et statuæ veterum hominum dejectæ, et legum æra

issent. Itaque ex illorum responsis tunc et ludi per dies decem facti sunt , neque res nulla quæ ad placandos Deos pertineret

onsessus qui ibi habetur. Magna itaque confusione et iniquitate pleni sunt hi cœtus,et occasio conventus causa est turpitudi

a, et acroamata, quæ scurrilitatibus, verbisque temere profusis plena sunt . Quod enim turpe factum, non ostenditur in Theatr

sapere civitates, quibus ludus habetur pro re seria. Neque enim ludi sunt inanis gloriæ cupiditates crudeles, quæ mortem in

impensæ ; neque vero quæ his de causis excitantur seditiones, amplius sunt ludi. Vano etiam studio numquam emendum est otium

ides autem non sapientum secundum mundum, sed eorum qui secundum Deum sunt sapientes, est possessio. Illa autem etiam absque

re sapientiam et licet administranda versari Republica quin etiam quæ sunt in mundo honeste ex Dei sententia assumere minime

ex Græce, diebus Ptolomæi, tuncque per tres dies tenebræ mundo effusæ sunt . » In Talmude, tract. de jejun. « Versione legis

unitos esse quosdam, a cœlesti numine qui illam temere attrectare non sunt veriti. Theopompum enim volentem inde quædam suis

icas personas induat. Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredientur, ubi ad eorum cognitionem perveneri

it tibi homo peccator, duo nomina dixi : Hæc duo nomina non superflua sunt . Duo nomina aliud quod homo, aliud quod peccator.

cere, de solis Circorum, ac Theatrorum impuritatibus dico. Talia enim sunt quæ illic fiunt, ut ea non solum dicere, sed etia

u aures, et aspectu oculi polluuntur. Quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt , ut etiam explicare ea quispiam atque eloqui, sal

ectu, nemo affectum sine casibus suis patitur. Ipsi casus incitamenta sunt affectus. Cæterum si cessat affectus, nulla est v

ectus de consuetud. « Fideles omnes ad sacram Communionem admittendi sunt  ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arc

endi sunt ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicati, interdicti, manifesteque i

. » Rituale Parisiense de sacramento Eucharistia. pag. 108. « Et hæc sunt tolerabiliora ludorum, Comœdiæ scilicet, et Tragœ

es, ad pudicos mores facta hæc fabula est Neque in hac subagitationes sunt neque ulla amatio, Nec pueri suppositio, argenti

apud Dominum ? Hic voluptas, ubi et votum. » Ibid. cap. 28. « Et hæc sunt Scenicorum tolerabiliora ludorum, Comœdiæ scilice

tribu moveri notatione censoria voluerunt. » Ibid. cap. 13. « Et hæc sunt Scenicorum tolerabiliora ludorum, Comœdiæ scilice

emium, et fucum, et templa cœli, et alia verba quæ in eo loco scripta sunt , nisi Terentius induceret nequam adolescentem pro

æ etiam quæ liberales disciplinæ ab eis, qui in libertatem vocati non sunt , appellantur, quid in se habeant liberale noscatu

s. Non ergo illæ innumerabiles, et impiæ fabulæ, quibus vanorum plena sunt carmina Poëtarum, ullo modo nostræ consonant libe

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum, et quo magis sunt eloquentes, qui flagitia illa finxerunt, eo magis

6. institut. divin. cap. 20. « Spectacula hæc publica quoniam maxima sunt irritamenta vitiorum, et ad corrumpendos animos p

nta vitiorum, et ad corrumpendos animos potentissime valent, tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil confer

is, ut probemus ea quæ a sanctis Prophetis ante sæcula multa prædicta sunt , tam Græcorum, quam Latinorum et aliarum Gentium

deat in Scenam. » Baro. l. 2. de infam. « De Theatricis qui fideles sunt placuit eos quamdiu agunt a Communione separari. 

t Arelat. 2. c. 20. « Fideles omnes ad sacram Communionem admittendi sunt  ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arc

endi sunt ; exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excomminicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excomminicati, interdicti, manifesteque i

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum. Et quo magis sunt eloquentes, qui flagitia illa finxerunt, eo magis

cothurnata scelera demonstrant. Spectacula hæc publica quoniam maxima sunt irritamenta vitiorum, et ad corrumpendos animos p

nta vitiorum, et ad corrumpendos animos potentissime valent, tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil confer

atur, nec amoris, avaritiæ, metus discat affectum : quæ neque Oratori sunt necessaria, et mentem præcipue in ætate prima ten

ste viro conveniente. Eos ergo qui deinceps aliquid eorum quæ scripta sunt , aggredientur ; ubi ad eorum cognitionem pervener

scripta sunt, aggredientur ; ubi ad eorum cognitionem pervenerint, si sunt quidem Clerici, deponi jubemus ; si vero Laici, e

as 22. Q. 169. art. 2. ad 3. « Sunt quædam quæ secundum speciem suam sunt peccata ; et talia non excusantur per ludum ; qui

t tanquam minus malum hæc condonarunt, minoribus, ut quidam arbitrati sunt , id quod majus est, ementes quietem et securitate

plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt a nemine frequentantu

sophiam serio amplexi sint. Clausa itaque sunt Theatra, et quæ aperta sunt a nemine frequentantur : periit vero pravorum ago

gonistarum ars, seu potius perversa ars : triaque maximi momenti bona sunt consecuta, animarum scilicet salus, recta Reipubl

ibus turpitudo in memoriam revocatur, et ferme oculis subjicitur, quæ sunt vulnera Religionis nostræ, proba, monstraque imma

oblectationi, atque importunis precibus dari : quæ cum non potest quæ sunt meliora obtinere, solet aliquando minora mala tol

s jam non moritur, mors illi ultra non dominatur. Verba ista Apostoli sunt  ; tamen ne obliviscamur quod semel factum est, in

Theatrandum, scilicet spectaculandum ; aliquando larvalis, quæ larvæ sunt deformitates hominum per appositionem colorum, ve

persona sua ludum facit. Alius illorum qui ludunt alle bagatelle, quæ sunt rerum honestarum demonstrationes….. Tales ludi nu

ad honorem Dei, puta Passionnis Christi, et vitæ alicujus sancti, non sunt prohibitæ ibi fieri, quia non proprie vocantur lu

 ; sed docte et graviter eatenus a Concionatoribus exponatur, ut, qui sunt uberes concionum fructus, pietatem, et lacrymas c

ista exempla, quæ oculis, atque auribus nostris ingeruntur, retexenda sunt , et plenum malis sermonibus pectus exhauriendum.

suo ferentur. » Ibidem cap. 35. « Ira, ut seponamus quæ mox secutura sunt damna, insidias, et perpetuam ex certaminibus mut

e 3. Scene 6. Acte 1. Scene 5. « Propterea mille isti mortibus digni sunt , quoniam quæ fugere cunctæ prorsus imperant leges

us est necessarius ad conversationem vitæ humanæ : Ad omnia autem quæ sunt utilia conversationi humanæ, deputari possunt ali

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundum se illicitum ; nec sunt in statu peccati, dummodo ludo moderate utantur,

m nobis filii fuerunt, qui jam pro ejusdem debiti necessitate detenti sunt . Ego quoque miserrima, quia ad similes pœnas inqu

o poterunt unquam, ab adulterii crimine absolvi ? Tunc qui non liberi sunt ab adulterii crimine, quomodo potentur absque pen

us nostris minus necesaria est. Fabulæ enim omnes rejectæ, explosæque sunt , et severitate moris, religionisque sanctitate ur

ex diebus fecit Dominus cœlum et terram, et mare, et omnia quæ in eis sunt , et requievit in die septimo : Idcirco benedixit

lib. 8. cap. 32. « Mementote Præpositorum vestrorum qui vobis locuti sunt verbum Dei ; quorum intuentes exitum, conversatio

ur. Valde etenim absurdum est fideles, iis diebus qui propitiando Deo sunt destinati, fallacibus istis sathanæ blanditiis il

n admodum discreperit, lætantur etiam verbis non discrepare ? at quot sunt ex hoc genere, et apud nos, et apud Italos, et Ga

oc genere, et apud nos, et apud Italos, et Gallos ? Ejusdem factionis sunt , qui Arcadias, et Dianas, et id genus vanissimos

olo, ut expugnent pudicitiam, et Christianæ vitæ puritatem. Sed levia sunt hæc, olim enim legenda flagitia præbebantur ; nun

s artifex malorum segnius irritate animum demissa per aures, quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus, et quæ ipse sibi tradi

m civilium Ecclesiastica psephismata in Actores turpium fabularum duo sunt satis expressa : alterum in Canone pro dilectione

t Comœdias ; deinde eos qui ad eos audiendos adeunt. Contra primos hæ sunt argumentationes. 1. Seipsum, et alios ea virtute

ui fundamenta civitatum, et rerum publicarum, quæ sapienter institutæ sunt , evertit. Id isti nebulones moliuntur, cum pudore

civitatibus exterminant. Ergo, et c. 3. Quicumque impedimento pueris sunt , quominus ad honestatem splendoremque civilem ins

molat dæmoniis. Ergo cum id faciant qui ad scenam properant, in vitio sunt immani, quasi diabolo immolantes. 3. E culpa leta

seniis e suis finibus pulsi, a Romanis e civitate emissi, et ablegati sunt quod illorum exemplo, disciplina, atque oratione

ntissimo Chrysostomo : « Cuncta simpliciter qua ibi fiunt, turpissima sunt , verba, vestitus, tonsura, incessus, voces, cantu

oblectationi, atque importunis precibus dari : quæ cum non potest quæ sunt meliora obtinere, solet aliquando minora mala tol

s. » S. Thomas 2. 2. q. 6. art. 4. ad 3. « De Theatricis qui fideles sunt , placuit eos, quandiu agunt, a communione separar

. Arelat. ann. 452. « Fideles omnes ad sacram communionem admittendi sunt , exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arce

tendi sunt, exceptis iis qui justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicat

justa ratione prohibentur. Arcendi autem sunt publice indigni, quales sunt notorie excommunicati, interdicti, manifesteque i

s, et les couvrira de confusion. » Isa. c. 3. « Pro eo quod elevatæ sunt filiæ Sion, et ambulaverunt extento collo, et nut

tiam Prophetæ. An non filiæ etiam Ecclesiæ ab eadem injuste provocatæ sunt  ? Pleræque enim earum, tamquam in numerosa multit

, suivant le Droit, la cause du dommage qu’il souffre. » « Væ iis qui sunt in causa efficaci tantorum malorum, per suos lasc

in puncto ad inferna descendunt. » Isa. c. 3. « Pro eo quod elevatæ sunt filiæ Sion, et ambulaverunt extento collo, et nut

tiam Prophetæ. An non filiæ etiam Ecclesiæ ab eadem injuste provocatæ sunt  ? Pleræque enim earum, tamquam in numerosa multit

actu, mentes adstantium illaqueantur et contaminantur. » « Væ iis qui sunt in causa efficaci tantorum malorum, per suos lasc

t pleines d’iniquité. « Magna confusione et iniquitate hi cætus pleni sunt . » Et qu’on n’y entend que des sottises et des pa

mata, quæ nequitia, verbisque obscænis et vanis temere profusis plena sunt . » Saint Jean Chrysostome S. Joan. Chrysost. Hom.

