rum anno 1632 De spectaculis Theatralibus Altera quæstio, quæ etiam ad hoc nostrum institutum pertinet, et quæ hoc te

spectaculis publice exhibetur, et vel toleratur a Magistratibus, vel etiam aliquando instituitur, ejusque actores præmiis do

quæ vel ex libidine fluunt, vel ad eam irritant. Eædem tamen, oculis etiam et auribus ita ingeruntur, verbis et gestibus, ut

dicos sequentes ; et præcedentium indicia et notæ. Itaque castitatem, etiam in verbis et gestibus contineri diximus ; ut cont

, etiam in verbis et gestibus contineri diximus ; ut contra libidinem etiam in talibus consistere, sive privatim fiant, sive

plures sunt spectatores, eo plus artis impenditur. Voluptatum omnium, etiam quæ sensus immediate afficiunt, usum homini detra

omne genus vitiorum dant præcipitem. Unde est quod Plato, a voluptate etiam excelsi animi homines reddicereos, affirmavit, ut

t qui eos inter intemperantes collocet, qui aut vana, aut stulta, aut etiam obscœna, vel audire vel spectare gaudent, nec in

, in theatrum producuntur, quæ non solum petulantis multitudinis, sed etiam hominum alioqui prudentum oculos detinere possunt

m mores taxando se exercere, non modo compositis ad id versibus ; sed etiam cum prodeuntes in scenam tam spectatores, quam ab

r, nullo nominatim, ne oblique quidem perstricto ab histrionibus, qui etiam ut August. notat, lib. 2. de civit. Dei, cap. 8.

uorum honorem institutum ; quod non accommodarent Christianis sacris, etiam scenicos ludos introduxerunt, quibus festis diebu

is sacris, etiam scenicos ludos introduxerunt, quibus festis diebus ; etiam alicubi in templis ipsis, comœdias actitarent. Id

convenire, quia in festis semper dicenda sunt honesta et optima, cum etiam voce præconis iis qui aderant GREC, hoc est bened

enicus elegisset, non solum ei nullus ad honorem dabatur locus, verum etiam censoris nota, tribum tenere propriam minime sine

i personæ non sint infames et fœdissimis moribus corruptæ, in templis etiam ab honestis alioqui personis, sacræ historiæ scen

d ludibrium spectaculi, introducuntur in eis monstra larvarum, verum, etiam in aliquibus festivitatibus, Diaconi, Presbyteri

r et indigno modo, quam ubi profana, profane geruntur. Sed cum multos etiam Pontificios hujus rei pudeat, nec, Deo gratia, hæ

e repræsentationi vitiorum et scelerum, quæ non solum fit verbis, sed etiam adhibitis gestibus indecentibus, ad quos studio a

ea frequentant loca, ex quibus sani egredi vix possunt. Nam multorum etiam modestorum ruinam spectaculis talibus procurari,

a movere. 4. Producuntur in theatrum mulieres cultu meretricio, vocem etiam ad movendos auditores componentes et inflectentes

ur « qui artis ludicræ pronunciandive causa in scenam prodierit ». Id etiam Augustinus de Romanis antea testatus est. Infamis

sacraque Eucharistia arcendos esse, quamvis ex dictis consequatur, id etiam docet Cyprianus, cujus sententia habetur, de cons

eferuntur. Tertul. Apol. cap. 15. « Cætera, inquit, lascivia ingenia, etiam voluptatibus vestris per Deorum dedecus operantur

venerantur, imitantur, fiunt miseris et religiosa delicta. » August. etiam lib. 2 de Civit. Dei cap. 3. quantum nocerent mor

ulorum paraturam constare constiterit, indubitate pie judicatum erit, etiam ad spectacula pertinere renunciationis nostræ tes

imitationem scenæ Ethnicæ introducta est quæ nunc locum habet, merito etiam hoc argumento Christiani moveri debent, quod ea q

trum, inquit, proprie sacrarium Veneris est. » Et cap. 17. « Hoc modo etiam a Theatro separamus quod est privatum consistoriu

ta summa gratia ejus de spurcitia plurimum concinnata est, quam minus etiam per mulieres repræsentat, sexum pudoris extermina

et aspectu oculi polluuntur, quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt, ut etiam explicare eas quispiam atque eloqui, salvo pudore

ex parte superorum continebant actus, ne talia spectandi consuetudo, etiam imitandi licentiam sumeret ». Romani quidam Imper

quæ mimis, histrionibus, et quæstuariis istis nebulonibus, qui omnia etiam sacra profanant, actitanda darent ; sed quæ pueri

ra non desumatur, quæ non ludis sed prædicatione inculcari debet ; ea etiam conditione, ut id raro fiat, et adhibito consilio

m instituuntur, nimirum quibus de virium præstantia certamen est, aut etiam quæstus gratia suscipiuntur, in iis etiam volupta

ræstantia certamen est, aut etiam quæstus gratia suscipiuntur, in iis etiam voluptas popouli quæritur. Ludos autem a Lydiis f

gestu impudicas fœminas aut alias personas mentiebantur quae in mimi etiam Græca voce contigisse puto, ne nos hæc cura solic

voce contigisse puto, ne nos hæc cura solicitet. Ad scænam thymelici etiam spectant, de quibus frequens mentio extat in legi

figura erat, globique ovorum forma summas metas terminabant. Neptuno etiam ii ludi dicati erant, uti ex Lactantio lib VI. c.

niam in Neptuni tutela equos esse antiquitas habuit persuasum. Cereri etiam eos ludos sacros fuisse ex Ovidio et Tacito colli

s in amphiteatro pugnabant, aut inter se, aut cum bestiis, nonnumquam etiam feræ inter se pugnabant. Theatrum semicirculi fig

equiis immolabant. Erant præterea Saturno dicati, qui ludi venationes etiam et munera vocabantur, id est officia mortuis exhi

pes spectabant, clatris seu retiis adjectis ad majus tutamen, adjecto etiam ad radicem operis aliquando euripo, hoc est, foss

i occulti per gradus facti, uti ex commissuris lapidum cernitur hodie etiam Romæ, lotio fortassis reddendo, aut emittenda aqu

en euripus decem pedum latus ad radices totius operis interius. Erant etiam januæ duodecim ad septentionalem plagam, quæ arte

carcerea a coercendis equis dicti, unde signo mappa dato currus (qua etiam mappa explicata ludos Circenses fore populo signi

uno in alterum equum transilirent magno spectatorum miraculo, pedites etiam nonnumquam in Circo de velocitate contendebant re

esset totius cæremoniæ et funeris antistes, aut auguria committendis etiam illis ludis captabantur. Designatorem plerique ip

omne genus vitiorum præcipitem dat. Recte et sapienter Plato homines etiam excelsi animi reddi cereos a voluptate affirmavit

tes ? vina et convivia Campaniæ armis invictum vicerunt. Quod Romanis etiam accidisse satis constat invictis priusquam Asiæ j

ti inquam ope et charitatis ardore magis quam humana industria. Cujus etiam rei gerebat imaginem tum adeps animantium, quem D

uo modo scripta oblectat animos, cum simus natura curiosi sermunculis etiam anicularum et fabulis detinemur : quid faciant cu

trum, aptæ oculos detinere non petulantis multitudinis, sed prudentum etiam hominum et moderatorum. Num ullius gemmæ, floris

am detinendamque. Quod institutum ubique terrarum tenuit. Athenienses etiam nondum a Theseo in urbis formam coacti rudi more

os scommatis dicteriisque quadam dicacitate impetebant ? quod rustici etiam in Italia imitati sunt, post messem peractis sacr

a aliorum mores taxando se exercuerunt, non modo versibus factis, sed etiam prodeuntes in scenam spectatores, absentesque car

nostra Magnus est ». Valerius Maximus lib. sexti cap. secundo. Mimus etiam , ut refert Julius Capitolinus, quosdam coram Maxi

quam pravitatem pleraque ejus argumenta diriguntur, non pauca nostro etiam proposito favent. Ea sunt nullum libamen aut sacr

nem fœdare potius sua ipsorum ignominia videntur, et assueti turpibus etiam in sanctissimis locis odorem quo imbuti sunt ore,

s referri, eosque Francisci, Dominici, Magdalenæ, Apostolorum, ipsius etiam Christi personas sustinere ? an non id sit cælum

orum personæ imponerentur, illis verbis : « Nec satis hæc culpa est : etiam mimis et scurrilibus ludicris sanctissimorum pers

m, (sic lego) spectaculi introducuntur in eis monstra larvarum, verum etiam in aliquibus festivitatibus diaconi, presbyteri,

r quorum exempla imitantur, supplicium eorum non perhorrescere. Addam etiam modos musicos accuratiores, quos passim in celebr

ncit officium linguæ tanti sceleris commemoratio, eo amplius quod hæc etiam turpitudo suos patronos habet, non quosvis de pop

scenam proferri perditas fœminas » ; quas insigni impudentia corpora etiam nudasse, omnemque ætatem objecta specie libidinis

in plateis nudam fœminaam nolis aspicere, imo neque domi quidem, sed etiam si id forte contingat in injuriam tui factum pute

 ; quid enim ea fœditate turpius exitialiusque est ? Itaque in templa etiam turpes has mulierculas induci jubent, inducuntque

vitia insunt ? Primum per mulieres non muliebres personæ, sed militum etiam , lenonum, servorum aguntur. Deinde Hispanorum nat

et pravis, quales sunt qui puerorum amoribus indulgent, sed in aliis etiam viris aliqua probitatis et modestiæ laude conspic

heatri structura necessario sequeretur. Quod subjecta argumenta magis etiam confirmabunt Primum enim facto theatro præsertim

orum, qualem fore diximus, satisfacere. Ipsique præfecti adolescentes etiam honesto loco natos ad scenicas artes seducent luc

eteres genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere, sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt, uti Au

estatem retinuisse, nulla is profecto ignominia afficietur, fortassis etiam ad sacratum ordinem recipietur, cur enim minus qu

censura digni sunt, non solum qui apertis verbis turpia referunt, sed etiam qui oblique et dissimulanter turpitudinem designa

titui, atque explicare non modo ad oblectandum animos vim habere, sed etiam ad permovendos, varieque concitandos animi affect

et alia multa, fœtus formatio in utero, partusque declarant, numeris etiam mirifice capimur, sive recitentur carmina, adstri

ectationem capimus : eaque oblectatione non modo curæ mitigantur, sed etiam feri, agrestesque mores emolliuntur quasi igne fe

modis mites ac tractabiles reddidisse : eoque non solum pueros, verum etiam adolescentes atque juvenes usque ad trigesimum an

oncitantes, verba turpissima addantur numeris, et lege carminis magis etiam titillantia. CAP. XII. Quid veteres Patres de

n minus ad nos pertinet, nec minus quam veteres illi obstringimur, eo etiam magis quod Christiana professio majorem exigit mo

deos omni turpitudine fædarent his verbis. « Cætera lasciviæ ingenia etiam voluptatibus vestris per deorum dedecus operantur

culorum paraturam constare constiterit, indubitate pie judicatum erit etiam ad spectacula pertinere renunciationis nostræ tes

m pudicitiam, num professionem Christianam, ejus seculi hominibus non etiam in nostræ ætatis convenire affirmabis ? Communia

pus, Tertullianus æqualis Clementi, si non antiquior recurrat, multus etiam in hoc argumento, quo ab impuritate majores spect

cedat sententia ipsorum nobiscum faciens in exaggerationem disciplinæ etiam humana prærogativa. » Et cap. XVII. « Hoc igitur

etiam humana prærogativa. » Et cap. XVII. « Hoc igitur modo, inquit, etiam a theatro separamur, quod est privatum consistori

ia plurimum concinnata est ; quam Attellanus gesticulator, quam mimus etiam per mulieres repræsentat sexum pudoris exterminan

erubescant », et alia quæ sequuntur multa in eandem sententiam. Ipsa etiam prostibula in scenam produci, neque licere audire

untur ; nec pueri modo, quos præmaturis vitiis imbui non oportet, sed etiam senes, quos peccare jam non decet in talem vitior

us dico, talia enim sunt quæ illic fiunt, ut ea non solum dicere, sed etiam recordari aliquis sine pollutione non possit. Ali

et aspectu oculi polluuntur, quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt, ut etiam explicare ea quispiam atque eloqui salvo pudore n

intelligi potest, quod et relationem sui interdicunt. Nonnulla quippe etiam maxima scelera incolumi honestate referuntur, et

rat. Sed quoniam multi corruptores existunt temporibus mutatis, mores etiam mutari debere contendentes, age nova remedia tent

tantum a magistratibus et honoribus arcebantur civium reliquorum, sed etiam tribu movebantur notatione censoria, quæ de morib

ante ludos spectare ausæ, uti Valer. Max. refert lib. VI. c. V. Pater etiam exhæredare poterat filium qui se inter arenarios

en. ut cum de appellat. cognos. § causas collact. VIII. tit. XII. sed etiam legibus nostris partita VI. tit. VII. li. V. Deni

i et subdiaconi, vel deinceps quibus ducendi uxores licentia non est, etiam alienarum nuptiarum ineant convivia, neque iis cæ

d eos qui ex sacrato ordine erant, leges Ecclesiasticæ pertinent, sed etiam cæteris e promiscuo populo percipitur, primum ne

II. relata a Gratiano c. qui die de consecrat. d. I. excommuniationis etiam pœna, si secus facerent, proposita. Quinimo gener

ditione homines passim videamus ad ea spectacula confluere, plerosque etiam ex sacrato ordine, et (quod pudet dicere) monacho

dine, et (quod pudet dicere) monachos severiorem vitam professos esse etiam qui hæc honeste fieri contendant, neque a Christi

tare difficile, studentibus magistratibus populi levitati gratificari etiam contra fas et honestatem, quæ gravissima est pest

tores non recipit, sed inferiores omnibus ducit. » Verum Chrysostomus etiam , seu quicumque est auctor operis imperfect in Mat

certis legibus circumscriptam, ne ad illicita feratur. Quod theatris etiam concederemus si a tirpitudine penitus recederent,

tota refertur. Neque philosophorum tantum placita commemorabimus, sed etiam gentium mores et instituta earum, quarum probitas

ri ex parte stuprorum continent actus ; ne talia spectandi consuetudo etiam imitandi licentiam sumat. Num minus hoc tempore p

es sæpe histriones quasi morum pestem urbe et arte prohibuerunt, ipse etiam Domitianus ea vitæ pravitate quamvis Pantomimos s

uod a suis auctoribus repudiatur, cum ex contrario virtus ab inimicis etiam laudem habeat. Eos cum Nerva in odium Domitiani r

aret eum, qui in scenicas artes rem familiarem omnem prodigeret, adde etiam testamento legaret, unde spectacula quotannis cer

tullianus ut omnia c. XVIII. de spectaculis. Quod in facto rejicitur, etiam in dicto non est recipiendum. Itaque Aristoteles

gitur statim a pueris neque dicant, neque audiant quicquam turpe, mox etiam turpes picturas, et signa ab eorum oculis remover

oteles fuit, eaque præcapta dedit quæ in mores induci non possent. An etiam ejus Præceptor Plato hac in parte peccavit ? is c

imitatione quadam perductos ad virtutis ipsius possessionem. Num hic etiam concederet civibus theatra, ubi vitiorum omnium i

mulier proba curare non debet ad mortem currentes rapidissime, fœdere etiam cum inferno percusso. In theatris contra certissi

inferno percusso. In theatris contra certissimam multorum ruinam fore etiam modestorum ; quis enim in tantis flammis non urat

plicantur crimine huic vanitati vacantes vænalibus histrionibus domum etiam advocatis ; quantumvis nihil obscœnum agi coram i

us posse, quod, ut video, altas radices egit multis viris principibus etiam ex eo numero qui ad reipublicæ gubernacula sedent

eses censores, a quibus probentur quæcumque agendæ erunt fabulæ, ipsi etiam intermedii actus, viri graves atque honesti ætate

s divinis et cælesti civitati, indicat iis verbis Augustinus. Constat etiam Ludovicum Galliæ regem re et nomine sanctum inter

e. Quod si populo connivere velimus, aut cautissimos audire, exoletos etiam tolerare opus erit, nam eos Alexander Severus non

gentium moribus, quos numquam Ecclesia penitus extirpare potuit, hic etiam relictus mihi cum multis fuisse videtur, sed qui

uptate spectandi reficerent animos curis et laboribus graves. Mirabar etiam nullis conciliis lupanarium turpitudinem fuisse s

turpitudini favrent ; unde ad eos emolumentum promanabat, quod nostro etiam tempore servatur, (uti Abulensis ad illa verba ai

amen posteriori tempore Anastasius Imperator penitus sustulit tabulis etiam conquisitis et combustis, ubi eæ rationes contine

r urbes et oppida lupanaris magister domum eam triplo, auto quadruplo etiam amplius quam valeat, conducat : quod lucrum in su

onducat : quod lucrum in sumptus publicos civitatibus impendatur, aut etiam aliqui privato cedat, cui jus lupanaris constitue

cellenti formæ dignitate alliciendis, emungendisque juvenibus, præmio etiam agasonibus proposito ut illas conquirant, et veha

itant, et instituunt, quo ad libidinem adstantes inflammentur. Scimus etiam honesta conditione viris et adolescentibus admitt

emunt abuti volentes, cum sint digni morte non solum qui faciunt, sed etiam qui consentiunt facientibus, neque e contrario du

endere et locare, quibus opus habent ad turpitudinem exercendam. Romæ etiam passim et impune fit in ipsis Pontificum oculis,

publicæ datur, ut eas sine crimine permittat quæstum facere ; dabitur etiam ut ea concedat, sine quibus meretriciæ artes exer

esse non ignoramus, crimen est. Sic neque templa deorum extruere, aut etiam instaurare, sed neque synagogas Judæis licitum er

eretrici fucos vendere, vestemque pretiosam in cultum corporis, domum etiam locare. Verum quæ acute dicta videntur, difficult

uod Romanorum tempore, non modo damnati, quod frequentius fiebat, sed etiam voluntarii, ut vires et dexteritatem ostentarent,

us periculum imminere, quod bos cornupeta esset, si non cavisset ipse etiam interfici mandatur ; et merito sane subjicitur su

