ea tantum specie quæ adversus hoc præceptum impingit, et quam diximus esse inflammatricem libidinis. Quæritur ergo an scenic

ctatores proponunt ; quem ad voluptatem et delectationem accommodatum esse nemo negabit. Voluptatem autem vel delectationem

dem omnium malorum nutrimentum asseruit. Omnis ergo voluptas suspecta esse debet, quia blanditie sua ita allicit, ut qui eas

ctu ludorum, vocum et cantuum suavitate susceptas, non minus vitiosas esse , nec minus exitiales, quam aliæ oblectationes, qu

s juvenes cautiores redduntur, sic aptissime retundebat, Ebriorum non esse sobrietatem suadere, neque turpissimum quemque ad

neque turpissimum quemque ad probitatem docendam præceptorem idoneum esse , qui ad virtutem a vitio, ad rationem a furore, a

, Deos suos honorandos putarent. « Quisquis, inquit, civium Romanorum esse scenicus elegisset, non solum ei nullus ad honore

mnes ludos quasi sordes et ludibria religionis a sanctissimis templis esse exterminandos ; nisi quod nimis jejune loquitur,

Magdalenæ personam sustinebat, deprehensam turpi consuetudine junctam esse cum eo histrione, qui Christum Dei filium, voce,

ctas referant ? Dicimus igitur id a majestate religionis alienissimum esse , et sacro Ministerio quod Deus instituit ut per i

ædificetur, injurium ; nec verbum Dei ad Ludos et sensuum voluptatem esse inflectendum, cum in Ecclesia Dei omnia ad pietat

ctendum, cum in Ecclesia Dei omnia ad pietatem et modestiam comparata esse debeant, ut animus excitetur ad religionem, et re

ndam cuncta sunt aptata. Itaque spectatores vix unquam crimine liberi esse possunt ; saltem non possunt non esse manifesti p

tores vix unquam crimine liberi esse possunt ; saltem non possunt non esse manifesti periculi rei in quod se conjiciunt, inf

esia docere, Paulus vetat, 1 Tim. 2. vers. 12. cujus rei hanc ratione esse volunt veteres quidam interpretes, ne vox ejus au

infamia notaverint histriones, præjudicarunt eorum artem honestam non esse , quod si verum sit, quo loco possunt haberi Chris

ectaculis mancipatam. A mysteriis autem sacraque Eucharistia arcendos esse , quamvis ex dictis consequatur, id etiam docet Cy

tur ; quo famuli a debito herorum obsequio distrahantur : tales autem esse publicos hosce ludos, et res ipsa loquitur, et te

e adversus ipsos Ethnicos validum sumi possit argumentum, ut eos Deos esse non credant, quos ita describunt ; periculosum es

cui si nuntium remisimus, nihil deinceps nobis cum Idololatris debet esse commune. Tertium autem caput, de turpitudine, mag

escentium raptus ministris avibus posilire. Quare jam nunc, an posset esse qui spectat integer vel pudicus, Deos suos quos v

on solum ne quid vitiorum pectoribus infideat, quæ sedata et pacifica esse debent, sed ne cujus voluptatis consuetudo delini

abhorrere debent. Regerent fortasse nonnulli, periculum hoc sublatum esse ex quo superstitio Ethnicorum abolita fuit, nec h

eos qui hesterna die spectaculis interfuerant, sacræ mensæ participes esse posse, affirmatque qui accedunt ad spectacula mul

Hæc ille. Ex his omnibus tale deducitur argumentum. Christiani alieni esse debent ab omnibus illecebris libidinis, et ab omn

tatu 10. ad cap. 16. Ioan. actoribus scenicis aliquid dare, flagitium esse affirmat. Quod si donare ipsis aliquid non licet,

constare debet, Theatricos et scenicos ludos a Christiana disciplina esse alienissimos. Quidam agnoscunt hæc quidem mala es

stiana disciplina esse alienissimos. Quidam agnoscunt hæc quidem mala esse , sed ad majora vitanda mala, esse permittanda. Et

s. Quidam agnoscunt hæc quidem mala esse, sed ad majora vitanda mala, esse permittanda. Etsi ergo vani et turpes sint ludi,

passim concededuntur. Respondimus jam, ubi de lupanaribus actum, non esse facienda aut permittenda mala, ut eveniant bona.

se facienda aut permittenda mala, ut eveniant bona. Addimus nunc alia esse oblectamenta honesta et innoxia quæ populis conce

hunt mala. Alii ergo victi argumentis allatis, mala illa et incommoda esse tollenda ex scenicis ludis judicant, nec tolerand

et incommoda esse tollenda ex scenicis ludis judicant, nec tolerandum esse , ut obscœna, inhonesta, aut alia ibi dicantur aut

æ possint mores spectatorum corrumpere : sed modum actoribus ponendum esse , et certas leges dandas aut limites præscribendos

onum ars, nec pretio venales scenici penitus removeantur, impossibile esse furorem hunc satis frænari. « O here, inquiebat P

es debere a Magistratibus corrigi, qui agnoscere debent, e re publica esse , spectacula ista plane tolli, hominum qui quæstua

. « Cæterum, inquit, quacumque ex causa fuerint producti primo, nihil esse perniciosius morum integritati putat Seneca. Quip

Divorum cultui non convenire. VII. Mulieres in scenam inducendas non esse . VIII. Theatra non esse publice histrionibus desi

enire. VII. Mulieres in scenam inducendas non esse. VIII. Theatra non esse publice histrionibus designanda. IX. Histriones a

publice histrionibus designanda. IX. Histriones a mysteriis arcendos esse . X. De theatrali musica. XI. Quid veteres patres

scenicis sancitum. XIII. Quid philosophi de ludis senserint. XIV. Non esse ludos scenicos permittendos. XV. Num meretrices t

mentis confirmare, theatri licentiam, de qua potissimum laboramus, ni esse aliud quam officina impudicitiæ atque improbitati

lvianus ait lib. VI. de providentia, quoniam in ejus deæ tutela artes esse putabant. Ludi Circenses, quibus equos currui jun

rtantes. Circus et circenses ludi a Circe dicti sunt, quæ filia solis esse fingebatur, eosque ludos prima in patris sui hono

ib VI. c. XX. et Salviano colligimus, quoniam in Neptuni tutela equos esse antiquitas habuit persuasum. Cereri etiam eos lud

metas erat sub terra : quod consilia, cui ille præerat, tecta debeant esse . Porro a Conso ludi Circenses Consualia sunt dict

signatores vocari, quos Græci GREC appellant, cum constet GREC Græcis esse ludorum magistrum, qui prœmia victoribus dabat, i

i tempora, aut quatuor elementa significare putabant, iisque sacratos esse . CAP. IV. De sensuum voluptate. Magna est p

nstar mollis vitiis cedant atque impuritati ; et alio loco voluptatem esse dixit omnium malorum nutrimentum, neque aliunde m

aborum, magnam ei suavitatem inservit, vel ipsa tota est suavitas, ut esse velut condimentum, cujus cupiditate incitati omni

anquam cum domestico hoste pugnaret, nam quæ incitamentum ad virtutem esse debet, ideoque a conditore data est, si modum exc

e contraria. Sed et in aliis voluptatibus quoddam incontinentiæ genus esse potest minus fortasse vulgo cognitæ, verissimæ ta

s perspicimus, ita incredibilia componi, ut facta non ficta videantur esse . Porro insolita admirari, quotidiana contemnere,

nullis in populo motibus, quod de Christiani populi moribus sublatum esse penitus, fatemur, nemini fore impune si in theatr

ant, earum rerum commemoratione non minus nocere neque minus arcendos esse , neque permittendum ut in suæ turpitudinis gurgit

proposito favent. Ea sunt nullum libamen aut sacrificium gratius diis esse , quam si animum suscipiamus optimum et pacatissim

simum ; deorum celebritates mutuæ benevolentiæ atque amicitiæ vincula esse  : quae res diis maxime curæ est. Amico præsente v

Et putabimus tamen quæ a modestis hominibus fugiuntur, ea cælestibus esse grata ? Ego putarim potius quasi sordes et religi

sordes et religionis ludibria hos omnes ludos a sanctissimis templis esse exterminandos, præsertim a publicis histrionibus

um, cujus causa instituta sunt, omnia ad pietatem et modestiam debere esse comparata, quibus rebus animus excitatur ad relig

rerum divinarum contemplationem, iis communiter et privatim vacandum esse risus, plausus, clamores an id præstent per se qu

os plausu pedum modulante concitantur a larvatis hominibus, removenda esse  ; quid enim nisi perturbationem orantibus privati

additis omne genus instrumentis contra legem Ecclesiasticam invectos esse , quæ lex Joannis 22. inter extravagantes refertur

modo eadem lege concedas diem solis, id est, Dominicum ab ea vanitate esse exemptum ; et merito, ne populus quo die divino c

iva lætitia augeatur. CAP. VIII. Mulieres in scenam inducendas non esse . Sequitur pravitas alia, neque minor superiori

atura ipsa est, idemque corpus et meretricis et liberæ. Si enim nihil esse opinaris in tali re obscœnum, qua gratia cum idip

undiam severius exagitas ? nisi forte credis eandem rem non similiter esse turpem, cum separati sumus et cum congregati omne

æterea gestus et verba in molliciem fracta adjungentis quid potentius esse possit ad illiciendas animas, atque in sempiterna

sunt. Fœminas scenicas quæ histriones consectantur et adjuvant forma esse venali, qui enim tot viris procacibus et ociosis

Magdalenæ personam sustinebat, deprehensam turpi consuetudine junctam esse cum eo histrione qui Christum Dei Filium voce, ge

tanta morum labe, tot ubique depravatoribus ? CAP. IX. Theatra non esse publice histrionibus designanda. Per partes ex

eas temporum fœce, et morum labe dubitatum est, nobis pro certa lege esse debeat, nequaquam populi Christiani moribus et sa

cum contra Salomon Proverb. 7. capit. meretricem depingens, garrulam esse dixerit et vagam. Missos facio viros graves ætate

ercere certe pacis artes commentari. Et quidem oblectationes moderatæ esse debent, neque tales quæ vires enervent, animum fr

m privari accusent, risum tenere non potero ; neque enim tanti lucrum esse debet ut mores populi et religio negligantur. Ver

rei indignitas orationis facultatem, neque excuses nostra theatra non esse conferenda cum antiquis neque majestate operis, n

instauranda contendamus ? CAP. X. Histriones a mysteriis arcendos esse . Histriones ignominia infamiaque notari manife

ergo causæ sit cur histriones a communi lege exemptos, innocentesque esse faciamus ? Præsertim cum is infamis dicatur, cuju

um ea facerent quæ legibus erant vetita, peccare putabantur, dignique esse qui plecterentur, et nunc legibus commutatis, seu

art. III. ad III. existimo statuoque commercio hominum inter se ludum esse utilem, atque adeo artem quæ eo refertur concessa

nter se ludum esse utilem, atque adeo artem quæ eo refertur concessam esse , neque histriones peccare, si finibus quos præscr

eant, quamvis venales sint, et lucri causa artem exerceant. Sed neque esse infames, absit enim ut quos utiles esse facimus,

sa artem exerceant. Sed neque esse infames, absit enim ut quos utiles esse facimus, eosdem ignominia inflicta rejiciamus. A

propter artis sordes, uti glossa interpretatur, sed quia venali omnes esse corpore persuasum erat. Iidem a mysteriis, sacraq

s facile obscœnitate verborum a theatro fugarent. Atque hujus generis esse statuo actores fabularum ferme, qui vulgo in Hisp

e ; eoque quasi turpitudinum maculis fœdatos, repellendos ab Ecclesia esse , et Sacramentorum sanctitate decerno. Ipse numqua

ncentuum cæteri toni. Ipse varia carminum genera, præsertim Lyricorum esse cogitabam, quæ ad lyram decantata, et suis numeri

sensim pravitatem. Principes eam curam negligentes, quæ in præcipuis esse deberet, Reipublica male gestæ gravissimas pœnas

ignoramus duo priora, Deos convitio affici, et eorum numinibus ludos esse sacros, a nostris moribus abhorrere gratia servat

escentium raptus ministris avibus prosilire. Quære jam nunc an possit esse qui spectat integer vel pudicus deos suos quos ve

on solum ne quid vitiorum pectoribus insideat, quæ sedata et pacifica esse debent, sed ne cujus nos voluptatis consuetudo de

lera non minima, sed in hoc ipso pœnaliora, quia cum videantur specie esse proba, rebus sunt exitiosis pestilentissima. Nam

et spectaculorum eo epiphonemate concludit cap. LIX. « Proinde nihil esse habet Christiano cum Circensi insania, cum impudi

ab impiorum cœtu Christianis, similia ab antiquioribus patribus dicta esse . Sed nimirum ea fuit antiquorum patrum sententia,

uis Christiani professioni contraria, et impudicitiæ gymnasia theatra esse affirmarent. Num pudicitiam, num professionem Chr

octe, et ex nive atramentum faciat, qui Judæis synagogas extruere fas esse dixit, et ex c. consuluit, de Judæis confirmare e

argumento, quo ab impuritate majores spectacula et theatra a nostris esse institutis aliena sanxerunt. Is lib. de spectacul

s obruitur, numquam scelus oblivione sepelitur. Exempla fiunt quæ jam esse facinoroso destiterunt. Tunc delectat in mimis tu

egans qui hesterna die ad spectacula juverant, sacræ mensæ participes esse posse, nisi pœnitentiæ remedio conscientia expiat

aput Joannis 4. hom. XXXI. extrema, « dæmonum solennitates spectacula esse  » ait, et hom. XLII. in Acta Apost. cum theatrum

ate Græcis et Latinis litteris consignata consensu sententia pro lege esse deberet, ne novis placitis moverentur, quæ ab ill

ex scenicis natæ sunt, si honeste vixerint ad scenam pertrahendas non esse . Similia l. IV. l. VIII. et l. XII. continentur a

non esse. Similia l. IV. l. VIII. et l. XII. continentur abstrahendas esse ab ea arte, quicunque fuerint ex religione Christ

m non admitti, et a sacra mensa et sacramentis arceri debere sancitum esse , superius est dictum. Illis donare immane flatiti

ere sancitum esse, superius est dictum. Illis donare immane flatitium esse August. affirmat tractatu C. ad cap. Joan. 16. re

eraliter Concilio Carthag. III. c. XI. omnibus Christianis interdicta esse spectacula edicitur his verbis. Ut filii sacerdot

to ordine, et (quod pudet dicere) monachos severiorem vitam professos esse etiam qui hæc honeste fieri contendant, neque a C

jiciunt. Sed nimirum ab omni memoria observamus leges scribere facile esse , præstare difficile, studentibus magistratibus po

udere certum est Isidori et Epiphanii verbis, ille enim qualis debeat esse clericorum vita describens de Eccles. off. li. II

cap. 21. eadem sententia. Et ideo, inquit, « nullus Christianus debet esse mercator, aut si voluerit esse projiciatur de Ecc

eo, inquit, « nullus Christianus debet esse mercator, aut si voluerit esse projiciatur de Ecclesia Dei », et alia quæ referu

rmutatione pragmateias atque his verbis confirmabant omnem mercaturam esse a Christianis hominius repudiandam. Et certe quod

d Judæos erant perturbata et in contrarium versa : nam cum meretrices esse prohiberentur ex gente illa Deu 23. scimus public

nos illos viros, naturæ luce illustratos quæ vera sunt assecutos sæpe esse , tum in aliis sapientiæ partibus, tum præsertim i

mpore periculum imminet, aut minus cauti quam Massilienses Christiani esse debeamus ? Romani Imperatores sæpe histriones qua

certis temporibus instaurarentur ; et vero quid prohibet, si honestos esse eos ludos defendimus annuos redditus constituere,

a fecisse, dicta coram Imperatore causa affirmavit, eas liberalitates esse reipublicæ valde suspectas, qua civitati nullum o

statur. Non ergo debemus existimare hos ludos et spectacula tantopere esse utilia adde necessaria, ut quidam videri volunt,

disputat : « Itaque, inquit, ludi (supple puerorum) ut plurimum tales esse debent, ut sint imitationes eorum, quæ postea ser

s voluptates nisi honestas tanto studio denegarunt. CAP. XV. Non esse ludos scenicos permittendos. Peracta est major

rt. II. dissolvere promptum erit, affirmante, nuptis quidem concessus esse ornatum, ut viris suis placeant, cæteris non item

o, verbo ludus. § 2. Addo nunc spectatores vix unquam crimine liberos esse , manifesti periculi rei in quod se objiciunt infl

salus curæ est, nostro labore admoneantur, noxiam oblectationem hanc esse , neque sine periculo animæ quæri. Fortasse enim r

ert Pius II. historiæ Bohemicæ c. L. Equidem cum hæreticis nihil mihi esse volebam commune, qui sectas et factiones omnes a

ora peccent, quæ tranquillitati publicæ non noceant, cujus prima cura esse debet. Hæc sunt in hanc partem argumenta : In alt

aut civitatibus ea labes maxime viget, ibi majorem scortorum numerum esse  ; et in utramque partem ab altera libido inflamma

dimus, in altera eam turpitudinem vigere maxime, alterius cives multo esse modestiores factos suorum vigilantia magistratuum

s ferme esset oblivio. Itaque Lactantius ab adversario nostro invecta esse lupanaria ait his verbis lib. VI. cap. XXIII. « A

