id ab utrisque ex veteri consuetudine potius, et more pristino fieri, quam prudenter atque cogitato celebrari. Quæ quidem in

ugnare volo lacessitus. Quod non potius causæ fiducia mihi persuadet, quam vestra, Judices, humanitas et prudentia, qui dice

em exhibitionem sacris concionibus longe præferendam contestatur. Quæ quam vera existimet, non habeo dicere : certe vobis pe

o eo confidentius sævirent, quo tutius atque occultius. Deus sancte ! quam indignum erat applaudente populi fæce turpissimor

nquam scopulum caute vitavit adversarius, ne cogeretur agnoscere eam, quam velut filiolam suam osculatur, apud impudentes ru

mutatis nominibus, vitæ communis vitia non tam verbis reprehenderent, quam actione.Reprehensionis specie vitia docentur in C

ius redemptæ meretrices, ubi invere cundius audita verborum propudia, quam in theatro ? Ignoscite, Judices : plura quæ senti

rdicerent, vitiorum repræsentationem concederent. Nam ut est oculorum quam aurium sensus acrior, atque acutior, et mentem ab

illimum est, et flagitia cum naturæ vitio facilius in animum irrepunt quam virtutes, tum per oculos quasi fenestras expediti

us est Euripides tragicorum poetarum gravissimus, qui cum ex personæ, quam inducebat, decoro Jouem se neque scire quis esset

, tumultum populi, cum talia recitarentur, exortum non prius sedavit, quam blasphemos illos versus obliterasset. Alia quoque

t recitatorem exsurrexit : neque erumpens seditio ante composita est, quam prosiliret poeta ipse in publicum, et illum auri

ti vulnus a verbis versibusque apud Comœdos esse metuendum. Scio enim quam alte voces prætextatæ in animum descendant, quam

metuendum. Scio enim quam alte voces prætextatæ in animum descendant, quam firmiter ad memoriam adolescentium libidinis ista

uam firmiter ad memoriam adolescentium libidinis ista fax adhærescat, quam multis exitio fuerit ea audire in theatris, quæ p

consuetudine referrent, quæ in lupanaribus exercerent. Sed Histrionum quam ipsi industriam, sapientes impudentiam appellant,

is telo non perfodiatur ? quæ virtutis arx tam est alte ædificata, ad quam ignea veneris sagitta non perveniat ? quæ sanctit

gitta non perveniat ? quæ sanctitatis munitio tam est inexpugnabilis, quam duplex ille aries non labefactet, perfringat, eve

agnos autumant magnitudine vicinorum. Quanquam quæ illa vicinia est ? quam parum attinet ad poetice en recitatio ? quam est

m quæ illa vicinia est ? quam parum attinet ad poetice en recitatio ? quam est extraria ? Dramata, collocutiones, diverbia q

anc in rem mulierculas circumferunt, quarum non minus domi pudicitia, quam in theatro forma publicatur : quæ intra privatos

tegitur recordatione, augetur consuetudine ; quod incendium, Judices, quam morum perniciem, quam famæ, opum, corporis ipsius

augetur consuetudine ; quod incendium, Judices, quam morum perniciem, quam famæ, opum, corporis ipsius ruinam pervidetis ? S

m arti esse innata et in ea penitus insita, una mihi ratio persuadet, quam tibi, Panurge, probandam spero, quoniam et ad eam

non derivem. Scio equidem liberum tibi olim fuisse artis hujus potius quam probæ atque ingenuæ delectum ; in quo quantum pec

lagitia probaturas. Eodem refertur quod apud Romanos, quorum historia quam Græcorum nobis notior est, monente ipsorum doctis

i mirum videbitur qui cogitaverit Pompeii theatrum aliud nihil fuisse quam gradus Veneris templo suppositos : imo universe t

eneris templo suppositos : imo universe theatra omnia non alteri Deo, quam Veneri suisse dedicata. Nam si nihil turpitudinis

Veneri suisse dedicata. Nam si nihil turpitudinis in scenicis potius, quam aliis ludis publicis esse putaverunt Romani, cum

sos frui, et alios uti docere, tam fuit illis temporibus necessarium, quam doctori medico artem curandorum corporum, philoso

petua serie pene ad nos usque deducta, qui nihil magis in spectaculis quam luxuriam impunitam, nihil minus in histrionibus q

s in spectaculis quam luxuriam impunitam, nihil minus in histrionibus quam vitæ probitatem deprehenderunt. Quem ego locum no

a effrenatam illam gentilium licentiam aliqua ex parte compresserit ; quam amplæ tamen ejus reliquiæ, quam fœda vestigia in

entiam aliqua ex parte compresserit ; quam amplæ tamen ejus reliquiæ, quam fœda vestigia in fabulis remanserint, quotidie ad

ntia, aut artem scenicam ab actione tollitis ? Quod si aliud quidpiam quam quod ex tragicis comicisque rebus edisci potest s

absolutam esse histrionum actionem, plusque illos gestu probari sæpe quam voce ? utroque autem apte concinneque utentes ea

theatro uterentur.Plus venustatis in agendo ab oratoribus histriones quam ab histrionibus oratores acceperunt. Itaque per m

s in theatris exhibere tragœdias, æquali, si non majori cum venustate quam ludiones isti dupondii, qui tam sunt misera ad ar

. Nescis quanta vis sit cogitationis, et impressæ in animo notionis : quam sint aliqui a natura facti ad res quaslibet effin

ippus exhorruit, a mimis nescio quibus arcessere : illam eloquentiam, quam adversus Tutores feliciter expertus, contra Midia

idicit, si quid tandem discere potuit, Demosthenes ? Actionem inquis, quam  ? oratoriam.Actio histrionica in oratoribus a Cic

pis, postulari. Quanquam cur ipso nomine actio tua potius futura est, quam oratorum ? nisi quia fortasse virtutum tuarum cap

strionibus, sed ab armis, aut etiam a palæstra ». Jam-ne sentis Rosci quam parum adjumenti actio tua oratoribus importet ? v

t Æsopum amasti. Etiam obloqueris tu ? in theatrum ludio. Aliunde hoc quam a nobis speres ? habeo unde quæram honestius, ab

bus diutius resideat. Decepisti, Panurge, imperitos, si ex ignorantia quam sæpe professus es, veniam mereris : sin ex animi

andri sepulchro educere, quem possumus ex memoria promptius expromere quam tu omnium sphæristeriorum Rolandum aut Sylviam. Q

orporis decentem et aptum motum qui dicitur ἐυρυθμία ? at eum aliunde quam a musica peti posse negat. l. 1. c. 19. Chironomi

abit, ut expressa sint verba » : Rem magnam, Panurge, et difficilem ! quam nutrices blandius possint exequi. Observabit dein

n literis suaviter appellandis immoratur ! o necessariam disciplinam, quam ad id Fabius adhibet, quod audiendis mulieribus,

ionibus perpoliri. Plus venustatis in agendo ab oratoribus histriones quam ab histrionibus oratores acceperunt. Demosthenem

erio periclitari, vehementer indignor. Quid enim dici potest iniquius quam nos a patriæ sinu, a complexu parentum, ab amicor

ita nostra, rebusque gestis, cur nobis ea urbe interdictum velint, in quam Turcas, et ab ipsa barbaria Canadenses admissos e

veriores qui ridere plusculum, aut ludere, non mitius notandum putant quam parricidii crimen et peculatus ! Ars igitur vobis

tasse aliquid, in forum extrahitis, ubi regnare solet eloquentia illa quam in concionibus adversum nos exercetis : ut umbrac

tunt. Nam quid, per Deum immortalem peccat amplius, qui agente poesi, quam qui pedestri oratione Christi patientis acerbitat

fortunæque virtutem superantis vicissitudines oculis exhibere agendo, quam subjicere mentibus recensendo ? Quis Plutarchos,

t prædicatione dignos existimabit, tragicos autem poetas non aliunde, quam ab illorum fontibus scriptionis suæ materiam haur

quid sanctius, quid humanæ vitæ convenientius ?Majore cum efficientia quam sacræ conciones vitæ honestatem persuadent. Ad vi

o, nos ludendo homines ad bonam frugem reducimus. Vidistis nonnunquam quam , Judices, illorum aliquos frigere in suis illis r

plo nostra subsellia numerata pecunia non redemit ? Deus Immortalis ! quam hic diversa consessus facies, quæ spectantium nob

, gravitas, frequentia ? quæ audiendi cupiditas, videndi assiduitas ? quam gratum volvitur per ora murmur si quid decore ges

uitate temporum infixa consuetudo, ut facilius sit templa atque aras, quam ejuscemodi dedecus atque obscœnitatem convellere.

ipsius reip. perniciem redundaturum si quis paulum insolentius lusit, quam si sacra omnia sunt violata ? Non sic, inquis, se

ero, si quid rogare permittis. Nam mihi tecum prius conveniat oportet quam tragœdias meas verbis optimis exornem. Quid appel

adversus hostes animos hausit Themistocles : longe profecto majores, quam e gallorum gallinaceorum aspectu summa cum obstin

ones. Atque ut hæc non semper eveniant quæ semper timere necesse est, quam multi male agere gestiunt, ne nihil agant ? quam

timere necesse est, quam multi male agere gestiunt, ne nihil agant ? quam multi perotium publicum consilia furtim ineunt ot

juraret. Sunt hæc profecto magna, Judices, et longe magis necessaria, quam aut capere vulgus possit, aut ego dicendo exprime

irmat, ut Hortensii qui in gestu elaborando plus operæ, atque studii, quam in perficienda posuit eloquentia. Sentiebant, vid

, essent revocandi. Quid enim, per Deum immort. potest esse pulchrius quam si quis a Theodoro didicerit omnium quas exhibebi

non effictæ, sed nativæ singularum videantur ? quid est admirabilius quam edoceri in omnes se se mutare species, et ab homi

sit. M. autem Cicero Æsopo Tragœdo, Roscio Comœdo usus præceptoribus, quam non jam eloquentiæ solum, verum etiam Reip. Rom.

m pater genuit, alterum Andronicus : neque minus Roscio debet Cicero, quam Roma Ciceroni. Per Ciceronem Æsopus P. Clodium fr

omparasse. Quo in opere quid aliud, per Deum immort. efficere potuit, quam quod nunc agimus, actione quæ tota histrionum est

sam, pene dixerim eloquentiam. Quæres autem eam illi mentem injecit ? quam habuit causam operis tam præclari animo concipien

m, ipse oratorum Deus, eam homini confidentiam dedit, ut histrioniam, quam vos tantopere contemnitis, reginæ omnium, et flex

imum artis suæ lumen et gloriæ incitamentum ? Longe videlicet utilius quam apud Græcos Glycera, cum pictore Pausia certabat,

ausia certabat, dispares-ne illa flores felicius misceret in coronis, quam hic in tabula peritius deformaret. Et tamen (o pe

certe ita tenue est, ut aciem meam fugiat, si quid aliud esse dicitur quam hominum præjudicium. Satis enim compertum habeo q

sanctiusque quo Deos, ut aiebant, immortales colerent, et placarent, quam scenica spectacula : nonne aperte declarat quam e

lerent, et placarent, quam scenica spectacula : nonne aperte declarat quam exaggeratam de illis opinionem imbibissent ?Græci

nihil habuerunt spectaculis scenicis augustius. non enim hic quæritur quam veros Deos colerent, sed quam sancte et syncere q

enicis augustius. non enim hic quæritur quam veros Deos colerent, sed quam sancte et syncere quos pro veris habebant, adorar

ibus, in oppidis, inter publica et necessaria ædificia non magis aras quam scenas non prius templa quam theatra fuisse numer

ca et necessaria ædificia non magis aras quam scenas non prius templa quam theatra fuisse numerata : et hæc a Græcis inventa

ces, plus apud vos ponderis habiturum est Agelasti unius interdictum, quam tot Regum et Imperatorum, tot Senatorum et Philos

us animo concepturum scelus antiquitate teste, qui theatra everterit, quam Xerxem, qui templa, qui aras, qui delubra Græciæ

xhibitæ multum afferunt ad virtutem adjumenti. Majore cum efficientia quam sacræ conciones vitæ honestatem persuadent. Si qu

. XVII. An locare domos meretricibus liceat. XVIII. Taurorum agitatio quam originem habeat. XIX. An agitatio taurorum sit li

irmare, theatri licentiam, de qua potissimum laboramus, ni esse aliud quam officina impudicitiæ atque improbitatis, ubi omni

i ludorum petulantiam : commodum duxi initio quid spectaculum sit, et quam varia spectaculorum genera olim essent, summatim

enim significatione extensa histriones vocari puto tam eos qui voce, quam qui corporis gestu impudicas fœminas aut alias pe

iteatrum quasi ex duobus theatris conjunctis majori tamen longitudine quam latitudine. In ejus area undique circumclusa pugn

urgebat duobus theatri brachiis inclusa quasi frons totius operis, in quam omni ex parte conspectus esset, divisa in scenam

t Cassiodori lib. V. epistola XLII. verbis utamur) majori longitudine quam latitudine, ovi forma, ac quædam prolixa rotundit

ras arcendas. Supra podium gradus succedunt minori altitudine singuli quam latitudine, nempe superiorum pedes, inferiores se

ixit omnium malorum nutrimentum, neque aliunde majus periculum urget, quam a circumfusis undique voluptatibus. Itaque ab omn

il virtute præstantius sit, huic divino muneri nihil est tam inimicum quam voluptas. Neque enim ea dominante temperantiæ, fo

vidissime, eaque ratione propagari et multiplicari animantes possent, quam cupiditatem cum omnibus animantibus dedit, tum in

antuum suavitate suscepta non minus vitiosa est, neque minus exitiosa quam oblectationes aliæ. Quis enim non luxuriosum et n

nctæ sunt vehementiores existunt, cum sensus omnes in carne sint, per quam voluptas tactus diffusa est, ex ea quasi per quin

ansitu in turpitudinem desinit. Eam Græci per hydriam significaverunt quam in palude delitescere, et multa capita habere fin

ellua illa multiplicior exurgit majoresque impetus habet, igne potius quam ferro excindenda, cælesti inquam ope et charitati

quam ferro excindenda, cælesti inquam ope et charitatis ardore magis quam humana industria. Cujus etiam rei gerebat imagine

n laqueos æternæ mortis inducant, nullaque re magis in vita peccatur, quam pravæ huic cupiditati frenos laxando, quam compes

re magis in vita peccatur, quam pravæ huic cupiditati frenos laxando, quam compescere initio atque comprimere multis extitis

pe animi motu in furorem concitati, ut non minus spectaculum præbæant quam ipsi histriones, ii ipsi qui spectatum venerunt,

ne succedere. » Hactenus Arnobius. Sic deos violare facilius putabant quam homines stulta persuasione decepti ultione nulla,

tis suspicione. Conandum est tamen, quoniam nusquam gravius peccatur, quam inepta religione suscepta. Ordiar autem unde faci

s ex Græca licentia convitia in præsentes absentesque jaciebantur, in quam pravitatem pleraque ejus argumenta diriguntur, no

ito favent. Ea sunt nullum libamen aut sacrificium gratius diis esse, quam si animum suscipiamus optimum et pacatissimum ; d

orum optio danda esset, mallem ab histrionibus prophanas fabulas agi, quam sacras historias, quibus divorum personæ cum deco

sse sit, scilicet comœdias de argumentis sacris in templis agentium ; quam sententiam hoc loco neque refellere est animus ne

horum ubi canitur eum strepitum edant, qui non minori impedimento sit quam si penitus irrumperent. Et est litteris proditum

uos diebus festis fieri vetabant. Nunc vide quanta perversitas, ratio quam præpostera, histriones impuros in templa vocamus,

etiantur ; et ad quæstum omnia referant, ad multitudinem alliciendam, quam non ignorant aspectu mulierum et auditu maxime ca

ectu et auditu muliebri concitatas, et est ignis potentior qui mentes quam qui corpora depascitur, eo calamitosius, quod qui