, sed oblectatio populi si non necessaria, certe non exitialis, neque etiam multitudo contineri sine aliqua publica lætitia e

tes evadunt. Equorum alendorum multæ aliæ rationes excogitari possunt etiam in Hispania, ubi propter locorum asperitatem muli

tes, fideles cuncti gregis ejusdem ab imminentibus corporum periculis etiam animarum pernicie perpetuo arcere studemus. Sane

llorum usus a diabolo introductus, ut cruenta corporum morte animarum etiam perniciem lucretur, ex decreto Concilii Tridentin

ctaculis cum tauris et aliis feris bestiis congredi non cessant, unde etiam hominum mortes, membrorum mutilationes, animarumq

s principibus Christianis, quacumque tam Ecclesiastica, quam mundana, etiam Imperiali, regia, vel quavis alia dignitate fulge

personis, unversitate, vel collegio de hujusmodi taurorum agitatione, etiam ut ipsi falso arbitrantur in honore sanctorum, se

ræsentes nostras litteras sufficienter publicari faciant, et præmissa etiam sub pœnis et censuris Ecclesiasticis observari pr

egnis quoad laicos ac fratres milites tantum quarumcumque militiarum, etiam præceptorias, ac beneficia ipsarum militiarum pro

tentis pœnis interdixerat, et deinde piæ memoriæ Gregorius Papa XIII. etiam prædecessor noster per quasdam suas desuper confe

bus taurorum et spectaculis prædictis se ostentare non verentur : sed etiam clericos in sacris ordinibus constitutos, dum agi

utionem et litteras prædictas, licet a te super illarum observatione, etiam propositis edictis requisiti atque coacti fuerint

ecet, inviolabiliter observentur providere volentes, Fraternitati tuæ etiam tamquam nostro et sedis Apostolicæ delegato liber

e non contra inobedientes cujuscumque qualitatis fuerint, ipsis prius etiam per edictum publicum constito summarie, et extraj

ssu citatis, ac ut pareant sub sententiis et censuris Ecclesiasticis, etiam pecuniariis pœnis moderandis et applicandis requi

cumque appellatione, ac recursu et reclamatione postpositis, invocato etiam ad hic si opus fuerit, auxilio brachii secularis.

nibus Apostolicis, ac dictæ universitatis statutis et consuetudinibus etiam ab immemoriali tempore pacifice observatis, ac ju

sa concessis, et approbatis, et innovatis. Quibus omnibus et singulis etiam si de illis eorumque tenoribus specialis, specifi

noster ex ejusmodi congressibus et spectaculis non modo corporum, sed etiam animarum pericula frequenter oriri acceperat, de

tque miserum faciunt. In qua disputatione cum multa dixerim, fortasse etiam plura quam opus erat : sentio tamen pro suscepti

lantur. Certe Christianorum natio universa primis temporibus, Judaica etiam olim spectaculis, circo, theatro, et universa hac

is nobis litterarum est, satis versuum est, satis sententiarum, satis etiam canticorum, satis vocum, nec fabulæ sed veritates

i, aut facto agmine. Cursis juvenes, lucta, jactuque certent, præmiis etiam victoribus propositis ad accedendum certamen. Int

pectacle » ; l. 2. C. Theod. de spectaculu lib. 15. tit. 5 . « Illud etiam præmonemus, ne quis in legem nostram, quam dudum

timanæ primus est dies, et Natale atque Epiphaniarum Christi : Paschæ etiam , et Quinquagesimæ diebus, quamdiu cælestis lumen

otæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupantur, si qui etiam nunc vel Judaicæ impietatis amentia, vel stolidæ

que Paschæ dies qui septeno numero, vel præcedunt vel sequuntur, dies etiam natalis, atque Epiphaniorum Christi, et quo tempo

totius Christianitatis Magistræ a cunctis jure celebratur ; in quibus etiam prædictis sanctissimis diebus, neque spectaculoru

du siècle. l. 2. C. Theod. de spectaculu lib. 15. tit. 5 . « Illud etiam præmonemus, ne quis in legem nostram, quam dudum

timanæ primus est dies, et Natale atque Epiphaniarum Christi : Paschæ etiam , et Quinquagesimæ diebus, quamdiu cælestis lumen

otæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupantur, si qui etiam nunc vel Judaicæ impietatis amentia, vel stolidæ

que Paschæ dies qui septeno numero, vel præcedunt vel sequuntur, dies etiam natalis, atque Epiphaniorum Christi, et quo tempo

totius Christianitatis Magistræ a cunctis jure celebratur ; in quibus etiam prædictis sanctissimis diebus, neque spectaculoru

m fœdare potius sua ipsorum ignominia videntur : et assueti turpibus, etiam in sanctissimis locis odorem, quo imbuti sunt, or

s referri, eosque Francisci, Dominici, Magdalenæ, Apostolorum, ipsius etiam Christi personas repræsentare ? An non id sit cæl

nes fraudes suscipiunt, nulla honestatis cura : usque eo ut in templa etiam turpes has mulierculas inducant : quod his annis

s mulieres in scenas fuisse invectas, quas insigni impudentia corpora etiam nudasse, omnemque ætatem objecta specie libidinis

ideo. Vincit officium linguæ periculi magnitudo : eo amplius quod hæc etiam turpitudo suos patronos habet, non quosvis de pop

et pravis, quales sunt qui puerorum amoribus indulgent, sed in aliis etiam viris aliqua probitatis et modestiæ laude conspic

, fœminæ viros et familiam præ cupiditate spectandi : quod scimus hoc etiam tempore ex parte contingere. Præterea histrionum

unde laudem captabat. Sic docet Tacitus libro quartodecimo, productis etiam in utramque partem probandi et improbandi theatra

annis. eorum judicio quæcunque agendæ erunt fabulæ examinentur. ipsi etiam intermedii actus, quibus major turpitudo inesse s

ut in hoc certamine arma illa quibus ad tegendum instructus apparebo, etiam ad nocendum sumere permittatis. Neque enim æquum,

idem hac in parte meam desiderari, quin, ut occurret occasio, tabulis etiam in medium prolatis ejus mendacia divulgentur. Atq

stimet, non habeo dicere : certe vobis persuasisse sibi persuadet, et etiam num in sinu gaudet, quia inter orandum oculis sæp

ravi documentum mala actio multis videntibus perpetrata. In quo illud etiam lugendum animadverto, scite pictam in tabula defo

it virtute profligata, prostrata pudicitia, honestate prostituta, cur etiam illo absente ? Catonem timuerunt, et cœlum consci

trinsecus ascita minime artificiosa videri pronunciat. Importuna quin etiam actorum contentione coactos affirmat Poetas nativ

us peritum esse putas, si vis alio die de ejus laudibus ex me audies, etiam resectis iis quæ in alteram partem probabiliter d

ptatis lenocinio satis expurgatas, quibus cum irretita fuerit hominum etiam optimorum curiositas, redeunt denique ad ingenium

lpa esse histriones, qui id non faciant quod facere, nolunt : sed vos etiam aliquantum illa aspergi macula qui tamdiu sperave

s : non præcise ab ipsa tragœdiarum exhibitione profectum esse probat etiam num oppidorum et Academiarum consuetudo, in quibu

t « fortem ac virilem non ab scena et histrionibus, sed ab armis, aut etiam a palæstra ». Jam-ne sentis Rosci quam parum adju

culentus scriptor ac celebris, armis et palæstra non contentus, ipsam etiam saltationem destinato ad eloquentiam puero commod

pud nos et amitæ faciunt, amantes aniculæ. Quid ergo postea ? « Debet etiam docere Comœdus quomodo narrandum, qua sit auctori

on solum lectione format », quod erat Comœdo munus injunctum, « verum etiam ediscere electa ex his cogat », ut non tantum ext

his cogat », ut non tantum externum corporis ornatum et habitum verum etiam « memoriam », interiorem animi facultatem, quod n

ant, circulator vanissime, ita non modo nequam et flagitiosus es, sed etiam facultatis præstantissimæ, et optimæ juventutis i

rides ? Non esset mirum si fulmen demiteretur non solum in illos, sed etiam in nos. » S. Chrystostome homilie 24 in Acta., qu

intersunt, decenter composito corporis habitu declaraverint se mente etiam , ac devoto cordis affectu, non solum corpore ades

ne voudrait pas pécher, quand toute la terre le lui permettrait. « Ut etiam si omnes concedent peccare non libeat. » Et la G

us homo emicantem in virum perfectum, atque aptam, et idoneam ominbus etiam perfecutionibus, et mundi hujus tempestatibus, ac

à la Religion. « Non seulement, dit-il « Non Philosophi solum, verum etiam Majores nostri superstitionem a Religione separav

asica omnem apparatum operis eorum subjectum hastæ vænire placuit. At etiam senatusconsulto cautum est, ne quis in urbe, prop

e ex parte stuprorum continent actus ; ne talia spectandi consuetudo, etiam imitandi licentiam sumat. » Valer. Max. lib. 2. c

a sæculo studia. Ex quo manifestum est, Principium disciplinam capere etiam vulgus, cum rem, si ab uno fiat, severissimam fec

de la ruine des Etats. Voici ce qu’il dit « Hujus (Epaminondæ) morte etiam Atheniensium virtus intercidit : siquidem amisso

mirare de multitudine indocta ?....delectant homines, mihi crede ludi etiam illos qui dissimulant non solum eos qui fatentur.

e Dieu, dit-il encore « Non sola ista conciliabula spectaculorum, sed etiam templa ipsa sine periculo disciplinæ adire servus

er le mal, parce qu’il dit « Dandus est illis deformibus color, idque etiam apud malos : nec enim est quisquam tam malus, ut

m esse talium rerum imitatricem nisi apud Deos quosdam, tales, quibus etiam lasciviam lex tribut. » Aristotel. 7. Politic. ca

hac tamen cautela vitabat Areopagum. Et Deos, ritusque Deorum turpes, etiam habuisse Athenienses ex Euterpe Herodoti cognosce

es ex Euterpe Herodoti cognoscere promptum est. Et gentium stultitiam etiam illic aperte idem damnat historicus, quæ Deos col

m duos exercitus contrarios alii Dii ex alia parte deffenderent ; sed etiam , ut cum Titanis, et cum gigantibus propria bella

tur, improbatur : nec solum a naturali, quæ Philosophorum est ; verum etiam ab ista civili, de qua agitur, quæ ad urbes, popu

Denique in hoc omnia Diis attribuuntur, quæ non modo in hominem, sed etiam quæ in contemptissimum hominem cadere possunt.  »

canistrum cum solennibus epulis prægustandis, atque largiendis, plus etiam quam unum pocillum pro suo palato satis sobrio te

quod ubique poneret, circumferebat quo jam non solum aquatissimo, sed etiam tepidissimo cum suis præsentibus per sorbitiones

 ? Quid tam demens quam deformare faciem et vultus induere, quos ipsi etiam demones expavescant ? Quid tam demens, quam incom

t, hocque pacto non solum Salvatorem suum magno affecit honore, verum etiam superstitiosum Gentium errorem omnibus modis coar

cujus partem fecit Castoris et Pollucis ædem, quorum simulachra nunc etiam in porticibus Hippodromi stantia videre licet, st

ili exhibere populo voluptates secundum veterem consuetudinem ; inire etiam festa convivia, si quando exigunt publica vota, d

ionem habebant, quam veniam, cum non illæ tantum ab eis exigentur sed etiam quæstus illarum ? Quibus oculis judicem intuebunt

Quo pacto formidabilem illum diem ferent, intoleranda tormenta ? Num etiam ad ignorantiam confugere poterunt ? quotidie incl

ntem regna Cometen. » « De quo Socrates lib. 6. « Tam grave, inquit, etiam imminebat periculum civitati, ut Cometa maximus a

os triennium jam habemus, noctesque et dies nonne per tres dies, sæpe etiam per septem exhortamur. » S. Chrysost. hom. 44. in

os miserorum tantis obcœcavit tenebris, tanta deformitate fœdavit, ut etiam modo, (quod incredibile forsitan erit, si a nostr

i est qui vobis parcendo admonet, ut corrigamini pœnitando, qui vobis etiam ingratis præstitit, ut vel sub nomine servorum ej

ia arma gestantium ; sed diabolo militantium.  Ille est enim ille qui etiam in artem, jocos ludosque digessit, ut per hæc ad

sti, virtutisque eorum nervos faceret molliores. Propterea in urbibus etiam Theatra construxit, et illos risuum incensores pa

quique stolidiores solvuntur in risum ; inde applaudentes magis, unde etiam illos lapidibus exagitare debuerant ; ac fornacem

s vos esse potissimum, qui totam prorsus diem in tam ridicula, tamque etiam perniciosa voluptate consumitis, et honestum conj

simulatquam tu præ illo, qui hoc fieri jubes ; nec solum jubes ; sed etiam exultatione, risu, plausu adjuvas quæ geruntur, o

s, quod jam quidquid ibi sit, simulatio et fictum argumentum sit, non etiam veritas rerum. Etenim simulatio illa plurimos adu

hujusmodi adulteria histrionica simulatione repræsentant quemadmodum etiam impudentes horum spectatores efficiant. Nihil qui

tristat, et bilem mihi movet, quod cum nostra admonitione reverentiam etiam , quam sacræ quadragesimæ debetis, ex animo vestro

totius primus est dies, et natali, atque Epiphaniorum Christi, Paschæ etiam , et Quinquagesimæ diebus quandiu cœlestis lumen l

totæ Christianorum ac Fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc Judaïcæ impietatis amentia, vel stolidæ Paga

transferri devotionis eorum dies, si quando occurrerint. Nec oportere etiam quemquam Christianorum cogi ad hæc spectacula, ma

bili exhibere populo voluptates secundam veterem consuetudinem, inire etiam festa convivia, si quando exigunt publica vota, d