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundum se illicitum, nec sunt in statu peccati ; dummodo moderate ludo utantur 

rp. « Ad secundam quæstionem dicendum, quod hujusmodi spectacula, si sunt rerum turpium et ad peccatum provocantium, studio

présente aujourd’hui : après quoi il ajoute… « Quædam vero spectacula sunt de rebus utilibus et ad vitam necessariis, sicut

vero spectacula sunt de rebus utilibus et ad vitam necessariis, sicut sunt venationes et cætera hujusmodi : et talia spectac

ad discretiones personæ et aliarum circumstantiarum ; tamen pœnitenti sunt vitanda, propter hoc, quod debet cor ad Deum coll

Si quis autem præsentem canonem contempserit, et se alicui eorum, quæ sunt vetita, dederit ; si sit quidem clericus ; depona

ntur. Quod ut fideliter fiat, statim eorum ad judices, si in præsenti sunt , vel curatores urbium singularum, desiderium perf

e suis, &c. 1. Tragediæ & Comediæ scelerum & libidinum sunt auctrices, lascivæ, impiæ, prodigæ. Tert. Lib. de

. cap. 32. 1. Hinc nequitiæ radices in civitate germinaverunt, hinc sunt qui moribus ipsius crimen afferunt. S. Joan. Chry

Chrys. de Sanctis Martyribus, de S. Barlaam 3. Pompa verò satanica sunt theatra, Circenses & repræsentationes. S. Chr

. cap. 4. v. 3. 1. Despreaux, de l’Art Poët. Chant 3. 2. Quò magis sunt eloquentes qui flagitia ista finxerunt, eò magis

que a bonis operibus avertat ; nam ludorum celebrationes Deorum festa sunt , si quidem ob natales eorum vel templorum novorum

a sunt, si quidem ob natales eorum vel templorum novorum dedicationes sunt constituti et primitus quidem venationes quæ voca

i et primitus quidem venationes quæ vocantur munera Saturno attributæ sunt  ; ludi autem Scenici Libero, Circenses Neptuno. P

que a bonis operibus avertat ; nam ludorum celebrationes Deorum festa sunt , si quidem ob natales eorum vel templorum novorum

a sunt, si quidem ob natales eorum vel templorum novorum dedicationes sunt constituti et primitus quidem venationes quæ voca

i et primitus quidem venationes quæ vocantur munera Saturno attributæ sunt  ; ludi autem Scenici Libero, Circenses Neptuno. P

im diebus fecit Dominus cœlum et terram, et mare, et omnia quæ in eis sunt  ; et requievit in die septime : idcirco benedixit

i. » Hebr. 13 . « Mementote præpositorum vestrorum qui vobis locuti sunt verbum Dei ; quorum intuentes exitum conversation

im diebus fecit Dominus cœlum et terram, et mare, et omnia quæ in eis sunt  ; et requievit in die septime : idcirco benedixit

ani. Hebr. 13 . « Mementote præpositorum vestrorum qui vobis locuti sunt verbum Dei ; quorum intuentes exitum conversation

ie sur le chap. 11 de Matth], « Cuncta enim simpliciter quæ ibi fiunt sunt turpissima. Omnia ibi turpi lascivia sunt plena. 

m simpliciter quæ ibi fiunt sunt turpissima. Omnia ibi turpi lascivia sunt plena. » 3. [NDA] Salvian, lib. 6, De Provid.

Canon Turbat. Canon Sacerdotes. dist 37. « Nam quoad eruditionem non sunt prohibendi, sed quoad delectationem. » Archidiaco

fessio malae rei, cujus authores cum acceptissimi sint, sine nota non sunt . » 18. [NDA] Ibid. c. 23. « Cum igitur humana r

ue, chap. 11] « Magna itaque confusione et iniquitate hi coetus pleni sunt , et occasio conventus causa est turpitudinis, cum

ata, quae nequitia verbisque obscaenis et vania temere profusis plena sunt  ; quid enim turpe factum non ostenditur in Theatr

o... Ergo Spectacula et pompae etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. » 43. [NDA] Sermo 2 de Symb. ad Cathec

stin, De Symbolo ad cataechumenos, sermo 2, chap. 1] « Pompae diaboli sunt quaeque illicita desideria carnis, desideria ocul

am Christianorum legi ad haec Spectacula... quae contra praecepta Dei sunt . » 49. [NDA] Concil. In Trullo an. 680, Can. 51

bid. « Arceantur ab hac mensa omnes vitiorum dedecore infames, quales sunt fures, meretrices .... histriones, circulatores,

sustinerent, si non alicujus solatio voluptatis mulcerentur. Admissa sunt ergo Spectacula et infinita tyrocinia vanitatis,

cap. “Donare”. » 63. [NDA] Antonin, p.2.tit.3.c.7, § 11. « Aut non sunt expresse prohibita, et tunc si repræsentantur mul

de stupris virginum loquuntur, aut amoribus meretricum, et quo magis sunt eloquentes qui illa flagitia finxerunt, eo magis

trant. » 72. [NDA] Ibidem. « Spectacula haec publica quoniam maxima sunt irritamenta vitiorurn, et ad corrumpendos animos

ta vitiorurn, et ad corrumpendos animos potentissime valent, tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam non conducun

t ; ea quae sint quandoque denuntiet, et si opus est, etiam explanet; sunt autem hujusmodi, haeresis nomine suspecti, usurar

vendum imprimis ne ad indignos cum aliorum scandalo deferatur, quales sunt publice usurarii, concubinarii, Comoedi, notorie

iminosi, nominatim excommunicati. » 97. [NDA] « Impedimenta Ordinis sunt hujusmodi usurarii publici, scurrae, mimi, Comoed

tanquam minus malum haec condonarunt, minoribus, ut quidam arbitrati sunt , id quod majus est ementes quietem et securitatem

ue, est necessarius ad conversationem vitæ humanæ. Ad omnia autem quæ sunt utilia conversationi humanæ deputari possunt aliq

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundum se illicitum : nec sunt in statu peccati, dummodo moderate ludo utantur,

æ, dit saint Alphonse de Liguori d’après saint Antonin, per se licitæ sunt , modo fiant a secularibus, cum personis honestis,

se hâter pour être bientôt dans les tourments de l’Enfer. » « Si qua sunt ergo viscera pietatis in nobis, si qua est in nob

us eos qui sic ad perditionem currunt, trahuntur ad barathra, festini sunt ad gehennam. » Chrysol. Que le père arrache do

monem, potestas impleat per disciplinæ terrorem. » Isidor. « Si qua sunt ergo viscera pietatis in nobis, si qua est in nob

us eos qui sic ad perditionem currunt, trahuntur ad barathra, festini sunt ad gehennam. » Chrysol. h. NDE La texte donne

s ont prononcée contre l'impudence des Histrions et Farceurs « Et hæc sunt tolerabiliora ludorum Comœdiae scilicet et Traged

um meliora Poemata. » Tertull. de Spect. Cyprian. de Spect. « Et hæc sunt tolerabiliora ludorum Comœdiae scilicet et Traged

s esse libido, ut sit peccatum mortale, unde a tali inspectione omnes sunt arcendi. » C’est avilir la religion que d’en dégr

ande partie, « ut abrenuntient pompis Diaboli, quorum non minima pars sunt spectacula ». Justinien défend absolument et sans

agatelles pour des laïques, ce sont des blasphèmes pour vous : « Nugæ sunt nugæ in ore laïci, in ore Sacerdotis blasphemiæ :

mplum et condimentum salutis esse debent. Hæc a sanctis viris penitus sunt propellenda, quibus magis lugere convenit, quam H

hara et lyra., timpanum et libia, ut opus Dei non respicies. Innumera sunt hujus modi, quæ non solùm Sacerdotibus, sed etiam

-t-il quelque grâce ? « Nolite diligere mundum, neque ea quæ in mundo sunt . » Nos lois, plus indulgentes que les lois Romain

lectatur in peccato mortali, peccat mortaliter præsertim in illis quæ sunt mala, non quia prohibita, sed quia essentialiter

quia prohibita, sed quia essentialiter includunt turpitudinem, quales sunt omnina Comediæ nostri temporis ; ex Apost. ad Rom

ad Rom. 1. Non solum facientes sed et facientibus consentientes digni sunt morte. » « Quiconque se réjouit d’une action qui

ludicre et tantum ob animi relaxationem. Mortalis etiam criminis rei sunt , qui voluntarie ea audiunt, quamvis ea audiant ab

s de la page 30. de l’Avertissement de del Monaco : « Honesti ludi ii sunt in quibus nulla omnino mulier, nulla lascivies, a

deducat Pedagogus ; magnâ confusione & iniquitate hi actus pleni sunt , & occasio conventûs causa est turpitudinis.

eo quòd perplexas historias exprimerent. ibid. cap. 48. 1. Tragædi sunt qui antiqua facinora sceleratorum Regum luctuoso

ante populo concinebant. ibid. cap. 45. 2. Mimi quòd rerum humanarum sunt imitatores. 3. Comœdi sunt qui privatorum homin

. cap. 45. 2. Mimi quòd rerum humanarum sunt imitatores. 3. Comœdi sunt qui privatorum hominum acta dictis & gestis c

Théâtre de Néron ou d’Héliogabale, et si le Rituel de Paris « Arcendi sunt a communione manifeste infames, ut meretrices, co