; aut quod verius puto vilem habent animam suam, eamque minoris multo quam corpus faciunt, quod ut tueantur, majorem profect

ad se rapit, quo factum ut fœminæ corpus et partes gratiores sensibus quam viri sint, mollis, candidæ, acuta voce et suavi,

dies noctesque pudice vivant ? miraculi instar esset majoris profecto quam si ignis ardeat in aqua : et ex turpi quæstu pler

secus atque incensa libidine canes, aut equi hinnientes visa equa, ad quam prurientes libidine post partum ardenti cupiditat

homines perditi poterunt, fietque ex theatro Lupanar multo exitialius quam alia. Sic enim Romanorum tempore, uti Isidorus ai

Alterum est frequentiores fore ludos perpetua sede publice designata, quam omnino sit opus alliciente ad ludendum spectandum

et dignitate spectare possint non uno omnes aditu admissi redditque, quam magnam turbam ejus conditionis hominum fore credi

de histrionum numerus, qui his viginti superioribus annis major multo quam solebat est factus, extructo certo theatro per ur

putem generalibus hospitiis carere, neque de publico pauperes alere, quam tantis incommodis et periculis rempublicam implic

s incendium excitat in auditorum animis excitata memoria turpitudinis quam aperta commemoratio, eo amplius quod ex insidiis

to. Neque enim vulgarem infamiam qua vulgo notantur milites, injuriam quam acceperunt non reponentes hoc nomine dignam putav

ietur, fortassis etiam ad sacratum ordinem recipietur, cur enim minus quam cæteri ex sordidis artibus ad meliora se converte

ex morum feritate in majora scelera et multas calamitates incurrisse, quam musicæ vim antiquissimi poetæ fabularum commento

sit necesse est. Quid enim virtutes sunt, aut in quo magis versantur, quam ut animi motus compescant ? Unde vitia oriuntur,

oridorum lib. I. Porro eam vim concitandi, mulcendive animi affectus, quam veteres ejus temporis variis concentibus tribueba

dit, nihilque minus nostros magistratus et principes solicitos habet, quam ea cura, quali musica populus juvenesque vulgo ut

emus contingere, ut per plateas noctu, per domos interdiu nihil aliud quam Veneris laudes sonent magna ignominia populi Chri

aput quod a turpitudine petitur, non minus ad nos pertinet, nec minus quam veteres illi obstringimur, eo etiam magis quod Ch

impudicam Venerem, adulterum Martem, Jovem illum suum non magis regno quam vitiis principem in terrenos amores cum ipsis sui

nda arbitraretur, quæ actitantur ludis auctoritate divina institutis, quam ea quæ scriptitantur legibus humano consilio prom

enisset, ejus quidem decreto violatæ religionis reus esset non minus, quam si ad deorum templa concurrens, impia se supersti

ectum est, ut toto orbe theatra non minus desererentur et corruerent, quam ipsa deorum templa, ubi impio cultui proprie vaca

amur, quod est privatum consistorium impudicitiæ, ubi nihil probatur, quam quod alibi non probatur. Ita summa gratia ejus de

robatur. Ita summa gratia ejus de spurcitia plurimum concinnata est ; quam Attellanus gesticulator, quam mimus etiam per mul

de spurcitia plurimum concinnata est ; quam Attellanus gesticulator, quam mimus etiam per mulieres repræsentat sexum pudori

per mulieres repræsentat sexum pudoris exterminans, ut facilius domi quam in scena erubescant », et alia quæ sequuntur mult

tenus Salvianus. Sed nemo acrius, neque majori contentione spectacula quam Chrysostomus accusat, vix ut ulla ejus homilia ej

inquit, mala theatra efficiunt civitatibus magna, et neque hoc scimus quam magna. Quod nostris hominibus occinere licet, gra

s verbis Ciceronis refert lib. II. de civit. Dei cap. XIII. Nunc vide quam sit indignum, quod nulli licebat civi Romano hist

Christiana. Nimirum nostræ religionis honestati diligentius ea ætate quam nostra consulebatur. Porro non omnibus diebus spe

I. Sic P. Sempronius Sophus uxori libellum repudii dedit, nihil aliud quam se ignorante ludos spectare ausæ, uti Valer. Max.

ntiam sumat. Num minus hoc tempore periculum imminet, aut minus cauti quam Massilienses Christiani esse debeamus ? Romani Im

ponuntque in suis disputationibus studio magis placendi multitudini, quam se melioribus probandi ; alioqui legare, unde ii

tæ aspectum non minus noxium fore, neque minus cupiditatem inflammare quam theatra, quam nihilominus cessare non cogimus, ne

n minus noxium fore, neque minus cupiditatem inflammare quam theatra, quam nihilominus cessare non cogimus, neque affirmamus

le fore, nisi vestem pretiosam et fucos abjiciat. Acuta objectio, sed quam ex S. Thoma 2.2. qu. CLXIX. art. II. dissolvere p

studia principum imitari, et movent in omni vitæ parte magis exempla quam verba. His ad hunc modum constitutis priusquam re

tur. Numquid majores illis vires erant, ut sine libidine sustentarent quam Christianis, quibus tanta auxilia suppetunt cælit

icium mulierum publicavit : ut ludibrio haberet, tam eos qui faciunt, quam quas pati necesse est. » Et Hierony. epist. ad Oc

i cap. XVII. num. CXCV. his argumentis, quoniam pueri in tenera ætate quam in tempestivis vitiis corrumpi noxium in primis e

njugibus multo difficilius est libidinem restringere cui assueverunt, quam iis qui cælibatum coluerunt, recte Tertullianus l

o indulgendo libidini medemur, sed eam amplius inflammamus, non minus quam si igni materiam addas. Sinc non adulteria vitant

mine, in rebus turpissimis semper est habitum. Quid enim aliud esset, quam sociam criminis et turpitudinis remp. fieri unde

Chrysargyrum dictum est, magna invidia atque dedecore populi Romani ; quam ut Alexander Severus princeps optimus, et ad omne

ida lupanaris magister domum eam triplo, auto quadruplo etiam amplius quam valeat, conducat : quod lucrum in sumptus publico

ituendi Regis dono datum est. In quo multipliciter peccatur non minus quam si vectigal a meretricibus exigeretur, qui enim m

truendam novas fraudes excogitet necesse est ; mulieres majori numero quam opus esset conquirat, excellenti formæ dignitate

et victum necessaria sunt, carissime vendat, aut locet duplo amplius quam in foro vænali, cujus pecuniæ pendendæ necessitat

plius quam in foro vænali, cujus pecuniæ pendendæ necessitate, sæpius quam omnino facerent, peccare compelluntur ; mutuas pe

certis finibus ea labes circumscribatur, ne se nimium efferat, majori quam hactenus principum et magistratuum cura. Ergo leg

e in cultum meretrici vestem quamcumque locet, si secus faxit, veste, quam locarit insuper pecunia mulctetur, se per se jura

s ad victum opus habet, si a magistro acceperit non majoris is vendat quam sit a judice taxatum. Sit medicus aut chirurgus,

nos censores seligat qui lupanar invisant, ii renunciabunt Prætori si quam ex his legibus negligi, aut si quid præterea cens

panari cunctis qui velint cognoscendæ proponantur. Hæctenus lex regia quam ut est sanctissima, qua prudentia est scripta, pa

e domos meretricibus liceat. Placet disputationem de meretricibus, quam cum altera de spectaculis occasione oblata tempes

ata tempestive, ut arbitror, conjunximus, nova quæstione concludere : quam ancipitem et difficilem reddiderunt, et ipsius na

opus habent licebit illis dare, cum vitam et vires non alio referant quam ut fortiores Veneris armis (uti quædam ex eo greg

sic enim neque thus idololatræ dare in impium cultum licebit, contra quam idem Caietan. censet, cum religio sit pars justit

omum locare Judæo, ubi illis permittitur pecuniam fœnori dare, contra quam censet Summa Pisana verbo usura I. §. V. et verbo

nt, neque eos pravitati cooperari, sed permissioni reipub. concedere, quam licitam esse hac disputatione damus, quod in alii

possimus instrumento mali dato. Non licebit tamen iisdem multo carius quam cæteris domum locare, ne ex lucri participatione

e, et ad spectacula revocare opus est. CAP. XIX. Taurorum agitatio quam originem habeat. Ex omnibus spectaculis quæ ol

Taurii cessarunt, quid enim illis exhibebatur, continebaturque aliud quam pugna hominum cum tauris. Is quidem mos aut numqu

compellebantur, nullo effugio nisi in spectantis populi misericordia, quam veteri gladiatori multis perfuncto periculis exhi

ur homines, aliquid certe dandum. Quæ sententia plures fautores habet quam superior ; et sæpe accidit, ut melior pars a pejo

t pietatis studia vigent, majori sanctitate, magistratus et principes quam inter alias gentes, publice iis auctoribus rem il

siccitatem aeris inopia pabuli non permittit, ut tam multi equi sint, quam in aliis nationibus esse scimus. Neque tamen coll

tatem Certum autem modum cunctis præscribere non minus stultum esset, quam si esu penitus interdicerentur. Debet ergo magist

bus et singulis principibus Christianis, quacumque tam Ecclesiastica, quam mundana, etiam Imperiali, regia, vel quavis alia

tauris et aliis bestiis in præfatis spectaculis, ipsi tam pedestres, quam equestres congredi audeant interdicimus. Quod si

erit, Ecclesiastica careat sepultura. Clericis quoque tam regularibus quam secularius beneficia Ecclesiastica obtinentibus,

constitutione spectacula et ludos taurorum prohibuerat, ac tam laicis quam clericis secularibus, et quorumvis ordinum regula

dictam constitutionem et pœnas in ea contentas clericos tam sæculares quam regulares, non tamen laicos et milites quarumcumq

quid contra constitutionem et litteras prædictas docere seu asserere, quam quoscumque clericos in ejusdem Gregorii prædecess

tica sepultura carerent, sanciverat. Clericis demum tam regulartibus, quam secularibus beneficia Ecclesiastica obtinentibus,

b illis arceri non possint, et cum sicut eadem expositio subjungebat, quam plurimi iisdem Hispaniarum regnis in censuras et

nas præfatas inciderent, in easque passim incidant, et ob id graviora quam antea peccata suadente humani generis hoste ibide

ri, ne cujusquam mors in agitatione sequatur, quod præcepit Pontifex, quam ante quinquaginta annos fieri consuevit. CAP.

faciunt. In qua disputatione cum multa dixerim, fortasse etiam plura quam opus erat : sentio tamen pro suscepti argumenti a

qui mori cum voluptate debebimus ? Nam quod est aliud votum nostrum, quam quod et Apostoli, exire de sæculo, et recipi apud

contributas satis non habeas, neque recognoscas ? Quid enim jucundius quam Dei patris et Domini reconciliatio, quam veritati

noscas ? Quid enim jucundius quam Dei patris et Domini reconciliatio, quam veritatis revelatio, quam errorum recognitio, qua

us quam Dei patris et Domini reconciliatio, quam veritatis revelatio, quam errorum recognitio, quam tantorum retro criminum

ini reconciliatio, quam veritatis revelatio, quam errorum recognitio, quam tantorum retro criminum venia ? quæ major volupta

m recognitio, quam tantorum retro criminum venia ? quæ major voluptas quam fastidium ipsius voluptatis, quam sæculi totius c

criminum venia ? quæ major voluptas quam fastidium ipsius voluptatis, quam sæculi totius contemptus, quam vera libertas, qua

ptas quam fastidium ipsius voluptatis, quam sæculi totius contemptus, quam vera libertas, quam conscientia integra, quam vit

ipsius voluptatis, quam sæculi totius contemptus, quam vera libertas, quam conscientia integra, quam vita sufficiens, quam m

culi totius contemptus, quam vera libertas, quam conscientia integra, quam vita sufficiens, quam mortis timor nullus, quod c

, quam vera libertas, quam conscientia integra, quam vita sufficiens, quam mortis timor nullus, quod calcas deos nationum, q

n altissimis tenebris jacent : venenum mortiferum facilius hauserint, quam ut recta monentibus pareant. Quid igitur, operam

igitur, operam ne perdemus ? minime. Nam si retinere eos a morte, ad quam magno impetu currunt, non valebimus, si ab errore

ediemur disputationem de omnibus spectaculis in genere, tam veteribus quam novis : sed de ea tantum specie quæ adversus hoc

vis : sed de ea tantum specie quæ adversus hoc præceptum impingit, et quam diximus esse inflammatricem libidinis. Quæritur e