Comme par un mépris des Commandements de Dieu, dit ce Concile « Illud etiam petendum, ut quoniam contra præcepta divina convi

ivitatibus, et de possessionibus imposita pœna prohibere : maxime cum etiam in natalibus beatissimorum Martyrum per nonnullas

tque spectaculis et operibus protestentur ? Ergo spectacula, et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. Qu

e dubio maximi criminis reus creditur, qui malum pro bono reddit, cui etiam malum pro malo reddere non liceret. Hoc ergo etia

o bono reddit, cui etiam malum pro malo reddere non liceret. Hoc ergo etiam nos, qui Christiani dicimur, facimus. Irritamus i

spectaculorum contemnunt voluptatem ; præsertim cum in civitate omnes etiam plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi

to, et la sedia col cuscino, la spada, et nove Confalonii, concedendo etiam indulgenza a tutti li fideli Christiani, confessi

re removeri, dum plura, et majora submota sunt, judicarunt. Sed dicis etiam Christianis temporibus hæc fuisse ; sed etiam ill

, judicarunt. Sed dicis etiam Christianis temporibus hæc fuisse ; sed etiam illa aliquando Christianis quoque temporibus cele

am : ipsi videant qui justis admonitionibus obedire neglixerint, quod etiam Predecessores meos forsitan fecisse non ambigo, e

m hæc malahodieque perdurante, ideo hæc ipsa Imperia defecerunt, ideo etiam nomen Romanorum non remotis etiam lupercalibus us

o hæc ipsa Imperia defecerunt, ideo etiam nomen Romanorum non remotis etiam lupercalibus usque ad extrema quæque pervenit. Et

quisque nostrorum administrationis suæ redditurus est rationem, sicut etiam in publicis dignitatibus fieri pervidetis. Ego ne

i tempori meo defuerunt : eaque Populus Romanus non solum plausu, sed etiam gemitu suo comprobavit, utrum igitur hæc Æsopum p

nim consentaneum putabatur cum easdem artes, eosdemque scenicos ludos etiam diis suis acceptos viderent, illos per quos agere

mirationem facti sequitur, ut ad opus ipsum excitemur ; sed plerumque etiam contrarium evenire solet. Opere enim ipso delecta

rent ; genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere, sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » Ibid

exprès. « Puisque les hommes, dit-il « Quum igitur humana recordatio etiam obstrepente gratia voluptatis damnandos eos cense

ceux des Tragédies.z « Comment donc, dit-il « Cur ergo non hujusmodi etiam dæmoniis penetrabiles fiant ?....Constant et muli

mieux entendre, dit-il « Ut locus iste melius intelligatur, et quædam etiam alia juris loca, complectenda semel compendio quo

it Lucas de Penna, in l. si qua Cod. de spectacul. et scenic. infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

aut Theatro advenientem, dicimus autem ubi scena, et talia sunt, aut etiam ubi bestiis ad versus homines pugna est. » Novell

rent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere ; sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » Cic.

atrocis, aut vilis commemoratio melior est. Quod in facto rejicitur, etiam in dicto non est recipiendum. » Tertull. de spect

ludos dirigimus…Nec impudicitiam omnem amare jubemur. Hoc igitur modo etiam a Theatro separamur, quod est privatum consistori

itia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulator, quam Mimus etiam per mulieres repræsentat, sexum pudoris extermina

Roscius ludicram artem commendavit : nec vulgi tantum favorem, verum etiam principum familiaritates amplexus est. Hæc sunt a

es : sic enim dicere videtur diversa in codice constitutio, et ex hoc etiam videtur dicendum, aliosque ista facit attineri in

euntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. Atque adeo etiam intelligi debet locus hic Tertulliani de iis qui

m prodibant Arenarii. Nam ministros ludorum sacrorum, qui a quidusdam etiam appellabantur generali nomine, Agitatores, Thymel

nihil verius : non restituendum Viennensibus agona : adjecit, vellem etiam Romæ tolli posset. Placuit agona tolli, qui mores

probria parcendum sibi a Poëtis nullo modo putaverunt : vel Diis suis etiam sic consimilari appetentes, vel metuentes ne hone

illos ad iracundiam provocarent. Ad hanc convenientiam pertinet, quo etiam Scenicos Actores earumdem fabularum, non parvo ci

m consentaneum putabatur, cum easdem artes, easdemque scenicos ludos, etiam Diis suis acceptos viderent, illos per quos agere

rent”, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere, sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. Præcla

enicus elegisset, non solum ei nullus ad honorem dabatur locus, verum etiam Censoria nota tribum tenet propriam minime sineba

statuæ veterum hominum dejectæ, et legum æra liquefacta : Tactus est etiam ille qui hanc urbem condidit Romulus, quem inaura

as de Penna in l. qua C. de spectacul. qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos qui etsi ludibria non facia

ingitur, et clamore turget, et stolam homine indignam gerit ? valeant etiam Hegesilai fabulæ, et Menander ille versificator..

-il « Similiter nec impudicitiam omnem amare jubemur. Hoc igitur modo etiam a Theatro separamur, quod est privatum consistori

tia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulatur, quam Mimus, etiam per mulieres repræsentat, sexum pudoris extermina

antomimus a pueritia patitur in corpore, ut artifex esse possit. Ipsa etiam prostibula publicæ libidinis hostiæ in Scena prof

nis ætatis, omnis dignitatis ora trasducuntur, locus stipes, elogium, etiam quibus opus non est prædicatur. Taceo de reliquis

es, elogium, etiam quibus opus non est prædicatur. Taceo de reliquis, etiam quæ in tenebris, et in speluncis suis delitescere

impudicitia execranda est, cur liceat audire quæ loqui non licet, cum etiam scurrilitatem, et omne vanum verbum judicatum a D

t atrocis aut vilis commemoratio melior est ; quod in facto rejicitur etiam in dicto non est recipiendum. » Tertullian. in li

de Penna in l. si qua cod. de spectac. Qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

vero quæ his de causis excitantur seditiones, amplius sunt ludi. Vano etiam studio numquam emendum est otium : neque enim qui

sed eorum qui secundum Deum sunt sapientes, est possessio. Illa autem etiam absque litteris discitur. Ejus autem scriptura qu

uidem audire sapientiam et licet administranda versari Republica quin etiam quæ sunt in mundo honeste ex Dei sententia assume

nc quoque suam voluntatem in publicum cessisse commodum ; sed majorem etiam percepit voluptatem, dum sibi lex legeretur, non

us Deum placasse, facile conjicientem, quæ morbi causa fuerit ; atque etiam in somnis admonitum hæc ideo pati quod fuisset ci

e cum a cœpto destitisset, sanam mentem ei fuisse redditam. Theodectæ etiam Poëtæ, cum in quadam Tragœdia vellet aliquid e sa

Penna, in l. si qua cod. de spectacul. qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos qui etsi ludibria non facia

Deum offendis. Paululum attendat charitas vestra, donec evolvatur res etiam exemplis multum utilis ad intelligendum. Hoc dixi

us dico. Talia enim sunt quæ illic fiunt, ut ea non solum dicere, sed etiam recordari aliquis sine pollutione non possit. Ali

et aspectu oculi polluuntur. Quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt, ut etiam explicare ea quispiam atque eloqui, salvo pudore

tur, quod non nominatim abstinentia ista præscripta sit ; quasi parum etiam de spectaculis pronuncietur, cum concupiscentiæ s

oriæ, ita et voluptatis concupiscentia est : species autem voluptatis etiam spectacula. Opinor generaliter nominatæ concupisc

atrocis, aut vilis commemoratio melior est : Quod in facto rejicitur, etiam in dicto non est recipiendum. » Tertul. ibidem. c

modeste et probe spectaculis fruitur, pro dignitatis, vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione ; non tamen immobilis animi

jam ille vanitatis, eo conveniens, ubi nihil consequitur. Puto autem etiam vanitatis extranea est nobis. Quid quod et ipse s

ctum esse qui muliebribus vestietur, quid de Pantomimo judicabit, qui etiam muliebribus curatur ? » Ibid., puisque Dieu dans

s magnas Tragicæ vocis insanias ? Quid nervos cum clamore missos. Hæc etiam si non essent simulachris dicata, obeunda tamen,

ales inverecundos transitum faciam, pudet referre quæ dicuntur, pudet etiam accusare quæ fiunt : agentium strophas, adulteror

facere, dum consuescit videre…..Ita amatur quidquid non licet, ut quæ etiam ætas absconderat sub oculorum memoriam reducantur

s, malis suis uti præsentibus, nisi suum de spectaculo faciat, in quo etiam superior ætas erraverat. Non licet, inquam, adess

de Penna in l. si qua cod. de spectac. Qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

ncore , dit Tertullien « Sint dulcia licet, et grata ; et simplicia, etiam honesta quædam ; nemo venenum temperat felle et e

nulla saltem sicut alia multa, verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur,

rent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere ; sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » Ibid

nulla saltem sicut alia multa, verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur,

beraverit, tunc vere liberi eritis. Per eum namque præstatur, ut ipsæ etiam quæ liberales disciplinæ ab eis, qui in libertate

llenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil conferunt, sed etiam nocent plurimum. » Ibidem.. « Nous devons rejeter

libidinum ; Non enim solum thura offerendo dæmonibus immolatur ; sed etiam eorum dicta libentius capiendo. » Can. Ideo dist.

tem ea Charicleam quasi gratiarum gloriam dicas, nominant. Quo nomine etiam Episcopatus ei ademptus est. Nam cum lectione eor

dque ex ea potissimum quod ad vitam, moresque maxime conducebat. Erat etiam Psalmorum haud quaquam ignara, præfinitamque eoru

comme dit S. Chrysostome « Ne tantum itaque peccata fugiamus : sed ea etiam quæ videntur indifferentia quæ paulatim in hæc pe

et conversationem vitæ compositam ad lucrum, et oportere undecumque, etiam ex malo acquirere. » Sap. 15. v. 12., « qui estim

rent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere ; sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » S. A

llenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil conferunt, sed etiam nocent plurimum. » Lactantius lib. 6. instit. di

ostome « An ignoratis procliviores nos esse ad vitia ? Cum igitur et etiam arte et studio ad ea curramus, quomodo fornacem æ

rofanés sur un Théâtre. « Le Poète Théodecte, dit Josèphe « Theodectæ etiam Poëtæ, cum in quadam Tragœdia vellet aliquid e sa

s referri, eosque Francisci, Dominici, Magdalenæ, Apostolorum, ipsius etiam Christi personas repræsentare ? At non id sit cœl

i qua in his ars est discentium, ea prima est, ne ars videatur… Debet etiam docere Comœdus quomodo narrandum, qua sit auctori

ens aliquis, ac peritus assistat : neque solum lectione formet, verum etiam ediscere electa ex his cogat, et ea dicere stante

quæ versatur in Tragœdiis, atque carminibus, non a veritate modo, sed etiam a forma veritatis remotam : Argumentum quod falsu

cendens, gestum ac motum corporis componebat, vocemque formabat. Sæpe etiam duos vel tres menses continue domi inclusus perma

ez, dit ce Saint Prélat « Si vere discutias, incongruum est quod ipsa etiam abhorret natura. Cur enim, homo, non vis videri e

chius après Lucas de Penna « Et illud adjungit Lucas de Penna infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

ectaculorum contemnunt voluptatem, præsertim cum in ea civitate omnes etiam plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi

nis ; eorum judicio quæcumque agendæ erunt fabulæ, examinentur ; ipsi etiam intermedii actus, quibus major turpitudo inesse s

ludibriorum spectacula introducuntur in eis monstra larvarum ; verum etiam in aliquibus festivitatibus Diaconi, Presbyteri,

on s’est égaré. « Les jeux de Théâtre, dit ce titre « Ludi Theatrales etiam prætextu consuetudinis in Ecclesiis, vel per Cler

ci le Décret du Concile de Bâle. « Il y a , dit ce Concile « Turpem etiam illum abusum in quibusdam frequentatum Ecclesiis,

aut similia ludibria, in Ecclesia, quæ domus orationis esse debet, ac etiam Cæmeterio exerceri amplius permittant, transgress

Comœdiarum Actores quosdam, scena, et theatris non contentos transire etiam ad Monasteria Monialium, ubi gestibus prophanis,

as, hominum perversitate eo deducta est, ut multis offensioni, multis etiam risui, et despectui sit : Ideo statuimus : ut dei

nullius rei atrocis commemoratio melior est. Quod in facto reiicitur, etiam in dicto non est recipiendum. » Tert. lib. de spe

t peccatum, tunc omnes Histriones essent in statu peccati : Peccarent etiam omnes qui eorum ministerio uterentur, vel qui eis

conversationi humanæ, deputari possunt aliqua officia licita, et ideo etiam officium Histrionum quod ordinatur ad solatium ho

dum orant, et suas passiones, et operationes componunt, et quandoque etiam pauperibus eleemosynas largiuntur. Unde illi qui

rum eis tribuendo. Si qui autem superflue sua in tales consumunt, vel etiam sustentant illos Histriones qui illicitis ludis u

duxi eam ad speluncam, et reficiens animam, ejus fame collapsam, dedi etiam ei trecentos solidos, pro quibus se, ac maritum,

it. Tunc Pater Paphnutius, ego, inquit, nihil tale feci ; tamen credo etiam ad te pervenisse, quod celebre Paphnutii nomen in

Histriones utuntur indifferenter tali exercitatione ad repræsentandum etiam turpia, illicita est ars et eam oportet dimittere

at… Comœdiam quam in Sicilia primum adinventam dicunt, in spectaculis etiam recitari non placet : corrompit namque hominum mo

umenta, et stupra continent ; quocirca spectandi consuetudo, imitandi etiam licentiam facit. Nam ut apud Ciceronem in libris

erent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere, sed etiam tribu moveri, notatione censoria voluerunt. Exiga

es autres Acteurs de la Scène. « Quant aux Histrions, dit-il « De his etiam Principes, et Magistratus commonendos esse duximu

ue quam graviter Deum offendant ; quam multa mala, atque adeo publicæ etiam calamitates, infinitaque detrimenta inde existant

« Nous défendons absolument , dit ce même Concile « Ludos theatrales etiam prætextu consuetudinis exhiberi solitos, et pueri

t, a quibus cum sensu, et voluntate non admodum discreperit, lætantur etiam verbis non discrepare ? at quot sunt ex hoc gener

loquia, et facta turpissima configunt, quibus in animis juvenum atque etiam virorum ignem incendunt gehennæ ? Hujus generis l

a corpore, sed moribus turpissima ut incendia majora excitentur. Agit etiam eadem virum, aut amore captum adolescentulum, lug

Nec hæc impudicis tantum oculis con emplanda proponuntur ; sed sacris etiam interdum, ac Deo dicatis. Adde quod eo maxime tem

ibi populum acceptabilem, spectatorem bonorum operum. » Tit. 2. Omnes etiam qui hæc legent si quis tamen legere volet, per eu

Regios Senatores, Præteresque civitatum ; nec tantum admoneant ; sed etiam per Jesum Christum obtestentur, ut in istos morum

rides ? Non esset mirum si fulmen demiteretur non solum in illos, sed etiam in nos. » S. Chrystostome homilie 24 in Acta. « 

intersunt, decenter composito corporis habitu declaraverint se mente etiam , ac devoto cordis affectu, non solum corpore ades

us homo emicantem in virum perfectum, atque aptam, et idoneam ominbus etiam perfecutionibus, et mundi hujus tempestatibus, ac

cuntur. » Tito Livio lib. 7. Decad. I. « Non Philosophi solum, verum etiam Majores nostri superstitionem a Religione separav

asica omnem apparatum operis eorum subjectum hastæ vænire placuit. At etiam senatusconsulto cautum est, ne quis in urbe, prop

e ex parte stuprorum continent actus ; ne talia spectandi consuetudo, etiam imitandi licentiam sumat. » Valer. Max. lib. 2. c

a sæculo studia. Ex quo manifestum est, Principium disciplinam capere etiam vulgus, cum rem, si ab uno fiat, severissimam fec

psero ? » Cic. In Orat. pro Archia Poëta. « Hujus (Epaminondæ) morte etiam Atheniensium virtus intercidit : siquidem amisso

mirare de multitudine indocta ?....delectant homines, mihi crede ludi etiam illos qui dissimulant non solum eos qui fatentur.