« Quid Nero tam sœva, crudaque tyrannide fecit, Hæc opera, atque hæ sunt generosi Principis artes, Gaudentis fœdo peregri

pist[ola]. 18.. « Quam multa Poetæ dicunt quæ à Philosophis aut dicta sunt aut dicenda ? non attingam tragicos aut togatas n

s aut togatas nostras : habent enim hæ quoque aliquid severitatis, et sunt inter Comœdias et Tragœdias mediæ : quantum diser

mos jacet ! Quàm multa Publii non excalceatis sed cothurnatis dicenda sunt  ! » Au second siècle les Poètes Comiques ne faisa

plus d’Histrions que de Citoyens Misop[ogon]. p.342.. « In qua multi sunt Saltatores, multi Tibicines, Histriones plures qu

née suivante : « Ut Mima publice habitu etiam Virginum quæ Deo dicatæ sunt , non utantur. » Cette même Loi, si digne de la pi

ôter ainsi tous les vestiges de l’Idolâtrie. « Si quæ in agris templa sunt sine turba ac tumultu diruantur. His enim dejecti

crivant alors à un de ses amis. Epist. 29. « Quæ Carthaginensis passi sunt , Æschyli et Sophoclis Tragœdia egerent, atque hor

m est. Etiam plus ego addo, ne illic quidem nunc agi, ubi semper acta sunt antea. Non enim hoc agitur jam in Moguntiacensium

ues et Thyméliques « Alii aut Scenicorum aut Thymelicorum spectatores sunt ludorum. », c’est-à-dire aux spectacles du Théâtr

les passions. « Magna itaque confusione et iniquitate hi cœtus pleni sunt et occasio conventus causa est turpitudinis, cum

Si quis autem præsentem Canonem contempserit, et se alicui eorum quæ sunt verita, dederit, si fit quidem Clericus deponatur

ia levitas occupaverit, Clientes eorum, Comœdi et Tragœdi exterminati sunt .... Nostra ætas prolapsa ad fabulas et quævis ina

on sustinerent si non alicujus voluptatis solatio mulceretur. Admissa sunt spectacula et infinita Tyrocinia vanitatis, quibu

s excedit. Dictum est autem, quod ludicra sive jocosa verba vel facta sunt dirigibilia secundum rationem et ideò superfluum

vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum quæ de se sunt peccata mortalia. Alio autem modo potest esse exc

dus est necessarius ad conversationem humanæ vitæ. Ad omnia autem quæ sunt utilia conversationis humanæ deputati possunt ali

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundum se illicitum, nec sunt in statu peccati, dummodo moderatè ludo utantur,

e les femmes publiques, les concubinaires et les Comédiens. « Arcendi sunt , publice indigni, quales sunt excommunicati, inte

ncubinaires et les Comédiens. « Arcendi sunt, publice indigni, quales sunt excommunicati, interdicti ; manifeste infames, ut

rimis ne Viaticum, ad indignos cum aliorum scandalo deferatur, quales sunt publici usurarii, concubinarii, comœdi, notorie c

oni, atque importunis precibus dari : quæ cum non potest, quæ meliora sunt obtinere, solet aliquando minora mala tolerare et

l’imprima à Toulouse chez Boude, et à Paris chez Soly. « Arcendi sunt a communione manifeste infames, ut meretrices, co

« Ludi Olympici Antiochæ in Xisto à Commodo exstructo primo celebrati sunt . Ludos verò hosce lOympios Antiochenses à Pisœsis

tio apparuerit. » « Alii aut Scenicorum aut Thymelicorum spectatores sunt ludorum. » 187. [NDA] Justin fit une loi par la

Si quis autem præsentem Canonem contempserit, et se alicui eorum quæ sunt verita, dederit, si fit quidem Clericus deponatur

istianos, hujusmodi, corrigantur : Sin autem, obtineant super eis quæ sunt ante nos regulariter edita. » Concil[e]. tom. VII

ia levitas occupaverit, Clientes eorum, Comœdi et Tragœdi exterminati sunt .... Nostra ætas prolapsa ad fabulas et quævis ina

on sustinerent si non alicujus voluptatis solatio mulceretur. Admissa sunt spectacula et infinita Tyrocinia vanitatis, quibu

s excedit. Dictum est autem, quod ludicra sive jocosa verba vel facta sunt dirigibilia secundum rationem et ideò superfluum

vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum quæ de se sunt peccata mortalia. Alio autem modo potest esse exc

dus est necessarius ad conversationem humanæ vitæ. Ad omnia autem quæ sunt utilia conversationis humanæ deputati possunt ali

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundum se illicitum, nec sunt in statu peccati, dummodo moderatè ludo utantur,

personalium decimarum : tamen Ecclesia non debet eas recipere quandiu sunt in peccato, ne videatur eorum peccatis communicar

os antea non senserant et paulatim deposito pudore succumbunt ! Pauci sunt si forte aliqui spectantium, quibus amatoriæ illæ

rimis ne Viaticum, ad indignos cum aliorum scandalo deferatur, quales sunt publici usurarii, concubinarii, comœdi, notorie c

oni, atque importunis precibus dari : quæ cum non potest, quæ meliora sunt obtinere, solet aliquando minora mala tolerare et

lgré elles d’être méchantes. « Viris autem et fœminis communia aperta sunt balnea et inde exuuntur ad intemperantiam (a visu

oblectas alios, ipsa pollueris. Spectaculum de lavacro facis. Theatro sunt fœdiora quo convenis. Verecundia illuc omnis ablu

ias corda atque ora converti. Et ecce jam ferme octo vel amplius anni sunt , propitio Christo, ex quo illic nihil tale tentat

pparitor, prætextu negotii publici, vel privati, quæ hac lege statuta sunt , crediderit temeranda. » On voit bien dans ces

pparitor, prætextu negotii publici, vel privati, quæ hac lege statuta sunt , crediderit temeranda. »

ribus protestentur ? Ergo spectacula juxta professionem nostram opera sunt Diaboli. Quomodo o Christiane post Baptisimum seq

ribus protestentur ? Ergo spectacula juxta professionem nostram opera sunt Diaboli. Quomodo o Christiane post Baptisimum seq

er de tout le reste des actions ? « Si lumen quod in te est, tenebrae sunt , ipsae tenebrae quantae erunt ? »

venues criminelles : « Diabolo artifice ex sanctis in illicita mutata sunt . » La raison et la pudeur le défendraient, si l’E

mais ils y nuisent extrêmement : « Tollenda spectacula quoniam maxima sunt instrumenta vitiorum, ad corrumpendos animos poti

icis », sont absolument éloignées de cette perfection divine : « Quid sunt , si ad hanc perspicuitatem, virtutem, brevitatemq

tes pas, vous y voudriez être : « Etiam cum non spectant, innoxii non sunt . » Voici la description qu’il en fait. Des légion

’il a fallu les chasser : « Cum omnia levitas occupaverit exterminati sunt . » Est-il rien de plus dangereux que l’oisiveté ?

c’est les entretenir dans le vice : « Illis fovens in quo nequissimi sunt . » Dans les autres chapitres il parle de la danse

tout le reste de leurs actions ? « Si lumen quod in te est, tenebrae sunt , ipsae tenebrae quantae erunt ? »

rios auctoritate publica munitos non potuerunt movere loco, vix aussi sunt de sua victoria prædicare. Sic itaque vicit causa

nostras cupiditates castigas severè ; & merito quidem ; nam illæ sunt indulgentiâ prorsus indignæ. Verùm an minùs sagac

; illustria, quæ suo nitore menti præluceant ? Ut habeantur, eligenda sunt . Sed Historia non semper eligit. Hæc recipit ferm

næ apparatu ?   Si quid habent vitæ exempla quæpiam, vel cum inanimis sunt commissa chartis, & affixa litteris mutis, ve

p; Comœdiæ Principes qui Theatrum Athenis excitaverunt. Non arbitrati sunt licere sibi vanum & sterile in Republica Poët

genus, licet ab auctore suo piâ Theatri desertione damnatum, amplexi sunt plerique omnes, qui postea cothurnum induerunt. N

, qui cùm ejus virtutes non possent imitando exprimere, vitia æmulati sunt , & superaverunt omni verborum obscœnitate ; n

uantùm ad scenæ corruptelam artificio suo conferant ? Nonne id omnino sunt in eorum manibus Comœdiæ & Tragœdiæ, quod in

o, dirigunt oculo, & toto adnixi corpore jaculantur. Tantò igitur sunt nocentiores ab actione sua, quantò sunt in agendo

pore jaculantur. Tantò igitur sunt nocentiores ab actione sua, quantò sunt in agendo solertiores. Nisi fortè suas vires diss

t optima, vel minimè mala. Sunt alii (neque illi numero infrequentes) sunt , qui alias in scena quærant illecebras, alios lud

is vindicant in iis quæ pertinent ad Poëticam, vel Histrioniam, cujus sunt sæpe rudes, cur non utuntur jure suo in iis quæ s

iis quæ spectant ad morum disciplinam, cujus debent esse, & vulgò sunt multò magis intelligentes ? Si quis Poëta claudic

par la bouche du Sage : Multi speciem mulieris admirati reprobi facti sunt (Eccli. 9. 11.). c. pleines d'afféterie

, et plausus adhibetur, et risus: propterea mille illi mortibus digni sunt : quoniam, quæ fugere cuncte imperant leges, ea is

ere vim majorem, quam lex; jus vero naturale, cum sit solum deis, qua sunt per se bona, aut mala, est omnino immutabile; et

ine dicuntur cum Mundo cæperunt, neco tamen ob id minus reprehendenda sunt , sed eo magis vituperanda, quo antiquis culta a b

ontra Sanctorum Patrum, et antiquam Ecclesia consuetudinem introducta sunt . » Noto di più, che nelle Azioni sacre, fatte da

atrimonio. Ma io rispondo, che tal correttivo non basta; perché non «  sunt facienda mala, etiam a fine, ut eveniant bona ».

tudo etiam imitandi licenzia sumeret. » E molto tardi « Romam invecti sunt Ludi Scenici corruptis iam moribus » ; più di qua

datas aliquibus verts, qui veritatem occultabant in Fabulis. Duo ergo sunt in Fabula, quod scilicet contineat verum sensum,