Theodosii lib. XV. tit. VIII. de leno. proprie : quæ tamen contraria esse legibus divinis et cælesti civitati, indicat iis

ssimos factos, rem, ætatem, valetudinem amisisse, inutilesque prorsus esse factos. Deinde ex meretricibus flore ætatis trans

um libidinem satiandam, argumento certissimo, quod remedium libidinis esse creditur labem potius certissimam temperantiæ ess

remedium libidinis esse creditur labem potius certissimam temperantiæ esse . Quod si populo connivere velimus, aut cautissimo

atribus, qui tam multa adversus spectacula dixerunt, paucissima dicta esse adversus lupanaria. Sed nimirum majus exitium imm

ocum dare, quo plures conveniant licentia libidinis invitati, fas non esse  ; quia nec fit ex auctoritate publica, et in turp

ea de his quæ in privatis domibus habitantes corpore quæstum faciunt, esse supplicio coercendas ; quoniam ut ipse existimaba

et horis interdictum est, viros admittunt, lenones contra leges regni esse patiuntur aut dissimulant, choræas et cantus obsc

et peccare, singulis cellulis meretricum secretos aditus per posticum esse in quibusdam urbibus patefactos. Quæ artes an reb

, aut si quid præterea censura dignum considerabunt. Quadrimestres ii esse debent, et eo decurso tempore e duobus nihilominu

s sunt dare, vendere, aut locare illi, cui iis rebus abuti propositum esse non ignoramus, crimen est. Sic neque templa deoru

tius scelus omni supplicio vindicandum, et ne quis nimium severos nos esse in hac parte arbitretur, S. Ambrosii epistolam 29

docet S. Tho. XXII.h q. X. ar. XI. et quibus ex causis. Tunc enim fas esse arbitror flores, thus, aliaque dare, quamvis scia

e concedam, neque aleatori tesseras, neque adulteræ fucos vendere fas esse  ? Non debet mercator curiose sordes omnes perscru

ro, suasque merces iis tantum vendet viris aut fœminis, quos honestos esse credet. At nemo eum delectum adhibet ; esto. Sed

meretricium faciant. Credo equidem non eumdem morem omnium civitatum esse , et Romæ præsertim scimus meretrices sæpe nullis

pravitati cooperari, sed permissioni reipub. concedere, quam licitam esse hac disputatione damus, quod in aliis peccatis no

turæ principiis colligatur hunc ludum in rebus honestis, an illicitis esse . Argumenta in utramque partem afferre placet, eor

adicendi, ut negare possit ? et constat omnium prædicatione illicitos esse ludos, unde frequentes interitus hominum et magna

ves, magnoque numero taurorum agitationem quasi illicitam prohibendam esse judicaverunt. In alteram partem quasi moles quæda

considerentur, efficitur agitationem taurorum religionis materiam non esse , neque de ea vota nuncupari recte superis, qui no

ectacula ad vota non pertinere, irritaque ea si suscipiantur, et vana esse declarat. Qod Pii V. Pontificis Max. diplomate pa

loco posita, ludum, qui cum periculo interitus committitur, illicitum esse , atque de republica amovendum. Nam quod opponunt

m fore eo ludo sublato, et eam agitationem belli meditationem quandam esse  ; dicimus quod a magnis ducibus affirmatum inaudi

abuli non permittit, ut tam multi equi sint, quam in aliis nationibus esse scimus. Neque tamen colligi ex his quæ dicta sunt

p. tit. III. c. 7. §. II. neque idem judicium in scenicis spectaculis esse debet : in quibus, uti superius est demonstratum,

, quod pudet confiteri, quæ magna est nostri ordinis calamitas, nihil esse tam absonum, quod a Theologo aliquo non defendatu

in circo vel foro agitantur, a pietate et charitate Christiana aliena esse , ac volentes hæc cruenta turpiaque dæmonum et non

s diploma, in quo quod superius est dictum indicatur, illicita per se esse hæc spectacula, quando a pietate et charitate Chr

iderantes pœnas excommunicationis, præsertim et anathematis salutaris esse debere, quod eo consilio adhibendæ sunt, ut omnes

rogare) perpetuo reducimus, ac restituimus, reductasque et restitutas esse decernimus et declaramus, non obstantibus præmiss

aut dente : in vulgo necessum est, cum tauri agitantur, magno numero esse stolidos, audaces, temerarios, quorum certe salus

o suscepti argumenti amplitudine et rerum copia, mali gravitate pauca esse dicta, multaque prætermissa a nobis fuisse necess

, histrionum artes et turpitudinem : tauros in arenam producere nefas esse affirmamus, tetrum ac crudele spectaculum, scorta

qua ex parte mitigari. Postremo meliora et saniora disputant in votis esse debere, qualiacumque in tanta hominum pravitate,

veri et rigidi videamur, neque mores nostros antiquæ disciplinæ pares esse quis contendat, alias oblectationes dabimus, sed

ore aliqui saltem excitati cautiores evadant, haud inutiliter positam esse operam arbitrabimur. Note manuscrite  : + mil

d in se sodalibusque reprehendant ? Suorum quidem innocentiam in tuto esse non dubitat : Histrioniam vero quasi ex altera pa

oniam vero quasi ex altera parte respondere poeticæ facultati, et duo esse peregregia humanæ vitæ ornamenta proclamat : fabu

se peregregia humanæ vitæ ornamenta proclamat : fabulas denique meram esse philosophiæ medullam, earum autem exhibitionem sa

em, si placet, et incunabula considerate : tum ut spero statuetis ita esse ipsi a natura insitam fœditatem ut nulla hominum

d existimem nullum castitati vulnus a verbis versibusque apud Comœdos esse metuendum. Scio enim quam alte voces prætextatæ i

iam, sapientes impudentiam appellant, a Poetarum scriptione discretam esse monstrare volvi, ut cum incunabula comœdiæ in rus

iones, diverbia quota pars poeseos sunt ? Et istis quoque necessariam esse pronunciationem Histrionis Aristoteles negat, qui

ione dignam poesim prositeris. Assentior : et quando te minus peritum esse putas, si vis alio die de ejus laudibus ex me aud

mos nobis recipiunt facturos se ut civium verecundiæ consulatur : non esse de illorum grege qui pudicitiam quæstui habeant :

n ipsi nequitiæ honesta potest prætendi defensio, nego solos in culpa esse histriones, qui id non faciant quod facere, nolun

impetu, in turpissimas bestias degenerant. Non licere autem ipsis non esse nequissimis, sed ea flagitia eorum arti esse inna

n licere autem ipsis non esse nequissimis, sed ea flagitia eorum arti esse innata et in ea penitus insita, una mihi ratio pe

am et ad eam digitum intendisti, sed plane latenter : et vides me non esse ita tibi inimicum ut malitiam tuam alio non deriv

orum honestas : non præcise ab ipsa tragœdiarum exhibitione profectum esse probat etiam num oppidorum et Academiarum consuet

Isidorus diligens latinitatis indagator idem Theatrum et Prostibulum esse ait, eo quod post ludes exactos ibi meretrices pr

m si nihil turpitudinis in scenicis potius, quam aliis ludis publicis esse putaverunt Romani, cum Mercurium palestræ, Circo

copiose dicendi disciplinam tradere.Turpes et flagitiosos histriones esse oportet. Nam si vere Tertullianus Theatrum  propr

scio patrocinium quo multum sudat magnus orator ut Comœdum unum virum esse bonum judicibus persuadeat : et vero id nunquam e

quam efficeret, nisi simpliciter et serio affirmaret, tam bonum virum esse , ut eam ob rem unus esset indignus qui in scenam

s omne momentum in actione posuisse ? negem omnibus numeris absolutam esse histrionum actionem, plusque illos gestu probari

jacent, erigere, et ut vendibilia proponere ? negem histrionibus usum esse Demonsthenem, aut Ciceronem ? utendum præcepisse

rit, quod ratio vehementer suadet, quod causa pene extorquet, alienam esse omnino ab oratoris facultate actionem histrionica

ius gestum toto anno vix possint extundere ? Neque enim omnes Roscios esse putandum est, aut Ambivios : Turpiones certe vide

, planipedes, crassipedes, qui cum stolidos agunt in scena, eos ipsos esse nemo pejeraverit. Nescis quanta vis sit cogitatio

u, nec excursionibus nimium ». Atenim primum in parvis ingenii signum esse notat, memoriam, alterum imitationem. Certe, sed

na illud Fabianum, « dandum aliquid Comœdo quoque » proclamares, hanc esse Rhetoris mentem ut balbutienti adhuc puero parump

sonis enunciari faciat, circa quasdam earum delicias non ferat ». Hos esse in honestis domibus, in oratoris futuri instituti

ratum est a me omnibus flagitiis coopertos, ne si velint quidem frugi esse posse. Spectaculorum utilitatem commemoravit : vo

endo. Putat ut in scena, sic in foro actioni finem plausu et strepitu esse imponendum : aut certe ut in fabulis fieri solet,

em nescio : nam præstigiis apud sapientes et peritos viros quis locus esse possit ? Verum quoniam suspecti semper isti esse

tos viros quis locus esse possit ? Verum quoniam suspecti semper isti esse debent de artificio : vos ingravitatis et constan

t. Theatrum et prostibulum idem est. Turpes et flagitiosos histriones esse oportet. Falso assumit adversarius actionem orato

ictum velint, in quam Turcas, et ab ipsa barbaria Canadenses admissos esse cognovimus ? Ars, inquiunt, vestra ludicra est. R

rteret : non dubito quin loci captandi consilium in Imperatore primum esse debeat, et armorum commoditas sit prærogativa vic

commentitiis illis animorum in scena perturbationibus emanat. Aliquas esse Rhetorum præceptiones audivi tantum, quibus isti

i reformidarent : externam severitatem et vultus tristitiam popularem esse semper existimavi. Superest igitur ut polito illo

personas ipsas si sunt ab omni culpa et vituperatione remotæ, in odio esse apud adversarios, quanquam sunt humanitatis inimi

ua offenduntur, aut a tragœdiis, aut ab earum docendarum arte oportet esse contractam. Dicant ergo vobis audientibus quid in

x ab hominibus extorqueant, hoc videndo persuadentur a nobis, ut boni esse velint, ut peccare reformident.Tragœdiæ exhibitæ

o vacillantes ? Solem e mundo velis eripere si necessarium sibi cæcus esse negaverit, nocere etiam luscitiosus juraverit ? T

es consectantem, ad artem nostram quæ eas in theatris exhibet, sensim esse deductum.Tragœdiarum actores poetis scriptoribus

eque illud poeticæ scriptionis genus ab actione nostra puto sejunctum esse oportere. Siquidem audio lucubrationes illas a sa

t moderator philosophorum omnium sua gravitate et constantia indignum esse non putavit, quod superstitiosi nescio qui, ut Ca

tem nostram societate, et quasi agnatione quadam cum poesi conjunctam esse , atque adeo in partem ejus gloriæ et utilitatis v

nihil vituperatione dignum, nihil bonis artibus legibusque contrarium esse , quod tertium proposueram, verum etiam commodi ut

rumque rectoribus artem histrionicam, si adest, studiose conservandam esse  ; sin abest, cupide advocandam.Ars histrionica Re

laboris vicissitudinem reducit. Eo autem tempore si quis existimatita esse feriandum, ut ab omni penitus opere, ab ipsa corp

um humanarum natura, quæ tyrannis otii atque inertiæ nondum assecutus esse videtur. Desidebunt ergo in tenebris lustrorum ac

m attigisse monstraret : aut Romanorum, ut M. Ciceronis, qui actionem esse quasi corporis quandam eloquentiam affirmat, ut H

baros exularent, essent revocandi. Quid enim, per Deum immort. potest esse pulchrius quam si quis a Theodoro didicerit omniu

ab homine uno tam multa, tam diversa fieri actionum genera, ut multos esse possis credere, quod barbarus ille apud lucianum

isse Demosthenem in apta pronunciatione, rerum quæ dicerentur pretium esse constitutum. Itaque ut illam assequeretur eadem q

dendi vim contineri, sine ea rabulas frigere, jacere dictionem, mutam esse ipsam, pene dixerim eloquentiam. Quæres autem eam

solus : quod certe ita tenue est, ut aciem meam fugiat, si quid aliud esse dicitur quam hominum præjudicium. Satis enim comp

is buccinatores, virtutis antesignanos summo semper in honore apud me esse volvi (quicquid isti de nostra impietate calumnie

ontra nos voces quanquam multas et graves nunquam mihi pertimescendas esse putavi. Etenim cum illis adhuc sæculis vanissimus

m Stoicorum porticu profitetur author, cum negat Christianis quicquam esse « dictu, visu, auditu, cum insania circi, cum imp

s, magistrorum suorum artem Reip. convenientem, juventuti necessariam esse  : versari in aulis Regum in oculis magistratuum :

simi, si nesciunt ; impudentes, si cogitant tribunal hoc vestrum aram esse justitiæ, sacrarium legum, propugnaculum innocent

egum, propugnaculum innocentiæ. Vestram æquitatem reis solis scopulum esse  ; bonis autem civibus portum, anchoram calumniaru

irmavimus, theatri licentiam, de qua potissimum laborandum est, nihil esse aliud quam officinam impudicitiæ atque improbitat

quibus obscœna argumenta tractantur, officinam universæ improbitatis esse  : qui concurrunt eo non secus facere quam qui ad