ædam sunt præmittenda, de fine talium ludorum, quem sibi tam actores, quam spectatores proponunt ; quem ad voluptatem et del

um suavitate susceptas, non minus vitiosas esse, nec minus exitiales, quam aliæ oblectationes, quæ tactum et gustum afficiun

ad id versibus ; sed etiam cum prodeuntes in scenam tam spectatores, quam absentes carpebant satyræ amaritudine, magno eoru

, quales sunt histriones, qui talium sunt actores. Excusationem autem quam solent afferre, in comœdiis vitæ humanæ varios ca

at, cum gravius peccetur ubi sacra impure tractantur et indigno modo, quam ubi profana, profane geruntur. Sed cum multos eti

principum imitari ; notum est enim in omni vitæ parte, magis exempla quam verba movere. 4. Producuntur in theatrum mulieres

cas spectandi ad theatra currunt ? 5. Cum publica judicia tam civilia quam Ecclesiastica infamia notaverint histriones, præj

impudicam Venerem, adulterum Martem, Jovem illum suum non magis regno quam vitiis principem in terrenos amores, cum ipsis su

anda arbitraretur, quæ actitantur ludis divina autoritate institutis, quam ea quæ dictitantur legibus humano consilio promul

ramus quod est privatum consistorium impudicitiæ, ubi nihil probatur, quam quod alibi non probatur. Ita summa gratia ejus de

probatur. Ita summa gratia ejus de spurcitia plurimum concinnata est, quam minus etiam per mulieres repræsentat, sexum pudor

per mulieres repræsentat, sexum pudoris exterminans, ut facilius domi quam in scenam erubescant. » Cyprianus Epist. 2. « In

nga contexi posset oratio. Legatur Homilia tertia de Davide et Saule, quam in spectaculis consectandis totam consumit. Ibi n

lib. 6. cap. 5. uxori libellum repudii dedit, nullam aliam ob causam, quam quod se ignorante, ludos spectare ausa fuisset. C

impediunt, allecto ad se populo : et alia multa, quæ magis sentimus, quam recensere possumus, invehunt mala. Alii ergo vict

aut imprimit, aut spectantibus allinit. Itaque nihil omnino damnosius quam spectaculis assidere, quando per voluptatem facil

na Ecclesiastica Ecclesiarum Reformatarum Galliæ constitutio habetur, quam hic apponemus, et quæstionem hanc finiemus. Sic a

Prophetis : Justum igitur est ut hanc diem unanimiter celebremus, per quam facti sumus quod non suimus. » Et encore plus bas

danser. » Gregorius . « Melius esse die Dominico fodere, aut arare, quam choreas ducere. » Ce qui s’accorde parfaitement

2. a. 3. ex Augustino. « Melius faceret Judæus in agro aliquid utile, quam si in theatro seditiosus existeret, et melius fœm

tiosus existeret, et melius fœminæ corum die sabbathi lanam facerent, quam quod tota die in neomeniis suis impudice saltaren

Prophetis : Justum igitur est ut hanc diem unanimiter celebremus, per quam facti sumus quod non suimus. » Et infra , « si

 2. a. 2. Gregorius . « Melius esse die Dominico fodere, aut arare, quam choreas ducere. » S. Thomas 2. 2. q. 122. a. 3

2. a. 3. ex Augustino. « Melius faceret Judæus in agro aliquid utile, quam si in theatro seditiosus existeret, et melius fœm

tiosus existeret, et melius fœminæ corum die sabbathi lanam facerent, quam quod tota die in neomeniis suis impudice saltaren

r ad eum, offendasque populo ceremonias, et ritum colendi viamque per quam ingredi debeant, et opus quod facere debeant. »Mo

ino, similiterque ad vesperam, tam in oblatione holocaustorum Domino, quam in Sabbatis, et Calendis, et solemnitatibus reliq

déplorable dans toutes les Provinces. » « Irreligiosa consuetudo est, quam vulgus per sanctorum solemnitates agere consuevit

qui talium crimina non corrigit, magis est dicendus canis impudicus, quam Episcopus. » S. Greg. Mais il faut que les pui

r ad eum, offendasque populo ceremonias, et ritum colendi viamque per quam ingredi debeant, et opus quod facere debeant. »Mo

ino, similiterque ad vesperam, tam in oblatione holocaustorum Domino, quam in Sabbatis, et Calendis, et solemnitatibus reliq

rarum, et assumet vos secum. » Malach. « Irreligiosa consuetudo est, quam vulgus per sanctorum solemnitates agere consuevit

qui talium crimina non corrigit, magis est dicendus canis impudicus, quam Episcopus. » S. Greg. « Ideo enim potestatis cu

theatri licentiam, de qua potissimum laborandum est, nihil esse aliud quam officinam impudicitiæ atque improbitatis : ubi om

cinam universæ improbitatis esse : qui concurrunt eo non secus facere quam qui ad ganeas, ad furta, ad cædes, ad lupaniaria.

uorum optio danda esset, mallem ab histrionibus profanas fabulas agi, quam sacras historias : quoniam cum decore, ac honesta

cum histriones studia omnia lucro metiantur, multitudine allicienda, quam non ignorant aspectu mulierum, et auditu maxime c

omines perditi poterunt : fietque ex theatro lupanar multo exitialius quam alia. Deinde frequentiores ludi erunt perpetua se

lia. Deinde frequentiores ludi erunt perpetua sede publice designata, quam omnino sit opus. Alliciet loci opportunitas adlud

trictum sentiam, ut hancce meæ mentis explicationem penes te deponam, quam ipse, si tibi expedire videbitur publicam in luce

t epistolæ author quod ego non attigi, et alia ille ratione loquitur, quam qua meo sim in scripto usus : quemadmodum cum, in

ta pridem jussu tuo exploravit, fidem tibi facere poterit ; non minus quam et alterius, ritualium, ut vocant, occasione, qui

ita Epistola videtur excipere, quasi minus iis exhiberet observantiæ, quam ad hoc librorum genus tanta dignum reverentia par

amur, quod est privatum consistorium impudicitae, ubi nihil probatur, quam quod alibi non probatur. Ita summa gratia ejus de

probatur. Ita summa gratia ejus de spurcitia plurimum conccinata est, quam Atellanus gesticulatur, quam mimus etiam per muli

us de spurcitia plurimum conccinata est, quam Atellanus gesticulatur, quam mimus etiam per mulieres repraesentat, sexum pudo

er mulieres repraesentat, sexum pudoris exterminans, ut facilius domi quam in scena erubescant ; quam denique pantomimus a p

exum pudoris exterminans, ut facilius domi quam in scena erubescant ; quam denique pantomimus a pueritia patitur in corpore,

urs, que les Spectacles. « Nihil vero est tam damnosum bonis moribus, quam in aliquo spectaculo desidere. » Et quoiqu’il n’a

it Tertullien ; « In omni spectaculo nullum magis scandalum occurrit, quam ille virorum et mulierum accuratior cultus. » La

it aux spectacles, selon Tertullien.« Hæc est pompa diaboli, adversus quam in signaculo fidei juramus. » Cette seule défense

impénétrables ! « O altitudo divitiarum sapientiæ, et scientiæ Dei ! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investig

est, si quis ipse virtutibus polleat, alios tamen docere non audeat ; quam si quis ipse passionibus et vitiis prematur, et a

l æque efficax esse ad gratiam promerendam, retinendam, recuperandam, quam si omni tempore coram Deo inveniaris non altum sa

ner, que de donner le bien des autres « Melius est nihil dare omnino, quam rem aliorum aliis dare. » S. Chrysostomus homil.

vec S. Paul « Nihil horum vereor ; nec facio animam meam pretiosiorem quam me, dummondo consummem cursum meum, et ministeriu

Dieux ». Et dans le même livre « Omnem illam ignobilem Deorum turbam, quam longo ævo longa superstitio congessit, sic adorab

ongessit, sic adorabimus ; ut meminerimus cultum ejus magis ad morem, quam ad rem pertinere. » Seneca ibid.. « Adorons , dit

eraciter agere existimaret. Scenicus autem ludendo potius delectaret, quam fallendo deciperet. » S. Augustinus lib. 6. de ci

lam unquam Deorum notitiam, nullam opinionem, aut historiam habuisse, quam tales eos facere qui cæsorum hominum delectentur

cles. « Il n’y a rien, dit-il « Nihil est tam damnosum bonis moribus, quam in aliquo spectaculo desidere. Tunc enim per volu

udinis tuæ tenuit, quo minus ad ludos venires, fortunæ magis tribuos, quam sapientæ tuæ. Sin hæc quæ cæteri mirantur, contem

ion « P. Sempronius Sophus conjugem repudii nota affecit, nihil aliud quam se ignorante ludos ausam spectare. » Valer. Maxim

d hanc dirigimur ad hanc convertimur, nec tam imperio nobis opus est, quam exemplo : quippe infidelis recti magister est met

tas fuerat : neque enim a te minore concentu, ut tolleres Pantomimos, quam a Patre tuo, ut restitueret, exactum est. Utrumqu

toribus nobilissimis Poëtisque theatra celebrant, frequentius Scenam, quam castra visentes : Versificatores, oratoresque mel

s Scenam, quam castra visentes : Versificatores, oratoresque meliores quam Duces laudantes. Tunc vectigal publicum quo ante

facé de ses Controverses, « Vous n’ignorez pas , dit-il « Non ignoras quam sit odiosa Circensibus Pompa. » Seneca in præfat.

otest esse causa dubitandi ? Ita fere omnis suasoria nihil est aliud, quam comparatio. » Quintil. Ibid., ne souffre point de

consultum parsimoniæ ; quod perpetua sedes theatro locata sit, potius quam immenso sumptu singulos per annos consurgeret ac

studiis honestis et voluptatibus concessis impartire : lætitiæ magis, quam lasciviæ dari paucas totius quinquennii noctes, q

fuere qui Græcis Deorum prole introduxerunt, eisque tam et cognomina, quam honores, et diversa artificia, et figuras attribu

atomis, ut Epicurus : sic alia quæ facilius intra parietes in schola, quam extra in foro ferre possunt aures. Nihil in hoc g

Varron ajoute « Ait enim Varro, ea quæ scribunt Poëtæ, minus esse quam ut populi sequi debeant. quæ vero Philosophi, plu

rum videlicet pertinentia velut secernere nitantur a civili Theologia quam pertinere ad urbem volunt, quasi ab honestis, et

arron dit « E quibus major societas debet esse nobis cum Philosophis, quam cum Poetis. » Varro apud. S. August. cap. 6., « q

qui civilem Theologiam reprehendere metuebant, utraque contempta, ea quam naturalem vocant, apud meliores animos inveniter

e même.  » « Il est aisé de connaître, ajoute Cicéron « Hæc lætitia quam turpis sit, satis est diligenter attendentem peni

tet, Aut stultum, aut verum esse imperitum existimet, Cui in manu sit quam esse dementem velit, Quem sapere, quem sanari, qu

L’amour plus que l’honneur t’oblige à me sauver « Tu me amoris magis, quam honoris servasti gratia. » . » « Combien l’amou

es coinquinari, Regiam Contaminari stirpem, misceri genus At id ipsum quam callide qui regnum adulterio quæreret ? Addo, in

m læsit. Patiamur, inquit, etsi hujusmodi cives a Censore melius est, quam a Poëta notari : sed Periclem cum jam suæ civitat

li præfuisset, violari versibus, et eos agi in scena non plus decuit, quam si Plautus, inquit ; noster voluisset, aut Nævius

ifices non habent…. An aliter Priapus stat adorandus in locis sacris, quam procedit ridendus in Theatris ? » S. August. lib.

chapitre 6. « Les Dieux, dit-il « Nec alii Dii rideantur in Theatris, quam qui adorantur in Templis. Nec aliis ludos exihibe

Theatris, quam qui adorantur in Templis. Nec aliis ludos exihibeatis, quam quibus victimas immolatis. » Ibid. cap. 6., dont

ut ipse mirarer quod tam facile accusatrix potius consuetudinis suæ, quam disceptatrix illius prohibitionis effecta sit. no

trum cum solennibus epulis prægustandis, atque largiendis, plus etiam quam unum pocillum pro suo palato satis sobrio tempera

ustitiæ, improbis actibus violata discedat. Quid enim est tam demens, quam virilem sexum in formam mulieris turpi habitu com

lem sexum in formam mulieris turpi habitu commutare ? Quid tam demens quam deformare faciem et vultus induere, quos ipsi eti

ultus induere, quos ipsi etiam demones expavescant ? Quid tam demens, quam incompositis motibus, et impudicis carminibus vit

litate custodit, et c. Contestamur illam sollicitudinem tam Pastores, quam Presbyteros genere, ut quemcumque in hac fatuitat

m seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officis abhorrentes, quam

ne omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officis abhorrentes, quam valde cum Paganorum institutis convenientes, atqu

commoda, publicasque ærumnas inde in populum Christianum dimanare. In quam sententiam valde populum confirmabit argumentis q

uas histrionibus, vitium est immane, non virtus, et scitis de talibus quam sit frequens fama cum laude, quia, sicut scriptum

nam et flagitiosam hanc dissolutamque Musicam pertinent, tam sub ipso quam deinceps exercitum est. » Zozim. lib. 4., à corro

étaient tels que Zozime les dépeint « Musicam pertinent, tam sub ipso quam deinceps exercitum est. » Zozim. lib. 4., l’Auteu

m ludorum, atque theatralium spectacula festinantes. Vanitas est illa quam cernis. Pantomimum aspicis, vanitas est. Ad Chris

de beata vita) scripsi, quamvis docto et christiano viro plus tribui, quam deberem. » S. Augustin. lib. Retract. cap. 2., dé