 Ut hæc innocenter audiantur, non incomitata, e absque nota referenda sunt . » Io qui propongo una domanda popolare, etc. I C

intrinsecas, non autem practice per rationes saltem extrinsecas, quæ sunt auctoritas aliquorum Doctorum, licite potest illa

ctoritatis; ut docet Valentia, Sanchiez, Sancius, et ali: et hæc vera sunt in Confessario proprio, et non proprio ut sunt Re

s, et ali: et hæc vera sunt in Confessario proprio, et non proprio ut sunt Regulares. » Veggasi ciò, che scrive eccellenteme

quelle di S. CrisostomoSerm. In Isai.. « Ridicula excusatio: tectoria sunt ista. Fuci sunt, et deceptio. » Questa è una scus

sostomoSerm. In Isai.. « Ridicula excusatio: tectoria sunt ista. Fuci sunt , et deceptio. » Questa è una scusa degna di riso;

s in magnum malum cuasere capræque cepere: qua que plures, maioresque sunt , eo ille minor, ac plurium servus est, quem vulgu

anol.5. de Provid. sono detti opere del medesimo. «  Spectacula opera sunt Diaboli. » Nondimeno, è anche verissimo per relaz

utrumque autem devitandum est, ne vel similis malis sias, quia multi sunt ; neve inimicus multis quia dissimiles sunt. Reced

lis malis sias, quia multi sunt; neve inimicus multis quia dissimiles sunt . Recede in te ipsum, quantum potes. »Ep. 7. Ma la

iomnes mortaliter peccant, audita etiam una Comedia tantum; quia ipsi sunt motium, ut hic, et nunc Fabula agatur. Comedus en

Fabulam: hoc autem sufficiens Auditorium conflant primi; quando enim sunt satis multi, propter illos solos agetur Fabula, q

solos agetur Fabula, quamuis nullus adsit altus; ergo omnes illi, qui sunt causa per se illius Actionis peccant mortaliter. 

iam soluerunt pro illa audienda; quia omnes illi, collectivè accepti, sunt obiectum ada quatum illius Actinis, qua tunc prop

ius Actinis, qua tunc propter omnes exercetur: divisivè autem accepti sunt omnes illi oblectunt partiale illius Actionis, et

e mortaliter; quia ex eorum stipendis aluntur tam pessimi homines, ut sunt Comedi. »Par. 5. tr. 13. Res. 81. Ma consideriam

ti, cooperatur sua presentia ad peccatum mortale Histrionum,quattenus sunt causa, sine qua non  : et quod nem illorum in par

o movetur ad agendum propter primos, et postremos solventes; et omnes sunt obtectum adequatum totale;·et singuli partiale. »

ua stant, et quiescunt; sed ex eorum, qua moventur, et perturbationis sunt plena. » Voglio dire: l’anima da nello scoglio de

s. Sicut Leproso bonum est quandoque comedere aliqua venenosa qua non sunt simpliciter convenientia complexioni humane. »a.

tem qui in operibus malis. Delectationes autem appetitus senstivi non sunt regula bonitatis, vel malitia moralis: nam cibus

mo, ad quid valent Verba scurrilia, ad quid inepta risoria, rectè non sunt , nisi vanitas. Ergo audire debet necessaria anima

t adversus salutem tuam: et tu sedes facettas effundes; et qua stulta sunt et adorum non faciunt, effutiens? Non vides facie

olamo. « Quamodo, qui circumferuntur omni vento doctrine, in stabiles sunt , et in diversa fluctuant: sic, qui illo risu cach

, pensando bene la sentenza di S. Agostino. « Omnes pravæ cupiditates sunt porta Inferi » In sent. N. 136.. Punto vigesimo t

at? Qui diem aestimet? Qui intelligat, se quotidie mori? Omnia aliena sunt : tempus tantum nostrum est. » Ep. 1. Il P. Giova

della Commedia. Di questi Comici modesti scrive un Sommista. « Aliqui sunt Comici potius ex necessitate, quam ex voluptate:

is, scrive Battista Fragolo, iniquitatem, et iniustitiam continentia, sunt invalida » Bart. in sin, C. si contra ius, vel ut

o la sua integrità totale è grave peccato. E secondo S. Paolo « Digni sunt morte, non solum qui ea faciunt, sed etiam qui co

io easdem spectare? Quid addit Scena, ut mala vix statim pessima? Res sunt , qua movent, non, feriens aerem vox: res autem ut

crisse, che infinite cose più dilettano udite, che lette. « Documento sunt vel Scenici Actores, qui et optimis Poetarum tant

em suum peccatoribus prabet, qui iniquis subsidia pro eo, quod iniqui sunt , impendit: unde et nonnulli huiusmodi divites, cu

telligentia, si non adsit Spiritus Sanctus, qui vim suppedit, ottosa, sunt omnia. »Ho. 34. in epist. ad Meb. E S. TommasoEph

on dat gratiam interius influendo, sed exterius persuadendo ad ea qua sunt gratia. » Io dirò con S. Agostino. Dio è il Semin

rate e altre impurità di questa fatta; per le quali io dico che « non sunt facienda mala, ut veniant bona » : e le quali non

felices, dice S. Efrem Siro, atque Beati Temperantia splendore ornati sunt . Quam ob rem rogo, obtestorque vos omnes fratres,

e la permissione della Commedia oscena, dicono tal volta. « Non omnes sunt Monachi », non tutti i Fedeli professano il Monac

o di ricrearsi con il trattenimento della Commedia . « Non enim omnes sunt Monachi. » Rispondo. La Commedia è una ricreazion

nto poi a quella conclusione, che non tutti sono Monachi; « Non omnes sunt Monachi », dico, che è vero: « quid inde? » che n

molte Donne, le quali quasi ballando gridavano. « Ve, ve, ve, quantae sunt istea tenebrae. » Ohimè, ohimè, ohimè, quanto orr

turpes ac ad venorem exercitantes continent, peccare mortaliter quia sunt multis causa ruina  : licet compones id non inten

dottrina spiegata da Platone ne’ Libri della Repubblica dice.«Cogendi sunt Poeta, ut vel maginem boni viri exprimant, vel ap

voluntate non admodum discrepent etiam verbis non discrepare. At quot sunt ex hoc genere, et apud nos, et apud Italos, et Ga

hoc genere, et apud nos, et apud Italos, et Gallos? Eiusdem factionis sunt , qui Arcadias, et Dianas, et id genus vanissimos

niquit, animos nostros, nervos omnes virtutis elidunt. In horum albo, sunt plerique omnes prisci Poeta, fabulatores, Satyric

n sint, et ab obscantatis sordi bus eluta, lectori meirssimum venenum sunt . » E dei moderni Compositori osceni io dico, che

in detester impia eorum ingenia, qui hisce quoque temporibus ita duro sunt ore, ac mente perversa, talia ut audeant scribere

vo mentem, opermaque convertunt, quasi, Si nonsequantur, (et sape, ut sunt infeliciter ingeniosi, etiam consequuntur) extemp

am libenter tam cerebò, tamq diu, atq otiosè revoluntur? hæc enim duo sunt , qua mihi suspectam reddunt istorium Sapientiam,

versati, quorum ab altero Epigramata, ab altero etiam Poemata excussa sunt ; ut ipsius Poetica preceptu reticeam. Ipsi autem

dulcedint utilitatem ac pulchritudinem: Poemata obscena, et impudica sunt iudicio meo inter vera Poemata, quales interprbas

icens. Rem tibi Socratica poterunt offendere charta. Nec audiendi sunt Poeta molles,et effeminati, quibus nihil sapit, n

inati, quibus nihil sapit, nisi turpe impurum, purulentum, et olidum: sunt nimirum similes Scarabeis, qui pro ingenuitate na

e nel suo Nicera scriveL.1.c.5., che questi Libri « pestis ipssissima sunt , et certissimum ut nemum legentium. Et quod longe

ne dubio castimonia florem contaminant. Quo in genere perniciosissimi sunt quorum opus versum, vel pleraque certe pars ise r

cumdia, cuius raro de cicatrix obducitur, sanciatus abscedat. Nimirum sunt hæc eo de genere Vitiorum, quorum victoria fuga;

ve dice. « In operibus, qua titolus non incestat, nec tenore continuo sunt impudica, si quod obsceni forte occurrerit, trans

fuga del Vizio. « Poetica fabula, scrive S. Tommaso, idcirco invente sunt , quia, quemadmodum ait Arist. in Poeticis, consil

ro, non ne hæc si vera, essent, qua sine dubio falsa sunto, quia fæda sunt , non ne melius nescirentur? » ser. 143. de Temp.

co io, «legat» ) sententias, aut vocabula tam nefanda, quam mostruoso sunt ingenio i, qui ea scriptis suis audent insecere? 

tra mano un figliuolo: se appunto disse il Maestro d’Origene, « Libri sunt fili animorum. »Stromat. Aggiunge l’addotto Autor

t. In alis vero Operibus, quatitulus non incestat nec tenore continuo sunt impudica, si quid obsceni forte occurrerit, trans

elenose Poesie: e con ragione invero; « nam, ut qui venena tractaturi sunt , dice l’Allegato, nisi prius Antidtis se se pramu

date dottrine, e con belle erudizioni provare che « Poeta dicendi non sunt obscenorum Carminum Scriptores », non devono onor

c. 25. p. 107.. I Gentili Poeti osceni « cristiano pectore explodendi sunt , ac saluti propria consulendum potius, quam impro

iono di vento, e non danno sostanza, e potrebbesi dire. « Sunt bona, sunt mediocria, sunt mala plura ». Bene vi si trovera

non danno sostanza, e potrebbesi dire. « Sunt bona, sunt mediocria, sunt mala plura ». Bene vi si troveranno alcune spigh

ortifero veleno delle turpitudini, e degli errori; perché « Quo magis sunt eloquentes, qui flagitia illa finxerunt, eo magis

tanze vestite? « Segnius irritant animos demissaper aures, Quamo qua sunt oculis subjecta sidelibus. » Come sarà credibile

uti ad orazione accedunt. Deus nocter index irridet. Dicet illis. Ubi sunt Di, in quibus habebatis fiduciam? Ipsi vos suis f

quam qui bonis moribus; quandoquidem ad salutem probi mores necessari sunt : Stylo scribantur quantumuis elaboratio, non idci

nstitutiones permittunt. Deinde qui Principes habentur lingue, quales sunt Terentius, Horatius, Catullus, et his suppares, S

Pietro Blesense. « Priscianus, et Tullius, Lucanus, et Persius: isti sunt Di vestri. Vereor, ne in extreme necessitatis art