Et putabimus tamen quæ a modestis hominibus fugiuntur, ea cælestibus esse grata ? Ego crediderim potius quasi sordes et rel

sordes et religionis ludibria, hos omnes ludos a sanctissimis templis esse exterminandos. ac imprimis publicos histriones, q

templis, festisque Divorum omnia ad pietatem et modestiam comparanda esse . quibus rebus animus excitatur ad religionem et a

rerum divinarum contemplationem, iis communiter et privatim vacandum esse . Risus, plausus, clamores an id præstent, per se

terea gestus et verba in molliciem fracta adjungentis, quid potentius esse possit ad illiciendas animas, atque in sempiterna

in ea temporum fæce et morum labe dubitatum est, nobis pro certa lege esse debeat, ne quaquam populi Christiani moribus et s

ei indignitas orationis facultatem. Neque excuses, nostra theatra non esse conferenda cum antiquis neque majestate operis, n

am privari accuses, risum tenere non potero : neque enim tanti lucrum esse debet, ut mores populi et religio negligantur : n

is honorem censui incumbere publice ut profiterer, epistolam hanc non esse meam, measque in ea partes esse nullas, eam, priu

ice ut profiterer, epistolam hanc non esse meam, measque in ea partes esse nullas, eam, priusquam ederetur, meam ad notitiam

par est, confessione, me nolim immunem, qua ipse aperiam, quid causa esse potuerit, cur ea mihi adscriberetur, pristinam me

inem scribam, cum te meum, ut et universi gregis tibi crediti, ex quo esse honori duco, in doctrina judicem jure divino natu

t observantiæ, quam ad hoc librorum genus tanta dignum reverentia par esse possit, de quibus sic illa loquitur, certains Rit

uidquid altera ex parte ad Comœdiam excusatam habendam affertur, leve esse prorsus ac frivolum ; stabile vero et inconcussum

., interresse spectaculorum ludis. Et Vlpianus, in spectaculis nimiam esse corruptionem, vel deteriorem viuendi modum habere

Græcia, victorem Olympiæ citari : in scenam verò prodire & populo esse spectaculo, nemini in eisdem gentibus suit turpit

t : Scenicos, Agones & Dionysiacos dici, & musicos, in hisq́; esse hypocritas fabularum & aliarum personarũ acto

& abire debere. Nam & illis ab omnibus spectaculis cauendum esse diciturca. his igitur, 23 distin. & sup dictu

ium assumpto. Dicebat eas potißimùm liberalitates priuatorum hominum, esse omni reipub. valdè suspectas, quæ ciuitati nullum

ur, scientia autem deficiunt. Illud quoque intellige, omnia à diabolo esse mutuata. Et PliniusPlin. lib. 7. 6. 25., Christi

pes, aut operum magnificentiam enumerare luxuriæ fanentis est. Neque esse Christiani, interesse spectaculis, D. etiam Hiero

itia lasciuirentAlex. ab Alex. lib. 5. c. 16.. Docet & spectacula esse nocentia moribus abundè Cœlius RhodiginusCœl. Rho

endos inueteratos corruptos mores moneantur, & agnoscant è repub. esse , spectacula ista ioculatorum tolli, qui quæstuari

enandri tradit, militem qui attem ludicram fecisset, capite puniendum esse . Statuit & Bonifacius 8in c. vei. de vita &am

. 10. hist. Tripart. c. 2. : attamen non Dirimachium, sed Thelemachum esse dicunt monachum, & ab Honorio Romæ legem hanc

Theatrum sit ne, vel esse possit schola, informandis moribus idonea. Oratio

paroître repréhensible. De theatro oratio. Theatrum sit ne, vel esse possit schola, informandis moribus idonea. TH

antò liberiùs. Quis demum exitus pugnæ fuit ? Qui præliorum ancipitum esse solet, in quibus (jure an injuriâ) palma utrimque

ntroversiam ad duo capita revoco ; & quæro, Theatrum, sit-ne, vel esse possit, Schola informandis moribus idonea ? Sic a

ione respondeo. Theatrum Schola informandis moribus idonea naturâ suâ esse potest ; culpâ nostrâ, non est. Expendam igitur p

ipit oratio. Sic tamen agam, ut veritatis indagator, cujus me cupidum esse sentio ; ut civis, cujus munia ubique servare dec

rest, ut reperiamus idoneum præcipiendi modum. Quid autem reperiendum esse dico ? Jam repertus est. Non ille quidem proprius

morbis : Sumus enim curatu difficiles, medicos volumus qui nos sciant esse homines ; & se cum hominibus agere sentiant.

pta ; breve & efficax per exempla . Nimirum quod ab homine factum esse legimus, id continuò posse intelligimus fieri ; &

m ordine, & contracto locorum spatio, te repente in ea translatum esse loca, & tempora, ubi res quæque acta est, aut

ali Scholâ, possitne fieri ad morum disciplinam utilis, sed an possit esse bonis moribus exitiosa.   Pergamus ultra, neque c

ire animos, & pulchræ laudis æmulationem accendere ? Id quærendum esse negas, quod nemo nisi surdus, vel stupidus, aurib

causa est. Illorum nemo investigavit quid Theatrum naturâ suâ possit esse  : omnes exploraverunt, quid ipsâ re sit ; & e

ue illud in Theatro adverti maximè potest, quod naturâ suâ cum possit esse Schola virtuti peridonea, factum est culpâ nostrâ

fficia censorum apud improbum vulgus, vel inficetum : proindéque suum esse sapientiam docere in Tragœdiis, censuram in Comœd

re in Tragœdiis, censuram in Comœdiis exercere. Neque verò spectandum esse undenam ortum ducerent Tragœdia & Comœdia, ve

ollere se, atque in omnes orbis eruditi partes convolare. Vobis satis esse creditis in eximio Poëtarum Dramaticorum ordine c

is Dramatica ductu vestro aberret à scopo, & quæ in eo tota debet esse ut oblectando profit, in hoc tota sit ut placeat 

eraret per ejus vestigia consequi, aliam prorsus viam sibi aperiendam esse ratus est. Cornelius grandia sectatus perculerat

i nihil amori, in immenso illo Tragœdiarum suarum numero, indulgendum esse censuerunt. Illum quippe numquam Æschilus, semel

ortunam, veteri sorte multò meliorem, gratulatur. Neque verò se talem esse , qualis suit quondam apud Aristophanem, cùm civiu

cia apud juventutem Romanam enunciaret. Se nunc talem prodire, qualem esse deceat apud populum elegantem, urbanum, verecundu

t infamiæ. Accusentur etiam qui cùm apertè spurcidici verecundarentur esse , turpes sententias involverunt ambiguis vocibus,

in Theatrum edere affirmabunt ? Fatebuntur ultro quidem se non morum esse censores admodum severos : sed negabunt id sibi p

morum esse censores admodum severos : sed negabunt id sibi propositum esse , ut vitia in Theatro castigent. Id unum se dicent

aculum concinnent recreandis animis appositum. Enimvero Theatrum suum esse horto regio, vel publico simile, qui non alat vul

itatem saporis, sed corrupta ad gulæ voluptatem. Sint tamen (quoniam esse possunr, & reipsà extiterunt) sint Auctores,

untur jure suo in iis quæ spectant ad morum disciplinam, cujus debent esse , & vulgò sunt multò magis intelligentes ? Si

allos cives & Christianos in redarguendo flagitioso carmine decet esse civibus Atticis remissiores ? Cur non pari libert

ssimo. Brutis relinquatur quod brutum est. Homines sumus, nec pœnitet esse  ; humanæ conditionis dignitatem agnoscimus, nec a

minosum est, sed ideo gerere Rempublicam, ut divitias augeas, videtur esse damnabile. »23. q. 1. cap. militare. On ne peut

minosum est, sed ideo gerere Rempublicam, ut divitias augeas, videtur esse damnabile. »23. q. 1. cap. militare.

distincta, 2. cap., Pro dilectione: docetur Histrionibus communionem esse denegandams. D. Gersonem parte 4. titulo, de ludo

toriographos, et comperies ludos theathrales, inventos, et propositos esse propter idolarum cultumu.   Nous ne lisons quasi

tis malis esset mortaliter peccare: et se suspectum reddere: se malum esse christianum, et perfidum paganorum filium. Omne h

trias et maledictas vanitates. Et si aliquis dicat ibi dumtaxat ludum esse et recreationem. Audi responsum breve per vulgatu

sane sciendum est idcirco in diebus festis ab opere mundano cessandum esse , vu liberius ad Ecclesias ire, psalmis et hymnis,

labourer un jour de Dimanche, que de danser. » Gregorius . « Melius esse die Dominico fodere, aut arare, quam choreas duce

sane sciendum est idcirco in diebus festis ab opere mundano cessandum esse , vu liberius ad Ecclesias ire, psalmis et hymnis,

8 etc., . parte 4. quæst. 11. memb. 2. a. 2. Gregorius . « Melius esse die Dominico fodere, aut arare, quam choreas duce

, et major quandoque utilitas postulaverit cum aliquibus dispensandum esse ; id causa cognita, ac summa maturitate, atque gra

t ce Père en un autre endroit « In veritate didici nihil æque efficax esse ad gratiam promerendam, retinendam, recuperandam,

me cum abierit : time cum denuo revertetur. Et hoc est semper pavidum esse …Cum adest, time ne non digne opereris ex ca. Nam

um negligere, nec expendere ad quod donatum est : idque intolerabilem esse superbiam judicabat. » S. Bern. ser. 54. in Cant.

s conseille, mes frères, dit saint Augustin « Fratres, nimis timendum esse volo : melius enim non vobis dare securitatem mal

nem vitiorum custodiamque virtutum. Neque enim credimus tibi timendum esse alium ignem purgatorium, si hunc patienter sustin

selon S. Chrysostome « Dicitur Plato, etiamsi recte sciret res Deorum esse erronem, ad celebrandos tamen eorum dies, et ad a

honesti homines in civitate essent, nec in rebus humanis ludi scenici esse debuissent. Quod profecto non authoritate sua fec

gédies  « Juniores autem neque jamborum, neque Comœdiarum spectatores esse sinat Legislator. » Aristot. lib. 7. Politic. c.

non obtinuit, ut vellet. Rogatus es tu quod cogebat alius : cœpitque esse beneficium, quod necessitas fuerat : neque enim a

t in tanta corona tanta proferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; So

l’endroit qu’allègue l’Auteur de la Dissertation « Quibusdam videtur esse nonnunquam de jucunditate sola consultatio : ut s

chose, dit Quintilien « Ubi contradictioni locus non est, quæ potest esse causa dubitandi ? Ita fere omnis suasoria nihil e

s : sit igitur cura magistratibus nullam neque picturam neque statuam esse talium rerum imitatricem nisi apud Deos quosdam,

ou telles qu’elles doivent être ; Il dit « Quod si neutro modo quales esse dicuntur, sicut quæ de Diis dicuntur. Forte enim

u mythologies. «  Varron dit « Varro tria genera Theologiæ dicit esse , id est rationis, quæ de Diis explicatur : eorumq

unt.  » Ibid. « Quam fabulosam Theologiam libere a se Varro putavit esse culpandam. » Ibid. qu’il y a trois genres de Thé

re. » Varron ajoute « Ait enim Varro, ea quæ scribunt Poëtæ, minus esse quam ut populi sequi debeant. quæ vero Philosophi

, que les Philosophes. Car Varron dit « E quibus major societas debet esse nobis cum Philosophis, quam cum Poetis. » Varro a

arle de la sorte « Deum qui non summum putet, Aut stultum, aut verum esse imperitum existimet, Cui in manu sit quam esse de

Aut stultum, aut verum esse imperitum existimet, Cui in manu sit quam esse dementem velit, Quem sapere, quem sanari, quem in

e que je trouve ici de plus épouvantable, « Quod re in summa summum esse arbitror Periculum, matres coinquinari, Regiam Co

Agnum inter pecudes aurea clarum coma Quondam Thyestem clepere ausum esse e regia Quam adjutricem cœpit sibi. » C’est d

semblables crimes « Videtur ne summa improbitate usus, non sine summa esse ratione ? Scena referta est his sceleribus. » Cic

ce raconte « Euripide ita de virtute disserente, ut diceret præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turp

ret præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turpe esse dicens, mancipium si non inveniatur, dignum inqui

c’est une douceur d’avoir un père avare « Ille in Synephebis suave esse dicit : Parentem habere avarum, Illepidum, in lib

s Comédies « De dramatibus autem, Comœdiam ita censuerunt Athenienses esse rem indecorem et intolerabilem, ut lege cautum es

 ; sacra vero illa, quæ non histriones, sed sacerdotes agunt, ab omni esse dedecore purgata et aliena. Hoc si ita esset, nun

nunquam theatricas turpitudines in eorum honorem quisquam celebrandas esse censeret : nunquam eas ipsi Dii præciperent sibim

i comperit a præclaro prædicatore, atque Antistite pietatis præceptum esse , ista non fieri, nec ab eis qui sobrie facerent,

anvarias colunt, cum Janus homo Gentilis fuerit : Rex quidem,sed Deus esse non potuit. Quisquis ergo unum Deum Patrem regnan

imilia ludibria in capire Janvarii faciebat ad honorem Jani quem Deum esse credebant, et cui Idolum fabricaverant, in cujus

s, non sunt hæc sacrilegiorum studia ; vota sunt hæc jocorum ; et hoc esse novitatis lætitia, non vetustatis errorem : non g

Principum natabilus, vel imperialis honoris gratia Circenses putaret esse celebrandos. » S. Ambros. in conc. in obit. Valen

itentia, ad hæc sacra vestibula accedere, hujusque præclari conventus esse participes ? quapropter equidem hortor, rogoque,

unum quidam ex equis non recte cucurrisse, alterum vero supplantarum esse prolapsum ; et hunc quidem illi agitatori se adju

Sozomenus habet l.8.c.4. “Hic accessit ingens siccitas ut cœlum æreum esse redditum videretur.” His, inquam omnibus rerum ac

stiani nominis editi sunt…. Male persuasus Honorius, quod hos fatales esse perpetuitatis Urbis, et fœlicis ejus status conci

re ad excidium Urbis Deum sollicitavit. Cum alioqui satis experimento esse debuisse omnia hæc inaniter fieri, quod sub Const

me contestatus est, ut libere conclamaret, si reciperet Circum, nihil esse sibi factum ; hoc est, nihil egisse Romæ Gothorum

i, atque everti posse cernebat, quando vos ab hostili terrore securos esse nolebat. Neque enim censebat ille fœlicem esse Re

ostili terrore securos esse nolebat. Neque enim censebat ille fœlicem esse Rempublicam stantibus mœnibus, ruentibus moribus,

« Sed respondere mihi fortasse si viveret ! quomodo nos ista impunita esse nollemus, quæ ipsi dii sacra esse voluerunt, cum

viveret ! quomodo nos ista impunita esse nollemus, quæ ipsi dii sacra esse voluerunt, cum ludos scenicos, ubi talia celebran

vindicem ; sed ut vos discatis initium et caput hujus iniquitatis vos esse potissimum, qui totam prorsus diem in tam ridicul

subvertit. Proptereaque maxime gemo, quod tam grande malum hoc, malum esse , non creditur. Sed quod est multo deterrimum, et

entia, vel stolidæ Paganitatis errore, atque insania detinentur aliud esse supplicationum noverint tempus, aliud voluptatum.