 ; satis enim fuerit hunc diem cum illo comparasse, ad ostendendum et quam magna sit hinc utilitas et quam a sit illinc noxa

um illo comparasse, ad ostendendum et quam magna sit hinc utilitas et quam a sit illinc noxa. » S. Chrysost. hom. 3. de Davi

a nobis, excepisse nobisque significationem dedisse voluptatis ejus, quam ex nostris sermonibus capiebant ; ac deinde rursu

partium prætermisimus : qui vero spirituales has pecunias acceperunt, quam , quæso, excusationem habebant, quam veniam, cum n

rituales has pecunias acceperunt, quam, quæso, excusationem habebant, quam veniam, cum non illæ tantum ab eis exigentur sed

am dicentem : unus ædificans, et unus destruens quid proficiunt aliud quam labores. » In serm. in illud Math. 7. v. 13. Intr

eram facto justam Dei vindictam commoverit, qui paucos post annos eam quam prævio Christi nomine liberaverat, iisdem Gothis,

s, vos Theatra quæreretis, intraretis, impleretis, et multo insaniora quam fuerant antea, faceretis ? Hanc animorum labem ac

ibus moribus, sed in vobis plus valuit quod dæmones impii seduxerunt, quam quod homines providi præcaverunt. Hinc est quod m

première fut faite l’an 386. en ces termes « Ne quis in legem nostram quam dudum tulimus, committat. Nullus solis die populo

, et bilem mihi movet, quod cum nostra admonitione reverentiam etiam, quam sacræ quadragesimæ debetis, ex animo vestro simul

nostræ serenitatis offensam, si minus circa nos devotionis ostenderit quam solebat, nemo ambigat quod tunc maxime mansuetudi

tur ; maxime quia sancti Paschæ Octavarum die populi ad Circum magis, quam ad Ecclesiam conveniunt debere transferri devotio

hostibus a Divinitate præstatur. Et quid aliud hac re facere videmur, quam si quis homini beneficium largienti injuriosus si

no malum cogitet, qui bene merenti convicium faciat, et pro libertate quam accipit, contumeliam reddat ? Absque dubio maximi

s, aut magis ne exiguis quidem, sed nullis eam parvi pendere gloriam, quam nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor h

is ascendit quæ præparavit Deus diligentibus se, non tam insipientiæ, quam infidelitatis esse videntur. « Nostra ætas prola

iati non possunt, perniciosius occupentur, satius enim fuerat otiari, quam turpiter occupari. » Joannes Sarisberiensi Episco

an amentia : totum quippe in illis est ? Quid enim aut irreligiosius quam petere aliquid injuria Dei ? aut quid stultius, q

ut irreligiosius quam petere aliquid injuria Dei ? aut quid stultius, quam quid petas non considerare : aut quid tam perditi

ultius, quam quid petas non considerare : aut quid tam perditi luxus, quam in luctu res desiderare luxuriæ ? aut quid amenti

diti luxus, quam in luctu res desiderare luxuriæ ? aut quid amentius, quam in malis esse, et malorum intelligentiam non habe

am non habere ? Quamquam in his omnibus nulla res minus culpanda est, quam amentia, quia voluntas crimen non habet, ubi furo

amentum prophanatis. Non enim eam ille delinquit qui illa representat quam tu præ illo qui hæc fieri jubes. » Sanctus Chryso

e se et vitiorum, et bonorum suorum judicem præbeat, ne Scenici plus, quam nos, videantur habere prudentiæ : illi enim nam o

re l’entendu avec audace et témérité « Melior est fidelis ignorantia, quam temeraria scientia. » Idem serm. 20. de verbis Ap

s decoro motu repositum credens, pene plus studii in eodem laborando, quam in ipsa eloquentia affectanda impendit. Itaque ne

dit Tertullien « In omni spectaculo nullum magis scandalum occurret, quam ille ipse mulierem, et virorum accuratior cultus,

Néron, ajoute Suétone « Histrionem et Philosophum Nero nihil amplius, quam urbe, Italiaque submovit, vel contemptu omnis inf

aramur, quod est privatum consistorium pudicitiæ, ubi nihil probatur, quam quod alibi non probatur ; ita summa gratia ejus d

robatur ; ita summa gratia ejus de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulator, quam Mimus etiam per muli

us de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulator, quam Mimus etiam per mulieres repræsentat, sexum pudor

er mulieres repræsentat, sexum pudoris exterminans, ut facilius domi, quam in scena erubescant. » Tertull. lib. de spect. ca

ex auctoritate publica fecisse. Egit ipse causam non minus feliciter, quam diserte. Commendabat actionem quod tanquam homo R

prætermissam, quasi non satius erat tales Deos irritare temperantia, quam placare luxuria, et eos honestate ad inimicitias

tia, quam placare luxuria, et eos honestate ad inimicitias provocare, quam tanta deformitate lenire. » S. Augustin. lib. 2.

amur, quod est privatum consistorium impudicitiæ, ubi nihil probatur, quam quod alibi non probatur. Ita summa gratia ejus de

probatur. Ita summa gratia ejus de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulatur, quam Mimus, etiam per mul

us de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulatur, quam Mimus, etiam per mulieres repræsentat, sexum pudo

per mulieres repræsentat, sexum pudoris exterminas, ut facilius domi, quam in Scena erubescant, quam denique Pantomimus a pu

sexum pudoris exterminas, ut facilius domi, quam in Scena erubescant, quam denique Pantomimus a pueritia patitur in corpore,

vestro, Ephes. 5. v. 4. Et hæc dicebant iis qui nihil aliud sciebant quam inebriari, et veneri indulgere, iis qui dies fest

indulgere, iis qui dies festos celebrabant, non ex aliis constantes, quam ex turpitudine et risu, et universa plane Comœdia

tionem fecerit. Tunc Demetrius respondit neminem ausum eam attingere, quam constaret divinam esse : punitos esse quosdam, a

ïens convertis « Melius enim erat illis non cognoscere viam Justitiæ, quam post agnitionem retrorsum converti ab eo quod ill

per quod scilicet voluptas sapit ; ubi studium, ibi et æmulatio, per quam studium sapit. Porro, et ubi æmulatio, ibi et fur

Hoc in loco dixerim longe melius fuisse istis, nullas litteras nosse, quam sic litteras legere. » S. Cyprian. de spectacul.

upanarium, ad obscœnitatis magisterium, ne quid secreto minus agatur, quam quod in publico discitur ; et inter leges ipsas d

e, qui mori cum voluptate debemus ? nam quod est aliud votum nostrum, quam quod et Apostoli, exire de sæculo, et recipi apud

que delectabar tamen. Nunc vero magis misereor gaudentem in flagitio, quam velut dura perpessum detrimento perniciosæ volupt

que S. Augustin écrit à Nectarius « Lege vel recole in eisdem libris quam prudenter ; disseratur nullo modo potuisse script

uæ a sanctis Prophetis ante sæcula multa prædicta sunt, tam Græcorum, quam Latinorum et aliarum Gentium litteris contineri. 

m qua Christianos Græcorum disciplinis imbui vetuerat, videte, quæso, quam scite et prudenter vir sanctus eluserit : Heroïci

nctionem Episcopalem abrogandam esse. Ille vero Episcopatum deponere, quam scripta sua supprimere maluit. » Nicephorus lib.

bres, que provecho à los buenos ingenios : « Ne plus moribus nocerent quam ingeniis prodessent. »  » P. Pedro de Guzman de

orum optio danda esset, mallem ab Histrionibus prophanas fabulas agi, quam sacras Historias : quoniam cum decore ac honestat

teriora humanum genus, ut facilius sit a voluptate penitus abstinere, quam , ea concessa, intra honesti limites contineri ; a

vent. Hæc sancta Synodus detestans, statuit, et jubet tam Ordinariis, quam Ecclesiarum Decanis et Rectoribus, sub pœna suspe

s hic fit mentio, cum talia potius inducant homines ad compunctionem, quam ad lasciviam, vel voluptatem, sicut in Pascha sep

omnes nobis inexorabiles esse. Quam sæpe veniam qui negavit, perit : quam sæpe pedibus ejus advolutus est, quam a suis repu

æpe veniam qui negavit, perit : quam sæpe pedibus ejus advolutus est, quam a suis repulit. Quid est gloriosius quam iram ami

pedibus ejus advolutus est, quam a suis repulit. Quid est gloriosius quam iram amicitia mutare. » Ib. cap. 34. « Animi motu

lli ; si potentior, tibi. Nullum est argumentum magnitudinis certius, quam nihil posse quo instigeris accidere. » Ibidem lib

orum optio danda esset, mallem ab Histrionibus prophanas fabulas agi, quam sacras historias ; quoniam cum decore et honestat

dicit Hieronimus, quod Mimis, et Histrionibus dare, nihil aliud est, quam Dæmonibus immolare. Sed si datur ei, quia scit vi

tur de te mihi rivelavit, quia nihilo minus apud ipsum meriti habeas, quam ego. Quia ergo, frater, vides te non minimo loco

die, dit-il « Tragœdia pene omnis extrudenda est ab optima civitate : quam quidem Solon Thespin docere prohibuit, ut inutile

nt, tanquam inutiles, et editos potius ad hominum mores corrumpendos, quam ad aliquam bonarum artium disciplinam. Nec immeri

le ex stultis insanos reddat, et leves in furorem compellat… Comœdiam quam in Sicilia primum adinventam dicunt, in spectacul

o reprehendet, atque in summum odium adducere contendet : ostendetque quam graviter Deum offendant ; quam multa mala, atque

odium adducere contendet : ostendetque quam graviter Deum offendant ; quam multa mala, atque adeo publicæ etiam calamitates,

commoda, publicasque inde ærumnas in populum Christianum dimanare. In quam sententiam valde populum confirmabit argumentis,

m seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officiis abhorrentes, qua

e omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officiis abhorrentes, quam valde cum Paganorum institutis convenientes, atqu

ujus generis libros quamplurimos aut soli Hispani habemus, aut plures quam alii, neque prohibentur unquam ; sed impune a qua

sutissimus artifex malorum segnius irritate animum demissa per aures, quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus, et quæ ipse s

ri mariti, patresque patiuntur, non majoribus Æthna incendiis æstuat, quam eorum pectora qui spectant et audiunt. Nec hæc im

la ville aux joueurs, « Quia, dit Sénèque, nihil tam moribus alienum, quam in spectaculis desidere. » Et pour cette cause Ph

; et inspectio voluntaria talium, mortale est ; quia nihil est aliud, quam delectari de turpibus ; tum quia periculo tentati

dize, para celebrar fiestas de santos : « Satius est enim domi maneus quam dum putas te celebritates venerari, in manu inimi

agna mala theatra efficiunt civitatibus, magna ; et neque hoc scimus, quam magna… Virginum pudorem imminui, juvenes petulant

stionibus ult. « O altitudo divitiarum sapientiæ, et scientiæ Dei ! quam incomprehensibilia sunt judicia ejus, et investig

est, si quis ipse virtutibus polleat, alios tamen docere non audeat ; quam si quis ipse passionibus et vitiis prematur, et a

l æque efficax esse ad gratiam promerendam, retinendam, recuperandam, quam si omni tempore coram Deo inveniaris non altum sa

August. lib. de vera Relig. cap. 26. « Melius est nihil dare omnino, quam rem aliorum aliis dare. » S. Chrysostomus homil.

pist. 255. « Nihil horum vereor ; nec facio animam meam pretiosiorem quam me, dummondo consummem cursum meum, et ministeriu

I. 6. de Civit. Dei cap. 10. « Omnem illam ignobilem Deorum turbam, quam longo ævo longa superstitio congessit, sic adorab

ongessit, sic adorabimus ; ut meminerimus cultum ejus magis ad morem, quam ad rem pertinere. » Seneca ibid. « Dicitur Plato

eraciter agere existimaret. Scenicus autem ludendo potius delectaret, quam fallendo deciperet. » S. Augustinus lib. 6. de ci

lam unquam Deorum notitiam, nullam opinionem, aut historiam habuisse, quam tales eos facere qui cæsorum hominum delectentur

t. » Tacit. Lib. 14. Annal. « Nihil est tam damnosum bonis moribus, quam in aliquo spectaculo desidere. Tunc enim per volu

udinis tuæ tenuit, quo minus ad ludos venires, fortunæ magis tribuos, quam sapientæ tuæ. Sin hæc quæ cæteri mirantur, contem

2. « P. Sempronius Sophus conjugem repudii nota affecit, nihil aliud quam se ignorante ludos ausam spectare. » Valer. Maxim

d hanc dirigimur ad hanc convertimur, nec tam imperio nobis opus est, quam exemplo : quippe infidelis recti magister est met

tas fuerat : neque enim a te minore concentu, ut tolleres Pantomimos, quam a Patre tuo, ut restitueret, exactum est. Utrumqu

toribus nobilissimis Poëtisque theatra celebrant, frequentius Scenam, quam castra visentes : Versificatores, oratoresque mel

s Scenam, quam castra visentes : Versificatores, oratoresque meliores quam Duces laudantes. Tunc vectigal publicum quo ante

fuit, quia ludis mora. » Varro lib. 4. de ling. Lat. « Non ignoras quam sit odiosa Circensibus Pompa. » Seneca in præfat.

otest esse causa dubitandi ? Ita fere omnis suasoria nihil est aliud, quam comparatio. » Quintil. Ibid. « Nerone quartum Co

consultum parsimoniæ ; quod perpetua sedes theatro locata sit, potius quam immenso sumptu singulos per annos consurgeret ac

studiis honestis et voluptatibus concessis impartire : lætitiæ magis, quam lasciviæ dari paucas totius quinquennii noctes, q

fuere qui Græcis Deorum prole introduxerunt, eisque tam et cognomina, quam honores, et diversa artificia, et figuras attribu

atomis, ut Epicurus : sic alia quæ facilius intra parietes in schola, quam extra in foro ferre possunt aures. Nihil in hoc g

par fit. » Ibid. « Ait enim Varro, ea quæ scribunt Poëtæ, minus esse quam ut populi sequi debeant. quæ vero Philosophi, plu

rum videlicet pertinentia velut secernere nitantur a civili Theologia quam pertinere ad urbem volunt, quasi ab honestis, et

cap. 6. « E quibus major societas debet esse nobis cum Philosophis, quam cum Poetis. » Varro apud. S. August. cap. 6. « Q

qui civilem Theologiam reprehendere metuebant, utraque contempta, ea quam naturalem vocant, apud meliores animos inveniter

sam anteibo fortunis meis. » Cic. lib. 4. Tusc.Quæst. « Hæc lætitia quam turpis sit, satis est diligenter attendentem peni

tet, Aut stultum, aut verum esse imperitum existimet, Cui in manu sit quam esse dementem velit, Quem sapere, quem sanari, qu