, ne in extreme necessitatis articulo vobis improperando dicatur. Ubi sunt Di tui, in quibus habebas fiduciam? Surgant, et o

s aboleret, vel saparatim melioris Autoris titulo, qua ab is non male sunt prolata, nobis propeneret. »Plut. in Apoph. Così

il P. Sacchino i Compositori dicendo. « Serio resipicant: qua moliti sunt , destruant, lacerentque et obruant pestiferos par

t color optimum? Fili inclyti, et amicti auro primo, quomodo reputati sunt invasa testea? »c. 41. Thr.. Ma forse tal’uno ris

ires, c robur ministrant: ea moderatione, ac temperanttia suscipienda sunt ; ut in his nihil, nisi honestum, nisi modestum, n

utrapelia commendatur; quæque hominem Religiosum decent, connumeranda sunt ; sed potius inter turpes animi dissolutions, ac v

utions, ac vitia , qua omni studio a sacris presertium viris fugienda sunt , regicienda. Hinc apud nos, non modo qua Sacris C

oror Aaron, tympanum in manu sua, dit l’Écrivain sacré ; egressæque sunt omnes mulieres post eam cum tympanis & choris

c. 12. sub finem. Magnâ confusione & iniquitate hi cœtus pleni sunt . S. Augustin ne croit pas qu’un homme de bien pu

’une ame qui a un vrai desir de se sauver : S. Eligius, Him. 5. Non sunt ista, dit un Père de l’Église, salvari cupientiu

Errori principali Errori principali Correzioni Pag. 39 de sunt se dese sunt 58 pronocatine provocative 61

incipali Errori principali Correzioni Pag. 39 de sunt se dese sunt 58 pronocatine provocative 61 honestetem ho

te senza mollificarsi. « O miserater, avvisa il Santo, nunquid ferrea sunt carnes notre, ut non contremiscant ? vel etiam se

auditori. « Nunquam dicere cessabo ; sic enim eos, huic morbo obnoxii sunt , admonebimus : et qui sani sunt ; confirmabimus  

bo ; sic enim eos, huic morbo obnoxii sunt, admonebimus : et qui sani sunt  ; confirmabimus  »bl. Mai cesserò dalla predicato

de concludo il Quesito, e dico insieme con Giovanni Nider. « Hac luce sunt clarior avidentibus : cæcis vero nihil est lucidu

factis, vel etiam his, quæ vergunt in proximi nocum entum ; quæ de se sunt peccata mortalia : et sic patet, quod excessus in

r ad solatium hominibus exibendum, non est secundum se illicitul, nec sunt in statu peccati ; dummodo moderate ludo utantur,

to fine prescrive i termini moderativi, dicendo degli Istrioni. « Non sunt in statu peccati, dummodo moderate ludo utantur;

uò essere virtuoso e degno di riporsi nel numero di quelli, che « non sunt in statu peccati », non sono nell’infelice stato

l factis; aut etiam his, que vergunt in proximi nocumentum, quæ de se sunt peccata mortalia. » E aggiunge. « Cum aliqui utan

e mortalia, et scandalum in adstantibus oriri posse, quando audientes sunt infirmiores spiritu. » Cioè. Colpe mortali posson

t circunstantia scandali adstantium; ut accidit, quando audientes non sunt probata virtutis. » Cioè. Macchia mortale arreca

quæ tannquam causa mortalis peccati appareat: videlicet quando verba sunt valde turpia et cantilene sunt ad modum lasciva:

ccati appareat: videlicet quando verba sunt valde turpia et cantilene sunt ad modum lasciva: et audientes non sunt probate v

unt valde turpia et cantilene sunt ad modum lasciva: et audientes non sunt probate vite: tunc datur circunstantia scandali:

, vel ignorantia, et hujusmodi est scandalum pusillorum, propter quod sunt spiritualia bona, vel occultanda, vel etiam inter

ti turpi quelli, che di lor natura sono peccati mortali. « Multa enim sunt turpia facta, que non sunt secundum se mortalia »

natura sono peccati mortali. « Multa enim sunt turpia facta, que non sunt secundum se mortalia » ; perché molti fatti sono

atur ad libidinem », dice S. Anselmo. E S. Tommaso dice « Quidam ludi sunt , qui ex se ipsis turpidimen hanent, et tales ludi

qui ex se ipsis turpidimen hanent, et tales ludi ab omnibus vitandis sunt sicut ludi, qui in theatris agebantur, ad luxuria

i che nocumenti ragiona ? Egli lo spiega subito aggiungendo. « Qua de sunt se peccata mortalia » ; ragiona di nocumenti mort

ta l’Azione secondo S. Tommaso. Così è: perché « nocua dicuntur, quae sunt nocumentum fame, honoris, persona; vel alteribus

ano nella strada dell’eterna dannazione. E risponde, « quod uon omnes sunt in statu peccati, sine damnationis: puta illi, qu

sano avvisa. « Officium Histrionum non est secundum se illicitum, nec sunt in statu peccati, qui moderate illo utuntur. » L’

istrionatus non est de se illicitus; nec Histriones ob id condemnandi sunt  : modo suo officio utantur moderate. » Non è ille

te, quando « utitur his, que vergunt in proximi nocumentum, quæ de se sunt peccata mortalia ». Quando si serve di cose nociv

ludicre, et tantum ad animi relationem : mortalis etiam criminis rei sunt , qui voluntarie ea audiunt quavis ea audiant absq

derupes, ac ad Venerem excitantes continent, peccare mortaliter: quia sunt multis causa ruina. » Et aggiunge con un altrro D

Eutrepeliam, que est modeste species, pertinere. Turpe Comoediæ eæ sunt ; quæ fædissimas hominum, mulierumur coram exhiben

aut Venus saltatur, aut cantatur, aut exprimitur. Turpes Comoediæ eæ sunt , in quibus de amantium furtis de coniugum adulter

eficiis, amoribus agitur: utque distinctius loquar. Turpes, fædeque æ sunt , in quibus viri, et feminæ de amoribus ludunt, ag

sine pudore deinde fiunt, voluptatis cupiditate animum titillante qui sunt velunt gradus ad suscipiendam pravitatem; cum sit

siastico nota. « Speciem muliebri aliena multi admirati reprobi facti sunt . »c. 9. 11. Molti si sono rovinatift col mirare l

Donna l’autorità di S. Tommaso, il quale avvisa, che « verba muliebri sunt in flammantia »L. 5. c. 15. n. 6., le parole dell

venes effeminentur: cuncta iniquitatis summa, cuncta impudentia plena sunt ; quas ob res non cachinnis difluere ridentes, sed

rasentare, et pulsare cytharas, et saltare: quæ omnia scandalis plena sunt . »T. Stampato l’Anno 1614. v. Comed. Prop. 2. Ad

e modesta ritirata. Francesco Maria del Monaco scrive. « Honesti ludi sunt , in quibus nulla omnini Mulier: quia ubicumquæ ea

it, presertim si venustare, et gratia polleat, (quales at plurimum ec sunt , quæ in Theatris inducuntur) semper libidinis inc

, et cum Amasiis. colloquentes »  compaiono: « et quæ ut plurimum vel sunt , vel fuerunt Meretrices, aut Adultere ». Francesc

mpre, o quasi sempre sono impudiche; « Feminæ, semper aut ferè semper sunt impudicæ ». La casa, ove alloggiano, mentre stann

ettano adulteri. « Referunt amoros, qui dicti inter viram, et feminam sunt iacula ignea: se amplexantur, manus prensant, osc

qua agunt , spectaret ? Non iam evirantur mares, sed faminæ ipsa viri sunt : non frangitur in faminam vir, sed fæmina in viru

anti dottori han detto fondatamente, che gli spettacoli del Teatro, «  sunt Diaboli inventa », sono ritrovamenti di Satanasso

vere « oculos,> manue, et linguam abstinentesApud. Stob.: et oculi sunt Proxenete peccati. » Baldesano scrive, che i Mart

eratione eligat, quod affectus suus con formetur his, que secundum se sunt pecata mortalia, est peccatum mortale: unde talis

» : perché gli occhi nostri, noto io con Ugone Cardinale, « limosi , sunt , et citò adharet eis species muliebri ». Dice uno

oco dopo. « Quemadmodam ubi est canum, eo porci concurrunt: ubi autem sunt aremata, et sussitus, apesillic habitant; ita ubi

unt: ubi autem sunt aremata, et sussitus, apesillic habitant; ita ubi sunt meretricia cantica, illic congregantur Demones; u

m melliflui cantus frequente rmortifera agris venent commiscuit: isti sunt laquei, quibus famulantibus inter cetera vulnera

perdix comprehensa pro esca illis proponitur, que nondum laquo capte sunt : circa illam auceps alqueos figit, ut voce suaper

res ad pudicos mores facta hac fabula est, Nequein hac subagitationes sunt , vilane amatio; Nec pueri suppositio, nec argenti

o a modo di Donna disse. « Non viri, sed Batali, et Feminelli dicendi sunt . » Non si devono appellare uomini, ma femminelli,

morib. Eccl. et Monich. C. 13. fuerit, etiam sacta nostra laude digna sunt . » Io rispondo. Questa fi la ragione, che l’anno

cl. Tr. X. L. 9. c. 7. n. 7. Leggo parimente in S. Tommaso. « Aliqua sunt peccata2. 2. q. 168. a. 3. ad. 1. propter solam i

et in talibus ludus excus ut a peccato, vel peccatum diminuit. Quedam sunt , que secundum suam speciem sunt peccata; sicut fo

eccato, vel peccatum diminuit. Quedam sunt, que secundum suam speciem sunt peccata; sicut fornicatio, et similia: et talia n

etur in publicam non exire, et abbis abstinere; quia tales occasiones sunt valde remote, et generales; ex quibus oritur ut p

homini crasso, et stupido, non adnertenti ad ea, que coram se posita sunt ; ut pote nesciens, qua passim sciunt cateri. »l.

egatione: ad Pastorem ayutem pertinet docere subditos, qua necessaria sunt ad servandam legem Dei », dice l’allegato Teologo

variare il caso; ma ogni volta, che « verba, motus, salus, et c. apta sunt per se ad generandas cogitationes turpes, delecta

oque Comicis prec epta concguentia tradit; qui si Christiani praterea sunt , audire Hieronymum debent pronunciantem, obscena

cosæ concubinarum eius. » Notamment, une réduction de « itaque vestra sunt omnia quæcunque ego acquisivi, accipite insuper m