de Spectacul. c. 10. « Non sola ista conciliabula spectaculorum, sed etiam templa ipsa sine periculo disciplinæ adire servus

s est. » Quintil. Ibidem. « Dandus est illis deformibus color, idque etiam apud malos : nec enim est quisquam tam malus, ut

m esse talium rerum imitatricem nisi apud Deos quosdam, tales, quibus etiam lasciviam lex tribut. » Aristotel. 7. Politic. ca

hac tamen cautela vitabat Areopagum. Et Deos, ritusque Deorum turpes, etiam habuisse Athenienses ex Euterpe Herodoti cognosce

es ex Euterpe Herodoti cognoscere promptum est. Et gentium stultitiam etiam illic aperte idem damnat historicus, quæ Deos col

m duos exercitus contrarios alii Dii ex alia parte deffenderent ; sed etiam , ut cum Titanis, et cum gigantibus propria bella

tur, improbatur : nec solum a naturali, quæ Philosophorum est ; verum etiam ab ista civili, de qua agitur, quæ ad urbes, popu

Denique in hoc omnia Diis attribuuntur, quæ non modo in hominem, sed etiam quæ in contemptissimum hominem cadere possunt.  »

canistrum cum solennibus epulis prægustandis, atque largiendis, plus etiam quam unum pocillum pro suo palato satis sobrio te

quod ubique poneret, circumferebat quo jam non solum aquatissimo, sed etiam tepidissimo cum suis præsentibus per sorbitiones

 ? Quid tam demens quam deformare faciem et vultus induere, quos ipsi etiam demones expavescant ? Quid tam demens, quam incom

t, hocque pacto non solum Salvatorem suum magno affecit honore, verum etiam superstitiosum Gentium errorem omnibus modis coar

cujus partem fecit Castoris et Pollucis ædem, quorum simulachra nunc etiam in porticibus Hippodromi stantia videre licet, st

ili exhibere populo voluptates secundum veterem consuetudinem ; inire etiam festa convivia, si quando exigunt publica vota, d

ionem habebant, quam veniam, cum non illæ tantum ab eis exigentur sed etiam quæstus illarum ? Quibus oculis judicem intuebunt

Quo pacto formidabilem illum diem ferent, intoleranda tormenta ? Num etiam ad ignorantiam confugere poterunt ? quotidie incl

ntem regna Cometen. » « De quo Socrates lib. 6. « Tam grave, inquit, etiam imminebat periculum civitati, ut Cometa maximus a

os triennium jam habemus, noctesque et dies nonne per tres dies, sæpe etiam per septem exhortamur. » S. Chrysost. hom. 44. in

os miserorum tantis obcœcavit tenebris, tanta deformitate fœdavit, ut etiam modo, (quod incredibile forsitan erit, si a nostr

i est qui vobis parcendo admonet, ut corrigamini pœnitando, qui vobis etiam ingratis præstitit, ut vel sub nomine servorum ej

ia arma gestantium ; sed diabolo militantium.  Ille est enim ille qui etiam in artem, jocos ludosque digessit, ut per hæc ad

sti, virtutisque eorum nervos faceret molliores. Propterea in urbibus etiam Theatra construxit, et illos risuum incensores pa

quique stolidiores solvuntur in risum ; inde applaudentes magis, unde etiam illos lapidibus exagitare debuerant ; ac fornacem

s vos esse potissimum, qui totam prorsus diem in tam ridicula, tamque etiam perniciosa voluptate consumitis, et honestum conj

simulatquam tu præ illo, qui hoc fieri jubes ; nec solum jubes ; sed etiam exultatione, risu, plausu adjuvas quæ geruntur, o

s, quod jam quidquid ibi sit, simulatio et fictum argumentum sit, non etiam veritas rerum. Etenim simulatio illa plurimos adu

hujusmodi adulteria histrionica simulatione repræsentant quemadmodum etiam impudentes horum spectatores efficiant. Nihil qui

tristat, et bilem mihi movet, quod cum nostra admonitione reverentiam etiam , quam sacræ quadragesimæ debetis, ex animo vestro

totius primus est dies, et natali, atque Epiphaniorum Christi, Paschæ etiam , et Quinquagesimæ diebus quandiu cœlestis lumen l

totæ Christianorum ac Fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc Judaïcæ impietatis amentia, vel stolidæ Paga

transferri devotionis eorum dies, si quando occurrerint. Nec oportere etiam quemquam Christianorum cogi ad hæc spectacula, ma

bili exhibere populo voluptates secundam veterem consuetudinem, inire etiam festa convivia, si quando exigunt publica vota, d

tibus assistere. » S. Chrysost. homil. 31. in cap. 4. Joann. « Illud etiam petendum, ut quoniam contra præcepta divina convi

ivitatibus, et de possessionibus imposita pœna prohibere : maxime cum etiam in natalibus beatissimorum Martyrum per nonnullas

tque spectaculis et operibus protestentur ? Ergo spectacula, et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. Qu

e dubio maximi criminis reus creditur, qui malum pro bono reddit, cui etiam malum pro malo reddere non liceret. Hoc ergo etia

o bono reddit, cui etiam malum pro malo reddere non liceret. Hoc ergo etiam nos, qui Christiani dicimur, facimus. Irritamus i

spectaculorum contemnunt voluptatem ; præsertim cum in civitate omnes etiam plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi

to, et la sedia col cuscino, la spada, et nove Confalonii, concedendo etiam indulgenza a tutti li fideli Christiani, confessi

re removeri, dum plura, et majora submota sunt, judicarunt. Sed dicis etiam Christianis temporibus hæc fuisse ; sed etiam ill

, judicarunt. Sed dicis etiam Christianis temporibus hæc fuisse ; sed etiam illa aliquando Christianis quoque temporibus cele

am : ipsi videant qui justis admonitionibus obedire neglixerint, quod etiam Predecessores meos forsitan fecisse non ambigo, e

m hæc malahodieque perdurante, ideo hæc ipsa Imperia defecerunt, ideo etiam nomen Romanorum non remotis etiam lupercalibus us

o hæc ipsa Imperia defecerunt, ideo etiam nomen Romanorum non remotis etiam lupercalibus usque ad extrema quæque pervenit. Et

quisque nostrorum administrationis suæ redditurus est rationem, sicut etiam in publicis dignitatibus fieri pervidetis. Ego ne

i tempori meo defuerunt : eaque Populus Romanus non solum plausu, sed etiam gemitu suo comprobavit, utrum igitur hæc Æsopum p

nim consentaneum putabatur cum easdem artes, eosdemque scenicos ludos etiam diis suis acceptos viderent, illos per quos agere

mirationem facti sequitur, ut ad opus ipsum excitemur ; sed plerumque etiam contrarium evenire solet. Opere enim ipso delecta

rent ; genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere, sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » Ibid

tull. l. de spectacul. c. 22. et 23. « Quum igitur humana recordatio etiam obstrepente gratia voluptatis damnandos eos cense

phetæ retractabit ? » Ibid. cap. 23. et 25. « Cur ergo non hujusmodi etiam dæmoniis penetrabiles fiant ?....Constant et muli

in orat. pro Quinct. « Ut locus iste melius intelligatur, et quædam etiam alia juris loca, complectenda semel compendio quo

it Lucas de Penna, in l. si qua Cod. de spectacul. et scenic. infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

aut Theatro advenientem, dicimus autem ubi scena, et talia sunt, aut etiam ubi bestiis ad versus homines pugna est. » Novell

rent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere ; sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » Cic.

atrocis, aut vilis commemoratio melior est. Quod in facto rejicitur, etiam in dicto non est recipiendum. » Tertull. de spect

ludos dirigimus…Nec impudicitiam omnem amare jubemur. Hoc igitur modo etiam a Theatro separamur, quod est privatum consistori

itia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulator, quam Mimus etiam per mulieres repræsentat, sexum pudoris extermina

Roscius ludicram artem commendavit : nec vulgi tantum favorem, verum etiam principum familiaritates amplexus est. Hæc sunt a

es : sic enim dicere videtur diversa in codice constitutio, et ex hoc etiam videtur dicendum, aliosque ista facit attineri in

euntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. Atque adeo etiam intelligi debet locus hic Tertulliani de iis qui

m prodibant Arenarii. Nam ministros ludorum sacrorum, qui a quidusdam etiam appellabantur generali nomine, Agitatores, Thymel

nihil verius : non restituendum Viennensibus agona : adjecit, vellem etiam Romæ tolli posset. Placuit agona tolli, qui mores

probria parcendum sibi a Poëtis nullo modo putaverunt : vel Diis suis etiam sic consimilari appetentes, vel metuentes ne hone

illos ad iracundiam provocarent. Ad hanc convenientiam pertinet, quo etiam Scenicos Actores earumdem fabularum, non parvo ci

m consentaneum putabatur, cum easdem artes, easdemque scenicos ludos, etiam Diis suis acceptos viderent, illos per quos agere

rent”, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere, sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. Præcla

enicus elegisset, non solum ei nullus ad honorem dabatur locus, verum etiam Censoria nota tribum tenet propriam minime sineba

statuæ veterum hominum dejectæ, et legum æra liquefacta : Tactus est etiam ille qui hanc urbem condidit Romulus, quem inaura

as de Penna in l. qua C. de spectacul. qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos qui etsi ludibria non facia

ingitur, et clamore turget, et stolam homine indignam gerit ? valeant etiam Hegesilai fabulæ, et Menander ille versificator..

5. « Similiter nec impudicitiam omnem amare jubemur. Hoc igitur modo etiam a Theatro separamur, quod est privatum consistori

tia plurimum concinnata est, quam Atellanus gesticulatur, quam Mimus, etiam per mulieres repræsentat, sexum pudoris extermina

antomimus a pueritia patitur in corpore, ut artifex esse possit. Ipsa etiam prostibula publicæ libidinis hostiæ in Scena prof

nis ætatis, omnis dignitatis ora trasducuntur, locus stipes, elogium, etiam quibus opus non est prædicatur. Taceo de reliquis

es, elogium, etiam quibus opus non est prædicatur. Taceo de reliquis, etiam quæ in tenebris, et in speluncis suis delitescere

impudicitia execranda est, cur liceat audire quæ loqui non licet, cum etiam scurrilitatem, et omne vanum verbum judicatum a D

t atrocis aut vilis commemoratio melior est ; quod in facto rejicitur etiam in dicto non est recipiendum. » Tertullian. in li

de Penna in l. si qua cod. de spectac. Qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

vero quæ his de causis excitantur seditiones, amplius sunt ludi. Vano etiam studio numquam emendum est otium : neque enim qui

sed eorum qui secundum Deum sunt sapientes, est possessio. Illa autem etiam absque litteris discitur. Ejus autem scriptura qu

uidem audire sapientiam et licet administranda versari Republica quin etiam quæ sunt in mundo honeste ex Dei sententia assume

nc quoque suam voluntatem in publicum cessisse commodum ; sed majorem etiam percepit voluptatem, dum sibi lex legeretur, non

us Deum placasse, facile conjicientem, quæ morbi causa fuerit ; atque etiam in somnis admonitum hæc ideo pati quod fuisset ci

e cum a cœpto destitisset, sanam mentem ei fuisse redditam. Theodectæ etiam Poëtæ, cum in quadam Tragœdia vellet aliquid e sa

Penna, in l. si qua cod. de spectacul. qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos qui etsi ludibria non facia

Deum offendis. Paululum attendat charitas vestra, donec evolvatur res etiam exemplis multum utilis ad intelligendum. Hoc dixi

us dico. Talia enim sunt quæ illic fiunt, ut ea non solum dicere, sed etiam recordari aliquis sine pollutione non possit. Ali

et aspectu oculi polluuntur. Quæ quidem omnia tam flagitiosa sunt, ut etiam explicare ea quispiam atque eloqui, salvo pudore

tur, quod non nominatim abstinentia ista præscripta sit ; quasi parum etiam de spectaculis pronuncietur, cum concupiscentiæ s

oriæ, ita et voluptatis concupiscentia est : species autem voluptatis etiam spectacula. Opinor generaliter nominatæ concupisc

atrocis, aut vilis commemoratio melior est : Quod in facto rejicitur, etiam in dicto non est recipiendum. » Tertul. ibidem. c

modeste et probe spectaculis fruitur, pro dignitatis, vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione ; non tamen immobilis animi

jam ille vanitatis, eo conveniens, ubi nihil consequitur. Puto autem etiam vanitatis extranea est nobis. Quid quod et ipse s

ctum esse qui muliebribus vestietur, quid de Pantomimo judicabit, qui etiam muliebribus curatur ? » Ibid. « In omni spectacu

s magnas Tragicæ vocis insanias ? Quid nervos cum clamore missos. Hæc etiam si non essent simulachris dicata, obeunda tamen,

ales inverecundos transitum faciam, pudet referre quæ dicuntur, pudet etiam accusare quæ fiunt : agentium strophas, adulteror

facere, dum consuescit videre…..Ita amatur quidquid non licet, ut quæ etiam ætas absconderat sub oculorum memoriam reducantur

s, malis suis uti præsentibus, nisi suum de spectaculo faciat, in quo etiam superior ætas erraverat. Non licet, inquam, adess

de Penna in l. si qua cod. de spectac. Qui et illud adjungit, infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

s ? » Psal. 49. v. 17. « Sint dulcia licet, et grata ; et simplicia, etiam honesta quædam ; nemo venenum temperat felle et e

nulla saltem sicut alia multa, verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur,

rent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere ; sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » Ibid

nulla saltem sicut alia multa, verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur,

beraverit, tunc vere liberi eritis. Per eum namque præstatur, ut ipsæ etiam quæ liberales disciplinæ ab eis, qui in libertate

llenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil conferunt, sed etiam nocent plurimum. » Ibidem. « Omissis Evangeliis

libidinum ; Non enim solum thura offerendo dæmonibus immolatur ; sed etiam eorum dicta libentius capiendo. » Can. Ideo dist.

tem ea Charicleam quasi gratiarum gloriam dicas, nominant. Quo nomine etiam Episcopatus ei ademptus est. Nam cum lectione eor

dque ex ea potissimum quod ad vitam, moresque maxime conducebat. Erat etiam Psalmorum haud quaquam ignara, præfinitamque eoru

ionis. » Eph. 4. v. 30. « Ne tantum itaque peccata fugiamus : sed ea etiam quæ videntur indifferentia quæ paulatim in hæc pe

et conversationem vitæ compositam ad lucrum, et oportere undecumque, etiam ex malo acquirere. » Sap. 15. v. 12. « Omnes pro

rent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere ; sed etiam tribu moveri notatione censoria voluerunt. » S. A

llenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam nihil conferunt, sed etiam nocent plurimum. » Lactantius lib. 6. instit. di

p. 20. « An ignoratis procliviores nos esse ad vitia ? Cum igitur et etiam arte et studio ad ea curramus, quomodo fornacem æ

n de los bienes del honesto trabaio discurso sexto §. 8. « Theodectæ etiam Poëtæ, cum in quadam Tragœdia vellet aliquid e sa

s referri, eosque Francisci, Dominici, Magdalenæ, Apostolorum, ipsius etiam Christi personas repræsentare ? At non id sit cœl

i qua in his ars est discentium, ea prima est, ne ars videatur… Debet etiam docere Comœdus quomodo narrandum, qua sit auctori

ens aliquis, ac peritus assistat : neque solum lectione formet, verum etiam ediscere electa ex his cogat, et ea dicere stante

quæ versatur in Tragœdiis, atque carminibus, non a veritate modo, sed etiam a forma veritatis remotam : Argumentum quod falsu

cendens, gestum ac motum corporis componebat, vocemque formabat. Sæpe etiam duos vel tres menses continue domi inclusus perma

st. 168. art. 3. ad 1. « Si vere discutias, incongruum est quod ipsa etiam abhorret natura. Cur enim, homo, non vis videri e

f. de his qui not. infam. « Et illud adjungit Lucas de Penna infames etiam dici Histriones illos, qui etsi ludibria non faci

ectaculorum contemnunt voluptatem, præsertim cum in ea civitate omnes etiam plebeii resipiscentes, philosophiam serio amplexi

nis ; eorum judicio quæcumque agendæ erunt fabulæ, examinentur ; ipsi etiam intermedii actus, quibus major turpitudo inesse s

ludibriorum spectacula introducuntur in eis monstra larvarum ; verum etiam in aliquibus festivitatibus Diaconi, Presbyteri,

re. » Can. Cum decorem. de vit. et honest. Cleric. « Ludi Theatrales etiam prætextu consuetudinis in Ecclesiis, vel per Cler

s introducantur, et c. » Mesnartius in Epitome leg. Pontif. « Turpem etiam illum abusum in quibusdam frequentatum Ecclesiis,

aut similia ludibria, in Ecclesia, quæ domus orationis esse debet, ac etiam Cæmeterio exerceri amplius permittant, transgress