Tragedia princeps ille Argonautarum ? » Ibid.  « Tu me amoris magis, quam honoris servasti gratia. » « Quid ergo hic amor

es coinquinari, Regiam Contaminari stirpem, misceri genus At id ipsum quam callide qui regnum adulterio quæreret ? Addo, in

m læsit. Patiamur, inquit, etsi hujusmodi cives a Censore melius est, quam a Poëta notari : sed Periclem cum jam suæ civitat

li præfuisset, violari versibus, et eos agi in scena non plus decuit, quam si Plautus, inquit ; noster voluisset, aut Nævius

ifices non habent…. An aliter Priapus stat adorandus in locis sacris, quam procedit ridendus in Theatris ? » S. August. lib.

ib. 6. de Civitat. Dei cap. 7. « Nec alii Dii rideantur in Theatris, quam qui adorantur in Templis. Nec aliis ludos exihibe

Theatris, quam qui adorantur in Templis. Nec aliis ludos exihibeatis, quam quibus victimas immolatis. » Ibid. cap. 6. « Vid

ut ipse mirarer quod tam facile accusatrix potius consuetudinis suæ, quam disceptatrix illius prohibitionis effecta sit. no

trum cum solennibus epulis prægustandis, atque largiendis, plus etiam quam unum pocillum pro suo palato satis sobrio tempera

ustitiæ, improbis actibus violata discedat. Quid enim est tam demens, quam virilem sexum in formam mulieris turpi habitu com

lem sexum in formam mulieris turpi habitu commutare ? Quid tam demens quam deformare faciem et vultus induere, quos ipsi eti

ultus induere, quos ipsi etiam demones expavescant ? Quid tam demens, quam incompositis motibus, et impudicis carminibus vit

litate custodit, et c. Contestamur illam sollicitudinem tam Pastores, quam Presbyteros genere, ut quemcumque in hac fatuitat

m seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officis abhorrentes, quam

ne omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officis abhorrentes, quam valde cum Paganorum institutis convenientes, atqu

commoda, publicasque ærumnas inde in populum Christianum dimanare. In quam sententiam valde populum confirmabit argumentis q

uas histrionibus, vitium est immane, non virtus, et scitis de talibus quam sit frequens fama cum laude, quia, sicut scriptum

nam et flagitiosam hanc dissolutamque Musicam pertinent, tam sub ipso quam deinceps exercitum est. » Zozim. lib. 4. « Music

ps exercitum est. » Zozim. lib. 4. « Musicam pertinent, tam sub ipso quam deinceps exercitum est. » Zozim. lib. 4. « Felix

m ludorum, atque theatralium spectacula festinantes. Vanitas est illa quam cernis. Pantomimum aspicis, vanitas est. Ad Chris

de beata vita) scripsi, quamvis docto et christiano viro plus tribui, quam deberem. » S. Augustin. lib. Retract. cap. 2. « 

 ; satis enim fuerit hunc diem cum illo comparasse, ad ostendendum et quam magna sit hinc utilitas et quam a sit illinc noxa

um illo comparasse, ad ostendendum et quam magna sit hinc utilitas et quam a sit illinc noxa. » S. Chrysost. hom. 3. de Davi

a nobis, excepisse nobisque significationem dedisse voluptatis ejus, quam ex nostris sermonibus capiebant ; ac deinde rursu

partium prætermisimus : qui vero spirituales has pecunias acceperunt, quam , quæso, excusationem habebant, quam veniam, cum n

rituales has pecunias acceperunt, quam, quæso, excusationem habebant, quam veniam, cum non illæ tantum ab eis exigentur sed

am dicentem : unus ædificans, et unus destruens quid proficiunt aliud quam labores. » In serm. in illud Math. 7. v. 13. Intr

eram facto justam Dei vindictam commoverit, qui paucos post annos eam quam prævio Christi nomine liberaverat, iisdem Gothis,

s, vos Theatra quæreretis, intraretis, impleretis, et multo insaniora quam fuerant antea, faceretis ? Hanc animorum labem ac

ibus moribus, sed in vobis plus valuit quod dæmones impii seduxerunt, quam quod homines providi præcaverunt. Hinc est quod m

tre les Danses et les Comedies, chap. 13. « Ne quis in legem nostram quam dudum tulimus, committat. Nullus solis die populo

, et bilem mihi movet, quod cum nostra admonitione reverentiam etiam, quam sacræ quadragesimæ debetis, ex animo vestro simul

nostræ serenitatis offensam, si minus circa nos devotionis ostenderit quam solebat, nemo ambigat quod tunc maxime mansuetudi

tur ; maxime quia sancti Paschæ Octavarum die populi ad Circum magis, quam ad Ecclesiam conveniunt debere transferri devotio

hostibus a Divinitate præstatur. Et quid aliud hac re facere videmur, quam si quis homini beneficium largienti injuriosus si

no malum cogitet, qui bene merenti convicium faciat, et pro libertate quam accipit, contumeliam reddat ? Absque dubio maximi

s, aut magis ne exiguis quidem, sed nullis eam parvi pendere gloriam, quam nec oculus vidit, nec auris audivit, nec in cor h

is ascendit quæ præparavit Deus diligentibus se, non tam insipientiæ, quam infidelitatis esse videntur. « Nostra ætas prola

iati non possunt, perniciosius occupentur, satius enim fuerat otiari, quam turpiter occupari. » Joannes Sarisberiensi Episco

an amentia : totum quippe in illis est ? Quid enim aut irreligiosius quam petere aliquid injuria Dei ? aut quid stultius, q

ut irreligiosius quam petere aliquid injuria Dei ? aut quid stultius, quam quid petas non considerare : aut quid tam perditi

ultius, quam quid petas non considerare : aut quid tam perditi luxus, quam in luctu res desiderare luxuriæ ? aut quid amenti

diti luxus, quam in luctu res desiderare luxuriæ ? aut quid amentius, quam in malis esse, et malorum intelligentiam non habe

am non habere ? Quamquam in his omnibus nulla res minus culpanda est, quam amentia, quia voluntas crimen non habet, ubi furo

amentum prophanatis. Non enim eam ille delinquit qui illa representat quam tu præ illo qui hæc fieri jubes. » Sanctus Chryso

e se et vitiorum, et bonorum suorum judicem præbeat, ne Scenici plus, quam nos, videantur habere prudentiæ : illi enim nam o

S. August. lib. 5. Confess. cap. 5. « Melior est fidelis ignorantia, quam temeraria scientia. » Idem serm. 20. de verbis Ap

s decoro motu repositum credens, pene plus studii in eodem laborando, quam in ipsa eloquentia affectanda impendit. Itaque ne

de art amand. « In omni spectaculo nullum magis scandalum occurret, quam ille ipse mulierem, et virorum accuratior cultus,

et. in Neron. Claud. « Histrionem et Philosophum Nero nihil amplius, quam urbe, Italiaque submovit, vel contemptu omnis inf

aramur, quod est privatum consistorium pudicitiæ, ubi nihil probatur, quam quod alibi non probatur ; ita summa gratia ejus d

robatur ; ita summa gratia ejus de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulator, quam Mimus etiam per muli

us de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulator, quam Mimus etiam per mulieres repræsentat, sexum pudor

er mulieres repræsentat, sexum pudoris exterminans, ut facilius domi, quam in scena erubescant. » Tertull. lib. de spect. ca

ex auctoritate publica fecisse. Egit ipse causam non minus feliciter, quam diserte. Commendabat actionem quod tanquam homo R

prætermissam, quasi non satius erat tales Deos irritare temperantia, quam placare luxuria, et eos honestate ad inimicitias

tia, quam placare luxuria, et eos honestate ad inimicitias provocare, quam tanta deformitate lenire. » S. Augustin. lib. 2.

amur, quod est privatum consistorium impudicitiæ, ubi nihil probatur, quam quod alibi non probatur. Ita summa gratia ejus de

probatur. Ita summa gratia ejus de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulatur, quam Mimus, etiam per mul

us de spurcitia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulatur, quam Mimus, etiam per mulieres repræsentat, sexum pudo

per mulieres repræsentat, sexum pudoris exterminas, ut facilius domi, quam in Scena erubescant, quam denique Pantomimus a pu

sexum pudoris exterminas, ut facilius domi, quam in Scena erubescant, quam denique Pantomimus a pueritia patitur in corpore,

vestro, Ephes. 5. v. 4. Et hæc dicebant iis qui nihil aliud sciebant quam inebriari, et veneri indulgere, iis qui dies fest

indulgere, iis qui dies festos celebrabant, non ex aliis constantes, quam ex turpitudine et risu, et universa plane Comœdia

tionem fecerit. Tunc Demetrius respondit neminem ausum eam attingere, quam constaret divinam esse : punitos esse quosdam, a

. de Spectac. « Melius enim erat illis non cognoscere viam Justitiæ, quam post agnitionem retrorsum converti ab eo quod ill

per quod scilicet voluptas sapit ; ubi studium, ibi et æmulatio, per quam studium sapit. Porro, et ubi æmulatio, ibi et fur

Hoc in loco dixerim longe melius fuisse istis, nullas litteras nosse, quam sic litteras legere. » S. Cyprian. de spectacul.

upanarium, ad obscœnitatis magisterium, ne quid secreto minus agatur, quam quod in publico discitur ; et inter leges ipsas d

e, qui mori cum voluptate debemus ? nam quod est aliud votum nostrum, quam quod et Apostoli, exire de sæculo, et recipi apud

que delectabar tamen. Nunc vero magis misereor gaudentem in flagitio, quam velut dura perpessum detrimento perniciosæ volupt

r iniquitate. » 1. Cor. 13. v. 6. « Lege vel recole in eisdem libris quam prudenter ; disseratur nullo modo potuisse script

uæ a sanctis Prophetis ante sæcula multa prædicta sunt, tam Græcorum, quam Latinorum et aliarum Gentium litteris contineri. 

m qua Christianos Græcorum disciplinis imbui vetuerat, videte, quæso, quam scite et prudenter vir sanctus eluserit : Heroïci

nctionem Episcopalem abrogandam esse. Ille vero Episcopatum deponere, quam scripta sua supprimere maluit. » Nicephorus lib.

bres, que provecho à los buenos ingenios : « Ne plus moribus nocerent quam ingeniis prodessent. »  » P. Pedro de Guzman de

orum optio danda esset, mallem ab Histrionibus prophanas fabulas agi, quam sacras Historias : quoniam cum decore ac honestat

teriora humanum genus, ut facilius sit a voluptate penitus abstinere, quam , ea concessa, intra honesti limites contineri ; a

vent. Hæc sancta Synodus detestans, statuit, et jubet tam Ordinariis, quam Ecclesiarum Decanis et Rectoribus, sub pœna suspe

s hic fit mentio, cum talia potius inducant homines ad compunctionem, quam ad lasciviam, vel voluptatem, sicut in Pascha sep

omnes nobis inexorabiles esse. Quam sæpe veniam qui negavit, perit : quam sæpe pedibus ejus advolutus est, quam a suis repu

æpe veniam qui negavit, perit : quam sæpe pedibus ejus advolutus est, quam a suis repulit. Quid est gloriosius quam iram ami

pedibus ejus advolutus est, quam a suis repulit. Quid est gloriosius quam iram amicitia mutare. » Ib. cap. 34. « Animi motu

lli ; si potentior, tibi. Nullum est argumentum magnitudinis certius, quam nihil posse quo instigeris accidere. » Ibidem lib

orum optio danda esset, mallem ab Histrionibus prophanas fabulas agi, quam sacras historias ; quoniam cum decore et honestat

dicit Hieronimus, quod Mimis, et Histrionibus dare, nihil aliud est, quam Dæmonibus immolare. Sed si datur ei, quia scit vi

tur de te mihi rivelavit, quia nihilo minus apud ipsum meriti habeas, quam ego. Quia ergo, frater, vides te non minimo loco

chap. 10. « Tragœdia pene omnis extrudenda est ab optima civitate : quam quidem Solon Thespin docere prohibuit, ut inutile

nt, tanquam inutiles, et editos potius ad hominum mores corrumpendos, quam ad aliquam bonarum artium disciplinam. Nec immeri

le ex stultis insanos reddat, et leves in furorem compellat… Comœdiam quam in Sicilia primum adinventam dicunt, in spectacul

o reprehendet, atque in summum odium adducere contendet : ostendetque quam graviter Deum offendant ; quam multa mala, atque

odium adducere contendet : ostendetque quam graviter Deum offendant ; quam multa mala, atque adeo publicæ etiam calamitates,

commoda, publicasque inde ærumnas in populum Christianum dimanare. In quam sententiam valde populum confirmabit argumentis,

m seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officiis abhorrentes, qua

e omnium existunt, quam a Christianæ disciplinæ officiis abhorrentes, quam valde cum Paganorum institutis convenientes, atqu

ujus generis libros quamplurimos aut soli Hispani habemus, aut plures quam alii, neque prohibentur unquam ; sed impune a qua

sutissimus artifex malorum segnius irritate animum demissa per aures, quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus, et quæ ipse s

ri mariti, patresque patiuntur, non majoribus Æthna incendiis æstuat, quam eorum pectora qui spectant et audiunt. Nec hæc im

; et inspectio voluntaria talium, mortale est ; quia nihil est aliud, quam delectari de turpibus ; tum quia periculo tentati

dize, para celebrar fiestas de santos : « Satius est enim domi maneus quam dum putas te celebritates venerari, in manu inimi

agna mala theatra efficiunt civitatibus, magna ; et neque hoc scimus, quam magna… Virginum pudorem imminui, juvenes petulant

erm. 19. de verbis Apost.) ? 12. Melius feminæ eorum lanam facerent, quam quod tota die impudice saltarent (S. Aug. l. de d