. Quomodo, ô Christiane, spectacula post Baptismum sequeris, quæ opus esse diaboli confiteris ? Renunciasti semel diabolo, e

dire cognoscas ; utrique enim rei simul renunciasti, et unum utrumque esse dixisti. Si ad unum reverteris, ad utrumque remea

cula essent plena nequitiæ, machinationis tamen seditionæ impedimenta esse videbantur, et tanquam minus malum hæc condonarun

paravit Deus diligentibus se, non tam insipientiæ, quam infidelitatis esse videntur. « Nostra ætas prolapsa ad fabulas, et

am in luctu res desiderare luxuriæ ? aut quid amentius, quam in malis esse , et malorum intelligentiam non habere ? Quamquam

s hac stultitia ? Quid luctuosius hac amentia ? fateor vos miserrimos esse credidi, cum excidia passi estis, sed miseriores

t de l’Auteur de la Dissertation. « Un Chrétien, dit-il « Nihil debet esse Christiano cum Circensi insania, cum impudicitia

s, dit-il « Si plurima genera vanitatum multis acta sæculis probantur esse sublata ; cur portio quantovis tempore ventilata

o, et apud Imperiales aures hæc submonenda tentasse ; et quia auditos esse non constat, dum hæc malahodieque perdurante, ide

u, dit-il « Histriones eos vidimus, quibus nihil posset in suo genere esse præstantius, qui non solum in dissimillimis perso

t Plutarque « De Dramatibus autem Comœdiam ita censuerunt Athenienses esse rem indecoram, et intolerabilem, ut lege cautum e

, dit-il « Juniores autem neque jamborum, neque Comœdiarum Sectatores esse finat legislator. » Aristoteles lib. 7. Politic.

ysiacos technitas ; id est artifices Bacchanales appellamus, improbis esse moribus, magna ex parte consueverunt ? An quia mi

t in tanta corona tanta proferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; So

conte que « Euripide ita de virtute disserente, ut diceret, præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turp

et, præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turpe esse dicens, mancipium si non inveniatur, dignum inqui

rationem, male assuetum, intentumque largitionibus, dissolutum factum esse , qui ante modestus et ministeriis deditus fuisset

blectamur ; tinctiores vero, et unguentarios, illiberales et sordidos esse ducimus : ex quo sapiens illud Anthisthenis qui c

: ex quo sapiens illud Anthisthenis qui cum audisset Ismeniam optimum esse tibicinem ; at homo nequam est, inquit ; non enim

ius, dit « Roscius cum artifex ejusmodi sit, ut solus dignus videatur esse qui in scena spectetur ; tum vir ejusmodi est, ut

eberet accedere ? Quid aliud apertissime ostendens, nisi illam scenam esse tam turpem, ut tanto minus ibi homo esse debeat,

ostendens, nisi illam scenam esse tam turpem, ut tanto minus ibi homo esse debeat, quanto fuerit magis vir bonus ? » S. Augu

t de faire des gestes. « Qui peut nier, dit Cicéron « Quis neget opus esse Oratori, in hoc oratorio motu statuque Roscii ges

na descendunt, et omnes propter præmium in scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus, et Nerva filius responderunt. » L. 2. de

d il dit « Roscius cum artifex ejusmodi sit, ut solus dignus videatur esse qui in scena spectetur. » Cic. in orat. pro Quinc

ræmium, sed et qui ambitiosa ostentatione in Scenam prodeunt, famosos esse voluit. Nam et eum locum in compendio juris civil

e celui, dit-il « Neque illum qui scena lusisse dignoscitur, clericum esse ordinandum. » C. Maritum dist. 33. ex Gennadij c.

t Cicéron « Rosciuscum artifex ejusmodi sit, ut solus dignus videatur esse , qui in scena spectetur. » Cic. in orat. pro Quin

di sunt, nullo timore tenendis, ne scitis præteritarum legum infirmum esse videatur tale conjugium. » In ead. leg. imperial.

dividit : Scenicos agones et Dionysiacos diei, et Musicos, in hisque esse hypocritas fabularum, et aliarum personarum Actor

, pour n’avoir pas compris que ces mots, Prodire in Scenam, et populo esse spectaculo, ne signifient autre chose, que monter

it Græcia victorem Olympia citari : in scenam vero prodire, et populo esse spectaculo, nemini in eisdem Gentibus fuit turpit

est qu’il n’a pas compris que ces mots, prodire in scenam, et populo esse spectaculo, ne signifient autre chose, que monter

cius, dit« Roscius cum artifex ejusmodi fit, ut solus dignus videatur esse qui in scena spectetur. »Cic. in orat. pro Quinct

ner de l’argent « Omnes propter præmium in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus, et Nerva filius responderunt. » L. 2. de

t Cicéron « Histriones eos vidimus, quibus nihil posset in suo genere esse præstantius, qui non solum in dissimillimis perso

a très bien remarqué « Non usque adeo eos vacuos nota, et macula omni esse crediderim, ut alios Equitum, Senatorumve honores

na descendunt, et omnes propter præmium in scenam produentes, famosos esse Pegasus, et Nerva filius responderunt. » l. 2. de

a descendunt, et omnes propter præmium, in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. Atque adeo

« Les Grecs donc, dit-il « Cum igitur Græci talium numinum servos se esse sentirent, inter tot et tanta eorum theatrica opp

loqueretur, se imitaretur. Ecce enim recte quisquis civium Romanorum esse Scenicus elegisset, non solum ei nullus ad honore

tis Cotta et Torquato Consulibus complures in Capitolo turres de cœlo esse percussas, cum et simulacra Deorum immortalium de

nt, quam denique Pantomimus a pueritia patitur in corpore, ut artifex esse possit. Ipsa etiam prostibula publicæ libidinis h

men obruitur, nunquam scelus oblivione sepelitur : exempla fiunt, quæ esse jam facinora destiterunt. » S. Cyprianus in Epist

nescire Orchestram ejusmodi lascivis spectaculis redundantem communem esse , et publicam discendæ omnis incontinentiæ scholam

metrius respondit neminem ausum eam attingere, quam constaret divinam esse  : punitos esse quosdam, a cœlesti numine qui illa

it neminem ausum eam attingere, quam constaret divinam esse : punitos esse quosdam, a cœlesti numine qui illam temere attrec

i, cum esurierit nescio quis, si habes unde des, da : si vides dandum esse , ad subveniendum da. Ne pigrescant in hoc viscera

ore, nec instrumentis ludunt, sed ore, sicut in Alvernia, ubi plurimi esse consueverunt ? Et dicuntur Inventores, scilicet v

s : « D’ailleurs, dit-il « Cæterum cum in lege præscribit, maledictum esse qui muliebribus vestietur, quid de Pantomimo judi

men obruitur, nunquam scelus oblivione sepelitur ; exempla fiunt, quæ esse jam facinora destiterunt. » S. Cyprianus in Epist

s, vel qui eos composuisset authori functionem Episcopalem abrogandam esse . Ille vero Episcopatum deponere, quam scripta sua

mus. Sit ergo cura magistratibus nullam neque picturam, neque statuam esse talium rerum imitatricem. Juniores autem neque ja

tatricem. Juniores autem neque jamborum, neque Comœdiarum spectatores esse sinat Legislator : Omnia enim prima nos magis del

 une chose absurde, dit Aristote « Absurdum foret humanum finem jocum esse . » Aristot. lib. 10. Ethic cap. 6., de s’imaginer

Cicéron « Non ita generati a natura sumus, ut ad ludum et jocum facti esse videamur ; sed ad severitatem potius, et ad quæda

ain, dit la loi « Omnes propter præmium in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. » l 2. ff.

savez-vous pas , dit S. Chrysostome « An ignoratis procliviores nos esse ad vitia ? Cum igitur et etiam arte et studio ad

viderentur ; et hac ratione intellexit exercitationem nullius momenti esse , ubi pronuntiationis ratio negligatur. Proinde su

ulier utatur veste virili, aut e converso et præcipue quia hoc potest esse causa lasciviæ, et specialiter prohibetur in lege

m est quod ipsa etiam abhorret natura. Cur enim, homo, non vis videri esse quod natus es ? cur alienam tibi assumis speciem 

en ces termes « Tragœdiarum et Comœdiarum, quas Latinas et rarissimas esse oportet, argumentum sacrum sit ac pium, nec quidq

in sont infâmes « Omnes propter præmium in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. » l. 2. ff.

cula essent plena nequitiæ, machinationis tamen seditiosæ impedimenta esse videbantur ; et tanquam minus malum hæc condonaru

spatio, ne hæc aut similia ludibria, in Ecclesia, quæ domus orationis esse debet, ac etiam Cæmeterio exerceri amplius permit

Templis, Festisque divorum omnia ad pietatem, et modestiam comparanda esse , quibus rebus animus excitatur ad religionem, et

rerum divinarum contemplationem, iis communiter, et privatim vacandum esse  : risus, plausus, clamores, an id præstent, per s

Salvatoris imago, cæterique pii actus externi, quos Ecclesiæ probatos esse Episcopus judicabi. Item Sanctorum martyria et ac

d ignoscendum difficiles erimus, an expediat omnes nobis inexorabiles esse . Quam sæpe veniam qui negavit, perit : quam sæpe

nt de péché, il allègue celle-ci « Utrum in superfluitate ludi possit esse peccatum ? Maxime Histriones in ludo videntur sup

l qui eis aliqua largirentur, tamquam peccati fautores : quod videtur esse falsum ; legitur enim in vitis Patrum, quod beato

ue actus ejus curiosius discutit. At ille respondit quod res erat, se esse indignissimæ vitæ hominem peccatorem, atque ante

nitentia ad hæc sacra vestibula accedere, hujusque præclari conventus esse participes ? » « Quapropter equidem hortor, rogo

istrions, dit-il « De his etiam Principes, et Magistratus commonendos esse duximus, ut Histriones, et Mimos, cæterosque circ

otæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupentur…. Aliud esse supplicationum noverint tempus, aliud voluptatum.

Aquilée tenu l’an 1596 « Ad spectacula Comœdiarum qui aliis exemplum esse debent maturitatis, et prudentiæ, accedere, et as

men obruitur, numquam scelus oblivione sepelitur : exempla fiunt, qua esse jam facinora destiterunt. Tum delectat in Mimis t

der Halensis in 2. parte q. 132. memb. 3. has fabulas pernitiosas ait esse Actoribus, et spectatoribus, et in membro 4. conf

it esse Actoribus, et spectatoribus, et in membro 4. confirmat immane esse peccatum istorum lasciviam, et vitiosam artem quo

rdus in 4. dist. 37. art. 2. quæst. 4. ad 3. argum. culpam mortiferam esse concludit ex Magistrorum sententia ducere choræas

rum corrompit, eum corruptissimum moribus, et mente contaminatissimum esse necesse est ; sed improbi Mimi, et Histriones id

unciamus, in quantum originibus eorum quas scimus de superstitionibus esse conceptas. » Tertull. Apolog. 28 [Tertullien, Apo

t Mimis, dum in malitia perseverant, ex autoritate Patrum non ambigis esse præclusam. Unde quid fautoribus eorum immineat co

m immineat colligis, si facientes, et consentientes pari pœna recolis esse plectendos. » Joannes Sarisb. Episc. Carnot. in l

, et major quandoque utilitas postulaverit cum aliquibus dispensandum esse ; id causa cognita, ac summa maturitate, atque gra

judicabo. » Psal. 74. v. 3. « In veritate didici nihil æque efficax esse ad gratiam promerendam, retinendam, recuperandam,

me cum abierit : time cum denuo revertetur. Et hoc est semper pavidum esse …Cum adest, time ne non digne opereris ex ca. Nam

um negligere, nec expendere ad quod donatum est : idque intolerabilem esse superbiam judicabat. » S. Bern. ser. 54. in Cant.

specie mali. » 1. Thess. 5. v. 21. et 22. « Fratres, nimis timendum esse volo : melius enim non vobis dare securitatem mal

nem vitiorum custodiamque virtutum. Neque enim credimus tibi timendum esse alium ignem purgatorium, si hunc patienter sustin

ere. » Seneca ibid. « Dicitur Plato, etiamsi recte sciret res Deorum esse erronem, ad celebrandos tamen eorum dies, et ad a

honesti homines in civitate essent, nec in rebus humanis ludi scenici esse debuissent. Quod profecto non authoritate sua fec

famia. « Juniores autem neque jamborum, neque Comœdiarum spectatores esse sinat Legislator. » Aristot. lib. 7. Politic. c.

non obtinuit, ut vellet. Rogatus es tu quod cogebat alius : cœpitque esse beneficium, quod necessitas fuerat : neque enim a

t in tanta corona tanta proferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; So

. Max. lib. 2. cap. 4. Quinti. lib. 3. capit. 8. « Quibusdam videtur esse nonnunquam de jucunditate sola consultatio : ut s

lit. » Quintil. Ibid. « Ubi contradictioni locus non est, quæ potest esse causa dubitandi ? Ita fere omnis suasoria nihil e

s : sit igitur cura magistratibus nullam neque picturam neque statuam esse talium rerum imitatricem nisi apud Deos quosdam,

ficitur. » Plutarc. De audiend. Poësis. « Quod si neutro modo quales esse dicuntur, sicut quæ de Diis dicuntur. Forte enim

Observation sur le 1. chapitre. « Varro tria genera Theologiæ dicit esse , id est rationis, quæ de Diis explicatur : eorumq

unt.  » Ibid. « Quam fabulosam Theologiam libere a se Varro putavit esse culpandam. » Ibid. « Secundum genus est quod de

mque par fit. » Ibid. « Ait enim Varro, ea quæ scribunt Poëtæ, minus esse quam ut populi sequi debeant. quæ vero Philosophi

gust. lib. 6. de Civit. Dei. cap. 6. « E quibus major societas debet esse nobis cum Philosophis, quam cum Poetis. » Varro a

cilius. » Ibid. « Deum qui non summum putet, Aut stultum, aut verum esse imperitum existimet, Cui in manu sit quam esse de

Aut stultum, aut verum esse imperitum existimet, Cui in manu sit quam esse dementem velit, Quem sapere, quem sanari, quem in

s acerbum cor contundam et comprimam. » « Quod re in summa summum esse arbitror Periculum, matres coinquinari, Regiam Co

Agnum inter pecudes aurea clarum coma Quondam Thyestem clepere ausum esse e regia Quam adjutricem cœpit sibi. » « Videtur

m cœpit sibi. » « Videtur ne summa improbitate usus, non sine summa esse ratione ? Scena referta est his sceleribus. » Cic

Deorum. « Euripide ita de virtute disserente, ut diceret præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turp

ret præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turpe esse dicens, mancipium si non inveniatur, dignum inqui

micæ ? » Cicero lib. 3. de nat. Deorum. « Ille in Synephebis suave esse dicit : Parentem habere avarum, Illepidum, in lib

. Lacon. « De dramatibus autem, Comœdiam ita censuerunt Athenienses esse rem indecorem et intolerabilem, ut lege cautum es