Comœdiarum Actores quosdam, scena, et theatris non contentos transire etiam ad Monasteria Monialium, ubi gestibus prophanis,

as, hominum perversitate eo deducta est, ut multis offensioni, multis etiam risui, et despectui sit : Ideo statuimus : ut dei

nullius rei atrocis commemoratio melior est. Quod in facto reiicitur, etiam in dicto non est recipiendum. » Tert. lib. de spe

t peccatum, tunc omnes Histriones essent in statu peccati : Peccarent etiam omnes qui eorum ministerio uterentur, vel qui eis

conversationi humanæ, deputari possunt aliqua officia licita, et ideo etiam officium Histrionum quod ordinatur ad solatium ho

dum orant, et suas passiones, et operationes componunt, et quandoque etiam pauperibus eleemosynas largiuntur. Unde illi qui

rum eis tribuendo. Si qui autem superflue sua in tales consumunt, vel etiam sustentant illos Histriones qui illicitis ludis u

duxi eam ad speluncam, et reficiens animam, ejus fame collapsam, dedi etiam ei trecentos solidos, pro quibus se, ac maritum,

it. Tunc Pater Paphnutius, ego, inquit, nihil tale feci ; tamen credo etiam ad te pervenisse, quod celebre Paphnutii nomen in

Histriones utuntur indifferenter tali exercitatione ad repræsentandum etiam turpia, illicita est ars et eam oportet dimittere

at… Comœdiam quam in Sicilia primum adinventam dicunt, in spectaculis etiam recitari non placet : corrompit namque hominum mo

umenta, et stupra continent ; quocirca spectandi consuetudo, imitandi etiam licentiam facit. Nam ut apud Ciceronem in libris

erent, genus id hominum non modo honore civium reliquorum carere, sed etiam tribu moveri, notatione censoria voluerunt. Exiga

armis, ludis, spectaculis, et ejusmodi a Clericis vitandis. « De his etiam Principes, et Magistratus commonendos esse duximu

ue quam graviter Deum offendant ; quam multa mala, atque adeo publicæ etiam calamitates, infinitaque detrimenta inde existant

i permittat. » Consil. Rhemens. ann. 1583. c. 28. « Ludos theatrales etiam prætextu consuetudinis exhiberi solitos, et pueri

t, a quibus cum sensu, et voluntate non admodum discreperit, lætantur etiam verbis non discrepare ? at quot sunt ex hoc gener

loquia, et facta turpissima configunt, quibus in animis juvenum atque etiam virorum ignem incendunt gehennæ ? Hujus generis l

a corpore, sed moribus turpissima ut incendia majora excitentur. Agit etiam eadem virum, aut amore captum adolescentulum, lug

Nec hæc impudicis tantum oculis con emplanda proponuntur ; sed sacris etiam interdum, ac Deo dicatis. Adde quod eo maxime tem

ibi populum acceptabilem, spectatorem bonorum operum. » Tit. 2. Omnes etiam qui hæc legent si quis tamen legere volet, per eu

Regios Senatores, Præteresque civitatum ; nec tantum admoneant ; sed etiam per Jesum Christum obtestentur, ut in istos morum

« sicut autem fatigatio corporalis solvitur per corporis quietem, ita etiam oportet quod fatigatio animalis solvatur per anim

lle condamne la concupiscence du siècle : « Comme Ibid. « Quasi parum etiam de spectaculis pronuntietur cum concupiscentiæ sæ

urs » : D’où il infère Ibid. Cap. 23. « Cum igitur humana recordatio, etiam obstrepente gratia voluptatis, eos censeat adempt

lestibus Sacramentis lethalis prævaricatio … Ergo spectacula et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. »

non. Afric. can. 129. « Servi ad accusationem non admittantur … Omnes etiam infamiæ macula aspersi, id est, histriones ac tur

ium seu obscænorum jocorum insolentiam non solum ipsi respuant, verum etiam à fidelibus respuenda censeant. » que les Prêtre

cum histriones utantur indifferenter tali exercitio ad repræsentandum etiam turpia, aut vituperandum et irridendum personas s

mortalis est, quia nihil aliud est quam delectari de turpibus, et tum etiam quia periculo tentationis sponte se exponit. » .

due de leur Juridiction Ibid. tit. de histrionibus et mimis. « De his etiam Principibus et Magistratibus, commonendos esse du

tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam non conducunt, sed etiam nocent plurimum. »  : « Ces spectacles publics do

Homil. 15. ad pop. Antioc. « Nec tantum itaque peccata fugiamus, sed etiam quæ videntur indifferentia, paulatim in hæc nos p

s modeste et probe spectaculis fruitur pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis animi

e, dans le sentiment de Tertullien Tertull. de spect. cap. 27. « Sint etiam honesta quædam. Nemo temperat venenum felle et he

test aut non debet ; ea quæ sint quandoque denuntiet, et si opus est, etiam explanet. Sane autem hujusmodi hæresis nomine sus

« sicut autem fatigatio corporalis solvitur per corporis quietem, ita etiam oportet quod fatigatio animalis solvatur per anim

orum, alia jam ratione tractemus ex abundanti. » Ibid. « Quasi parum etiam de spectaculis pronuntietur cum concupiscentiæ sæ

sine nota non sunt. » Ibid. Cap. 23. « Cum igitur humana recordatio, etiam obstrepente gratia voluptatis, eos censeat adempt

lestibus Sacramentis lethalis prævaricatio … Ergo spectacula et pompæ etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. »

non. Afric. can. 129. « Servi ad accusationem non admittantur … Omnes etiam infamiæ macula aspersi, id est, histriones ac tur

ium seu obscænorum jocorum insolentiam non solum ipsi respuant, verum etiam à fidelibus respuenda censeant. » Dans le Recue

cum histriones utantur indifferenter tali exercitio ad repræsentandum etiam turpia, aut vituperandum et irridendum personas s

mortalis est, quia nihil aliud est quam delectari de turpibus, et tum etiam quia periculo tentationis sponte se exponit. »

istracti polluantur. » Ibid. tit. de histrionibus et mimis. « De his etiam Principibus et Magistratibus, commonendos esse du

tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam non conducunt, sed etiam nocent plurimum. » S. Carol. Instr. ad Prædicat

Homil. 15. ad pop. Antioc. « Nec tantum itaque peccata fugiamus, sed etiam quæ videntur indifferentia, paulatim in hæc nos p

s modeste et probe spectaculis fruitur pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis animi

rnacem æterni ignis fugiemus ? » Tertull. de spect. cap. 27. « Sint etiam honesta quædam. Nemo temperat venenum felle et he

test aut non debet ; ea quæ sint quandoque denuntiet, et si opus est, etiam explanet. Sane autem hujusmodi hæresis nomine sus

mundo velis eripere si necessarium sibi cæcus esse negaverit, nocere etiam luscitiosus juraverit ? Te convenio, tecum disput

» Domi cæcitas tibi est, in vicino totus oculus, totus auris, nosti etiam si quid in aurem Jupiter Junoni dixerit. Quid ? i

de magnis adversariis spolia reportabit oratio : tum denique ad ludos etiam nostros virgam extendet censoriam et paulo liberi

s artibus legibusque contrarium esse, quod tertium proposueram, verum etiam commodi utilitatisque plurimum reperiri cognoscet

oscio Comœdo usus præceptoribus, quam non jam eloquentiæ solum, verum etiam Reip. Rom. partem non excoluit, conservavit, ampl

es, si nobile ingenii monumentum non sui tantum sæculi hominibus, sed etiam nostræ ætatis censoribus exhibere potuisset. Illu

aculorum paraturam constare constiterit, indubitate præjudicatum erit etiam ad spectacula pertinere renunciationis nostræ tes

ationem, ut gladiatorium munus prohiberi. Hoc enim graviter, adjuncta etiam Stoicorum porticu profitetur author, cum negat Ch

3. P. titu. 2. Vlp. l. 4.eod.& l. 2. §. fi. eo. eos dicit infamia etiam notari, qui artis ludicræ pronuntiandiúe causa, i

piunt præmium flores aureum, argenteum & hyacinthinum. Domitianus etiam Mineruæ deuotus, quinquatria magnificè celebrauit

xuriæ fanentis est. Neque esse Christiani, interesse spectaculis, D. etiam Hieronymus docetD. Hierony. in vita Hilario. tomo

stis Aemilius ProbusAemil. Probus, in prœ. vita. imperat.. Tanta fuit etiam disciplina Massiliensium, vt nullum aditum iuuent

86. dist.. In synodo Constantinopolitana sexta in Trulloca. 51., sic etiam statutum. Prohibet omnimo hac sancta synodus uni

pœn. P., ad quem damnati serui pœnæ efficiebantur, & damnabantur etiam , vt laniarentur â bestiis, ad bestiasl. ad bestia

nteté. » « Vere ornans tempora, annique coronam festivitatibus, dedit etiam decus in earum celebrationibus, ut Hymnis, Psalmi

onibus, et turpibus invigilant Canticis, non solum sibi nocentes, sed etiam religiosorum officiis perstrepentes. Quæ ut ab om

. »Moys. « Vere ornans tempora, annique coronam festivitatibus, dedit etiam decus in earum celebrationibus, ut Hymnis, Psalmi

onibus, et turpibus invigilant Canticis, non solum sibi nocentes, sed etiam religiosorum officiis perstrepentes. Quæ ut ab om

à l’oraison, n’est pas un temps de plaisir et de volupté. » « Si qui etiam nunc vel Judæorum impietatis amentia, vel stolidæ

bant, et pedibus suis composito gradu incedebant. »Isaïæ 3. « Si qui etiam nunc vel Judæorum impietatis amentia, vel stolidæ

subdiaconi, vel deinceps quibus ducendi uxores licentia modo non est, etiam alienarum nuptiarum évitent convivia, nec his act

subdiaconi, vel deinceps quibus ducendi uxores licentia modo non est, etiam alienarum nuptiarum évitent convivia, nec his act

lutis, Parcite, prudentes, hùc tendere : non benè ripæ Creditur. Ipsa etiam quæ spondent littora portum, Semina mortis alunt,

issem, & aliunde una ex fama Ritualium notitiam haberem, nec ipso etiam Parisiensi lecto. Hoc attentionis & recogniti

ni 1699, Ætate 59, magnumque amicis, nonnullis Regni Primoribus, ipsi etiam Regi reliquit suî desiderium. Fecit modestia ejus

anctissimos ac doctissimos. Tibi perpluunt hi sacrarum nubium imbres, etiam dum tonitribus piè sæviunt. Divinæ hæ voces Cœlo

m scripsit, qui post descriptam urbis antea florentis pulchritudinem, etiam addidit : Νῦν δὶ ζέφυροι ἔρκμην ἀυτὴν καταπνέου

ii liber, quidam erant ex iis sanctitate & sapientiâ Proceres qui etiam ad bestias usque pro fide & religione pugnave

s : exere iterum vir præclarissime, sicut olim è cellula æger, utinam etiam è tumulo omnium optimorum memoriâ dignum caput. P

eneti Patres, rem qualem à gravissimo æquè ac doctissimo viro accepi, etiam habe penes quem stet fides. Exegerunt ante trigin

Contarenus, tunc Venetæ Reipublicæ (ut aiunt) Procurator, cùm efferri etiam æger in Senatum voluit, auditoque pro Comicis con

arò virtutis vox sititur. Interim christianæ caulæ ovis, quisquis es, etiam hîc Pastoris vocem agnosce ! ejus hæc Parænesis.

. institut. de Euch. § item quamvis. Item quamvis regulariter nullus, etiam si quem Sacerdoti peccatorem & impœnitentem e

oni, Subdiaconi, vel deinceps quibus ducendæ uxoris licentia non est, etiam alienarum nuptiarum vitent convivia, nec his cœti

otius primus est dies & Natale atque Epiphaniorum Christi Paschæ, etiam & Quinquagesimæ diebus, quo tempore & com

totæ Christianorum ac Fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc vel Judæi impietatis amentiâ, vel stolidæ pa

vo Carolo Borromæo, p. par. Ubi de Histrionibus & Comicis, De his etiam Principes & Magistratus commonendos esse duxi

nstupratum. Et statim, Sint dulcia licet & grata & simplicia, etiam honesta quædam ; nemo venenum temperat felle &

rtuntur. Nec pueri modò quos præmaturis vitiis imbui non oportet, sed etiam senes, quos peccare jam non decet, in talem vitio

t, in talem vitiorum semitam dilabuntur. Et cap. 6. Epit. Histrionici etiam impudici gestus, quibus infames fœminas imitantur

xantis insaniam ? in Gladiatoriis homicidii disciplinam ; in Scenicis etiam non minor furor, turpitudo prolixior ; nunc enim

on. 2. p. tit. 3. §. 5. Non solùm in addiscendis artibus magicis, sed etiam in contemplandis spectaculis consistit concupisce

xhortatio, risûs materia, inhonestatis exempla ; ac plura ibidem, ubi etiam theatra pestilentiæ cathedram vocat, incontinenti

nvenerit, nec exire potest, imitetur Alipium claudendo oculos, ut sic etiam seipsum servet, & quantùm in se est, alios ho

t ; quia nil aliud est quàm delectari de turpibus & de sævis. Tum etiam quia periculo tentationis sponte se exponunt ; qu

sævis. Tum etiam quia periculo tentationis sponte se exponunt ; quod etiam verbis iisdem docet Silvester verbo ludus q. 8.

hibitus ratione probabilis periculi animæ suæ vel alterius, & hoc etiam est mortale, ut crebrò accidit in choreis, &

bolici, quos D. Chrysost. districtè prohibuit non solùm exercere, sed etiam inspicere. Et infra : Quòd aliquis in turpibus, a

Et verbo Histrio : Si qui autem superfluè sua in tales consumunt, vel etiam sustentant illos Histriones qui illicitis utuntur

citantia, licèt ludicrè & tantùm ob animi relaxationem : mortalis etiam criminis rei sunt, qui voluntariè ea audiunt, qua

probro ducerent, genus id hominum non modò honore civium carere, sed etiam tribu moveri notatione censoriâ voluerunt. Loquit

ore ex parte stuprorum continent actus, ne talia spectandi consuetudo etiam imitandi licentiam sumat. Fortunat. lib. 2. arti

m tempori vicinus, lib. citato de Spectaculis. Ejus omnino verba. Cur etiam non ejusmodi (qui Theatra frequentant) etiam dæmo

. Ejus omnino verba. Cur etiam non ejusmodi (qui Theatra frequentant) etiam dæmoniis penetrabiles fiant ? Nam exemplum accidi

on esse illicitum interdum interesse : & qui sic interdum ludunt, etiam licitè sustentari posse : illosque aliquando audi

undum, an turpium Comœdiarum Actores mortaliter peccent : tertium, an etiam Spectatores ? Turpes Comœdiæ, aut Honestæ, quæ.