3. Citatur a D. Thom. 2. q. 2. 122. art. 4. ad. 1.). Melius est arare quam saltare (S. Aug. in Ps. 91. non longe a principio

t Deum esse universitatis conditorem eamque universitatem, tam bonam, quam homini mancipatam  : car personne ne nie que Dieu

œux du Baptême,Tertull. ibid. c. 24. hoc erit pompa diaboli adversus quam in signaculo fidei ejeramus . Oüy, M. je le repet

e de perdre la vie, plures invenias quos magis periculum voluptatis, quam vitæ avocet ab hac sectaL. de spect. c. 2. . Et

arda, il cria, & s’emporta comme tous les autres ; audax potius, quam fortis animus , marque qu’il y avoit eu plus de p

c’est dit S. Augustin, que percussus est graviore vulnere in anima, quam ille in corpore , la blessure qu’Alipius receut d

isir : Car helas ! in omni spectaculo nullum majus scandalum occurret quam ille ipse mulierum & virorum accuratior cultu

ondamnation des heresies, & le pardon des pechez, quid jocundius quam revelatio veritatis, quam errorum recognitio, qua

& le pardon des pechez, quid jocundius quam revelatio veritatis, quam errorum recognitio, quam tantorum retro criminum

z, quid jocundius quam revelatio veritatis, quam errorum recognitio, quam tantorum retro criminum venia . Enfin, qua major

itio, quam tantorum retro criminum venia . Enfin, qua major voluptas quam fastidium ipsius voluptatis quam vera libertas, q

m venia . Enfin, qua major voluptas quam fastidium ipsius voluptatis quam vera libertas, quam conscientia integra  ; quel p

a major voluptas quam fastidium ipsius voluptatis quam vera libertas, quam conscientia integra  ; quel plus grand plaisir qu

, dira une ame veritablement Chrétienne, malo voluptate periclitari, quam salute , j’ayme mieux renoncer à mon plaisir, que

tuo reprehendet, atque in summum odium adducere contendet ostendetque quam graviter Deum offendant. « Spectacula, ludos, lud

ncommda publicasque inde ærumnas, in populum Christianum dimanare. In quam sententiam valdè populum confirmabit argumentis,

am seminario semina malefactorum ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christianæ Disciplinæ officiis abhorrentes quam

ne omnium existunt, quam a Christianæ Disciplinæ officiis abhorrentes quam valde cum paganorum institutis convenientes, atqu

aboli astu inventæ omni officio à populo Christiano exterminandæ sint quam maxime poterit religione contendet. » actor. part

lib. 15. tit. 5 . « Illud etiam præmonemus, ne quis in legem nostram, quam dudum tulimus, committat : nullum solis. die popu

lib. 15. tit. 5 . « Illud etiam præmonemus, ne quis in legem nostram, quam dudum tulimus, committat : nullum solis. die popu

pulchrius magisque regium animum præ se ferre civilem, et compositum quam eximiam corporis vestem. » Philosophes les confir

pulchrius magisque regium animum præ se ferre civilem, et compositum quam eximiam corporis vestem. » « Nemo peccaret, si ni

clesiæ. E. — 5.° Exemplis. F. — 6.° Rationibus : 1. Ob sanctitatem ad quam tenemur. G. — 2. Ob vitia quæ inde oriuntur. H. —

s animadvertit. » 19. [NDA] Ibid. « Hoc est pompa diaboli adversus quam in signaculo fidei ejeramus. » 20. [NDA] Ibid.

c parites lugeamus. » 24. [NDA] Ibid., c. 29. « Quid enim jucundius quam Dei patris et Domini reconciliatio, quam veritati

c. 29. « Quid enim jucundius quam Dei patris et Domini reconciliatio, quam veritatis revelatio, quam errorum recognitio, qua

us quam Dei patris et Domini reconciliatio, quam veritatis revelatio, quam errorum recognitio, quam tantorum retro criminum

ini reconciliatio, quam veritatis revelatio, quam errorum recognitio, quam tantorum retro criminum venia ? Quae major volupt

recognitio, quam tantorum retro criminum venia ? Quae major voluptas, quam fastidium ipsius voluptatis ? » 25. [NDA] Cypr.

dis cantiunculis in mollitiem diffractis, ad morum quoque corruptelam quam maxime proficientibus, et quae nullum non genus e

ad clericos de conversione, § 14] « Nescio quid illi durius imprecer, quam ut semper habeat quod requirat qui jucundae quiet

ari non possunt, perniciosius occupentur ; satius enim fuerat otiari, quam turpiter occupari. » 60. [NDA] In Vita S. Thoma

d. « Et inspectio voluntaria talium mortale est, quia nihil aliud est quam delectari de turpibus, et tum etiarn quia pericul

mnas inde in populum Christianum dimanare... » 70. [NDA] Ibid. « In quam sententiam valde populum confirmabit per ea quae

entia a turpi, ut eam quae nunc est in usu, non minus fugere debeatis quam rem turpissimam. » 108. [NDA] S. Greg. Nyssenus

tinem,operamque collocemus. Unde Aristoteles virtutem ludo perfectam, quam Græci Eutrapeliam vocant, constituit duros, atque

i, « corrosores esse, non correctores, dice S. Bernardo, qui mordere, quam emendare maluimus » Ep. 78. Ricordo ancora, che d

propter impensans in choragium factas, rem atebat progressam longius, quam ut reprehendi pietatis cum lucro posset. Hic Patr

m; ita neque per consuetudinem cum hæc non possit habere vim majorem, quam lex; jus vero naturale, cum sit solum deis, qua s

inem pratexere audes? Ecce et ego tibi consuetudinem meliorem obicio, quam veteres habuerunt; quando nondum tanta pietatis e

i huius viti penitus insitam, et vetustam luem probat, dignam quidem, quam omnes perpetuo exilio damnatam velint. l. 2. c. 4

izioso avvenimento di Seneca. « Nihil est tam damnosum bonis moribus, quam in spectaculo aliquo desidere, tunc enim per volu

s, ci avvisa S. Agostino, ut videatis illud, quod putatur dulce modo, quam amarum eit in ignem æternum: quam gravi, et perpe

tis illud, quod putatur dulce modo, quam amarum eit in ignem æternum: quam gravi, et perpetua pæna punienda erit brevitas de

vitandum Vitia: simplices autem melius inducuntur reprasentationibus quam rationibus. Unde in vero bene reprasentato videtu

avviso di zelante accortezza scrive di alcuni. « Plus tribuunt oculo, quam oraculo. » E vuol dire, che antepongono il piacer

on fu castigato, meritando mille pene; poiché « plura peccata invenit quam mille Damones » trovò peccati in numero maggiore,

ritudo, neque inquilinorum multitudo sed inhabitatium Virtus, propter quam et solitudo Civitatibus dignor est.» Cioè. Non la

luogo de’ Proverbi. « Vir Amicabilis ad societatem magis Amicus erit, quam Frater. »c. 18. 24. E io quindi prendo occasione

« Pudet dicere, sed nec esse est non tacere, plus impenditur Damonis quam Apostis, et maiorem obtinent insans Spectacula fr

onis quam Apostis, et maiorem obtinent insans Spectacula frequentiam, quam beata Martyria. » Ma basta il senso di quell’anti

ano al suo gran Nipote Gio. Francesco. « Quid possumus, aliud dicere, quam multos esse nomine Chrstianos, sed re paucissimos

ur, hoc periculi plus est: nihil vero est tam damnosum bonis moribus, quam in aliquo Spectaculo desidere: tunc enim per volu

atus Auditorium integrum, illo movetur ad agendam Fabulam hic et nunc quam vult agere propter omnes illos, qui pecuniam solu

ncipienda, quia vult alirum, quos sperat adventuros pecuniam, propter quam vult etiam agere Comediam. Itaque viso integro Au

uenti, tamen illam ageret per aliam voluntatem: ea autem voluntas per quam hic, et nunc eam agit, pendet per se ab hæc integ

r; quia tribuit pecuniam, ut Scenici representent illam turpitudinem, quam ipse prenovit; aut prenosse poterat, et debebat. 

parcens ut, tacere, vellem, sed malo, vos contumacia causas reddere, quam negligentia sustinere judicium. » Circa poi quel

fortasse est, dice l’Eminentissimo de Lugo, violare preceptum notum, quam nolle illud cognoscer, ut sine remorsu violetur:

ioletur: plus enim reverentia, et timoris ostenditur in secundo casu, quam in primo, quidquid dicat Sanchez. »t. de penit. D

int, intvita perseverabunt: facilius e enim initia allorum prohibere, quam impetum regere: falsa est itaque ista mediocritas

ioThemistocle. conoscendo questa verità disse. « Sanctius est otiari, quam turpiter solatiari »  ; è meglio star in ozio che

it, scrive S. Gregorio, non est ei bonum, dulcedo enim mellis si plus quam necesse est, sumitur, unde delectatur os, inde vi

escat animus a labore mentali, quem patitur in studio tam speculatio, quam practico: nec speculamur pro hæc vita, neq intend

ed voluntas bonorum delectatur in eis secundum convenientiam Rationis quam non curat voluta malorum. » l. 2. q. 34. a. 4. c.

corporis in bono ædificatoria: iste auditus plus appendet in statera, quam auditus scurrilium. » E se ridesse per sentire qu

desti scrive un Sommista. « Aliqui sunt Comici potius ex necessitate, quam ex voluptate: quia nullo alio artificio sciunt vi

i dissuadendae; et cuique probo viro potius domus sua effet exurenda, quam locanda eiusmodi mulieribus. Lege Navarrum in Man

m tantum ad iactanto gratia, ut nos infiniti magis eadem illa audita, quam lecta delectent. » Ma che farà poi se voi alle su

tenza di S. Ciprianode Spect.. « Nullum malum difficilius extingutur, quam quod faciles reditus habet, dum et multitudinis c

et impunitur remaneat necessarium fuit supervenire Legem Divinam, per quam omnia peccata prohibentur. » Acciocché niun male

iso di quel SantoNilus in cap. Paren. n. 4.. « Justitiam magis opere, quam verbo exerce. » Punto decimo. Segue l’Autore rac

2. rei di maggior castigo. « Major culpa, dice S. Isidoro, manifeste, quam occulte peccare: dupliciter enim reus est, qui ap

Salustio usata da' Theologi. « Frustra niti et nihil aliud laborando, quam odium, quaerere, extrema dementia est. » E una st

velint. Quanto iustius hosce Veneris, Cupidinisque cultores appellem, quam ipsos Simulacrorum, Idorumque cultres? Persimtlis

e cultres? Persimtlis enim horum, et quadam ex parte peior est causa, quam statuari Idola fingentis: et tamen de eiusmodi op

furioso nomar si può l’impuro Compositore e invero « quid dementius, quam in eo desudare texendo, quod nisi tandem ex animo

ndis Deorum simulacris, artemq huiusmodi inttradicit Deus immortilis: quam multa hodic Veneris illi (sic impara commenta Poe

sima Religinis nostra: nec intelligunt in tam bono, sinceroque lumine quam vili se sordidoque negotio fadè contaminent, quam

, sinceroque lumine quam vili se sordidoque negotio fadè contaminent, quam infami cultum mortalium animos servituti Demonum

mi cultum mortalium animos servituti Demonum impiè mancipatos habeant quam plagam pudicitia, quam caldem Religioni, quam con

mos servituti Demonum impiè mancipatos habeant quam plagam pudicitia, quam caldem Religioni, quam contumelliam Principi omni

mpiè mancipatos habeant quam plagam pudicitia, quam caldem Religioni, quam contumelliam Principi omnium Deo nefarie moltantu

precipuè locubrationes partus vocari; nec magis a Parentibus liberos, quam a Poetis amari Libros suos: hinc ubi aliquid intu

i animos, homines facti ad ingenium vulgi, pertinaciter insinuant; ut quam expectare Poeta laudem ab ingeni sui infelicitate

gegnio tam pravo, qua turpi, Poematis particulam condunt fere nullam, quam amatoris fabulis adstomachum usque non infictant

olumi pudore; ita earum conditores tandem aliquando animaduerte rent, quam parum sibi Poetica gloria, quam multum alis solid

es tandem aliquando animaduerte rent, quam parum sibi Poetica gloria, quam multum alis solida iactura, cladisque inanibus hi

t eos non minus in christianas leges, qua vita debent esse chariores, quam in poeticas, quibus dant operam praceptiones, ac

bi virà impura nomen voluptatis sonat, ac pingutori, non tam Minerva, quam Venere dictum quid vident, illuc homines voluptar

giunge. « Qui istac perversitas est, quarere potius medicinam vulneri quam cavere, ne vulnus infilgatur? Circulatorum est; P

rlare degno di riprensione. « Malo non reprehendere vitia detestanda, quam in execranda oratione mereri reprehensinem librum

brucia una gran città a modo di una gran selva. « Ecce quantus ignis quam magnum silvam incendit. » La parla, « quantus »,

quantus », dagli interpreti è spiegata secondo il greco, « quantulus, quam exiguus, modicus, parvus »Iacobi c. 3. 5.. E come

possono usare le parole del medesimo Santo. « Melius nescire secure, quam cum periculo discere »loco cit. in Reg. c. 8.. o

eg. c. 8.. o quelle di S. Isidoro. « Melius est, perniciosa ignorare, quam per experientiam in aliquem lequeum erroris incur

te fontes, vi quemadmodum decet Sanctos, non linguam magis excolatis, quam mores, nec animum magis doctrina, quam virtutibus

, non linguam magis excolatis, quam mores, nec animum magis doctrina, quam virtutibus exornetis. » E si può aggiungere. « De

qua diserta, sed magis que onesta sunto, discant. Quare deisnat quis quam , specie necessitati; voculas, et sententiolas col

us generis Libros qua plurimos, aut soli Hispani habemus, aut plures, quam ali; neque prohibentur unquam, sed impune a quavi

tum, audiat (dico io, «legat» ) sententias, aut vocabula tam nefanda, quam mostruoso sunt ingenio i, qui ea scriptis suis au

ltimo consiglio, e ordine si astenesse, e scrisse così. « Seni magis, quam Iuveni credite; nec privatum nomine pluris, quam

così. « Seni magis, quam Iuveni credite; nec privatum nomine pluris, quam Pontifice facite: Aeneam recicite: Pium suscipite

ore non diluisse, nihil illi melius vel precarer vel appellarem Deum, quam Juda Iscariota, de quo mihi dubitare non licet, q

a Protoplasti lethali morsu. Satius profecto foret veloculis carere, quam illis tam male uti. » O che abuso, impiegar gli o