Marne, & de celle des Arcades de Rome. Gaudia principium nostri sunt sæpè doloris. Ovid. lib. VII. Metam. Frigi

s rend que ridicules. Comœdiâ deteriores, Tragœdiâ meliores quàm nunc sunt imitari conantur, nous dit Aristote. Ne voilà-t-i

es, si quando eos ipsi postulent, suscipiendos, vult admitti. Duo hæc sunt præ cæteris de illis hominibus in Parisiensi Ritu

our les choses de la terre » : Tace, obmutesce ; non sapis ea quæ Dei sunt , sed quæ sunt hominum. C’est de ce défaut de disc

de la terre » : Tace, obmutesce ; non sapis ea quæ Dei sunt, sed quæ sunt hominum. C’est de ce défaut de discernement que d

bi cuditur, Christiane Lector, hæc Parænesis. Authorem ne quære : tot sunt , quot hîc tuo bono loquentes audis, vides, viros

Carabandam Hispani vocant, Gaditanam veteres acerrimè olim insectati sunt Patres ; nos loquacem turpitudinem præteribimus ?

s obessent, populorum tranquillitati. Decretum illud revellere conati sunt quidam, ut serium satis, & solum senescenti s

lieris multi perierunt. Speciem mulieris multi admirati reprobi facti sunt  : colloquium enim illius quasi ignis exardescit.

mulierem, quæ laqueus venatorum est, & sagena cor ejus : vincula sunt manus illius. Qui placet Deo, effugiet illam : qu

m suam circenses & theatricas voluptates captet, ubi scenici ludi sunt , aut ubi feræ cum hominibus pugnant. L. II. §. ai

amis est. In eam legem Baldus, solùm joculatores qui ludunt in Scena, sunt infames : joculatores verò qui ludunt honesto mod

is vel solatii, & nihil contra bonos mores faciunt, ideo isti non sunt infames. In hanc eandem rem Chrysost. hom. 12. in

eandem rem Chrysost. hom. 12. in 1 ad Corinthios de Histrionibus, Si sunt infames, cur in eos tot sumptus facis ? Si enim s

Histrionibus, Si sunt infames, cur in eos tot sumptus facis ? Si enim sunt infames, oportuit eos urbe exigi, non de publico

esiæ Patribus, qui Christianam Religionem ac pietatem acerrimè tutati sunt . Tertullianus vetustissimus juxta ac gravissimu

Cuncta iniquitatis summæ, cuncta prodigiorum, cuncta impudentiæ plena sunt . Idem. hom. 43. in cap. 20. Actuum Apostolorum.

odo poterunt unquam ab adulterii crimine absolvi ? Tum qui non liberi sunt ab adulterii crimine, quomodo poterunt absque pœn

icet utitur aliquis causâ ludi, turpibus verbis vel factis, quæ de se sunt peccata mortalia : & sic patet quòd excessus

nt quasi eos in peccato foventes. Card. Cajet. ibidem, Si indecentia sunt quæ repræsentantur, non excusant à peccato vident

copus Florentinus 2. p. tit. 3. cap. 7. §. 5. Si autem spectacula non sunt expressè prohibita, tunc si repræsentant multum t

p; mulieribus agebantur in theatris ad luxuriam provocantes, & hi sunt à pœnitente necessariò vitandi ; & infra num.

pœnitente necessariò vitandi ; & infra num. 6. Quædam spectacula sunt rerum turpium & ad peccatum provocantium. Sic

pia & lasciva. Viguer. de virtute temperantiæ, vers. 12. Cavenda sunt in ludis tria, primum & principale quòd delec

lætetur, vitium ex suo genere mortale est. Si illa de quibus lætatur, sunt mortalia ; ut in theatris contingit. Et infra in

eratione diabolicâ est inventus ad inducendos homines ad peccatum, ut sunt rerum inhonestarum demonstrationes : & tales

rum inhonestarum demonstrationes : & tales ludi omnibus prohibiti sunt tam exercere, quàm videre. Unde quando tales demo

ectatur in peccato mortali, peccat mortaliter, præsertim in illis quæ sunt mala, non quia prohibita, sed quia essentialiter

ohibita, sed quia essentialiter includunt turpitudinem, quales omnino sunt Comœdiæ nostri temporis. Ex Apost. ad Roman. 1. N

an. 1. Non solùm facientes, sed & facientibus consentientes digni sunt morte, & hæ ex sacro Minorum Ordine. Th. Sa

e turpes ac ad Venerem excitantes continent, peccant mortaliter, quia sunt multis causa ruinæ. Additque ex Mendoza quæst. 9.

rohibentur talibus nugis interesse. Multò verò magis peccare censendi sunt qui tales comœdias aut componunt, aut exhibent, c

icrè & tantùm ob animi relaxationem : mortalis etiam criminis rei sunt , qui voluntariè ea audiunt, quamvis ea audiant ab

; obscœna ubique misceant, Deum timenti hujusmodi spectacula fugienda sunt , & ii ab iis principibus essent à civitatibus

potius pueris & adolescentibus à senioribus aniculisque narranda sunt . Arist. lib. 7. Polit. cap. 17. Ad summam ut cœt

res autem ne Iamborum, vel Comœdiæ spectatores fiant, lege prohibendi sunt  ; & In Problem. sect. 30. n. 9. Cur Histrion

lem. sect. 30. n. 9. Cur Histriones improbris mentibus magnâ ex parte sunt  ? Quia non se dedunt studio sapientiæ, & inco

tores ? Turpes Comœdiæ, aut Honestæ, quæ. Primùm, turpes Comœdiæ eæ sunt quæ fœdissimas hominum mulierumve coram exhibent

s Venus aut saltatur, aut cantatur, aut exprimitur. Turpes Comœdiæ eæ sunt , in quibus de amantium furtis, de conjugum adulte

eficiis, amoribus agitur. Utque distinctiùs loquar, turpes fœdæque eæ sunt , in quibus viri & fœminæ de amoribus ludunt,

inus, da luxum alium, da alios amores, & vicisti. Honesti ludi ii sunt , in quibus nulla omnino mulier, nulla lascivies,

, præsertim si venustate & gratiâ polleat, (quales ut plurimùm eæ sunt , quæ in theatris inducuntur) ; semper libidinis i

bunt protinus quòd ipsis Clericis displicebit ; surgent qui de sæculo sunt in judicio : ferent in Clericos Religiososque vir

ine pudore deinde fiunt voluptatis cupiditate, animum titillante, qui sunt veluti gradus ad su cipiendam pravitatem : cùm si

ribus permulti. Objectionum Sillogen quæ ipsis vel mihi aliàs objectæ sunt , tum responsiones accipe, iis verò omissis, quas

easdem spectare ? quid addir scena ut mala vix, statim pessima ? res sunt quæ movent, non feriens aerem vox : res autem utr

nisi voce, vultu, totius prope habitu corporis inardescant. Documento sunt vel scenici actores, qui & optimis Poetarum t

quartò : Comœdiæ ut & Tragædiæ ad humanæ vitæ exemplum adinventæ sunt , ut per eas discerent populi tanquam per tenebras

cunt, ut faciant : quæ verò illic exhibentur, ideo fiunt, ut quæ mala sunt horreas, secteris quæ bona ; ut pericula quæ in s

decus, & dolor Theatri, Atque omnes veneres, cupidinesque Hîc sunt condita, quo Paris, sepulcro. Mart. lib. 11, e

motus teneamus iliud decorum ; quibus in rebus duo maximè effugienda sunt , ne quid effœminatum aut molle & quid durum a

hil necesse est ; Qui tunc denique habent salem & leporem, Si sunt molliculi, & parùm pudici. Catul. 85.

mp; disciplinâ. Non enim de hoc Senatu, nec his de hominibus qui nunc sunt , sed de futuris, si qui fortè his legibus parere

hae debuit ratificari à conventu Ordinum. Cæterùm, quia Reges ita usi sunt authoritate Parlamenti, hinc etiam authoritas ill

n speciem tantùm sit, respectu Populi… Hodie nescio quo fato extincta sunt in Gallia omnia privilegia, omniaque jura populi 

essitas erogationum inter se congruere debent… Temperandæ autem planè sunt publicanorum cupidines, ne per tot annos, sine qu

t. 100. Verbum, patientia, humilitas, mansuetudo, tolerantia, arma sunt Pastorum Ecclesiæ. Rigoris & severitatis viâ

xcedit…. Dictum est autem quòd ludicra, sive jocosa verba, vel facta, sunt dirigibilia secundùm rationem ; & ideò superf

el factis, vel etiam his quæ vergunt in Proximi nocumentum, quæ de se sunt peccata mortalia…. Alio autem modo potest esse ex

dus est necessarius ad conversationem humanæ vitæ. Ad omnia autem quæ sunt utilia conversationi humanæ, deputari possunt ali

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundùm se illicitum, nec sunt in statu peccati, dummodò moderatè ludo utantur,

tioni atque importunis precibus dari ; quæ cùm non potest quæ meliora sunt obtinere, solet aliquando minora mala tolerare, &

Theatra frequentant non probi, sed suæ professionis violatores omninò sunt . Non ad vulgi opinionem, sed ad regulam mores suo

optima, vel minimè mala. Sunt alii, neque illi numero infrequentes ; sunt qui alias in Scena quærant illecebras, alios ludo

uentem… nolunt eam esse quod est, cùm seipsos debeant nolle esse quod sunt , ut ipsâ manente mutentur, ne ipsâ judicante damn

i corrupti reos. Utinam idem intelligerent Actores, qui tantò pejores sunt quantò meliores ; quia optimo nequitiæ artifice n

eliores ; quia optimo nequitiæ artifice nihil pejus ! Nonne id omnino sunt in Actorum manibus Tragædiæ & Comœdiæ, quod i

primis ne Viaticum ad indignos cum aliorum scandalo déferatur, quales sunt publici Usurarii, Concubinarii, Comœdi … … nisi p

s quorum recta est fides ac Doctrina, tametsi mala sit vita, audiendi sunt . Prædicatoris malè viventis sana Doctrina uva est

s & salus simplicium penderet vel à discussionibus quibus impares sunt , vel à pravis aliquorum Pastorum exemplis, quibus

obtentu, nullo quasi bono fine, nulla velut bona intentione facienda sunt . 299. S. Sulpice. 300. Dictionnaire Historiq