 ; sacra vero illa, quæ non histriones, sed sacerdotes agunt, ab omni esse dedecore purgata et aliena. Hoc si ita esset, nun

nunquam theatricas turpitudines in eorum honorem quisquam celebrandas esse censeret : nunquam eas ipsi Dii præciperent sibim

i comperit a præclaro prædicatore, atque Antistite pietatis præceptum esse , ista non fieri, nec ab eis qui sobrie facerent,

anvarias colunt, cum Janus homo Gentilis fuerit : Rex quidem,sed Deus esse non potuit. Quisquis ergo unum Deum Patrem regnan

imilia ludibria in capire Janvarii faciebat ad honorem Jani quem Deum esse credebant, et cui Idolum fabricaverant, in cujus

s, non sunt hæc sacrilegiorum studia ; vota sunt hæc jocorum ; et hoc esse novitatis lætitia, non vetustatis errorem : non g

Principum natabilus, vel imperialis honoris gratia Circenses putaret esse celebrandos. » S. Ambros. in conc. in obit. Valen

itentia, ad hæc sacra vestibula accedere, hujusque præclari conventus esse participes ? quapropter equidem hortor, rogoque,

unum quidam ex equis non recte cucurrisse, alterum vero supplantarum esse prolapsum ; et hunc quidem illi agitatori se adju

Sozomenus habet l.8.c.4. “Hic accessit ingens siccitas ut cœlum æreum esse redditum videretur.” His, inquam omnibus rerum ac

stiani nominis editi sunt…. Male persuasus Honorius, quod hos fatales esse perpetuitatis Urbis, et fœlicis ejus status conci

re ad excidium Urbis Deum sollicitavit. Cum alioqui satis experimento esse debuisse omnia hæc inaniter fieri, quod sub Const

me contestatus est, ut libere conclamaret, si reciperet Circum, nihil esse sibi factum ; hoc est, nihil egisse Romæ Gothorum

i, atque everti posse cernebat, quando vos ab hostili terrore securos esse nolebat. Neque enim censebat ille fœlicem esse Re

ostili terrore securos esse nolebat. Neque enim censebat ille fœlicem esse Rempublicam stantibus mœnibus, ruentibus moribus,

« Sed respondere mihi fortasse si viveret ! quomodo nos ista impunita esse nollemus, quæ ipsi dii sacra esse voluerunt, cum

viveret ! quomodo nos ista impunita esse nollemus, quæ ipsi dii sacra esse voluerunt, cum ludos scenicos, ubi talia celebran

vindicem ; sed ut vos discatis initium et caput hujus iniquitatis vos esse potissimum, qui totam prorsus diem in tam ridicul

subvertit. Proptereaque maxime gemo, quod tam grande malum hoc, malum esse , non creditur. Sed quod est multo deterrimum, et

entia, vel stolidæ Paganitatis errore, atque insania detinentur aliud esse supplicationum noverint tempus, aliud voluptatum.

. Quomodo, ô Christiane, spectacula post Baptismum sequeris, quæ opus esse diaboli confiteris ? Renunciasti semel diabolo, e

dire cognoscas ; utrique enim rei simul renunciasti, et unum utrumque esse dixisti. Si ad unum reverteris, ad utrumque remea

cula essent plena nequitiæ, machinationis tamen seditionæ impedimenta esse videbantur, et tanquam minus malum hæc condonarun

paravit Deus diligentibus se, non tam insipientiæ, quam infidelitatis esse videntur. « Nostra ætas prolapsa ad fabulas, et

am in luctu res desiderare luxuriæ ? aut quid amentius, quam in malis esse , et malorum intelligentiam non habere ? Quamquam

s hac stultitia ? Quid luctuosius hac amentia ? fateor vos miserrimos esse credidi, cum excidia passi estis, sed miseriores

Fausto Præposito apud Cassiodorum. Epist. 51. lib. 3. « Nihil debet esse Christiano cum Circensi insania, cum impudicitia

n. 1177. « Si plurima genera vanitatum multis acta sæculis probantur esse sublata ; cur portio quantovis tempore ventilata

o, et apud Imperiales aures hæc submonenda tentasse ; et quia auditos esse non constat, dum hæc malahodieque perdurante, ide

ag. 105. « Histriones eos vidimus, quibus nihil posset in suo genere esse præstantius, qui non solum in dissimillimis perso

i cap. 10. « De Dramatibus autem Comœdiam ita censuerunt Athenienses esse rem indecoram, et intolerabilem, ut lege cautum e

ensium. « Juniores autem neque jamborum, neque Comœdiarum Sectatores esse finat legislator. » Aristoteles lib. 7. Politic.

ysiacos technitas ; id est artifices Bacchanales appellamus, improbis esse moribus, magna ex parte consueverunt ? An quia mi

t in tanta corona tanta proferre mendacia. Ubi respondit Thespis, non esse indignum ea per ludum vel dicere, vel facere ; So

Solonis. « Euripide ita de virtute disserente, ut diceret, præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turp

et, præclarum esse temere eam dimittere ; surgens egressus est, turpe esse dicens, mancipium si non inveniatur, dignum inqui

rationem, male assuetum, intentumque largitionibus, dissolutum factum esse , qui ante modestus et ministeriis deditus fuisset

blectamur ; tinctiores vero, et unguentarios, illiberales et sordidos esse ducimus : ex quo sapiens illud Anthisthenis qui c

: ex quo sapiens illud Anthisthenis qui cum audisset Ismeniam optimum esse tibicinem ; at homo nequam est, inquit ; non enim

Apost. « Roscius cum artifex ejusmodi sit, ut solus dignus videatur esse qui in scena spectetur ; tum vir ejusmodi est, ut

eberet accedere ? Quid aliud apertissime ostendens, nisi illam scenam esse tam turpem, ut tanto minus ibi homo esse debeat,

ostendens, nisi illam scenam esse tam turpem, ut tanto minus ibi homo esse debeat, quanto fuerit magis vir bonus ? » S. Augu

1. Semper in regul. juris. Dissertation pag. 194. « Quis neget opus esse Oratori, in hoc oratorio motu statuque Roscii ges

na descendunt, et omnes propter præmium in scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus, et Nerva filius responderunt. » L. 2. de

nfamia. « Roscius cum artifex ejusmodi sit, ut solus dignus videatur esse qui in scena spectetur. » Cic. in orat. pro Quinc

ræmium, sed et qui ambitiosa ostentatione in Scenam prodeunt, famosos esse voluit. Nam et eum locum in compendio juris civil

bilit. cap. 5. « Neque illum qui scena lusisse dignoscitur, clericum esse ordinandum. » C. Maritum dist. 33. ex Gennadij c.

infamia. « Rosciuscum artifex ejusmodi sit, ut solus dignus videatur esse , qui in scena spectetur. » Cic. in orat. pro Quin

di sunt, nullo timore tenendis, ne scitis præteritarum legum infirmum esse videatur tale conjugium. » In ead. leg. imperial.

dividit : Scenicos agones et Dionysiacos diei, et Musicos, in hisque esse hypocritas fabularum, et aliarum personarum Actor

it Græcia victorem Olympia citari : in scenam vero prodire, et populo esse spectaculo, nemini in eisdem Gentibus fuit turpit

Repub. « Roscius cum artifex ejusmodi fit, ut solus dignus videatur esse qui in scena spectetur. »Cic. in orat. pro Quinct

pect. cap. 10. « Omnes propter præmium in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus, et Nerva filius responderunt. » L. 2. de

ag. 203. « Histriones eos vidimus, quibus nihil posset in suo genere esse præstantius, qui non solum in dissimillimis perso

t. lib. 14. Annal. « Non usque adeo eos vacuos nota, et macula omni esse crediderim, ut alios Equitum, Senatorumve honores

na descendunt, et omnes propter præmium in scenam produentes, famosos esse Pegasus, et Nerva filius responderunt. » l. 2. de

a descendunt, et omnes propter præmium, in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. Atque adeo

2. de Civit. Deicap. 9. « Cum igitur Græci talium numinum servos se esse sentirent, inter tot et tanta eorum theatrica opp

loqueretur, se imitaretur. Ecce enim recte quisquis civium Romanorum esse Scenicus elegisset, non solum ei nullus ad honore

tis Cotta et Torquato Consulibus complures in Capitolo turres de cœlo esse percussas, cum et simulacra Deorum immortalium de

nt, quam denique Pantomimus a pueritia patitur in corpore, ut artifex esse possit. Ipsa etiam prostibula publicæ libidinis h

men obruitur, nunquam scelus oblivione sepelitur : exempla fiunt, quæ esse jam facinora destiterunt. » S. Cyprianus in Epist

nescire Orchestram ejusmodi lascivis spectaculis redundantem communem esse , et publicam discendæ omnis incontinentiæ scholam

metrius respondit neminem ausum eam attingere, quam constaret divinam esse  : punitos esse quosdam, a cœlesti numine qui illa

it neminem ausum eam attingere, quam constaret divinam esse : punitos esse quosdam, a cœlesti numine qui illam temere attrec

i, cum esurierit nescio quis, si habes unde des, da : si vides dandum esse , ad subveniendum da. Ne pigrescant in hoc viscera

ore, nec instrumentis ludunt, sed ore, sicut in Alvernia, ubi plurimi esse consueverunt ? Et dicuntur Inventores, scilicet v

. » Idem ibid. cap. 23. « Cæterum cum in lege præscribit, maledictum esse qui muliebribus vestietur, quid de Pantomimo judi

men obruitur, nunquam scelus oblivione sepelitur ; exempla fiunt, quæ esse jam facinora destiterunt. » S. Cyprianus in Epist

s, vel qui eos composuisset authori functionem Episcopalem abrogandam esse . Ille vero Episcopatum deponere, quam scripta sua

mus. Sit ergo cura magistratibus nullam neque picturam, neque statuam esse talium rerum imitatricem. Juniores autem neque ja

tatricem. Juniores autem neque jamborum, neque Comœdiarum spectatores esse sinat Legislator : Omnia enim prima nos magis del

it in illo. » Eccles. 3. v. 27. « Absurdum foret humanum finem jocum esse . » Aristot. lib. 10. Ethic cap. 6. « Non ita gen

ap. 6. « Non ita generati a natura sumus, ut ad ludum et jocum facti esse videamur ; sed ad severitatem potius, et ad quæda

ap. 15. v. 12. « Omnes propter præmium in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. » l 2. ff.

tius lib. 6. instit. divin. cap. 20. « An ignoratis procliviores nos esse ad vitia ? Cum igitur et etiam arte et studio ad

viderentur ; et hac ratione intellexit exercitationem nullius momenti esse , ubi pronuntiationis ratio negligatur. Proinde su

ulier utatur veste virili, aut e converso et præcipue quia hoc potest esse causa lasciviæ, et specialiter prohibetur in lege

m est quod ipsa etiam abhorret natura. Cur enim, homo, non vis videri esse quod natus es ? cur alienam tibi assumis speciem 

Deuteronom. « Tragœdiarum et Comœdiarum, quas Latinas et rarissimas esse oportet, argumentum sacrum sit ac pium, nec quidq

on. in August. « Omnes propter præmium in Scenam prodeuntes, famosos esse Pegasus et Nerva filius responderunt. » l. 2. ff.

cula essent plena nequitiæ, machinationis tamen seditiosæ impedimenta esse videbantur ; et tanquam minus malum hæc condonaru

spatio, ne hæc aut similia ludibria, in Ecclesia, quæ domus orationis esse debet, ac etiam Cæmeterio exerceri amplius permit

Templis, Festisque divorum omnia ad pietatem, et modestiam comparanda esse , quibus rebus animus excitatur ad religionem, et

rerum divinarum contemplationem, iis communiter, et privatim vacandum esse  : risus, plausus, clamores, an id præstent, per s

Salvatoris imago, cæterique pii actus externi, quos Ecclesiæ probatos esse Episcopus judicabi. Item Sanctorum martyria et ac

d ignoscendum difficiles erimus, an expediat omnes nobis inexorabiles esse . Quam sæpe veniam qui negavit, perit : quam sæpe

Thomas 22. quæst. 168. R. ad 3. « Utrum in superfluitate ludi possit esse peccatum ? Maxime Histriones in ludo videntur sup

l qui eis aliqua largirentur, tamquam peccati fautores : quod videtur esse falsum ; legitur enim in vitis Patrum, quod beato

ue actus ejus curiosius discutit. At ille respondit quod res erat, se esse indignissimæ vitæ hominem peccatorem, atque ante

nitentia ad hæc sacra vestibula accedere, hujusque præclari conventus esse participes ? » « Quapropter equidem hortor, rogo

ricis vitandis. « De his etiam Principes, et Magistratus commonendos esse duximus, ut Histriones, et Mimos, cæterosque circ

otæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupentur…. Aliud esse supplicationum noverint tempus, aliud voluptatum.

cil. Aquense an. 1585. « Ad spectacula Comœdiarum qui aliis exemplum esse debent maturitatis, et prudentiæ, accedere, et as

men obruitur, numquam scelus oblivione sepelitur : exempla fiunt, qua esse jam facinora destiterunt. Tum delectat in Mimis t

der Halensis in 2. parte q. 132. memb. 3. has fabulas pernitiosas ait esse Actoribus, et spectatoribus, et in membro 4. conf

it esse Actoribus, et spectatoribus, et in membro 4. confirmat immane esse peccatum istorum lasciviam, et vitiosam artem quo

rdus in 4. dist. 37. art. 2. quæst. 4. ad 3. argum. culpam mortiferam esse concludit ex Magistrorum sententia ducere choræas

rum corrompit, eum corruptissimum moribus, et mente contaminatissimum esse necesse est ; sed improbi Mimi, et Histriones id

unciamus, in quantum originibus eorum quas scimus de superstitionibus esse conceptas. » Tertull. Apolog. 28 [Tertullien, Apo

t Mimis, dum in malitia perseverant, ex autoritate Patrum non ambigis esse præclusam. Unde quid fautoribus eorum immineat co

m immineat colligis, si facientes, et consentientes pari pœna recolis esse plectendos. » Joannes Sarisb. Episc. Carnot. in l

ntia, vel stolidæ Paganitatis errore atque in sania detinentur, aliud esse supplicationum tempus noverint, aliud voluptatum 

ntia, vel stolidæ Paganitatis errore atque in sania detinentur, aliud esse supplicationum tempus noverint, aliud voluptatum 

ctions ».« Clericum scurrile et verbis turpibus joculatore ab officio esse retrahendum censemus. dist. 46. ex Conc. Carth. 4

4. c. 6. « Clericum scurrile et verbis turpibus joculatore ab officio esse retrahendum censemus. dist. 46. ex Conc. Carth. 4

escire orchestram ejusmodi lascivis spectaculis redundantem, communem esse et publicam discendæ incontinentiæ officinam iis

nitentia ad hæc sacra vestibula accedere, hujusque præclari Conventûs esse participes ? » . « Comment ces gens-là, dit ce Pè