« Scriptura perniciosa, licet anima a arentis, nocumentum est maius, quam verbo rum; quatenus constantior est, et magis in

Poetas Ethnicos, at ideo, ut non tam inde elegantiam dicendi servent, quam ut Gentilium errores confutarent. »in Bibl. P. 2.

um est, Poesi, aut Pudori, saluus sit Pudor; quin ilia citius pereat, quam hic pericletur. » E aggiunge. «Sed non ita est. A

o, Fortunato, Sedulio, e altri, « quorum versus docent, si non culta, quam verecunda debeant esse Musa Christiana ». Oltre c

ellentium voces audis: tangis, legis, relegis, expendis magis serius, quam divinitas paginas. Ergo iure vox Celo intonat. Qu

landimenta onestati demum inservire, tandemque ad Cinium felicitatem, quam tantopere quarimut, omnia conspirare. »l. 1. Prop

stiano pectore explodendi sunt, ac saluti propria consulendum potius, quam improba illi consuetudini, cui B. Augustinus etar

m parari non posse: nunquid non satius est, iacturam facere doctrina, quam pudicitia? et velle potius minus eruditum, quam m

uram facere doctrina, quam pudicitia? et velle potius minus eruditum, quam minus castum esse? At istud mantelum est, et pret

Ragno; onde chi lo beve, beva insieme la morte. « Cogita, soggiunge, quam pinguis hic innatet Aracnus; lascivia, obscenitas

bido hic latent: mors in hæc pocula ructavit. Prastat hic sitim ferre quam mortem libere. » Dunque ogni buon Fedele getti lu

. « In eo laborabo, dice in un luogo, et quantum potero animo verius, quam voce contendam, ut vos, Auditores mei, ab hæc mal

dictorum appellatione continentur, tam qui fidei repugnant orthodoxa, quam qui bonis moribus; quandoquidem ad salutem probi

estiferos partus, et omni ope, quos texuere, laquoes amoliantur, quod quam ardui, immensique cuiusdam negoti sit, vel infami

vel infamis ille Heliodorus ostendit, qui manuit sacris infulis exui, quam , quos condiderat, eiusmodi Libros exurere. »Orat.

ros exurere. »Orat. cit. E se fu già tempo, in cui « maluisti allium, quam Calum fragrare, come scrisse d’altri Tertulliano,

egli Atomi Leucippo. « Melius fuerat tacere (dico io, "non scribere") quam in usus tam miserabiles, tam inanes habere unguam

veritatem, fabellis explosis, quibus tua carmina dehonstantur magis, quam decorentur. Potes meo iudici, (ne credas, me adul

on cette belle parole de S. Augustin : « Magis amat objurgator sanans quam adulator unguens caput. »

Toletan. 3 c. ult. « Exterminanda omnino est irreligiosa consuetudo quam vulgus per sanctorum solemnitates agere consuevit

Toletan. 3 c. ult. « Exterminanda omnino est irreligiosa consuetudo quam vulgus per sanctorum solemnitates agere consuevit

que remeare viventes à corpore sensus nec tam videri imagines hominum quam cogitari et oculos luctibus credere. » Qu’est-il

ison, sans attendre de s’y voir forcé par sa foiblesseMaluit desinere quam deficere. Apud Quint. . Nous avons veu de nos jou

paine soit plus grande & moins considerée. Tac. Maluit desinere quam deficere. Apud Quint.

virtutis elidunt ; recte igitur a Platone excluduntur in ea civitate quam finxit, etc. » Pour imprimer à son fils l’amour

ige plus honnête homme qu’habile acteur :«  Audaciter dico plus fidei quam artis, plus veritatis quam disciplinæ possidet, q

abile acteur :«  Audaciter dico plus fidei quam artis, plus veritatis quam disciplinæ possidet, quem populus Romanus meliore

ritatis quam disciplinæ possidet, quem populus Romanus meliorem virum quam Histrionem arbitratur. » Une pareille exception f

a ville aux joueurs : « quia, dit Sénèque, nihil tam moribus alienum, quam in spectaculo desidere. » Si on dit que les Grecs

utrement. III. Il dit Ibid. Cap. 23. « Hoc est pompa diaboli adversus quam in signaculo fidei ejeramus. » que les spectacle

dis cantiunculis in mollitiem diffractis, ad morum quoque corruptelam quam maxime proficientibus, et quæ nullum non genus ef

. « Et inspectio voluntaria talium mortalis est, quia nihil aliud est quam delectari de turpibus, et tum etiam quia periculo

cacement le peuple de tous les maux que produit la Comédie Ibid. « In quam sententiam valde populum confirmabit per ea quæ g

rentia a turpi, ut eam quæ nunc est in usu, non minùs fugere debeatis quam rem turpissimam. » ce Père, une si grande différ

es animadvertit ! » Ibid. Cap. 23. « Hoc est pompa diaboli adversus quam in signaculo fidei ejeramus. » Ibid. Cap. 16. «

dis cantiunculis in mollitiem diffractis, ad morum quoque corruptelam quam maxime proficientibus, et quæ nullum non genus ef

. « Et inspectio voluntaria talium mortalis est, quia nihil aliud est quam delectari de turpibus, et tum etiam quia periculo

licasque ærumnas inde in populum Christianum dimanare. » Ibid. « In quam sententiam valde populum confirmabit per ea quæ g

rentia a turpi, ut eam quæ nunc est in usu, non minùs fugere debeatis quam rem turpissimam. » S. Gregor. Nyss. in vita S.

one cæteri honesti sint. Quæ est ista Mater Flora ? qualis Deus est ? quam celebrior et habenis effusionibus laxata concilia

one cæteri honesti sint. Quæ est ista Mater Flora ? qualis Deus est ? quam celebrior et habenis effusionibus laxata concilia

otius ea sectanda arbitretur quæ actitantur ludis auctoritate divina, quam quæ legibus scriptitantur ? » Scipion parle ains

plus que Dieu : « Impiis, iniquis magis et facilius pantomimus placet quam Deus. » De quoi vous entretenez-vous jusques dans

!) « Deorum probra in theatris spectanda proposuit, ubi plura crimina quam numina et Dii viderunt patienter quæ vindicare de

re aux bonnes mœurs : « Nihil tam moribus alienum, dit ce Philosophe, quam in spectaculo detineri » ; et qu’il y eut même qu

ailleurs, « Est privatum consistorium impudicitiæ, ubi nihil probatur quam quod alibi non probatur. » Il ajoute que les excu

cause. « Non enim, dit ce Père, tam ille delinquit, qui illa simulat, quam tu præ illo, qui hoc fieri jubes : non solum jube

tion du baptême ou de l’ordination. « Sed et colligendum est, dit-il, quam grande scelus sit hujusmodi translatio (qui se fa

n son pouvoir : « Ut adolescentes doceret ab amore mulieri temperare, quam qui haberet in potestate despiceret. » Il n’était

n que le poison de la danse : « Plus nocuisse saltationis illecebram, quam sacrilegi furoris amentiam. » Fuyez donc la danse

une honnête femme, selon la remarque de Salluste : Saltat elegantiùs quam necesse est probæ. Elles devroient rougir de dans

es : Vous dansez trop bien pour une honnête femme : Saltas elegantiùs quam necesse est probæ. Le sieur Dorat a fait un Poëme

matis. Concil. Constantin. Exterminanda omninò irreligiosa consuetudo quam vulgus per Sanctorum solemnitates agit ; populiqu

spectari, nec spectare cupidus, latere vult, nec potest, lucem fugit, quam suâ eruditione spargit, & ubique fulget ; pug

ioni locus ? Estne aliqua humanæ vitæ conditio, infima, media, summa, quam Musa Theatri magistra non assumat erudiendam, vel

ineptias reprehendit ? Est-ne aliqua in moribus universis pravitas, quam non emendet ? Si quid in convictu asperum, in ser

tur ; ubi demum totam occupet scenam mollis & violenta cupiditas, quam à Theatro semper exulare decuit, vel numquam eò p

rum, in hortis illis Semiramidis pensilibus adornari potuit. In ista, quam designo, hortensi Schola sedeat Voluptas gramineo

vuli, amorem saxa ipsa suspirare doceantur. Vestram fidem, Auditores, quam & qualem morum disciplinam habebimus, in ista

m, Auditores, quam & qualem morum disciplinam habebimus, in ista, quam singo sub magistra Voluptate, Schola ? Quid me au

. « Ego debeo dicere. Quosque eadem peccabitis ? Remedia ante vultis, quam vitia desinere ? Dicam etiam invitis profutura. »

t ideo, scrive questo Teologo, circa ludos potest esse aliqua virtus, quam Philosophus Eutrapeliam nominat ; et in quantum p

er de futuro seculo, etde eterno premio cogitemus; et plus pro anima, quam pro corpore laboremus : quoniam caro nostra pauci

Deus non patiatur mala opera exerceamus, et plus pro carnis luxuria, quam pro salute anima laboremus, timeo, ne, quando bon

ocumentum fame, honoris, persona; vel alteribus boni, tam corporalis, quam spiritualis », scrive un Teologo appresso Beltram

m, plenius explanandum, melius est eruditioribus ingeniis relinquere; quam de tanta materia super vires nostras aliquid teme

ressus meo Domum revertar Mimus ? Nimirum hoc die Uno plus vixi mihi, quam vivendum fuit. » Cioè. Quell’io che sessant’anni

mus lector est, qui dictorum intelligentia expectet ex dictis potius, quam imponat; retulerit lagis, quam attulerit; neque c

telligentia expectet ex dictis potius, quam imponat; retulerit lagis, quam attulerit; neque cogat, id videri dictis continer

nus Ultricus in sua Summa. Aliqui suint Comici potius ex necessitate, quam ex voluptate; quia nullo ludos turpes, sed libera

ivessero, la condannerebbero efficacissimamente. Luca a PennaIn l. si quam C. de Spect. Scenic. parla contro la comparsa di

he moderne) « Dic ergo, quando a tanta fonicationis immunda cupidine, quam tibi Diabolus infudit, te ipsum recipies, atque r

ari mariti, patresque patiuntur, non maioribus Etna incendiis astuat, quam corum pectora qui spectas et audiunt. » Nè dica c

e quod aliquis consentiat in talem delctationem, hoc nihil aliud est, quam quod ipse consentiat in hoc, quod affectus suus s

m, respui debuerunt; negandum non est, esse peccatum; sed longèminus, quam si opere statuatur implendum. » Né Agostino ragio

certo modo le parole si San Bernardo . « Cantant, ut placeant populo, quam Deo. Si sic cantas, ut ab aliis laudem queras, vo

ibus oriri solent, ne du oratione extollere ? Unde tam apud profanos, quam apud sacros vitio dasur Femine ars saltandi. » Am

n est mortale. » E Navarro scrive pure lo stesso dicendo. «Neque plus quam venialiter, si ob levitatem id esse mortale. Si F

o sane mentis negabit, hanc sententiam facilius scribi, et explicari, quam practicari in facto. » L’intelletto, dice questo

tl. 3. tr. 2. c. 5. n. 3. §. altera par. magis rationes pro parte, ad quam appetitus sensitivus inclinat. » E questo succede

rtat ? Et tamen ea etiam ficta, imò et picta longè a vero remotiores, quam Comica. Rursus falleris, quisquis es, honesta ea

honesta ? Planè felix Meretricula, que in Theatris reperis honestate, quam in penetrabilibus amisisti. Sanctissima scena, qu

angulis, honestos facis in publico ? Audeo dicere, peins hac fingere, quam peccare: longè quippè criminosius mala docere, qu

eins hac fingere, quam peccare: longè quippè criminosius mala docere, quam agere. Utinam mechus, utina adulter, qui pulpita

Dicem Venerem, adult erum Martem, Iovem illum suum, non magis regno, quam vitiis principem terrenos amores cum ipsis suis f

nerales; ex quibus oritur ut peccatum ex malitia potius scandalizati, quam Feminæ ». Ed io dico a proporzione, che la modest

desti, atq, audit viti, in suis penetralibus legant, et verba potius, quam sententias sententur: nec tamen places, populum h

si fuerit crassa, et supina: ut cum quis ex negligentia lata, seu per quam , aut nullam, aut fere nullam ad sciendum adhibuit

. ove l’Autore dice. « Infero secundo quid dicendum sit obligatione, quam habent Confessarii Prelatum, Principum, Gubernato

i di quella gran parola del Romano Oratore. « Principes plus exemplo, quam peccato nocet. »Tal. 3. de legib apud Cartag. t.

lto facilius est principio Mulierem elegantis forme ne videre quidem, quam post quam spectaveris, irrequietam ex animo, qua

us est principio Mulierem elegantis forme ne videre quidem, quam post quam spectaveris, irrequietam ex animo, qua inde nasci

o di morte: onde possono dire con Agostino. « Nos cum timore nominus, quam periculosa ratio deista sublimi sede reddatur. »

rent. » E Francesco Patrizio de Instit. Reip. l. 2. t. 6. « Comediam, quam in Sicilia primum adinventam dicunt, recitari non

cipitio ipsi quoque Poete Comico congruit: ut enim hiuc maior quedam, quam Oratori permissa in hoc genere licentia sit, dari