hujuscemodi agant, & pro scena colloquantur, saltent, ludant, id etiam certissimum atque evidens remanet, penè omnes nos

m christiano loquor) qui protinus oculos non avertat ? & tamen eæ etiam fictæ, imo & pictæ longè à vero remotiores qu

in rei familiaris negligentia, si patres inspicias : ludorum aviditas etiam in opificibus, in agrestibus, qui opere relicto q

gat : Scenæ Clericis, imo Fidelibus omnibus, modò diebus festis, modò etiam cœteris diebus interdicuntur in Concilio Arelaten

llicitis ludunt. Scio ipsos nunc turpibus & illicitis ludere. An etiam mortaliter peccent Comœdiarum nostri temporis Ins

itoribus quodammodo verba, sales, sententias, quodque mirabilius est, etiam vires & latera ; atque (ut ita dicam) ingeniu

btutu. At Histriones in theatro habent nedum verborum exceptores, sed etiam pecuniarum datores ; atque adeo non tantùm ab aud

iam pecuniarum datores ; atque adeo non tantùm ab auditorum aura, sed etiam auro vires accipiunt dum loquuntur, qui sine auro

amp; nedum Monomachos excommunicationis tela ipso facto minantur, sed etiam in eos, qui ex industria spectant : ob eam rem, q

singularis ego non adeam, non ergo me adeunte in scenam prodeunt, qui etiam me absente prodirent. Verùm id omnino respondere

uellorum inspectores ; singuli tamen peccant. Præterea cur Histriones etiam à singulis pecuniam extorquent, si non à singulis

nutriuntur ; & ipsis in aliorum perniciem cooperatur. Laudaturque etiam ab Ethnicis Severus Imperator, ut refert. Lamprid

o nemo spectacula adit, ut comites non optet ; nemo comites optat, ut etiam non habeat ; nemo habet, ut non lætetur. Verùm ha

rùm habet discrimen crimen. Graviter peccant singuli qui concursu suo etiam alios advocant. Graviùs præcipui viri ac senes, p

tudine ac fomite infestantur : peccant ii quos passim inflammant, aut etiam ut plurimùm deliniunt impudici motus, fractæ fæmi

modi illecebræ, sensusque delinimenta & animæ pericula evaduntur, etiam post spectata spectacula. Rectè recentissimus ac

am. Hactenus Mariana, & dialogo tertio Franciscus Petrarcha, quem etiam sæpius hîc à me laudatus Menochius refert. Eò qui

, & propriæ lasciviæ periculo, non esse lethale peccatum Comœdiis etiam turpibus interesse, licèt mortaliter peccent Hist

ima est apud Tertullianum, & à viro Juris-consulto non semel mihi etiam objecta. Si mortale peccatum est spectacula frequ

. Si mortale peccatum est spectacula frequentari, cur ut mala cœtera, etiam hoc in Decalogo aut Scripturis sacris non prohibi

rimò ejusmodi præceptum innui initio Psalmorum, Conciliumque impiorum etiam theatrum non ab re docet posse interpretari, ut d

ontificum, Conciliorumve decreta plura in Histriones : in Inspectores etiam Concilium Arelatense num. 7. & cap. 7. à quo

t tertiò : Si legipossunt Comœdiæ ; nec peccato lethali adstringimur, etiam si turpes, si de amoribus viri & fœminæ collo

Plerique rationem hanc plurimi faciunt : audivi doctos alioqui viros etiam insolubilem asserere, sed immeritò. Scire aves qu

componis, maritos doces ut à servis, ceu à lenonibus caveant, an non etiam & servos instruis quò Dominum possint fallere

minimè malum, ex sacris religiosisque Ordinibus viri plures visuntur etiam in theatris : quorum auctoritate facilè suadetur

ans errem dum alios doceo. Verùm sic illum convenirem : Peccassem ego etiam lethaliter, vir doctissime, dum omnium saluti con

sse ignorantem graviter peccare, nedum cùm malum minimè agnoscit, sed etiam quod majus est, cùm ingens virtutis opus existima

uod majus est, cùm ingens virtutis opus existimat se factitare ? Ergo etiam crimini subjacent, qui Comœdias adeunt, licet ign

nâ fide eas adeant ; ergo non mei causâ lethale crimen incurrent, qui etiam ostenderent, nullo admonente : ergo neque hâc Par

t intellexisse rationem culpæ quæ simpliciter culpa sit, quâ cognitâ, etiam si invincibiliter ignoretur ejus vis ad destruend

ter. Dices, præcipua spectatorum pars id planè nescit invincibiliter, etiam quoad omnem malitiæ partem, cùm Religiosos viros

detur : Existimo neminem id invincibiliter amplius ignorare, tum quia etiam Scenici ipsi argumentum hoc sæpiùs in proscenio t

andoquidem possent illam expellere, sed nolunt : dum, ut ipsemet ais, etiam admoniti non desistent : invincibilis & innoc

ris inspectores gravissimè, licèt ignorent se gravissimè peccare. Quo etiam planum remanet maximè ad Dei gloriam & animar

peccatum esse mortale, mentale adulterium : ostendit ille, debere nos etiam inimicos diligere : docuit quòd nefas sit alicui

ne eorum ædes ingrediantur. In Actis Mediolanensis Ecclesiæ, addidit etiam sanctissimè sanctissimus Carolus, ut Principes in

idit etiam sanctissimè sanctissimus Carolus, ut Principes in caupones etiam acriter animadvertant si eos receperint. Postremu

m, in usum justitiæ convertunt fidelium nuptiæ. Proinde nuptiæ quia etiam de illo malo (stimulo carnis) aliquid boni faciun

gente adulteria, quorum pæna præsens. Tac. de Mor. German. 35. Qui etiam modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel æ

Qui etiam modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis animi

t ne in extremo quidem tempore ætatis (quanquam id maximum est) verùm etiam quia conscientia benè actæ vitæ, multorumque bene

excidit. Quint. lib. 1, cap. 10. 66. Ipsa multarum artium scientia etiam agentes nos ornat, atque ubi minimè credas, emine

ore ex parte stuprorum continent actus, ne talia spectandi consuetudo etiam imitandi licentiam sumat. 75. M. le Franc, anci

rdinum. Cæterùm, quia Reges ita usi sunt authoritate Parlamenti, hinc etiam authoritas illius, & reverâ eamdem potestatem

ut parva aut nulla credunt, usque adeò ut non solùm occultanda, verùm etiam prædicandæ videantur…. Sic nostris temporibus mul

s : usitata verò sæpe videndo omnia tolerare, sæpe tolerando nonnulla etiam facere cogimur. S. Aug. tom. 6, p. 227. 108.

o scilicet utitur aliquis causâ ludi turpibus verbis, vel factis, vel etiam his quæ vergunt in Proximi nocumentum, quæ de se

uta cùm aliqui utuntur ludo, vel temporibus, vel locis indebitis, aut etiam præter convenientiam negotii seu personæ. Et hoc

ersationi humanæ, deputari possunt aliqua officia licita ; & ideo etiam officium Histrionum, quod ordinatur ad solatium h

Histriones utuntur indifferenter tali exercitatione ad repræsentandum etiam turpia ; illicita ars, & eum oportet dimitter

is impetrant aures, & quibus nullus est in bibliothecis locus sit etiam frequens in Theatris … … Scenici Actores optimis

. Mira Dei providentia cui placuit, ut quam sequi oportet auctoritas etiam visibilior esset quàm quod rejiciendum est, pravu

Quæque crescentia perniciosa sunt, eadem sunt vitiosa nascentia…. Qui etiam vitiis modum apponit, is partem suscipit vitiorum

Orat. lib. I, cap. II. 333. Φιλὸχοςμον Genus fæmineum est. Multasque etiam insignis pudicitiæ, quamvis nulli virorum, tamen

iant regnum Dei, sæpe videndo omnia tolerare, sæpe tolerando nonnulla etiam facere cogimur. S. Aug. epist. ad Galat. cap. IV,

ubi Dei voluntate munimur ; quantò magis ubi non solùm Diabolum, sed etiam Dominum habemus adversum ? S. Cypr. lib. de Sing.

dedidit. Ludos Circenses, ludosque Scenicos, ludos Gymnicos, ludicram etiam venationem, et ludos gladiatorios dedit. » Trebel

stas uno crepitu concinentes, et centum Camptaulas, Choraulas centum, etiam Pithaulas centum, Pantomimos et Gymnicos mille. »

onsulibus quibus erogandi moderationem vitæ meritis permisimus. Illud etiam praemonemus ne quis in Legem nostram quàm dudum t

que le même Empereur fit l’année suivante : « Ut Mima publice habitu etiam Virginum quæ Deo dicatæ sunt, non utantur. » Cett

li, exhibere populo voluptates, secundum veterem consuetudinem. Inire etiam festa convivia, si quando exigant publica vota, d

s souffrir des insultes et des railleries sur le chemin. « Maxime cum etiam in natalibus beatissimorum Martyrum per nonnullas

in ipsis locis sacris talia committere non reformident. Quibus diebus etiam quod pudoris est dicere, saltationes sceleratissi

3e. qu’on n’obligeât aucun Chrétien à ces spectacles. « Nec oportere etiam quemquam Christianorum cogi ad hæc spectacula. »

totius primus est dies) et natale atque Epiphaniorum Christi, Paschæ etiam et Quinquagesimæ diebus quandiu cælestis lumen la

totæ Christianorum ac fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui etiam nunc vel Judæi impietatis amentia, vel stolidæ pa

ntur, quod non nominatim abstinentia ista prescriptasit : quasi parum etiam de spectaculis pronuntietur cum concupiscentiæ sæ

et bouffonnes qu’ils auront dites, ou volontairement entendues « Cum etiam scurrilitatem et omne vanum verbum judicatum iri

ium seu obscenorum jocorum insolentiam non solum ipsi respuant, verum etiam fidelibus respuenda percenseant. » Can[on]. 9. Co

ndo scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum quæ de se s

puta cum aliqui utuntur ludo, veltemporibus, vel locis indebitis, aut etiam præter convenientiam negotii seu personæ. Et hoc

t peccatum, tunc omnes histriones essent in statu peccati ; peccarent etiam omnes qui eorum ministeri uterentur, vel qui eis

conversationis humanæ deputati possunt aliqua officia licita et ideò, etiam officium histrionum quod ordinatur ad solatium ho

histriones utuntur indifferenter tali exercitatione ad representandum etiam turpia, illicita est ars, et eam oportet dimitter

oduisaient ces sortes de Pièces. « Nullus ex Mimis, Histrionibus, vel etiam Academicis fabulosam ullam scriptionem recitare a

ario Generali priùs et revisa fuerit et approbata... representationes etiam spiritualium et sacrarum Historiarum, quia multa,

uteurs habiles de sa nation, qui ont traité la même matière. « Plural etiam congerunt, dit-il, de hac nefaria arte Mariana de

histriones utuntur indifferenter tali exercitatione ad repræsentandum etiam turpia, illicita est ars et eam oportet dimittere

ectactulis interesse. » Jul. Capit. p. 304. 96. [NDA] « Temperavit etiam scenicas donationes, jubens ut quinos aureos scen

tum, vix pecuniam donavit. Pretiosas vestes quas Heliogabalus dederat etiam sustulit. » Lamprid[ius]. Pag. 938. 102. [NDA]

dedidit. Ludos Circenses, ludosque Scenicos, ludos Gymnicos, ludicram etiam venationem, et ludos gladiatorios dedit. » Trebel

ntur, quod non nominatim abstinentia ista prescriptasit : quasi parum etiam de spectaculis pronuntietur cum concupiscentiæ sæ

sanctum utpote pro naturæ suæ bono tenerum et delicatum etc. » « Cum etiam scurrilitatem et omne vanum verbum judicatum iri

ium seu obscenorum jocorum insolentiam non solum ipsi respuant, verum etiam fidelibus respuenda percenseant. » Can[on]. 9. Co

ndo scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum quæ de se s

puta cum aliqui utuntur ludo, veltemporibus, vel locis indebitis, aut etiam præter convenientiam negotii seu personæ. Et hoc

t peccatum, tunc omnes histriones essent in statu peccati ; peccarent etiam omnes qui eorum ministeri uterentur, vel qui eis

conversationis humanæ deputati possunt aliqua officia licita et ideò, etiam officium histrionum quod ordinatur ad solatium ho

histriones utuntur indifferenter tali exercitatione ad representandum etiam turpia, illicita est ars, et eam oportet dimitter

] Part. 2. tit. 25. 291. [NDA] P. 1. tit. 12. 292. [NDA] « De his etiam Principes et Magistratus commonendos esse duximus

Sainte Thérèse, c. 2. Can[on] 62. Tom 1. p. 674. 308. [NDA] « Tunc etiam modo passim contingit ut qui casti ac pudici ad e

histriones utuntur indifferenter tali exercitatione ad repræsentandum etiam turpia, illicita est ars et eam oportet dimittere

simulat, quàm tu præ illo, qui hoc fieri jubes. Non solùm jubes, sed etiam exultatione, risu, plausu adjuvas quæ geruntur, o

tum est ; & quandoque in eis tanta potest libido adhiberi, ut fit etiam mortale. Ibid. Paulo antè superiùs citata. Si qui

o antè superiùs citata. Si qui auem superflua in tales consumunt, vel etiam sustentant histriones qui illicitis ludis utuntur

simulat, quàm tu præ illo, qui hoc fieri jubes. Non solùm jubes, sed etiam exultatione, risu, plausu adjuvas quæ geruntur, o

tum est ; & quandoque in eis tanta potest libido adhiberi, ut fit etiam mortale. Ibid. Paulo antè superiùs citata. Si qui

o antè superiùs citata. Si qui auem superflua in tales consumunt, vel etiam sustentant histriones qui illicitis ludis utuntur

beri populorum voluptates secundum veterem consuetudinem ; ministrati etiam festa convivia. » l. profan. C. de pag. et sacrif

beri populorum voluptates secundum veterem consuetudinem ; ministrati etiam festa convivia. » l. profan. C. de pag. et sacrif

« Sicut autem fatigatio corporalis solvitur per corporis quietem, ita etiam oportet quod fatigatio animalis solvatur per anim

am ratione tractemus ex abundanti. » 14. [NDA] Ibid., « Quasi parum etiam de Spectaculis pronuntietur, cum concupiscentiæ s

non sunt. » 18. [NDA] Ibid. c. 23. « Cum igitur humana recordatio, etiam obstrepente gratia voluptatis, eos censeat adempt

ibus Sacramentis laethalis praevaricatio... Ergo Spectacula et pompae etiam juxta nostram professionem opera sunt diaboli. »

’Afrique, canon 129] « Servi ad accusationem non admittantur... Omnis etiam infamiæ maculam aspersi, id est, histriones ac tu

ium seu obscœnorum jocorum insolentiam non solum ipsi respuant, verum etiam a fidelibus respuendae percenseant. » 52. [NDA

um histriones utuntur indifferenter tali exercitio ad repraesentandum etiam turpia, aut vituperandum et irridendum personas s

istrionib. et mimis. [Ibid., titre « Des acteurs et mimes »] « De his etiam Principes et Magistratus commonendos esse duximus

tollenda sunt nobis, quia non modo ad beatam vitam non conducunt, sed etiam nocent plurimum. » 73. [NDA] Instruct. ad Praed

élie au peuple d’Antioche]. « Nec tantum itaque peccata fugiamus, sed etiam quae videntur indifferentia, paulatim in haec nos

modeste et probe Spectaculis fruitur pro dignitatis, vel aetatis, vel etiam naturae suae conditione, non tamen immobilis anim

tull., de Spect., c.27 [Tertullien, Des Spectacles, chap. 27]. « Sint etiam honesta quaedam.Nemo temperat venenum felle et he

st, aut non debet ; ea quae sint quandoque denuntiet, et si opus est, etiam explanet; sunt autem hujusmodi, haeresis nomine s

s encore toute sorte de plaisanteries : non solum profusos, sed omnes etiam jocos declinandos arbitror » : ce qui montre que

e, et de damner les hommes pour des choses qu’on dira pour rire : cum etiam per jocum nos dicta damnarent » : à quoi il répon

immoderate denudata ostendunt ; aut alicubi introducunt morem ubera, etiam non ita immoderate, denudandi 1. » Sont coupables

conversationi humanæ deputari possunt aliqua officia licita. Et ideo etiam officium histrionum, quod ordinatur ad solatium h

cati habiti sunt saltem in Galliâ : idcircò sacramenta Ecclesiæ ipsis etiam in articulo mortis non administrantur, nisi profe

allons citer textuellement. « Non absolverem, 1° actores et actrices etiam in articulo mortis, nisi professioni suæ renuntia

conversationi humanæ deputari possunt aliqua officia licita. Et ideò etiam officium histrionum, quod ordinatur ad solatium h

rum eis tribuendo. Si qui autem superfluè sua in tales consumant, vel etiam sustentent illos histriones qui illicitis ludis u

comédie. Si qui autem superflua in tales consumunt, ajoute-t-il, vel etiam sustentant illos histriones, qui illicitis utuntu

nt aussi. » « O pulchrum puerum ! Decet Prætorem non solum manus, sed etiam oculos habere innocentes. » Ce qu’on doit appliqu

iderare. » « O pulchrum puerum ! Decet Prætorem non solum manus, sed etiam oculos habere innocentes. » Parte 4. citat. e.