Consecr. et Qui venatoribus, dist. 86. « Ubi Augustinus magnum dicit esse peccatum dare aliquid talibus pro opere suo, quia

o opere suo, quia in scelere suo juvantur ; et illud peccatum videtur esse mortale, quia est cooperatio ad mortale. » . « C’

us et mimis. « De his etiam Principibus et Magistratibus, commonendos esse duximus, ut histriones, mimos, cæterosque circula

enter vivere poterit qui in his vivit ? An ignoratis procliviores nos esse ad vitia ? Cum igitur arte et studio ad ea curram

tari et videre non possumus, nisi risum nostrum atque lætitiam scelus esse faciamus ? an fortè infructuosum putamus gaudium

pectacula plena essent nequitiæ, machinationis seditiosæ, impedimenta esse videbantur, et tanquam minus malum hæc condonarun

escire orchestram ejusmodi lascivis spectaculis redundantem, communem esse et publicam discendæ incontinentiæ officinam iis

nitentia ad hæc sacra vestibula accedere, hujusque præclari Conventûs esse participes ? » Ibid. « Quapropter equidem horto

Consecr. et Qui venatoribus, dist. 86. « Ubi Augustinus magnum dicit esse peccatum dare aliquid talibus pro opere suo, quia

o opere suo, quia in scelere suo juvantur ; et illud peccatum videtur esse mortale, quia est cooperatio ad mortale. » Act.

us et mimis. « De his etiam Principibus et Magistratibus, commonendos esse duximus, ut histriones, mimos, cæterosque circula

enter vivere poterit qui in his vivit ? An ignoratis procliviores nos esse ad vitia ? Cum igitur arte et studio ad ea curram

tari et videre non possumus, nisi risum nostrum atque lætitiam scelus esse faciamus ? an fortè infructuosum putamus gaudium

pectacula plena essent nequitiæ, machinationis seditiosæ, impedimenta esse videbantur, et tanquam minus malum hæc condonarun

ntia, vel stolidæ paganitatis errore, atque insania detinentur, aliud esse supplicationum noverit tempus, aliud voluptatum. 

ntia, vel stolidæ paganitatis errore, atque insania detinentur, aliud esse supplicationum noverit tempus, aliud voluptatum. 

sunt Diaboli. Quomodo o Christiane post Baptisimum sequeris, quæ opus esse Diaboli confiteris ? renuntiasti semel Diabolo, e

sunt Diaboli. Quomodo o Christiane post Baptisimum sequeris, quæ opus esse Diaboli confiteris ? renuntiasti semel Diabolo, e

s oculis ad vexillum crucis evola. Solum pietatis genus est in hac re esse crudelem. » Epist. 5. ad Heliod. D. Si malgré le

s oculis ad vexillum crucis evola. Solum pietatis genus est in hac re esse crudelem. » Epist. 5. ad Heliod. Chrysost[ome]. c

1. Quomodò, ô Christiane ! Spectacula post Baptismum sequeris, quæ esse opus diaboli confiteris ? In Spectaculis enim quæ

in Spectaculis & pompis ejus. Vides in Spectaculis voluptatem non esse , sed mortem. Salv. de provid. Lib. 6. 1. Multùm

s. S. Clem. Alex. Ped. Lib. 3. cap. II. 2. Harum Actores inhonestos esse , jus vestrum judicavit. Arnob. Lib. 7. apud Lud.

atrali. «Audistis modo, quid monuerit nos, cunctos faciens, et volens esse expeditos, et paratos ad expectandum novissima. »

 Perspicum tr. ad justas negot. de ludo c. 2. sane, atque indubitatum esse potest, illud ludendi genus, quod voluptatis capi

gno; acciochèr facendo altrimenti non restiamo convinti, « corrosores esse , non correctores, dice S. Bernardo, qui mordere,

subvertit; proptereaque maxime gemo, quod tam grande malum hoc malum esse non creditur: sed, quod est multo deterrimum, et

proibire si devono le oscenità del Teatro; perché sono illecite, e da esse , come da fonte, scaturiscono torbidi riviab di la

e, che si stabiliscano su l’eternità de’ tempi: però il far contro ad esse è un voler disseccar un fiume col fango, con la p

nte. « Unde puto, illam neque speculative, neque in praxi sustinendam esse .  »Resol. Cit. Né alcuno mi opponga ciò, che scri

cchiate leggermente con oscenità, ma riescono tanto immodeste, che in esse avverasi ciò, che Tertulliano scrisse degli Spett

nola. « Invideo vobis Hispani quibus etiam in ludo, feris et granibus esse licet; cum apud vos religiose modesteque scena ha

dvertit Virorum sapientissimus, neutrum ab istorium Poesi expectandum esse : cum ex una parte Virtutes apud illos adeo lenoci

ullianus in tract. de Spect. Comædias, et Spectacula, ut hodie fiunt, esse Diabolis retia, et etc. Secus autem dicendum es

, ut hodie fiunt, esse Diabolis retia, et etc. Secus autem dicendum esse , quando ob solam vanam curiositatem, absque proba

o, così scrisse. « Dixide hoc late ex quibus constat, me sentire, non esse probabile; nec posse absolui. »Disp.17. de Penit.

igerla . E aggiunge. «Hoc etiam procedit, etiamsi Confessarius falsam esse opinionem Penitentis existimaret; si tamen probab

a, stupraridere, adulteria discere, lasciuis oblectari, minime crimen esse dicit? I Quo anè pacto sepem edificat, qui docet,

atris discrimina Onestatis: et nos absolutè enuntiabimus. Nil lethale esse , Spectaculis intervenire? Mendaces illas audebimu

il che si fa con molto piacere. Aristotile scrive, « Discere omnibus esse incundum, at cum voluptate, et oblectatione disce

cere omnibus esse incundum, at cum voluptate, et oblectatione discere esse incundissimum. » Rispondo in due maniere: la prim

hiara molto bene questo punto. Io aggiungo con il P. Stefano Bauni, «  esse charitatis, ac prudentia in Confessario monere, a

ersona io potrei usare le parole di S. Leone. « Pudet dicere, sed nec esse est non tacere, plus impenditur Damonis quam Apos

on est, quod, mihi illud discessionum more respondeas. hæc pars maior esse videtur. Non tam bene cum rebus humanis agitur, u

poche parole. « Forteho. 6. in Math. credis, eandem rem non similiter esse turpem, cum eam separatim cernis, et cum omnes co

ran Nipote Gio. Francesco. « Quid possumus, aliud dicere, quam multos esse nomine Chrstianos, sed re paucissimos; tù vero Fi

Quid tu accidere his credis in quos pubblicè factus est impetus? Nec esse ut aut imiteris, aut oderis: utrumque autem devit

peccantium repromittat: nem cum turbis delinquens se periculi immunem esse contendat. » Punto undicesimo. Se l'andare alla

ut fiat intuitu inonestatis, qua est in obiecto ipsius; sed sufficit, esse cognitam directe, vel indirecte: id enim fatis es

et persuadere ei, qui proponit intersicere, aut adulterari, ut satis esse ducat percutere, aut fornicari. » Rispondo poi, c

issuro maius peccatum, si inde abduci aliaratione non possit, licitum esse , offerre materiam, si inde occasionem minoris pec

scapito della Virtù, e del Decoro. « Scimus quidem, avvisa un Autore,  esse necessariam remissionem; sed non adeo frequentem:

Platone citato da S. Tommaso. « Plato non posuit, omnes delectationes esse malas, sicut Stoici; neque omnes esse bonas, sicu

non posuit, omnes delectationes esse malas, sicut Stoici; neque omnes esse bonas, sicut Epicurei, sed quasdam esse bonus, qu

as, sicut Stoici; neque omnes esse bonas, sicut Epicurei, sed quasdam esse bonus, quasdamo esse malas. »I. 2. q. 34. a. 3. c

ue omnes esse bonas, sicut Epicurei, sed quasdam esse bonus, quasdamo esse malas. »I. 2. q. 34. a. 3. c. Platone fu di parer

ichiara l’inganno degli Epicurei, che dicevano, « delectationes omnes esse bonas » tutti i diletti sono buoni semplicemente,

semplicemente, e assolutamente. E egli dice di loro. « Ex hoc decepti esse videntur, quod non distinguebant inter id, quod e

medesimo Dottore. « Sicut contingit, non omne bonum, quod, appetitur, esse per se, et vere bonum, ita non omnis delectatio e

c. Eccles. 2. importunum, aut scurrillitatem in iudicio Dei cogitabat esse plectendam. » E dal costume del Savio, che scriss

m risum, et verba scurrilia; quoniam subsquentium malorum radix talia esse solent. »ho. 39. in Matt. E un moderno Valentuomo

Vulgo, iocis, et salibu nimis addicto, Eutrapeliam quoque dici. Talem esse Iocularitatem illam, qua tantum risum monet Audie

o. 30. in Io. t. 3. E S. Efrem Siro scrive. « In rebus ludricris non esse tempus a Cristiano consumendum, omnes novimus; et

c, vindicate tibi et tempus collige, et serva. Persuade tibi, hoc sic esse , ut scribo, quadam tempora eripiuntur nobis, quad

oro. « Nec dicimus, scrive, ut huic generi hominum Pictor satisfaciat esse : illi pingendas petulantes choreas, aut hellunes,

che mandi a pigliare una truppa di Cortigiane alle sue spese e che ad esse prometta salario, e regali; come sovente fanno a’

ntos omnibus preceptorum suorum operibus inharere. Paratos igitur nos esse convenit, quia diei ignoratio intentam solicitudi

ursus si fatentur sidei Quasitores, nullo modo contra bonos mores eas esse , ideoque se, ut in lucem prodeanto, permittere: c

non tamen sequitur quin in posterum providere possint , Dei precepta esse observanda » De arbit. Iudic, cas. 69. n. 64.. Da

quod vetustas quidem habuit sacrum, sed contentiosa posteritas ferit esse ludibrium: hæc nos fovemus necessitate Populorum

dalose. Molti Principi tollerano le pubbliche Meretrici: e non dimeno esse peccano mortalmente; e peccano anche quelli, che

confessione, a me, vel ab alis excepta, malum altquod commune vitatum esse per Comedias. »Subs. 11. Ma qui mi nasce un dubb

e gli Ateniesi delle pubbliche ricreazioni furono tanto vaghi, che ad esse gran parte delle entrate del comune destinarono,

zie. Io concludo con NatalPist. Lib. 21. Comite. « Nulla tanta potest esse necessitas, qua Principem, virum bonum, et sapien

a ius naturale Divinum, et Canonicum, Duellum permittentem, legem non esse , sed errorem. » Così lo cita Comitolo lib. 5. q.

sostanza; e che può accomodarsi anche ad ogni Superiore. « Magistrati esse debet innocentia templum, temperantia sacrarium,

orrenda, scrive S. Agostino, cum in consuetudinem venerint, aut parva esse , auto nulla creduntur. »in Enchir. C. 82. Aggiun

m, gubernatorem, nautas, funes, anchoras, omnia disposita, et nusquam esse spiritum venti; nonne cessat omnis apparatus, si

nt: certu, iniqua, atque exploratu est, actum de ipsis in senpiternum esse . » In oltre mostra con bel tratto d’eloquenza, e

em ex animo detesteris, et omni cura retextast, ac detestruas, saluus esse non possis? Quid furtosius, qua sic prestantissim

i aliquid intueor obsceni carminiso suplicari venit in mentem, partum esse Parenti similem; non potuisse, ex impuro, turpiqu

profecto puderet eos non minus in christianas leges, qua vita debent esse chariores, quam in poeticas, quibus dant operam p

zza de’ vizi; e sia fuggita da tutti, e detestata. « Scio, hoc asylum esse eorum, qui obscena Componunt. Verum si hæc impure

Meretrices ego enim Poema vernum, et quod omne punctumo ferre possit esse non puto, nisi sit grave, castum, ac sanctum; quo

a dice del libro d’Ovidio de Arte. « Quis apud Christicolas non dicat esse prohibitum, cum etiam apud carnales Infideles exe

le, che già dissero i Vescovi di un Sinodo Alessandrino. « Respuendam esse ponitus lectionem, qua plus esset nocitura insipi

ue de obseconis amoribus ob solam vanam curisitatem, e delectationem, esse solum veniale: at si intendatur delectatio venere

tur delectatio venerea consurgens ex ipsis rebus turpibus apprehensis esse mortale. Et docet, tunc esse mortale, Joannes Hes

gens ex ipsis rebus turpibus apprehensis esse mortale. Et docet, tunc esse mortale, Joannes Hessels in expositione Decalogi,

irari confidentiam Juvenum nonnullorum, qui cum audiunt caute agendum esse Adolescentum in amatoriarum rerum Lectione, indig

ezione? E vi sarà persona così pazza, la quale giudichi, « id necesse esse discipulo discere quod interdictum sit Preceptori

e altri, « quorum versus docent, si non culta, quam verecunda debeant esse Musa Christiana ». Oltre che non mancano molti Po

ere si passa poi facilmente al dire, e al fare. « Quod facere duxeris esse turpe, ea existima, ne pulchrum quidem esse, dice

re. « Quod facere duxeris esse turpe, ea existima, ne pulchrum quidem esse , dicere. »Ad Demonicum. Plutarco discorrendo del

ll’impudico allettamento. « Deteriores, scrive il medesimo Possevino, esse perniciosissimis Lenonibus, non desuete, qui dixe

na, quam pudicitia? et velle potius minus eruditum, quam minus castum esse ? At istud mantelum est, et pretextus vanissimus,

ri sunt: Stylo scribantur quantumuis elaboratio, non idcirco definunt esse mortiferi; sicut nec funes serici, enses aures, p

per persona saggia, chi di somiglianti vanità non gusta; o intorno ad esse non può dare il suo voto; e dove anche infino dal

ecularibus moribus servintes, sine nostros, sine alienos, in Collegio esse non finat. Si quid vero in huiusmodi genere, quod

vero in huiusmodi genere, quod tamen apertè turpia non contineat usui esse posse puta ob lingue elegantiam, existimetur, in

ne soluta oratione, amatoria, et impura continent  : nec usui possunt esse studiosis, ac Magistris humaniorum litterarum; qu

rium cupiditatum, qua ita mentem, animumque perturbant, ut compos sui esse non possit. Si in navigio fluctuante sis constitu

factor immundus nares repleat tua mentis, in quibus Spiritus Sanctus esse consuenit, ut possit dicere. Spiritus divinus, qu

re laborem. E San Gregorio Nisseno scrisse « tempestivam remissionem esse ad corporis incolumitatem necessariam. »de Opif.

es, donec similagines, et candentes invenias nec tibi panis incultior esse videtur, sed fortior, et celerius similagineus de

« Quomodo, ô Christiane, spectacula post baptismum sequeris, quæ opus esse diaboli confiteris ? in spectaculis enim quædam a

respiciat cuncta quæ diximus et videat in spectaculis non voluptatem esse , sed mortem. » C’est donc avec raison, que les Ro

spiciant cuncta quæ diximus, et videant in spectaculis non voluptatem esse , sed mortem. » Car ils ont beau dire que la coutu

l’Evêque de Poitiers : Quæ canonicis obviat institutis, nullius debet esse momenti. » Mais comme les Fauteurs des Comédiens

aux plaisirs du corps, mais à l’adoration, et à la prière » ;« Aliud esse tempus supplicationum noverint, aliud voluptatum.

es Dei cultibus occupentur. » L. 5. c. th. lib. 15. tit. 5. « Aliud esse tempus supplicationum noverint, aliud voluptatum.