. 4. di Quaresima. Pag. 18 de Discorsi intorno alle Comedie. In l. si quam C. de Spect. Scenic. L. 6. 5. 2. c. 10. t de virt

quitiæque suæ noluit esse rudes ; un autre poëte, picta est ô juvenis quam cernis virgo, sed acres hisce oculis flammas ejac

onneur au Prince, magnus animo major Imperio sui, nec minor hoc facto quam victoriâ. C’est faire beaucoup de grace à un libe

rofondément dans le cœur, segnius irritant animos demissa per aurem ; quam quæ sunt oculis subjecta fidelibus. Il n’y a pas

ntre vertueux couvre les femmes : Aspectus corporum nudorum tam mâris quam fæminæ irritare solet lasciviam : comme ce sont,

ole ou syllabe de l’Écriture ; Facilius est cælum et terram præterire quam unum apicem de lege cadere (Luc 16. 17.). Donc un

um atque illustrium exemplorum, nihil omnino reprehensibilius habuit, quam ludorum studium immodicum. » Voilà quels ont été

sa présence « Abiret, studetetque ; quod mihi non amore magis facere, quam reverentia videbatur. » Nous apprenons de Valère

ue. 10. * At hic tibi novum fit nihil, ut prius subrepat sutietas, quam obrepat fames. Poet. l. 1. cap. 21.

eorum cœcâ quadam et contemptibili magnificentiá, non tam mirabiles, quam miserabiles faciunt sumptus. »Jean. Sarisb. lib. 

semblable sujet Collat[iones]. 14., « Multo citius munda corrumpuntur quam corrupta mundantur. » L’Ecriture Sainte ne sera e

timini, quomodo putatis minoris esse periculi verbum Dei ne glexisset quam corpus ejus ? », exhorte les Fidèles à ne laisser

timini, quomodo putatis minoris esse periculi verbum Dei ne glexisset quam corpus ejus ? » Bibl. Fp. Max. tom. 7. p. 666.

u fond il soit criminel, & contre la loi de Dieu. * Mirum quippe quam sapiens sibi videtur ignorantia humana, cum aliqu

u’il y a plus de Comédiens que de citoyens : « Plures sunt Histriones quam cives. » (Misopogon. pag. 342.) On peut, d’après

e sine voluptate, qui mori cũ voluptate debeamus. Quæ major voluptas, quam fastidium voluptatis, quam conscientia integra, m

cũ voluptate debeamus. Quæ major voluptas, quam fastidium voluptatis, quam conscientia integra, mortis metus nullus ? Hæ vol

e sine voluptate, qui mori cũ voluptate debeamus. Quæ major voluptas, quam fastidium voluptatis, quam conscientia integra, m

cũ voluptate debeamus. Quæ major voluptas, quam fastidium voluptatis, quam conscientia integra, mortis metus nullus ? Hæ vol

chien de chasse qui a l’odorat le plus fin ; namque sagacius odoror quam canis ubi lateat , il aime ou haït outre mesure t

ieux n’avoir aucune odeur que d’en avoir de bonnes, malo nihil olere quam bene olere . Vous voudriez faire croire que c’est

ce passage d’Aristote : « Comœdia enim deteriores, Tragœdia meliores quam nunc sunt imitari conantur. »bn Voilà comme je

mes en un mot doivent être peints au Théâtre, deteriores vel meliores quam nunc sunt, plus méchants ou plus vertueux qu’à le

udex editionibus spectaculorum mancipatus plus ludicris curæ tribuat, quam seriis actibus. » La loi 2. de spectac. (ibid.) d

Quanto humanius foret hominibus in infortunio constitutis opem ferre, quam super vacaneis spectaculis tempus absumere, negli

armes pour les vaincre, « voluptatibus Romani plus adversus subditos quam armis valuerunt. »Tac. l. 4. hist. C’est pourquo

melicas saltationes mercede conducti ; visum est deinceps ab hoc ritu quam prava nonnullorum hominum imitatio invenit, prors

nde n’en trouvent à la comédie, « Dulciores sunt lacrymæ Pœnitentium, quam gaudia theatrorum. » C’est donc ce qui est cause

.. « In qua multi sunt Saltatores, multi Tibicines, Histriones plures quam Cives. » Et par un nouveau trait de Sarcasme, il

. 8. pag. 370.. « Si post turpibus volutata complexibus et Religionem quam expetierit, prodidisse et gerere quod officio des

, senectute deformis. Nec tunc quidem absolutione potiatur, cum aliud quam casta esse non possit. » Cette Loi fut encore con

composita reliquisti Carmina, quæ præ nimia suavitate tam dictaminis, quam cantus sæpius frequentata, tuum in ore omnium nom

iari non possunt, perniciosius occupentur. Satius enim fuerat otiari, quam turpitur occupari. Hinc mimi, salii vel saliares,

similitudinem librorum qui eduntur, à se prius probandas statuit apud quam darentur ; ut ii potius abire, quam ea sustinere

à se prius probandas statuit apud quam darentur ; ut ii potius abire, quam ea sustinere vellent. » Apud Surium 4., Nov. lib.

composita reliquisti Carmina, quæ præ nimia suavitate tam dictaminis, quam cantus sæpius frequentata, tuum in ore omnium nom

iari non possunt, perniciosius occupentur. Satius enim fuerat otiari, quam turpitur occupari. Hinc mimi, salii vel saliares,

similitudinem librorum qui eduntur, à se prius probandas statuit apud quam darentur ; ut ii potius abire, quam ea sustinere

à se prius probandas statuit apud quam darentur ; ut ii potius abire, quam ea sustinere vellent. » Apud Surium 4., Nov. lib.

i déja cité plusieurs fois : in immundo spectaculo nemo priùs cogitat quam videri & videre ; & ce qu’il y a de plus

un amour déréglé : In omni spectaculo nullum majus scandalum occurrit quam ipse ille mulierum & virorum accuratior cultu

im suos sed alienos referunt casus, nec magis, ad nos pertinent omnia quam ad histriones pertinet quod in scenis agitur. Il

t abjectius ? Meliora dignitatem addere possunt, inferiora dignitatem quam non habent, conferre nequeunt. Le suc des herbes

que des châtiments ? « Majorem obtinent insana spectacula frequentiam quam beata Martyria ; plus datur dæmoniis quam Apostol

sana spectacula frequentiam quam beata Martyria ; plus datur dæmoniis quam Apostolis. » S. Salvien. Ce saint Prêtre

aux jeux la vertu d’Eutrapélie,Ponit virtutem Eutrapeliæ circa ludos quam nos possumus dicere jucunditatem. Ibid. qui est

asser dans les divertissements de la Danse. »Melius tota die foderent quam tota die saltarent. Ne vous servez point ici de

v. 27. 2æ. 2æ. q. 168. Art. 2. Ponit virtutem Eutrapeliæ circa ludos quam nos possumus dicere jucunditatem. Ibid. In quant

. Pag. 108. Ed. l’an 1654. Pag. 114. Gen. 1. Melius tota die foderent quam tota die saltarent. Eccli. 1. Matth. 5. . Lettr

 3. c. 4. Teste Gregorio, melius est dominico die arare, vel fodere, quam choreas ducere. Il est inutile de dire qu’on ne

es Spectacles : « In omni Spectaculo nullum magis scandalum occurrit, quam ille ipse mulierum et virorum accuratior cultus ;

ssance souveraine. Blanda facilesque naturæ potius ac regiæ licentiæ quam depravati animi vitio  ; & surtout les exempl

mavis ut videas, & Midas ut audias, tantum enim sermonem vultus, quam vultum sermo commendat. Cette puerile antithése

? Peut-il échapper aux traits que lui-même il se lance ? Quam pravum, quam infandum christianam haberi diversas ad luxuriam

sanctis viris penitus sunt propellenda, quibus magis lugere convenit, quam Histriorum jocationes, quæ animam Christianam emo

os juvenes quos ex nobilissimis domibus in arenam luxuria conjecit. O quam vellem Catoni occurere aliquem ex his trossulis !

diis, tragœdiis, et aliis spectaculis sæcularibus, sub pœna carceris, quam etiam incurrent Prælati negligentes vel non punie

xandi animi gratia, moderatissime ab iis aliquid voluptatis assumunt, quam interdum sic capere modestissimum est ; ab ea ver

ue un jour de Dimanche, que de danser.« Melius est die Dominico arare quam choreas ducere. » D. Aug. in Ps. 91. Proposez-

eccata accumulat aliena, nesciens reum se futurum tam de suo delicto, quam de perditione servorum. » D. Ambros. serm. in Do

xandi animi gratia, moderatissime ab iis aliquid voluptatis assumunt, quam interdum sic capere modestissimum est ; ab ea ver

rem serm. quod ludieris sit abstin. « Melius est die Dominico arare quam choreas ducere. » D. Aug. in Ps. 91. « Comes d

eccata accumulat aliena, nesciens reum se futurum tam de suo delicto, quam de perditione servorum. » D. Ambros. serm. in Do

trapelie, gaieté, amusement, jeux, divertissement : Risus eutrapeliæ, quam possumus dicere jucunditatem. La distinction des

où sera le paradis et l’enfer ? « Quam arcta via quæ ducit ad viam ! quam pauci inveniunt eam ! » La terrible vérité du pet

tis animi oblectatio delinit in crimen, nec ullum nomen fuit infamius quam Histrionum. » Lamothe le Vayer n’était ni plus d

les partis que l'on y prend pour ou contre : « Nullum majus scandalum quam ipse viverum et mulierum exercitatior cultus ipsa

t l’ouvrage du Démon, et que nous y renonçons au Baptême : « Adversus quam in signaculo fidei ejeramus ». Si cette raison su

acles : « In omni spectaculo, dit-il, nullum majus scandalum occurret quam ipse ille mulierum et virorum accuratior cultus ;

ecture : « Hoc loco dixerim longe melius fuisse nullas litteras nosse quam sic litteras legere.» Et en répondant à l’exemple

gmentis quo rubicundior vel condior appareat adulterina fallacia est, quam non dubito etiam ipsas maritas nolle decipit quib

loix de l’homme, quand elle dit : Charius mihi est dici tua meretrix quam esse imperatrix. Ecoute-t on les loix de la déce

êmes commodités : Quia in scissà veste magis habilis est & parata quam in clausà ad meretricandum. Une autre genre de ma

artage de l’humanité : « Administratores spectaculorum, in eadem arte quam magnifatiunt, deponunt, diminuunt, damnant ignomi

t esse blandiores et rapaciores, nec debent esse melioris conditionis quam uxor legitima », dit Dumoulin. L’Auteur des Cause

Non vos graminibus, nec misto credite succo. Sic potius nos uret amor quam fortibus herbis. Malgré l’art & les soins de

rictum sentiam, ut hancce meæ mentis, explicationem penes te deponam, quam ipse, si tibi expedire videbitur, publicam in luc

udiit nemo, nemo pius, nemo doctus ? Cynedicam mutamque turpitudinem, quam nunc Carabandam Hispani vocant, Gaditanam veteres

ula vadit, excommunicetur. L. Dominico de Spectaculis in cod. Theod. quam nec reperi, sed illam his verbis transcribit Barn

rymis & confessionibus ; & statim Studiosa ergo inspectio per quam præstatur fomentum joculationis histrionicæ, vel

honesta ? Planè felix meretricula quæ in theatris reperis honestatem, quam in penetralibus amisisti. Sanctissima scena, quæ

hoc melle nauseanti ad virtutem animo medicinam facere. Responsionem quam extorques, accipe qui sic loqueris. Quæ hæc meden

carnisque illecebras adornas ? per te honestatem amabunt adolescentes quam vident te ex his spectaculis ablegasse ? Salvete

t Judex editionibus Spectaculorum mancipatus, ludicris curam tribuat, quam seriis artibus debet. L. de Off. Rect. Prov. Cod.

â eorum qui illam profitentur … … Scimus aliunde Religionis veritatem quam ab eorum qui illam profitentur moribus hauriendam

ornamenta ipsa turpavit. Apud viros bonos indignior fit ipsa dignitas quam multi indigni possident. Cic. 232. Incipit i

S. Aug. tome IV & V. 275. Mira Dei providentia cui placuit, ut quam sequi oportet auctoritas etiam visibilior esset q

m exemplis, quibus possent abripi, nisi visibilem haberent regulam ad quam possunt & debent mores suos exigere ! Christu

es deux vers latins & deux françois qui en sont la traduction. O quam dissimiles vultu & moribus ambo ! Versibus hi

ices, a Majoribus inventa atque instituta sunt ; tum nihil præclarius quam quod vos eosdem, et religionibus Deorum Immortali

r l’exactitude des autres. Quorum amulari exopto negligentiam potiùs quam obscuram negligentiam istorum. Vaine défaite !

us umbris,         Presserat hic madidos nobilis uva lacus, Hæc juga, quam Nicæ colles plus Bachus amavit,         Hoc nuper

La troupe des Saints est bien nombreuse, il est vrai : Turbam magnam quam dinumerare nemo poterat. Mais aussi voilà bien d

is porro laxa, ne dicam apertè erronea & scandalosa est doctrina, quam tradit Lucius Ferraris… Quòcircà etiam mollioris

ices. Hanc Cicero, locutor egregius, non dubitavit apellare virtutem, quam Stoicos inter vitia numerare non pudet. Les malhe

aras. Victima haud ulla amplior, potestque magis opima mactari Jovi, quam Rex iniquus. » « Que ne puis-je faire aux Dieux

ir et d’être vu. « In omni Spectaculo nullum magis scandalum apparet, quam ille ipse mulierum et virorum accuratior cultus ;

une si pitoyable application. « Melius fuisse nullas litteras nosse, quam sic litteras legere. 31 » Il n’est pas nécessaire

de la Religion. Multis ille bonis flebilis occidit, Flebilior nulli quam mihi… Horat. Od. 32. Lettre II. Idée d’un Roi

, In Canones SS Apostolorum et Sacrorum Conciliorum tam Oecumenicorum quam provincialium Commentarii, Paris, typis Regiis, 1

ulorum insuper politicæ felicitati contrarium. Dissertatio Theologica quam reipublicæ litterariæ communicat Paulus Rulfus, s

les Ordres de la Ville. Nostis, dit cet Orateur, in Delphino Principe quam à patre hæreditariam accepit, justam laboris pati

cepto exhibendi, & Parochorum discussioni proponendi, & ejus, quam tradendam suscipio, doctrinæ & sententiæ exar

règle dans sa Poétique. « Comœdia enim deteriores, Tragœdia meliores quam nunc sunt imitari conantur k ». Ne voilà-t-il pas