. de Esc. Mor. tract. V, cap. 4. 325. Quæque crescentia perniciosa sunt , eadem sunt vitiosa nascentia…. Qui etiam vitiis

r. tract. V, cap. 4. 325. Quæque crescentia perniciosa sunt, eadem sunt vitiosa nascentia…. Qui etiam vitiis modum apponi

tur : nec amoris, avaritiæ, metus discat affectum : quæ neque Oratori sunt necessaria, & mentem præcipuè in ætate prima

bent ; apud illos quibus omnia cum corpore pereunt, deviæ quodam modo sunt , & otiosœ. Religio Christiana est fixum quodd

acula quæ nequitiâ, verbis obscœnis & vanis temerò profusis plena sunt  : quod enim turpe factum non ostenditur in Theatr

nim transitus est tempus nostrum… Venite ergò & fruamur bonis quæ sunt , & utamur creaturâ tanquàm in juventute celer

ende point agréable ce qui est inutile : Ne faciant delectabilia quae sunt inutilia » v : maintenant on voudrait permettre d

e l'homme en le comparant avec les Anges ; « Ecce qui serviunt ei non sunt stabiles, et in angelis suis reperit pravitatem,

r est : Chrysostome, t. 2, Homélie 38 in 2 Matthoei. Ubi docet quales sunt Theatralium moresj. Chrysostome, Homélie 49k et H

e 42 in cap. 19 Actorum apostolorum. Ibi docet quod in theatris omnia sunt contraria honestati et pietatim. Chrysostome, t.

urs des Fêtes des Saints ».« Bellimachiæ et turpia cantica prohibenda sunt a sanctorum natalitiis. » Et dans l’ordre des Cha

ibus occupari. » L. ult. « Bellimachiæ et turpia cantica prohibenda sunt a sanctorum natalitiis. » « Ut in sanctorum natal

e l'homme en le comparant avec les Anges : « Ecce qui serviunt ei non sunt stabiles ? Et in angelis suis reperit pravitatem 

s de Semiramis, qu’il abandonne aux femmes : Balsama me capiunt, hæc sunt unguenta virorum. Deliciæ Nini vos redolete nurus

igures aussi bizarres, & y répandent autant d’odeurs : Hæc hodiè sunt communia in compositione criniam fœminarum. Il p

grande quantité, que jamais on n’en avoit tant vu à Jerusalem : Non sunt ultra allata tanta aromata quantum Regina Saba de

état, qu’ils l’appellent une folie de jeunesse : E Pontificio gradu sunt , & deponendi Episcopi & Presbyteri unguen

Suavis odor transeunte fœminâ invitat . Episcopos vel Clericos qui sunt unguentis delibuti, comari oportet ; si pertranse

el factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ de se sunt peccata. S. Th. 2. q. 168. a 3. O. « Toute repré

ar la vertu d’enhaut ? & comment Dieu, qui est avec ses dons Ubi sunt duo vel tres congregati in Nomine meo, ibi sum in

el factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ de se sunt peccata. S. Th. 2. q. 168. a 3. O. Qui amat per

a 3. O. Qui amat periculum peribit in illo. Eccles 3. v. 27. Ubi sunt duo vel tres congregati in Nomine meo, ibi sum in

ouvée dans cette nourriture spirituelle, qu'il dit à Dieu : « Inventi sunt sermones tui, et comedi eos, et factum est verbum

ouvée dans cette nourriture spirituelle, qu'il dit à Dieu : « Inventi sunt sermones tui, et comedi eos, et factum est verbum

an. 5, fuerunt excommunicati, et hùc usque velut excommunicati habiti sunt saltem in Galliâ : idcircò sacramenta Ecclesiæ ip

ommuniés, du moins en France. Et hùc usque velut excommunicati habiti sunt saltem in Galliâ. Voyez la page 275. C’est donc u

ue, est necessarius ad conversationem vitæ humanæ. Ad omnia autem quæ sunt utilia conversationi humanæ deputari possunt aliq

ad solatium hominibus exhibendum, non est secundùm se illicitum : nec sunt in statu peccati, dummodò moderatè ludo utantur,

ons. « In loco sancto edi jubentur intra atria tabernaculi testimonii sunt quæ fidei murus ambit, spei columnæ suspendunt, c

t, spei columnæ suspendunt, charitatis amplitudo dilatat. Ubi hæc non sunt , carnes sanctæ nec haberi possunt nec comedi. » S

multam paleam multaque Zizania constituta multa tolerat, et tamen quæ sunt contra fidem vel bonam vitam, non approbat, nec t

cætera alia in quibus generationes et actus et nomina quædam scripta sunt mulierum. Quas licet secundum historiam fuisse cr

, sed ipsas cogitando carnaliter deperirent, consulto juniores legere sunt illa prohibiti, quæ sicut spiritaliter accepta vi

e aliud quod verè bonum est, et malum, omnia penes Dei veritatem fixa sunt . » Supposé ce principe, il faut considérer ce qu

urs animés et conduits par son esprit : « Qui spiritu Dei aguntur, hi sunt Filii Dei. » Il faut donc que comme ses enfants,

ne sacra communio ad indignos cum aliorum scandalo deferatur. Quales sunt publici usurarii, concubinarii, Comœdi. » Le Rit

ando sederis ut comedas cum principe, diligenter attende quæ apposita sunt ante faciem tuam. »Prov. 23 Cela étant ainsi, i

communiés par le seul fait. De Circissanis agitatoribus, qui fideles sunt , placuit eos, quandiù agitant, à communione separ

i quis autem præsentem Canonem contempserit & se alicui eorum quæ sunt vetita dederit, si sit Clericus deponatur, si Lai

e le voudroit l’Avocat de la Comédie. Qui publico 1 crimine convicti sunt , publicè judicentur & publicam pœnitentiam ag

comme il en parle. « Les Atellans « Attellani autem ab Oscis acciti sunt , quod genus delectationis, italica severitate tem

ef. Tertul. Apologet. et de Spect. « Attellani autem ab Oscis acciti sunt , quod genus delectationis, italica severitate tem

ad conservationem et conversationem vitæ humanæ ; ad omnia autem quæ sunt conversationi humanæ necessaria deputari possunt

hominibus exhibendum, non est secundum se infame aut illicitum ; nec sunt in statu peccati dummodo moderate ludo utantur. U

d de commettre le moindre péché, pour empêcher un plus grand mal, non sunt facienda mala ut eveniant bona ; les courtisannes

nt dans le cœur, segnius irritant animos demissa per aurem ; quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus. Il n’y a pas même de l

ias amoveri curabit quæcumque, Domi suæ, christianæ familiæ instituto sunt indigna, & oculos Dei offendant, imagines obs

vos yeux, vos oreilles, votre cœur ont déjà commis le crime. Scortatæ sunt aures, fornicati sunt oculi, adulterium commiseru

, votre cœur ont déjà commis le crime. Scortatæ sunt aures, fornicati sunt oculi, adulterium commiserunt aspectus. La doctri

préparatif de son apothéose. Macrobe « Festis diebus qui Diis dicati sunt , insunt sacrificia, ludi, feriæ ; sacra enim cele

. » Cypr. de Spect. Suet. in Octav. « Festis diebus qui Diis dicati sunt , insunt sacrificia, ludi, feriæ ; sacra enim cele

r. Ierusalem ruit, & Iudas concidit, væ animæ eorũ, quia redditæ sunt eis mala. Isaya 3. Jerusalem est tombée, le Roya

ire à leur devoir, au bien public, & à sa propre gloire. Inventi sunt in populo meo impii insidiantes quasi aucupes, la

entur eiusmodi dulcibus cõvivæ sui, nostræ cœnæ, nostræ nuptiæ nondum sunt , non possumus discumbere cum illis, quia nec illi

. Ierusalem ruit, & Iudas concidit, væ animæ eorũ, quia redditæ sunt eis mala. Isaya 3. In præceptis meis nõ ambula

de Spect. Tradens me periculo, & morti. Esther. 4. Inventi sunt in populo meo impii insidiantes quasi aucupes, la

entur eiusmodi dulcibus cõvivæ sui, nostræ cœnæ, nostræ nuptiæ nondum sunt , non possumus discumbere cum illis, quia nec illi

t du vice dont nous parlons, sic putat Glossa quod Joculatores omnes sunt infames ipso jure . Je ne vois point où l’on pour

lles pas atteindre à l’excès de ces maux : « Quæ Carthaginenses passi sunt Æschilis et Sophoclis tragediis egerent, atque ho

stères duquel ses criminels Acteurs se firent initier : « Et initiati sunt Belphegor », dit le Prophète (Psal. 105.). Qui ét

IX, cap. x, qu’il traduit ainsi : « Pauci amici propter delectationem sunt habendi, quia parum de delectatione sufficit ad v

t plus dignes de l’attention & de la curiosité des Chrétiens, Hæc sunt fidelibus Christianis parata spectacula. Cyp. de

monde, ausquelles nous avons renoncé par le Baptême. Spectacula pompæ sunt . Salv. de Gub. Dri. Libr. 6. J’ajoûte, que la R

pour souffrir le mal, & vous ne pouvez regarder l’iniquité, mundi sunt oculi tui, ne videas malum, & respicere ad in

e soit là une des plus dangereuses pompes du monde ? Spectacula pompæ sunt . C’est Art. 2. Le monde les justifie. pour cela

son opinion est si clairement exprimée dans ce peu de mots : « Et hæc sunt scenicorum tolerabiliora ludorum, comœdiæ scilice

es, si quando eos ipsi postulent, suscipiendos, vult admitti. Duo hæc sunt præceteris de illis hominibus in Parisiensi Rituu

eur tyran, & se forgent à elles-mêmes leurs chaînes : Saltationes sunt dæmoniorum comercia. Semblable encore, dit-il, à

on fait les apprêts les plus somptueux : Tactus & joci principia sunt morientis virginitatis. Hieron. Les corps humains

ntiere, & où le vice achève de se briser : Manus mulieris vincula sunt , qui placet Deo effugit illas, peccator rapitur a

iées et ce qu’il y a de plus tolérable dans votre religion : « Et hæc sunt tolerabiliora comediæ et tragediæ nulla verborum

m cucurrerunt, vincerunt diabolum ; qui elegerunt amphiteatrum, victi sunt . » (Serm. 90. de verb. Ev.). Quelle est la robe n

Si quis autem præsentem canonem contempserit, et se alicui eorum quæ sunt vetita dederit, si sit clericus, deponatur ; si l

d’instruments, qu’il y a plus de Comédiens que de citoyens : « Plures sunt Histriones quam cives. » (Misopogon. pag. 342.) O

lise . Ces fautes, ajoute-t-il, sont mortelles de leur nature. De se sunt peccata mortalia. Enfin parlant des biens acquis

Châlons déjà cité, veut qu’on les repousse de la Ste. Table. Arcendi sunt publicè indigni, quales sunt excommunicati ; mani

les repousse de la Ste. Table. Arcendi sunt publicè indigni, quales sunt excommunicati ; manifestè infames, ut meretrices…

r publiquement des erreurs, des injustices & des scandales : quœ sunt contra fidem, vel bonos mores, nec tacet, nec fac

és : Quamvis possit his sine peccato intendi, in pœnitentia tamen hæc sunt vitanda. Quoique S. Thomas ne nomme pas expressém

ulta mala contingit in his fieri, ideo reprehendenda & detestanda sunt theatra. C’est le sentiment commun de l’école de

nt vaincre ? *. Segniùs irritant animos demissa per aurem, Quàm quæ sunt oculis subjecta fidelibus…

ctis patribus judicantur et à sancto spiritu, instinctu cujus dictati sunt , damnantur. » Canon violat. 15, 9, 1. Et le pape

Quelles sont donc celles dont il n’est pas permis d’user ? » « Omnia sunt a Deo, etc. »liber De spectaculis, chapitre 10.

qu’on ne pouvait se souvenir de ce qui se disait aux Comédies« Talia sunt quae, etc. »lib. 6. de Provident. , que l’on ne t

« Barbari quidem ipsi, etc. »homélie 8 ad cap. 11 Matthieu. « Omnia sunt a Deo, etc. »liber De spectaculis, chapitre 10.