a. 198], « De spectaculis liber », p. 395-396 : « […] hoc igitur modo etiam a theatro separamur, quod est privatum consistori

itia plurimum conccinata est, quam Atellanus gesticulatur, quam mimus etiam per mulieres repraesentat, sexum pudoris extermin

is de le dire, en ont pleuré, "Cujus cuncti verè, et si dicendum est, etiam lapides ipsi fleverunt exitum". Il est mort, pour

atro, & illud probationum congerie, exemplorum numero, verendorum etiam nominum auctoritate muniebant. Pugnabant alteri c

nimadversione dignum ; neque id solùm cavet ne homo improbus sit, sed etiam ne impune sit inficetus. Videtis, Auditores, quan

dramaticæ libertas.   Exempla poscitis non solùm per se optima, sed etiam proposita optimè, & in optimo lumine collocat

rosi & illustres rei, quales olim fuerunt in vivis conspicui, aut etiam magis, quàm fuerant aspectabiles. Coram te ardent

tralis, quæ tam crebrò spectantium fletibus immadescit. Et erunt nunc etiam suspicaces, vel meticulosi homines, qui me temeri

r in quæstionem adducere, quod non solùm patet ex Theatri natura, sed etiam quod ipsà Philosophiâ judice, & Historiâ test

e re gravissimis excipi, non modò cum venia & absque censura, sed etiam cum laude & commendatione. Cur autem apud Cen

uoque spi ritus afflaverat Heroum graves & Tragicos : alter viris etiam sensiculos Heroïdum inspiravit dulces & Elegi

insanis amoribus implicuerunt. Non eos prohibuit servanda in omnibus, etiam fictis rebus, verisimilitudo. In medio præliorum

, in quo quantùm famæ quis colligit, tantùm habet infamiæ. Accusentur etiam qui cùm apertè spurcidici verecundarentur esse, t

onum et turpium seu obscænorum jocorum non solum ipsi respuant, verum etiam fidelibus respuenda percenseant. » Anno 813. et

onum et turpium seu obscænorum jocorum non solum ipsi respuant, verum etiam fidelibus respuenda percenseant. » Anno 813. 21

et 23. Page 62. Page 61. Page 35. 29. [NDA] « Ludos Theatrales, etiam prætextu consuetudinis exhiberi solitos, et pueri

erent genus id hominum, non modò honore Civium reliquorum carere, sed etiam Tribu moveri notatione Censoriâ voluerunt. Cicer

d ludibriorum spectacula introducuntur in eis monstra larvarum, verùm etiam in aliquibus festivitatibus, Diaconi, Presbyteri

ntes : ne tantilli quidem reveritas sententiam Prophetæ. An non filiæ etiam Ecclesiæ ab eadem injuste provocatæ sunt ? Pleræq

ntes : ne tantilli quidem reveritas sententiam Prophetæ. An non filiæ etiam Ecclesiæ ab eadem injuste provocatæ sunt ? Pleræq

l Santo, nunquid ferrea sunt carnes notre, ut non contremiscant ? vel etiam sensus noster adamantinus, ut non mollescat, aut

emiscant ? vel etiam sensus noster adamantinus, ut non mollescat, aut etiam minime vigilet ? »L. de Salu. Monit ad Camitemc.

e eadem peccabitis ? Remedia ante vultis, quam vitia desinere ? Dicam etiam invitis profutura. »bh Cioè. Voi mi dite. E fino

itantur, et rifus, aui in potu inducuntur, incitant me, ut vociferer, etiam si nolim tacere. O impietatem ; scenam celum feci

o scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis, vel factis, vel etiam his, quæ vergunt in proximi nocum entum ; quæ de

dum orant, et suas passiones, et operationes componant: et quandoque, etiam pauperibus elemosinas largiuntur. » Significa il

. « Quando uditur aliquis causa ludi turpibus verbis, vel factis; aut etiam his, que vergunt in proximi nocumentum, quæ de se

. « Cum aliqui utantur ludo vel temporibus, vel locis indebitis ; aut etiam preter conventiam negotii, seu personæ. » Tocca i

m pusillorum, propter quod sunt spiritualia bona, vel occultanda, vel etiam interdum nos sumus Domini, dimittere quandoque de

stro dichiara per lungo indebito la Chiesa, dicendo. « Esset peccatum etiam mortale, si fiant similia a in Ecclesia. » S. Ant

m incitantia, licet ludicre, et tantum ad animi relationem : mortalis etiam criminis rei sunt, qui voluntarie ea audiunt quav

is non esse illicitum interdum interesse: et qui sic interdum lodunt, etiam licite sustentari posse: illosque aliquando audir

bus huiuscemodi agant, et proscena colloquantur, saltent, ludant ; id etiam certissimum, atque evidens remanet, omnes nostri

corpore, sed moribus turpissima, ut incendia maiora excitentur. Agit etiam eadem virum, aut amore captu adolescentulum; luge

edie si riprendono giustamente, « non solum propter verbo turpia, sed etiam propter facta »  secondo la dottrina in S. Tommas

usmodi illecebre, sensusq destini menta, et anime pericula evaduntur, etiam post spectata spectacula. » Deh dunque per suo be

l. d. 10. Chordis c. 9., legis praceptum, diligentia maritali, terror etiam legum publicarum; est etiam verecundia, et pudori

is praceptum, diligentia maritali, terror etiam legum publicarum; est etiam verecundia, et pudoris illius magnum munimuentum.

11., avversandus Mulierum aspectus; non solum enim si tanguntur, sed etiam si spectentur, potest peccari. » Ed aggiunge, che

inc intelligere possumus, quàm castos nos esse Salvator iusserit, qui etiam licenzia visionis abscidit; sciens enim fenestras

inisSer. de iciv. et tent. morsus evadit; quia habitus ille pestilens etiam longè positos inficit. » Aggiungo di più. Alle vo

ui turpi amore No. In ps. 42. f. 1. tenentur, et alicuius puelle sape etiam deformis ardore incenduntur; nec parentum minas,

ubi Dei voluntate munimur; quantò magis, ubi non solum Diabolum, sed etiam Dominum habemus adversum ? »  Che sarà di noi nel

imitatur tamen eam sedulitate pietatis. » E poco dopo aggiunge. « Est etiam Galli cantus Juanis in noctibus; nec solum suavis

e. « Est etiam Galli cantus Juanis in noctibus; nec solum suavis, sed etiam utilis, qui quasi bonus cohabitator et dormientem

cis; et meretricios illos, fractosq: modulos audire; multas, qui ille etiam diligentissimè didicerint, poterit invenire; et q

iam diligentissimè didicerint, poterit invenire; et qui ea cum maxima etiam pronuntient voluptate. Sed est no horum criminus

a, e troppo licenziosi sono viziosi a parere di chiscrisse. « Saltare etiam in vitiis poni. »Emilio Probo in Epaminonda. E so

stire da uomo esercitano il salto Gaditano nel fine delle Commedia, «  etiam Gaditanam saltationem in fine Comedie virili habi

atezze. Quindi Erodoto fondatamente scrisse. « Mulier cum veste simul etiam pudorem exuit. » La donna si spoglia del pudico o

olat;vulnus non anolat Cerva consixa iaculo in vitali corporis parte, etiam si venetorum effugerit manus, nihil inde fert luc

sexus: numquam probavi, Adolescentem femineo habitu simulare Feminam etiam sanctam ». Cioè. Si levi dal Teatro l’abito femmi

« Finis si laudabilisl. 2. de morib. Eccl. et Monich. C. 13. fuerit, etiam sacta nostra laude digna sunt. » Io rispondo. Que

ficiens: tum quia, ut actio sit bona, non satis est finis bonus, nisi etiam materia. Seu obiectu aut mediam, ut propositum cu

cum talibus circunstantiis, nec per se malum, nec prohibitum sit: tum etiam quia sub illa specie boni potest non intendi boni

scrive. « Non est bonum consilium2. 2. q. 51. a. 1. ad. 1., se alcuno etiam ad bonum finem malas vias adinveniat. » Il consig

is, puta quod debito modo fiut: patet igitur quod sola bonitas finis, etiam cum intenditur secundum rectam ratione, non suffi

(cum Christiano loquor) qui protinus oculos non avertat ? Et tamen ea etiam ficta, imò et picta longè a vero remotiores, quam

ta ornare, et aspectibus virorum offerre, modo ab sit prava intentio; etiam sciret turpiter ab aliquibus esse amandam ». E pr

tibus animatium surpiter; et omnes scillit placere, moraliter peccat; etiam si nihil aliud turpe cum illis intendas, ut loqui

ltro cattivo fine, non sia peccato mortale. « Ornare se moderate, vel etiam immoderatius, modo non sit non abilis excessus, o

ctrina pietate, dicendi opportuna libertate fuerint instructi, optimè etiam de Principe, negotiorumque de quibus agitur, succ

circa ipsum ius, et obligatione penitentis consulat, Auctores, atque etiam homines doctos et pios, salvo tamen sigillo confe

ac Regios Senatores, Pretoresque Civitatum; nec tantum admoneant, sed etiam per Iesum Christum obtestentur, ut in istos morum

officio verecundia discedat; quod unicuique mortalium, adeoque ipsi, etiam Poeta Comico impositum esse, idem Cicero docere v

puniatur eadem pœna qua si domos lenonum ingressus fuerit. Inhibemus etiam Fratribus ne interesse præsumant choreis, balleti

tragœdiis, et aliis spectaculis sæcularibus, sub pœna carceris, quam etiam incurrent Prælati negligentes vel non punientes. 

nd même ces pièces seraient sur des sujets de piété : Quæ spectacula, etiam de rebus sacris, parum boni, mali plurimum, relin

our voir le spectacle : « Hujus verbis commota senatoria providentia, etiam subsellia quibus in spectaculo civitas uti cœpera

issent prendre, les entraînent dans la damnation ? « Maligni spiritus etiam flagitia quæ non admittunt de se dici volunt, dum

emores et pudoris cum artem ludicram scenamque totam probro ducerent, etiam tribu moveri voluerunt actores. » O cœur vraiment

imulat, quam tu præ illo, qui hoc fieri jubes : non solum jubes ; sed etiam exultatione, risu, plausu adjuvas quæ geruntur, o

ccatum est ; et quandoque in eis tanta potest libido adhiberi, ut sit etiam mortale. Vnde a tali inspectione omnes se arcere

omédie. « Si qui autem superflua in tales consumunt, ajoute-t-il, vel etiam sustentant illos histriones, qui illicitis ludis

ticare l’avviso di S. Ambrogio « Non solum populus profusos sed omnes etiam iocos declinandos arbitror. » Il virtuoso Cristia

dum tanta pietatis erat agnitio. Si bonum, et utile fuerit consilium, etiam si non sit consuetudo, fiat; sin damnosum, et per

pondo, che tal correttivo non basta; perché non « sunt facienda mala, etiam a fine, ut eveniant bona ». E non si purgherebbe

eaz della gente Cattolica, e Spagnola. « Invideo vobis Hispani quibus etiam in ludo, feris et granibus esse licet; cum apud v

licet; cum apud vos religiose modesteque scena haberi dicatur; mulcta etiam indicta, propositaque pæna, si quod verbum temere

ore ex parte stuprorum continent actus; ne talia spectandi consuetudo etiam imitandi licenzia sumeret. » E molto tardi « Roma

re sententiam, et sequendo contrariam absolvere sub conditione. Utrum etiam tenear ita facere, alioqui peccem mortaliter, nis

do putat improbabilem dictam sententiam, non modo non debet sed neque etiam potest sine gravi culpa illam sequi in praxi quia

m Doctorum, licite potest illam sequi: et ex charitate in casu posito etiam debet, ut ponat in tuto, quantum potest salutem p

enitente ha buona ragion di giustizia per esigerla . E aggiunge. «Hoc etiam procedit, etiamsi Confessarius falsam esse opinio

um quoque. Illarum sollecita posset est sape enim laniant Dominos ita etiam habentes magnas voluptates in magnum malum cuaser

n si ne.. « Licet ad indecentia Spectacula precognita nullus deberet, etiam invitatus, ire, sit tamen futura indecentia nesci

m primi, alterum qui posatremi. Primiomnes mortaliter peccant, audita etiam una Comedia tantum; quia ipsi sunt motium, ut hic

quia vult alirum, quos sperat adventuros pecuniam, propter quam vult etiam agere Comediam. Itaque viso integro Auditorio vul

t vere causa partialis illius injustitie facta a tot Electoribus; cum etiam ipse sit de numero illorum: et propterea non exim

ngularis ego non adeam non ergo, me adeunte, in Scenam prodeunt, qui, etiam me ab sente prodirent. Verum id omnino respondere

bia: et tantò magis excusationem non possunt habere, quantò magis eis etiam nolentibus opponitur, quod cognoscant. »mor. l. 2

lsivoglia buon fine, essendo estrinseco. Vero è, che il fine cattivo, etiam estrinseco può contaminare l’Azione: perché « mal

t intellexisse rationem culpa, qua simpliciter culpa sit qua cognita, etiam si invincibiliter ignoretur eius vis ad destruend

acitus l. 2. Annal Omnes prohibuerunt pubblicas Meretrices, et ibidem etiam commemorat, Themistoclem Athéniensem, ut maiori v

E secondo S. Paolo « Digni sunt morte, non solum qui ea faciunt, sed etiam qui consentiunto facientibus. » Che se i Teologi,

tores (intendete i Comici) per pubblicam sceleris Professionem fiebat etiam scelus integra Civitatis. »l. 7. de Provid. Punt

ramente. Corro questo errore esclama il P. Cresollio « Utinam, in hoc etiam seculo non invenirentur humaniorum litterarum Mag

tos, Pueris non interpretentur, aut ab illis legi patiantur: ed neque etiam alios, quibus obscena, et turpia continentur. » C

5. c.6. n. 6. non mancano, i quali recano simili avvertimenti. « Alia etiam Concilia, dice Suarez, ab his Libris, qui oscena

ensi cap. 16. et in Synodo Moguntina sub Sebastiano cap. 36. Refentur etiam Synodus Valentina sub Martino Ayala ses. I. » Ma

dice egli, si legi possunt Comedia, nec peccato letali adstringimur: etiam si turpes, etiamsi de amoribus viri, et famina co

s Pontificum, Conciliorum Decreta plura in Histriones. In Inspectores etiam Concilium Arelatense n. 7. c. 7 et cap. 7. a quo

re, qua in privatorum adidibus aguntur. Et admisso, predictos, multos etiam annos, hæc tolerasse non tamen sequitur quin in p

, vel prohibere; quia dum anferre vellet omnia mala, sequeretur, quod etiam multa bona tollerentur; et impediretur utilitas b

presunt, rectè aliqua mala tolerant, ne aliqua bona impediantur, vel etiam nec aliqua mala peiora incurrantur. » Or quindi f

ra, le quali pone le Commedie Satiriche, dicendo chiaro. « Permittunt etiam Comedias, quibus pubblice tradunt insignia errata

nsuper impune in Republ. Comedia, et Tragedia permittuntur, in quibus etiam sape populus peccat. ». Ma la dottrina di questi

predicando avvisò già i suoi Auditori, che « non solum exemplis, sed etiam verbis alios ad omne opus bonum admonereSer. 116.