, che Babilia si racchiuse volontario prigioniero della penitenza ; e esse , venduta la somma delle ricchezze, e dato ai pove

gens quisque iter vite hujus, auxiliante Christo, in desinenter debet esse armatus. » Mutius Vitellescus societatis Jesu

pendebat 218 plautonice plutonice 192 manca Ad malum, vel solum esse movendo 247 cerca cerva 262 alcuni molti al

questo monte. Egli scrive. « Iocandit genus secundum Tullium dicitur esse liberale, petulans flagitiosum, obscenum ; quando

nda ricreazione. « Et ideo, scrive questo Teologo, circa ludos potest esse aliqua virtus, quam Philosophus Eutrapeliam nomin

sue parole,  che sono queste. « Principes, et Mgistratus commonendos esse duximus, ut Istriones, et Mimos, cæterosq Circula

bene vivendi c. 30. . « Monverim verba illa turpia posse per accidens esse peccata mortalia ratione scandali adstantium; qui

rio. Fillucci diceTr. 30 nu. 207.. « Ex scandalo turpia verba possunt esse mortalia, et scandalum in adstantibus oriri posse

.. « Turpiloquium, turpis cantio ratione scandali frequenter mortalia esse solent. » Cioè. Un parlar disonesto, una canzonac

o, et actio mandatioriaturL. 3 tr. 4 c. 26 n. 4. , dice Laiman, debet esse dere onesta, et licita. » E però avvisa la legge:

zioni ordinarie, e da burla travagliassedw, e massimamente potendo in esse facilmente rimaner superato: dalla qual cosa verr

stantiis exerceatur, non est peccatum secundum D. Thomam: bene potest esse peccatum respectu materiæ. » L’Arte scenica non è

dice. « Quæres. Utum ludi Histrionum sint liciti ? Respondeo, licitos esse , si honeste fiant: secus, si turpiter et inhonest

roversiam renoncatur: honestis nempe repræsentationibus, et iocis non esse illicitum interdum interesse: et qui sic interdum

imum, atque evidens remanet, omnes nostri temporis Comoedias obscænas esse , atque in honestas, et turpes. Quis namque las fa

i fede: « Si viris fide dignis adhibenda est fides, tales ut plurimum esse suspicior », dubito, che per lo più tali, cioè il

onne parlatrici di simili materie. « Et maxime huius generis videntur esse illa, in quibus Mulieres interloquuntur. » Dalle

auditores; et spectatores ad amorum curpem inducat. Respondeo, de se esse peccatum mortale, et actoresesse, in stam damnati

con la quale pretendono difendere le Azioni loro, e tutte le parti di esse , una delle quali si è la femminile comparsa in Te

ta, e quello che si deve schifare. E Marco Tullio, avvisa. « Comœdiam esse imitationum vita, spectaculum consuetudinis, imma

si si possono rappresentare senza donne in scena, come si fanno senza esse nel mondo: dunque la Commedia fare si può senza l

ose vitare, quado sine gravi incomod no potest, quod in comodu debeit esse tale, ut equale; ut si periculum mortio infamia,

è quello, che fanno nelle case del loro albergo: ivi son visitate; ed esse , quando sono tristeiv ricevono le visite, non sol

i a principioT. 1. in Precep. Decal. L. 4. c. 12. n. 19. sciebat, eum esse vadandum, solum eum teneretur sequi, squamai ex m

ione15. Trinit. c. 2. mens oblectatur illecitis, non quidem decernens esse facienda, tenens tanem, et voluens libenter, que

que statim, ut attigerunt unimum, respui debuerunt; negandum non est, esse peccatum; sed longèminus, quam si opere statuatur

m voluntate animum tali bus oblectandi solius cogitationis sentiuntur esse peccata, per Mediatoris gratiam remittantur. » Pa

. » E Salviano commenta. « Hinc intelligere possumus, quàm castos nos esse Salvator iusserit, qui etiam licenzia visionis ab

ui etiam licenzia visionis abscidit; sciens enim fenestras quodammodo esse nostra rum mentiam lumen oculorum, et omnes impro

elle fatiche della presente vita. « Deus cum vidisset multos hominius esse socordiores, nec ad legenda spiritualia lucenter

mpio delle miserie altrui a fuggire le miserie: in modo che non siano esse nell’infernale prigione degli eterni patimenti.

rale in parte, e in parte cerimoniale. « Videtur hoc preceptum partim esse naturale, partim ceremoniale. » E S. Tommaso dice

abolitum quot enus scilicet oblibat sub peccato mortali: iam enim non esse peccatum mortale, decet D. Thomas. » Pare, che qu

re lo stesso dicendo. «Neque plus quam venialiter, si ob levitatem id esse mortale. Si Femina vestes sexus communtes ex levi

mio senso con S. Tommaso. « De se vitiosum est, precipuè quiu potest esse causa lascivia. » E si sa putroppo dall arelazion

contro colei avrebbe detto S. Ambrogio. « Quid ibi verecundie potest esse , ubi saltatur ? »  dove tal Donna salta, può trov

te; senza che dica, che spesso l’offerisconokz sfacciatamente; e però esse contaminanole pesrone con i discorsi in scena. Ag

unola ritirarsi dal dar mostra di se al peccatore amante. Ed io dico, esse le Comiche posson senza loro nessuno scomodo riti

à. Ma si consideri un poco per verità questo punto nelle immagini. Se esse rappresentano l’addomesticamentolx di Maschi con

cupla lethalis. Atque Emmanuel SaSum. v. peccatum. vers. facere. ait esse mortale coram aliis efficete id, quod suapte natu

natura ad mortale inducit. » Ed il medesimo Sanchez dice, « Infertur esse mortaleL. 9. d. 46. n. 29. inspicere viri cum Fæm

o, ove afferma. « Aliquod bonum utileIn 2. q. 34. a. 2. ad. 1. potest esse malum moraliter, v. g. Pascere esurientem potest

. ad. 1. potest esse malum moraliter, v. g. Pascere esurientem potest esse malu moraliter, ut si fiat propter adulteriu; ita

ungo tempo la moderazione; perché le materi eamorose sono quelle, che esse hanno bene impresse, e queste trattano quasi tutt

ferre, modo ab sit prava intentio; etiam sciret turpiter ab aliquibus esse amandam ». E prova la sua dottrina con ragione, e

s, ut loquitur S. Antoninus. Quid est occasio2. q. T. 5. c. i. §. 7. esse ac ruine spiritualis, et damni illerum. Et qui oc

una Donna. « Si tuo facto, quantumuis pravo, scias, videntes, vel non esse movedos ad veniale peccatum, solum peccatum venia

orum: ergo si solum credis, alios ad veniale tantum peccatum morendos esse , ventaliter tantum peccabis. Et ita docet Sanchez

e, che si leggono in stampa, e sono oscene per le Donne introdotte in esse , o per latra ragione, si proibiscono affatto alla

us, quam sententias sententur: nec tamen places, populum hiv intentum esse . »De Instit. Reip. l. 2. t. 6. Il senso di questo

za del Confessore, dice l’Eminentissimo Cardinale de Lugo, « no debet esse tanta, ut de omnibus, qua penitens dicit, posset

ptu habens sue monitionis. Denique si videris, ignorantiam penitentis esse invincibilem neq, ex illa sequi scandalum, aut da

sa. « Apponere studium circa sensibilia cognoscenda dupliciter potest esse vitiosum: uno modo in quantum cognitio sensitiva

arlo, e stabilì quel Decreto. « Principes, et Magistratus commonendos esse duximus, ut; Histriones, et Minos, caterosque Cir

quod unicuique mortalium, adeoque ipsi, etiam Poeta Comico impositum esse , idem Cicero docere videtur in off. 1. Duplex, in

praterea sunt, audire Hieronymum debent pronunciantem, obscena verba esse principia moritura virginitatis. » Così discorre

s les paroles du saint Apôtre : Non potestis Mensæ Domini participes esse , & dœmoniorum. 1. ad. Cor. 10. v. 21. Vous ne

rysosthom. 1. in cap. 6. Isaiæ. Non potestis Mensæ Domini participes esse , & dœmoniorum. 1. ad. Cor. 10. v. 21. Salv.

n angustis facile est contemnere vitam. Fortiter ille facit qui miser esse potest. » Mart. Ep. LVII, lib. II. Le mal que

à tous ceux qui aiment la vérité, Veritatis enim amator suave clamat esse quod verum est 15. Voilà ce qui a attiré à cet Ou

aures obtusas qui compressis labiis mussitant nostram sententiam non esse certam. « Demander si les Spectacles sont bons o

s honorem censui incumbere, publicè, ut profiterer epistolam hanc non esse meam, measque in ea partes esse nullas, eam, priu

icè, ut profiterer epistolam hanc non esse meam, measque in ea partes esse nullas, eam, priusquam ederetur, meam ad notitiam

par est, confessione, me nolim immunem, quâ ipse aperiam, quid causæ esse potuerit, cur ea mihi adscriberetur, pristinam me

m scribam, cùm te meum, ut & universi gregis tibi crediti, ex quo esse honori duco, in doctrina Judicem jure divino natu

t observantiæ, quàm ad hoc librorum genus tantâ dignum reverentiâ par esse possit, de quibus sic illa loquitur, certains Rit

uidquid altera ex parte ad Comœdiam excusatam habendam affertur, leve esse prorsus ac frivolum ; stabile verò & inconcus

lariter nullus, etiam si quem Sacerdoti peccatorem & impœnitentem esse liqueat, ab Altari sit arcendus, Scenicis tamen a

entiâ, vel stolidæ paganitatis errore atque insaniâ detinentur, aliud esse supplicationum noverint tempus, aliud voluptatum.

s & Comicis, De his etiam Principes & Magistratus commonendos esse duximus, ut Histriones & Mimos, & ejus ge

obruitur, nunquam scelus oblivione sepelitur ; exempla fiunt quæ jam esse facinora destiterunt. Adulterium discitur dum vid

uerant, & ad iniquitatis spectacula discesserant, hodie præsentes esse  : optarim autem istos qui sint, palam nosse, ut e

nitentia ad hæc sacra vestibula accedere, hujusque præclari conventûs esse participes ? Quapropter equidem hortor rogoque ut

atum ex principibus Theologis Scholasticis qui docent mortali peccato esse obnoxios, & qui Comœdias ludosque exhibent, t

ausa ruinæ. Additque ex Mendoza quæst. 9. Scolastica, §. 11. Id verum esse , licèt componens vel repræsentans id non intendat

sed si quo pacto persuasuri sumus nullum unquam civem civi adversatum esse  ; talia quædam potius pueris & adolescentibus

sior, luxuriosior. Julian. in Misopogone : Non potest domi temperans esse & castus, qui publicè incontinens & impud

temperans esse & castus, qui publicè incontinens & impudicus esse vult, è Theatris voluptatem captans. Ælian. lib.

SILLOGE367 Rationum præcipuarum, quibus ostenditur mortalis criminis esse reos Comœdiarum nostri temporis Actores & Ins

oversiam revocatur. Honestis nempe repræsentationibus & jocis non esse illicitum interdum interesse : & qui sic inte

m atque evidens remanet, penè omnes nostri temporis Comœdias obscenas esse , atque inhonestas & turpes. Quis namque has f

Comœdiarum Actores, imo Auctores qui eas componunt, mortalis piaculi esse reos. Rationum præcipuarum collectionem & syl

planè quia mortaliter peccare Histriones existimarunt. Dicunt non eos esse Histriones, qui à Pontificibus excommunicantur :

re, secluso proximorum scandalo, & propriæ lasciviæ periculo, non esse lethale peccatum Comœdiis etiam turpibus interess

stupra ridere, adulteria discere, lasciviis oblectari, minimè crimen esse dicit ? quo sanè pacto sepem ædificat, qui docet

honestatis discrimina : & nos absolutè enuntiabimus, nil lethale esse spectaculis intervenire, mendacesque illas audebi

um exemplum unius licentia ; abstineat à theatris qui sine peccato ad esse potest ; si tamen potest, ut absti neat, qui sine

rursus si fatentur fidei Quæsitores nullo modo contra bonos mores eas esse , ideoque se ut in lucem prodeant, permittere : cu

as, saltationes, chordarum modulationes, choreas ; & inquies idem esse utrobique periculum voluptatisque discrimen, sive

entum hoc sæpiùs in proscenio tractarunt, docentes minimè id peccatum esse  : imo & libellum scripsere quem vidi, audiviq

de christiana republica optimè meriti. Non obticuit Christus peccatum esse mortale, mentale adulterium : ostendit ille, debe

nfessariis & Concionatoribus singuli admoneantur, lethali peccato esse obnoxios tum Actores, tum Inspectores. Monuit id

quibus obscena argumenta tractantur, officinam universæ improbitatis esse  ; qui concurrunt eò non secùs facere quàm qui ad

is ipsa vincet. Multis creantur rebus idonei Fortes…. 17. Noli esse justus multùm, neque plus sapias quàm necesse est

orem flagitii & levitatis auctorem in consilio Deorum collocandum esse putat ! De Comœdia loquor, quæ si flagitia non pr

angustis facile est contemnere vitam. Fortiter ille facit qui miser esse potest. Mart. ep. 57, lib. 11. 80. Exempla

miser esse potest. Mart. ep. 57, lib. 11. 80. Exempla fiunt quæ esse jam facinora destiterunt. 81. Nec coram populo

usseau reproche à Catulle d’avoir un peu trop prodigué. Nam castum esse debet pium Poëtam Ipsum ; versiculos nihil nece

persuadere se velle alere Senatores perpetuos, nolle verò se molestos esse Ordinibus : comitia enim esse molesta Populo &

tores perpetuos, nolle verò se molestos esse Ordinibus : comitia enim esse molesta Populo & sumptuosa ; se velle cum ass

allia omnia privilegia, omniaque jura populi ; & hoc ibi creditur esse justum… Ante Carolum VII, patrem Ludovici XI, non

guus jurgiorum : quod vetustas quidem habuit sacrum, posteritas fecit esse ludibrium…. Hæc nos fovemus, necessitate populoru

in ludo accipitur quod excedit regulam rationis : quod quidem potest esse dupliciter ; uno modo ex ipsa specie actionum quæ

umuntur in ludum, quod quidem jocandi genus secundùm Tullium, dicitur esse illiberale, petulans, fiagitiosum, obscenum, quan

nocumentum, quæ de se sunt peccata mortalia…. Alio autem modo potest esse excessus in ludo secundùm defectum debitarum circ

ter convenientiam negotii seu personæ. Et hoc quidem quandoque potest esse peccatum mortale propter vehementiam affectûs ad

contre les Théatres. 144. Principes & Magistratus commonendos esse duximus, ut Histriones & Mimos cæterosque cir

onis veritatem quam ab eorum qui illam profitentur moribus hauriendam esse . Accessus ad Theatra, omnibus circumstantiis in

On sçait que M. Jean-Jacques Rousseau soutint la négative. 191. Cùm esse volunt mali, nolunt esse veritatem quâ damnantur

ues Rousseau soutint la négative. 191. Cùm esse volunt mali, nolunt esse veritatem quâ damnantur mali ; amant eam lucentem

antur mali ; amant eam lucentem, oderunt eam redarguentem… nolunt eam esse quod est, cùm seipsos debeant nolle esse quod sun

eam redarguentem… nolunt eam esse quod est, cùm seipsos debeant nolle esse quod sunt, ut ipsâ manente mutentur, ne ipsâ judi

vilissimum antiquis mancipium, & æstimatione & usu in pretio esse  ; & quod ministerium fuerat, ars haberi cæpta

a été tant de fois célébré. 234. Verè dici potest Magistratum legem esse loquentem, legem autem mutum Magistratum. Cic. de

iani, inter quos qui voluerit bene vivere, & inter ebrios sobrius esse , & inter fornicarios castus esse… & inter

vere, & inter ebrios sobrius esse, & inter fornicarios castus esse … & inter spectatores nugacium Theatrorum nolu

quâ causâ, quo fine, quâ interitione, quid fiat. Sed ea, quæ constat esse peccata, nullo bonæ causæ obtentu, nullo quasi bo

ac proprium veritatis domicilium ex quo quidquid verum est, derivatum esse , vel extra quod potiùs nihil omnino verum esse ag

d verum est, derivatum esse, vel extra quod potiùs nihil omnino verum esse agnoscimus. D’ailleurs tous ces prétendus Sectate

rrò attinet ab iis prædicari potiorem, honoribus ac divitiis virtutem esse , si interim doceant illius nos autores esse opifi

ibus ac divitiis virtutem esse, si interim doceant illius nos autores esse opificesque virtutis ? Coffin, Orat. de periculo

dalisari, ubi tentator ipse Diabolus tremuit ; quis illic stabilem se esse promittit, ubi tentator audenter occurrit ? Et si

na & horrenda, cùm in consuetudinem venerint, aut parva aut nulla esse creduntur, usque adeo ut non solùm non occultanda

escire Orchestram ejusmodi lascivis Spectaculis redundantem, communem esse et publicam discendae incontinentiae officinam ii

tentia ad haec sacra vestibula accedere, hujusque praeclari conventus esse participes ? » 35. [NDA] Ibid., « Quapropter eq

chapitre 11 de Matthieu, vers la fin] « Leges quidem gentium infames esse volunt. » 37. [NDA] S. August., lib 3, Confess.