. 2. Matthieu. « Nam de fabularum, etc. »Pet. Bloesensis Ep. « Talia sunt quae, etc. »lib. 6. de Provident. Ubi sup. arti

non dubito etiam ipsas maritas nolle decipit quibus socis permitenda sunt fœminæ ornari secundum veniam, non secundum imper

us fucus mendax, verum nec auri quidam vestisque pompa sed boni mores sunt . Execranda autem superstitio ligaturum in quibus

sur l’esprit. « Segnius irritant animos demissa per aures, Quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus. » « Millep. 38. gen

qui sont agréables, et qui font impression sur l’esprit. « Quo magis sunt eloquentes qui flagitia ista finxerunt, eo magis

e d’Aristote : « Comœdia enim deteriores, Tragœdia meliores quam nunc sunt imitari conantur. »bn Voilà comme je crois qu’i

mot doivent être peints au Théâtre, deteriores vel meliores quam nunc sunt , plus méchants ou plus vertueux qu’à leur ordinai

on entend des blasphèmes et des invectives contre la religion : « Ubi sunt blasphemia et maledicta, Christiani non accedant.

sert pour nous confondre : « Transite ad insulas Cethim, et ipsi non sunt Dii. » Leur irréligion facilite, prépare celle de

es : « Arceantur ab hac mensa omnes vitiorum dedecore infames, quales sunt fures, Meretrices, Histriones. » L’Apôtre nous dé

uel de Paris de l’an 1654, dit en termes exprès (p. 108.) : « Arcendi sunt à comunione manifeste infames, ut Meretrices, Con

rbones. Ils sont si changés qu’ils ne sont plus connoissables : Non sunt cogniti in plateis. Ils sont comme du bois, ils

s’estimoient tant, sont méprisés comme des pots de terre : Reputati sunt vasa terrea. Ils sont ensevelis dans l’ordure, &

nsevelis dans l’ordure, & n’embrassent que le fumier : Amplexati sunt stercora. Nos Actrices se verroient avec plaisir

ribus, ad tuendam universi studis disciplinam, decreta hæc statutaquè sunt . MANDATUM RECTORIS. Cum in Academiæ scholas sens

larmes, que les gens du monde n’en trouvent à la comédie, « Dulciores sunt lacrymæ Pœnitentium, quam gaudia theatrorum. » C

tiles, salutaires, et édifiants, et qui ne sont pas passagers. « Ipsa sunt spectacula utilia, salubria, ædificentia, non def

tielles auxquelles ils sont assujettis. 8. Etatis cujusque notandi sunt tibi mores. De Arts Poetica.. 9. Poèt. Chap. 1

e qu’elles ne laissent qu’un œil ouvert : Uno oculo liberato contentæ sunt dimidiâ luce frui quàm faciem prostituere. Quelle

ent innocent ou criminel qu’on les ravit & les enchante ? Meliora sunt ubera tua vino. Le Saint-Esprit a ainsi voulu pei

t si grands que la comédie elle-même ne saurait les peindre : « Tanta sunt Histrionum vitia, quanta non possit vel ipsa comœ

animum, nequitiam dixit, hæcne ut honesta patimini ? corruptela signa sunt . » Il faut, dit Platon (L.  2. de Republic.), deu

xte, dit ces mots : « Ad literam quoque omnia hæc et similia servanda sunt  »av. Il faut garder selon la lettre toutes ces ch

ondamner, et les bateleurs des Chrétiens, qui doivent être libres Ubi sunt ludi Scenici, nisi in rebus Divinis ? Aug. de civ

li. 2. ca. 9. cl Rom. 12. Eph. 5. Mat. 12. Col. 4. 1 Th. 5 co Ubi sunt ludi Scenici, nisi in rebus Divinis ? Aug. de civ

it précédé, & qui le rendroit presque impossible à réparer ? Non sunt facienda mala ut eveniant hona. Un des points d

y eussent bientôt perdu ce tresor : Nullis spectaculorum illecebris sunt corrupta . Le même Tacite loué Vitellius d’avoir

quia in medio ignis non sum æstuata. » 65. [NDA] Psalm. 55. « In me sunt Deus vota tua quæ reddam laudationes tibi : Quoni

atre choses. A sa condition. 67. [NDA] Isa. 3. « Princeps quæ digna sunt principe loquetur. » Au temps. 69. [NDA] Prov. 

ction théâtrale : Segniùs irritant animos demissa per aurem Quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus. Ce sage Romain consei

. Tels le recueil des Epigrammes de Martial : Sunt bona mixta malis, sunt mala mixta bonis . C’est aux Jurisconsultes à jug

pté. En un mot tout ce qui se passe au théatre est infame, turpissima sunt . Les paroles, les habits, la parure, la démarche,

tipliant leurs bonnes œuvres : « Redimentes tempus, quoniam dies mali sunt . »Ephes. 5. 16. 3. Il ne nous est pas libre de

; son aveuglement ne lui permet pas de voir la vérité. 9.° Res omnes sunt difficiles ; nec potest eas homo explicare sermon

eut rien expliquer. 10.° Notitia in nobis est, … omnium qua sub sole sunt . Eccle. 10. Citation fausse. Cette lacune doit ê

s exprimere. S. Cyp. Epist. 61. 1. Cuncta in Spectaculis turpissima sunt , verba, vestitus, incessus, voces, cantus, modula

é ? Quid Nero tam sæva crudaque tyrannide fecit ? hæc opera atque hæ sunt generosi Principis artes. Il a dansé, chanté, re

virum indicat plurima volventem animo, & sua, quæ multæ, magnaque sunt , officia tacitè reputantem. Generosum nostis cult

òd enim abbreviata non est manus Domini, qui quæ stulta & infirma sunt mundi eligere potest, ut fortia quæque confundat.

tea non senserant, & paullatim deposito pudore succumbunt ! Pauci sunt , si fortè aliqui spectantium, quibus amatoriæ ill

odiernis verò minimè convenientes, quæ per se & suapte naturâ non sunt illicita, neque peccaminosa…. Id unum referam quo

am paleam multaque zizania constituta, multa tolerat, & tamen quæ sunt contra fidem, vel bonam vitam non approbat, nec t

ibus furta, adulteria, stupra, fraudes, cædes, perjuria, ludi jocique sunt  ? Quibus modestia, candor, castitas, fides, probi

es eorum in hac causa & patrocinia referre ; ubi inquiunt scripta sunt ista, ubi sunt prohibita ? Ante arcam David ipse

causa & patrocinia referre ; ubi inquiunt scripta sunt ista, ubi sunt prohibita ? Ante arcam David ipse saltavit. Nabla

ba enim & exempla quæ ad exhortationem Evangelicæ virtutis posita sunt ad vitiorum patrocinia transferuntur, … …. Quòd D

oblectationi atque importunis precibus dari : quæ cùm non potest quæ sunt meliora obtinere, solet aliquando minora malu tol

 2, c. 8. 172. Ad opprimendam Rempublicam clandestinæ conjurationes sunt cætus isti, ubi quisque, quò naturâ pronioris lib

Asiatica amænitate mollita est. Duobus itaque præliis fusi fugatique sunt . Flor. hist. Rom. epist. I. lib. II. 206. Ut Gu

es pour l’avantage des forts. Ce n’est pas la morale de S. Paul : Non sunt facienda mala, ut eveniant bona. Ce sont les foib

decus & dolor Theatri, Atque omnes Veneres, Cupidinesque, Hic sunt condita, quo Paris sepulcro. Chez un Peuple au

qui n’est pas tolérable, même par jeu, même pour une bonne fin : Non sunt facienda mala ut eveniant bona, sur-tout dans un

git perperam, non inflatur. « Non est ambitiosa, non quærit quæ sua sunt , non irritatur, non cogitat malum. « Non gaudet

cle de Saint Paul, de ne pas faire du mal pour procurer du bien, non sunt facienda mala ut eveniant bona , cette alliance t

mais nos sages en jugent autrement. Beatum dixerunt populum cui hac sunt qui te dicunt beatum ipsi te decipiunt. Et ces t

lle du Prince ! Tout me ravit en vous jusqu’à vos pas : Quàm pulchri sunt gressus tui in calceamentis  ! Le Prophête tient

il a faits, on le prie d’accorder ses graces aux deux époux : Epulati sunt benedicentes Deum. On le commence par la prière :

n’y saurait rien comprendre : « Animalis homo non percipit ea quæ Dei sunt . » Les spectateurs méritent-ils mieux de voir ouv

a paré le rôle, et l'Actrice a paré le modèle ! « Abominabiles facti sunt sicut ea quæ dilexerunt. » Si l'on veut de la phi

ccessores Pyladis, & Bathylli domus. Harum artium multi discipuli sunt , multique doctores. Privatim urbe totâ sonat pulp

6. 22. Ex illo tempore in urbibus Romanis hæc mala (Spectacula) non sunt , ex quo in Barbarorum jure esse cæperunt. Ibid.

raison qu’il en donne ; quia diabolo, & pompa & Angelis ejus sunt mancipata per idololatriam , parce que toutes ces

siecle. Spectacula , dit-il, etiam juxta professionem nostram opera sunt diaboliSalvian. l. 6. de gubern. , tous les spec