Theologis prodisse, (vide quibus Doctoribus auctaa est Ecclesia) post etiam fallacia negotio non magno confutata subttiliusqu

hnici essent; a quibus, cum sensu et voluntate non admodum discrepent etiam verbis non discrepare. At quot sunt ex hoc genere

oquia, et facta turpissima confingant quibus in animis iuventum atque etiam virorum ignè incedunt Gehenna? » E poco dopo agg

di più, che a suo parere la loro salute è affatto disperata. « Ut hoc etiam , quem admodum sentio, apertam, istius modi hominu

ceisse impudica oculis simulacra, moxant nihil ipsi reprehendunt: aut etiam in iudicium Paridis inclinant, tacitique intemper

lim, fingebantque non ita demum ea fabricabant, qui is simulacris uti etiam homines possent sine ullo superstitiones cultu ad

unt, quasi, Si nonsequantur, (et sape, ut sunt infeliciter ingeniosi, etiam consequuntur) extemplo Apollinari Laurea Superis,

t Aristotelem satis diversati, quorum ab altero Epigramata, ab altero etiam Poemata excussa sunt; ut ipsius Poetica preceptu

, quas equidem, no solum licere, verum et expedire quoquo modo nostra etiam tempestate putanerim; modo fabulosa ne sit nec ob

idio de Arte. « Quis apud Christicolas non dicat esse prohibitum, cum etiam apud carnales Infideles execrabilis putaretur. »

m, quibus a paruulo primis studiorum imbuta est rudimentis, orationis etiam tempore meditetur, psallentique vel pro peccatoru

licam labes, qua latius serpit in dies, e non tabida modo exedit, sed etiam integra corripit: ut vanissima Poetarum Carmina a

emus sequi Fabulas Poetarum, ridicula, ac portentosa Mendacia, quibus etiam Calum infamare conantur, et mercedem stupri inter

morituro rum oculis ingeret, quos sane tantis studis legebant, forsan etiam re divina ob id facile, temereque neglecta. »In N

anca, citato dal P. Suarez. « Non solum vere Religionis cultores, sed etiam eos, qui perversam, atque impiam Religionem susci

atis faces, scrive il P. Sacchino, pis facibus concrementur. Inuratur etiam hic dolor animis illis, quos tartares adurunt ign

tudinum receptacula, non oculis modo, auribusque declinate, sed animo etiam respulse, ac recordatione denum ipsa per horresci

ci sui dignam facere videbuntur, si, ut suspecta doctrina Libros, ita etiam obscanos legi pubblico Edicto prohibeant: nam sic

mpuros, e tempio, atque noxios omnes Libros non prohibendi solum, sed etiam concremandi. »in Act. c. 19. v. 19. Cioè, i Libri

ria tollare, et eliminare, si qua occurrerint errata; quod, et Gentes etiam sape numero observauerunt. Sic enim vetustus anto

Vergiliana secula lacessere·, epigrammatis Martialem superare, atque etiam aquare Catullum; cum Tibullo, et Ovidio elegia te

acceptum deprehendaris, non modo terrena scrobe abscondisse, sed ipso etiam cano mersenisse. »lib. 3. ep. pag. 1338. Felici q

is, vel operandis, conficiat, tantum abest, ut damnem, ut accusem, ut etiam magnopere tuter, laudem, venerer, et amplectar: q

an. 1562. n. 39. pag. 599.. « Mas est olim apud Sanctos Patres, atque etiam num in Minorum Religione, antiquo usus receptus:

tribus Anni temporibus, que maiora, tum Adventus, tum Epiphanie, tum etiam maioris. Quadragesima, ieiunia precedunt; per tre

um histriones utuntur indifferenter tali exercitio ad repraesentandum etiam turpia, vel vituperandum et irridendum personas s

t n’avait pour principe aucun mauvais désir, mais la vertu seule. Cui etiam Dominus contulit splendorem, quoniam omnis ista c

fictions Advers. gent. L. 4. vers. fin. . « Nec satis hæc culpa est ; etiam mimis et scurrilibus ludicris sanctissimorum pers

profaner. 348. [NDA] Baron[ius]. An[no]. 231. n. 12. « Theodecti etiam Poëtæ cum in quadam Tragœdia vellet aliquid e sac

epimus, quoniam sicut illæ non solum viris suis per sanctos mores sed etiam extraneis, sint dispendio sui pudoris, ob nimiam

e n’est pas « dans un rang entièrement séparé » : « Ludos theatrales, etiam prætextu consuetudinis, exhiberi solitos, et puer

m incitantia, licet ludicre et tantum ob animi relaxationem. Mortalis etiam criminis rei sunt, qui voluntarie ea audiunt, qua

secura non audiunt : nulla scenam mulier ingrediatur, absit a Theatro etiam habitus illus sexus. » Le Comédien ne doit jamais

oluissem, et aliunde una ex fama Ritualium notitiam haberem, nec ipso etiam Parisiensi lecto. Hoc attentionis et recognitioni

iéces qui ne trouvoient point de Lecteurs. Scenici Actores vilissimis etiam quibusdam impetrant aures, ut quibus nullus est i

sdam impetrant aures, ut quibus nullus est in Bibliothecis locus, sit etiam frequens in Theatris. Quintilien ne dit pas que l

-ils plus difficiles. Habet suos quosdam & fortasse difficiliores etiam pedes. Avons-nous attention à une pareille harmon

iversi pestem fugeritis. » Fuyez même les gens qui les fréquentent, «  etiam iis addictos ». Fuyez, si vous le pouvez, jusqu’a

Fuyez, si vous le pouvez, jusqu’aux villes où on donne le spectacle «  etiam urbium in quibus exhibentur spectacula. » Ibid.

a jeté de profondes racines, ce qui paraît quelquefois impossible, «  etiam impossibile videtur ». S. Isidore de Séville s’ét

Histriones transmissos recipiat, seu provideat aliquod propter victum etiam transeundo. Concil. Raven. I. Can. ex Labb. ibid.

as, hominum perversitate eò deducta est, ut multis offensioni, multis etiam risui & despectui sit : Ideò statuimus ut dei

1. Qui modestè Spectaculis fruitur, pro dignitatis vel ætatis, vel etiam naturæ suæ conditione, non tamen immobilis animi

simulat, quàm tu præ illo, qui illa fieri jubes, nec solùm jubes, sed etiam exultatione, risu, plausu adjuvas quæ geruntur. P

æter verborum licentiam, quibus obscœnitas omnis effunditur, exuuntur etiam vestibus populo flagitante meretrices, quæ tunc m

do scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ de se

do scilicet utitur aliquis causa ludi turpibus verbis vel factis, vel etiam his quæ vergunt in proximi nocumentum, quæ de se

terdicatur mulieres in domo sua habere, omnimodis decernimus. Quamvis etiam sacri canones, quasdam personas feminarum simul c

u donna dans tous les tems le ton du vice, obscenœ imagines in libris etiam in litteris grandiusculis, quas initio librorum,

obscénes, omni pudore abjecto, turpes depingunt dœmonum titillationes etiam tabellis sublimè appensis. Ils en ornent les ruel

’usage, les regards, l’entretien, jusqu’à la mémoire, usus, aspectus, etiam deponenda memoria. Ne vous flattez pas ; vos yeux

pour tout ce qui était défendu. « Ita amatur quod non licet, ut quae etiam aetas absconderat sub oculorum memoria reducantur

est renfermée dans celle des concupiscences du siècle. « Quasi parum etiam de Spectaculis pronuncietur, cum saeculi concupis

tes parmi les indécentes. « Sint dulcia, licet et grata et simplicia, etiam honesta quaedam. » Ajoutez enfin à tout cela le C

dise rien d’injurieux à Dieu, ni de préjudiciable au prochain, « vel etiam his quae vergunt in nocumentum proximi 12 ». La q

um histriones utuntur indifferenter tali exercitio ad repraesentandum etiam turpia, ut vituperandum et irridendum personas sp

font tomber insensiblement. « Ne tantum itaque peccata fugiamus, sed etiam quae videntur indifferentia, quae paulatim in hae

e s’en abstenir et de s’en éloigner. « Non solum ipsi respuant, verum etiam fidelibus respuenda percenseant. 34 » Le Concile

engager les Princes de chasser les Comédiens de leurs Etats. « De his etiam Principes et Magistratus commonendos esse duximus

cundior vel condior appareat adulterina fallacia est, quam non dubito etiam ipsas maritas nolle decipit quibus socis permiten

sed boni mores sunt. Execranda autem superstitio ligaturum in quibus etiam in auris virorum, in summis ex unâ parte auriculi

oculorum. ait Beda, non solum est in discendis magicis artibus ; sed etiam in contemplandis spectaculis. Est ergo quoddam vi

ed etiam in contemplandis spectaculis. Est ergo quoddam vitium, sicut etiam superbia vitæ, et concupiscentia carnis. »D. Th. 

neamento exercendo in ipso et ex ipso exercitio moriuntur, aut ibidem etiam lethale vulnus, unde mors secuta sit, acceperunt.

xos &c. 4. Sint dulcia licet & grata & simplicia, & etiam honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, pe

xos &c. *. Sint dulcia licet & grata & simplicia, & etiam honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, pe

, vel lenonis filia, susceptos filios in numero legitimorum habuerit, etiam cum nostri prerogativa rescripti quidquid ei dona

rent, id genus hominum, non modo reliquorum civium honore carere, sed etiam tribu amoveri, notatione censoria voluerunt. » Ce

voir de l’analogie avec ceux des instrumens champêtres. (10). Mox etiam agrestes satiros nudavit. (11). Par le Chevalie

ni humanæ necessaria deputari possunt aliqua officia licita : et ideo etiam officium histrionum quod ordinatur ad solatium ho

& scandalosa est doctrina, quam tradit Lucius Ferraris… Quòcircà etiam mollioris ethices sectatores ejusmodi comœdias da

habiles Auteurs de sa nation, qui ont écrit sur cette matiere. Plura etiam congerunt , dit-il, de hac nefariâ arte, Mariana

asticœ, duobus circiter abhine mensibus, ab insis subscripto, cut nos etiam libenter subscrip simus, in quo sic hubent… &

est venue cette détestable coûtume : Qui docuit idola colere, docuit etiam ludere. Tel est le sentiment des Saints touchant

& inutiles curas ! Quid illas magnas tragicæ vocis insanias ! Hæc etiam si non essent simulacris dicata, spectanda tamen

us inutile et de plus frivole : « Proligum est ludis circencibus, vel etiam theatralibus muneribus gladiatorum, venationibus,

’exercice à la Prussienne : « Caligula ita nimius erat, ut Pantomimum etiam inter spectacula publicè oscularetur. » (Suet. in

, sed qui est ante omnia, & super omnia, & ex quo omnia, quod etiam luminibus videtur amissis. La religion Judaïque,

respicies. Innumera sunt hujus modi, quæ non solùm Sacerdotibus, sed etiam omnibus fidelibus magno terrori sint necesse est.

et vous méritiez bien, selon moi, d’être pendu en effet  « Laureolum etiam velox bene Lentulus egit judicium dignus vera cru

us révoltante nudité, dit Horace, bon Juge & peu scrupuleux : Mox etiam agrestes Satyros nudavit & asper jocum tentav

ncile de Rouen en 1581. Concile de Reims en 1583. « Ludos theatrales, etiam prætextu consuetudinis exhiberi solitas, in festi

r inspiration : « Dæmones prospicientes sibi, inter cætera idolatriæ, etiam spectaculorum inquinamenta, quibus hominem a Deo

 : « Exercere Histrionem, non solum turpis et scelesta occupatio, sed etiam conspicere et delectari slagitiosum : lascivienti

ême de ce que nous devons nous interdire : « Quod in facto rejicitur, etiam in dicto non est recipiendum. » « 18.° En vain vo

-elle venir pure par un canal si corrompu ? « Dæmonibus non credimus, etiam vera dicentibus. » Dieu a dit au pécheur : C’est

leur empire sur les ruines du culte de Dieu, inter cætera idolatriæ etiam spectaculorum inquinamenta quibus hominem à Deo a

France en a parlé aux Chrétiens de son siecle. Spectacula , dit-il, etiam juxta professionem nostram opera sunt diaboliSalv

rs à le prétendre & à le dire ; Sint dulcia libebit & grata, etiam honesta. Mais, poursuit Tertullien, celui qui ve

trouve réunie avec l’agrément : Sint dulcia licet & grata, & etiam honesta quædam. A-t-on jamais préparé du poison a

Apollon & aux autres Muses, quoique ce ne fut qu’en plaisantant, etiam joculando ; & dans ses confessions il s’accus

tacita. Lucien. Plut. Scal. l. 1. Poët. c. 18. 22. tantâ solertia in etiam componerem dictiones.Qu’il ne parle que des pieds

ep. vlt. Lucien. Plut. Scal. l. 1. Poët. c. 18. 22. tantâ solertia in etiam componerem dictiones. Sed ponere totum nesciet. Q

é par ces voix exécrables :Sint dulcia licet, et grata, et simplicia, etiam honesta quædam j. Encore qu’il n’y ait rien dans

vid. l. 1. de Arte amandi. Sint dulcia licet, et grata, et simplicia, etiam honesta quædam j. Seu fortia, seu honestak. Ps. 3

is notam impugnari, si modesta impugnatio bonis rationibus innixasit, etiam postquam Dei servus qui scripsit inter Beatos aut

la tentation violente, & l’attachement criminel : scimus saltare etiam in vitiis poni. Suivons donc les sages conseils

icationem : itaque qui hæc spernit, non hominem spernit, sed Deum qui etiam dedit Spiritum suum sanctum in nobis. Ab omni spe

altitudine, nullam ab externo apparatu amplitudinem mutuatus…. Nostis etiam Delphinum Principem fore cui veritas magis placea

, &c. 94. Sint dulcia licèt & grata & simplicia, & etiam honesta, seu sonora, seu canora, seu fabtilia, pe

mundi eligere potest, ut fortia quæque confundat. Præterea, reseratis etiam Theatris, atque exultantibus insanis Theatrorum t

in solio duobus circiter abhinc mensibus ab ipsis subscripto cui nos etiam libenter subscripsimus in quo sic habent : « Nos

sione censemus, Comædias inter Musicos concentus exhibitas, in quibus etiam Actrices sint mulieres cantantes & saltantes,

nti proposito superiori anno in eorumdem Congregationibus casu, datis etiam ad secretariam Episcopalem responsis, magnâ sente

s, aucune qui ne se croie belle, & ne cherisse ses attraits ; ut etiam placuisse tibi quotacumque voluptas, virginibus c

] [8] p. PDF : Google. • Comentarius de Spectaculis et de Feriis, Ubi etiam de Pricis Dierum appellationibus, de praecipius C

Baptismi ritibus, de spectaculorum abrogata licentia, de judicialibus etiam Feriiset aliis insuper rebus ex C. Theodosiano et

ate discutientur Opus ut varietate jucundum, sic, non solum sacra sed etiam politica tractantibus, profuturum. Cum indicibus

rus redit. Hoc intuendo, discit depudicare. Actoris infamia depudicat etiam pudicos. Une religion austere est-elle d’intelli

a, aut nulla esse credunt, usque adèo, ut non solum occultanda, verùm etiam prœdicanda videantur… sic nostris temporibus, mul

histriones utantur indifferenter tali exercitatione ad representandum etiam turpia… Peccatum est talia aspicere &c. Deplu

Quatriéme Siécle. Ne tantum peccata fugiamus, sed ea etiam quæ videntur indifferentia, quæ paulatim in hoc p

soit charmant & même honnête : Sint dulcia, libebit, & grata etiam honesta. Remarquez que les saints Peres ne décla

liquis dominium sibi per violentiam surripit nolentibus subditis, vel etiam ad consensum coactis, et quando non est recursus

ino plebs fornicatur (…) Non enim tunc tantummodo quando redeunt, sed etiam quando veniunt fornicantur », ibid., p. 199. eu.

(aux Rom. 1. v. 32.) Digni sunt morte non solum qui faciunt ea, sed etiam qui consentiunt facientibus. Il nous enseigne en

de faire apprendre leurs filles à danser :« Videtis quid docere, quid etiam dedocere filias vestras debeatis ? Saltat, sed ad

ui male agit odit lucem. » Joan. 3. 20. « Videtis quid docere, quid etiam dedocere filias vestras debeatis ? Saltat, sed ad

ouvrages de Dieu même : « Sint dulcia licet et grata, et simplicia ; etiam honesta quædam, nemo venenum temperat felle et el

ore ex parte stuprorum continent actus, ne talia spectandi consuetudo etiam imitandi licentiam sumat », Valère-Maxime, Dits e

tit. « Ideo necessitate subditi estote, non solum propter iram, sed etiam propter conscientiam. » (V. 1, 2 et 5 chap. 13 d