Consecr’. et ‘Qui venatoribus’, dist.86, ubi Augustinus magnum dicit esse peccatum dare aliquid talibus pro opere suo,quia

pro opere suo,quia in scelere suo foventur, et illud peccatum videtur esse mortale, quia est cooperatio ad mortale. » 66.

teurs et mimes »] « De his etiam Principes et Magistratus commonendos esse duximus, ut histriones, mimos, caeterosque circul

enter vivere poterit qui in his vivit ? An ignoratis procliviores nos esse ad vitia ? Cum igitur arte et studio ad ea curram

ari et ridere non possumus, nisi risum nostrum atque laetitiam scelus esse faciamus ? an forte infructuosum putamus gaudium

ctacula plena essent nequitiae, machinationis seditiosae, impedimenta esse videbantur et tanquam minus malum haec condonarun

tentissent de sa modestie et de son amour pour la règle : « Castiores esse oportere ludos spectante Censore » ; Car les Empe

deformis. Nec tunc quidem absolutione potiatur, cum aliud quam casta esse non possit. » Cette Loi fut encore confirmée par

æ tamen omnes judices, sive privati, nihil penitus auri præmio dandum esse cognoscent quod solis licet consulibus quibus ero

entia, vel stolidæ paganitatis errore atque insania detinentur, aliud esse supplicationum noverint tempus, aliud voluptatum.

quod vetustas quidem habuit sacrum, sed contentiosa posteritas fecit esse ludibrium. » Pourquoi donc les souffrir ? il prév

on solùm ne quid vitiorum pectoribus insideat, quæ sedata et pacifica esse debent, sed ne cujus nos voluptatis consuetudo de

uum in ludo dicitur quod excedit regulam rationis. Quod quidem potest esse dupliciter. Uno modo ex ipsa specie actionum quæ

sumuntur in ludum, quod quidem jocandi genus secundum Tullium dicitur esse illiberale, petulans, flagitiosum obscœnum quando

mi nocumentum quæ de se sunt peccata mortalia. Alio autem modo potest esse excessus in ludo secundum defectum debitarum circ

ter convenientiam negotii seu personæ. Et hoc quidem quandoque potest esse peccatum mortale propter vehementiam affectus ad

el qui eis aliqua largirentur, tanquam peccati fautores, quod videtur esse falsum. Legitur enim in vitis Patrum quod beato P

si ad quamdam animæ quietem... Circa quæ tamen videntur tria præcipue esse cavenda, quorum primum et principale est quod præ

quem prava nonnullorum hominum imitatio invenit, prorsus abstinendum esse , et præter honestas ac morales fabulas, voce gest

ines « Tragœdiarum et Comœdiarum, quas non nisi Latinas ac rarissimas esse oportet, argumentum sacrum fit ac pium : necque q

uum in ludo dicitur quod excedit regulam rationis. Quod quidem potest esse dupliciter. Uno modo ex ipsa specie actionum quæ

sumuntur in ludum, quod quidem jocandi genus secundum Tullium dicitur esse illiberale, petulans, flagitiosum obscœnum quando

mi nocumentum quæ de se sunt peccata mortalia. Alio autem modo potest esse excessus in ludo secundum defectum debitarum circ

ter convenientiam negotii seu personæ. Et hoc quidem quandoque potest esse peccatum mortale propter vehementiam affectus ad

el qui eis aliqua largirentur, tanquam peccati fautores, quod videtur esse falsum. Legitur enim in vitis Patrum quod beato P

si ad quamdam animæ quietem... Circa quæ tamen videntur tria præcipue esse cavenda, quorum primum et principale est quod præ

12. 292. [NDA] « De his etiam Principes et Magistratus commonendos esse duximus, ut histriones et mimos, cæterosque circu

ne] « Tragœdiarum et Comœdiarum, quas non nisi Latinas ac rarissimas esse oportet, argumentum sacrum fit ac pium : necque q

n solum, ne quid vitiorum pectoribus insideat, quæ sedata et pacifica esse debent ; sed ne cujus nos voluptatis consuetudo d

n solum, ne quid vitiorum pectoribus insideat, quæ sedata et pacifica esse debent ; sed ne cujus nos voluptatis consuetudo d

isfacere posse voluptati aurium popularium, ita nullo modo Histriones esse posse musicæ studiosos peritosque. » Cette propos

ne peut avoir ces vastes, ces profondes connaissances : « Nullo modo esse posse musicæ studiosos peritosque. » Autre raiso

n ignorant qui ne connaît pas le prix des choses : « Qui putat melius esse quod deterius est, scientia ejus caret. » Or pers

l’Évêque de Poitiers, quæ canonicis obviat institutis, nullius debet esse momenti. Telle est la coûtume qu’on prétend just

e la raison qu’il avoit déjà donnée : & præcipuè quia hoc potest esse causa lasciviæ. Ce saint suit en cela le sentime

la santé de l'Empereur. Après « Quum dignam eam rem Senatus censeret esse , meritoque id, si quando unquam alias, Deum immor

. 7. dec. i. Auson. in Eglog. « Quum dignam eam rem Senatus censeret esse , meritoque id, si quando unquam alias, Deum immor

’aller aux spectacles : « De repudio spectaculorum intelligunt factum esse Christianum », dit-il. Je ne m’arrêterai pas ici

« Quomodo, ô Christiane, spectacula post baptismum sequeris, quæ opus esse diaboli consiteris ? Renuntiasti diabolo, et spec

nts. « Tragediarum et Comediarum, quas nonnisi Latinas et rarissimas esse oportet, argumentum sanctum sit, ac prium neque q

quam prava nonnullorum hominum imitatio invenit, prorsus abstinendum esse , et præter honestas ac morales fabulas voce gestu

s Histoires nous apprennent qu’il en a abandonné tant d’autres. « Nec esse est ut caducis lapsibus elidantur, qui viam lubri

unciamus, in quantum originibus eorum quas scimus de superstitionibus esse conceptas. » Tertull. Apolog. 28 [Tertullien, Apo

unciamus, in quantum originibus eorum quas scimus de superstitionibus esse conceptas. » Tertull. Apolog. 28 [Tertullien, Apo

puer, vel fœmina Themelici consortio utatur, si Christianæ religionis esse cognoscitur. » (L. 12. Codex Theodosianus de usu

lus séduisantes : « Hæc ratio fortius militat in impudicis quæ solent esse blandiores et rapaciores, nec debent esse meliori

tat in impudicis quæ solent esse blandiores et rapaciores, nec debent esse melioris conditionis quam uxor legitima », dit Du

emples : « Scelus oblivione non sepelitur, exempla fiunt quæ facinora esse desierunt. » On retrouve le péché qu’on a commis

ctateur qui peut y conserver son innocence et sa pureté ? « An possit esse qui spectat integer vel pudicus ? » Dans les fam

s, « communionis gratiam Histrionibus, auctoritate patrum non ambigis esse præclusam », et que ce ne soit un crime de les fa

e tout entier dans ce goût, & sur-tout le verset, Judex crederis esse vinturus . Ce célèbre organiste avoit placé dans

nclut qu’on doit absolument bannir la comédie : « Tanta potest in eis esse libido, ut sit peccatum mortale, unde a tali insp

, multo magis Sacerdotibus, qui aliis exemplum et condimentum salutis esse debent. Hæc a sanctis viris penitus sunt propelle

de la da danse, & nous exhorte à les imiter : Quid beatius potest esse in terra quàm tripudium Angelorum imitari ? Il po

S. Clément, tiennent le même langage : Non intelligitis serpentis hæc esse consilia, ut vos libidinis, concupiscentiæ &

, ludere oculis, rotare cervicem, comam spargere. Quid ibi verecundia esse potest, ubi saltatur, strepitur, concrepatur ? Sa

erflute in ludo accipitur quod excedit regulam rationis ; quod potest esse … uno modo ex ipsa specie actionum… quando scilice

erflute in ludo accipitur quod excedit regulam rationis ; quod potest esse … uno modo ex ipsa specie actionum… quando scilice

dolendum est) sæpe audivimus, per illam concessionem plurima scelera esse commissa, ita ut quidam sacerdotum, cum propriis

ates confregerunt jugum, quid fiet in novissimo ? super quo propitius esse potero ? Nunquid in gente tali nô ulciscetur anim

r aider à la conduite des Estats. Agnoscant Magistratus è republica esse ista tolli. Otia stabiliunt, infinita delicta ins

ates confregerunt jugum, quid fiet in novissimo ? super quo propitius esse potero ? Nunquid in gente tali nô ulciscetur anim

nsu 8. 5. vir quoq. de repudiato. Agnoscant Magistratus è republica esse ista tolli. Otia stabiliunt, infinita delicta ins

quia nemo istorum dissimulat, nemo laborat, ut obscura sua cupiditas esse videatur.,.. Ubi pecunias exterarum nationum esse

scura sua cupiditas esse videatur.,.. Ubi pecunias exterarum nationum esse arbitramini, quibus nunc omnes egent ; cùm Athena

ique Asiam, Achaiam, Græciam, Siciliam, jam in paucis villis inclusas esse videatis. (Cic.) (a). Ces chants alors devoien

ipsis rebus turpibus consurgentem, aut cum probabili ruinæ periculo, esse lethale ». Quant au jeune homme à qui on permet

secluso periculo consensûs in rem veneream, quidam4 æstimant peccatum esse duntaxat veniale : verùm laxior est ista decisio,

n que nous avons pour eux. On aime à compatir, dit S. Augustin, libet esse misericordem : c’est l’effet de l’amour que nous

Neque enim ita generati à naturâ sumus ut ad ludum & jocum facti esse videamur, sed ad severitatem potius. Il n’est pas

t ; quam denique pantomimus a pueritia patitur in corpore, ut artifex esse posssit.[…] » e. [NDE] J.-J. Rousseau, op. cit.

nt du XIII. lui dit : Quæ canonicis obviat institutis, nullius debet esse momenti. Innocent. III. in capite Ad nostram. de

velandis virginibus. Quæ canonicis obviat institutis, nullius debet esse momenti. Innocent. III. in capite Ad nostram. de

si l’a décidé dès les premiers siècles le Pape S. Etienne : « Infames esse eas personas dicimus quæ pro aliqua culpa notantu

it aut aliquam quæ sit mancipata spectaculis in consortio sacerdotali esse non potest. » Ce canon, pris du canon 17 des Apôt

serés vous courir à ces divertissemens aprés vôtre Baptême, qui opus esse diaboli confiteris , vous qui avoüés qu’ils sont

nent de luy comme du principe de toutes choses, nemo enim negat Deum esse universitatis conditorem eamque universitatem, ta

r, & le calice des demons, non potestis mensa, Domini participes esse , & mensa dæmoniorum , vous ne pouvez pas part

Cyprien, fiunt & miseris religiosa delicta, & cœpit licitum esse quod publicum estS. Cypri. Epist. ad donat. , le

ous déguisez-vous, dit le Prophète ? votre fils mourra : Cur aliam te esse simulas ? Ah ! vous êtes Saül, s’écria la Pythoni

as paroître ce que vous êtes, ajoute S. Ambroise ? Cur videri non vis esse quod natus es ? car mentitis fœminam vel fœmina v

me dirés-vous, qui pourra donc se sauver ?* Quis ergo poterit salvus esse  ? Qui pourra se sauver ? Le voulés-vous sçavoir 

dum tanta utimini cautela, et merito utimini, quomodo putatis minoris esse periculi verbum Dei ne glexisset quam corpus ejus

dum tanta utimini cautela, et merito utimini, quomodo putatis minoris esse periculi verbum Dei ne glexisset quam corpus ejus

um deliciarum comes est extrema saltatio. Ita saltationem necesse est esse omnium vitiorum cumulum. » Vives de fœmina Chris

et tous les vices l’entreprennent ?« Quid enim ibi verecundiæ potest esse , ubi saltatur, etc. » D. Ambros. l. 2. de Virg.

ambulant. Tobiæ c. 3. 17. Per ludum, choreas intelligo, quas peccatum esse manifestum est. » Hugo Cardinalis ib. dernière

ctions.« Numquam ævi senio delicta moriuntur ; exempla fiunt, quæ jam esse facinora destiterunt. » D. Cyprian. l. 2. ep. 2.

um deliciarum comes est extrema saltatio. Ita saltationem necesse est esse omnium vitiorum cumulum. » Vives de fœmina Chris

mo fornicantur. » Salvian. l. 6. « Quid enim ibi verecundiæ potest esse , ubi saltatur, etc. » D. Ambros. l. 2. de Virg.

ambulant. Tobiæ c. 3. 17. Per ludum, choreas intelligo, quas peccatum esse manifestum est. » Hugo Cardinalis ib. « August

. 22. « Numquam ævi senio delicta moriuntur ; exempla fiunt, quæ jam esse facinora destiterunt. » D. Cyprian. l. 2. ep. 2.

r notre faute : Theatrum Schola informandis moribus idonea naturâ suâ esse potest ; sed culpâ nostrâ non est. Cette cause es

t : vellem quidem vobis placere, Quirites ; sed multò malo vos salvos esse qualicumque erga me animo futuri estis. Tit. Liv.

d de se homines [vel præsentes, vel posteri] sentiant dissoluti animi esse . Cic. de Off. Et nonobstant toute l’ardeur de son

du choix, du nombre & de la confiance des Alliés. Reipublicæ opes esse existimo socios, fidem & benevolentiam. Démos

er vivere, qui fastum omnem interciderit : magnumque ac verè sublimem esse hominem qui propriâ surgit altitudine, nullam ab

ecessitas, ne vel populi convalescente consuetudine, seducti honestum esse arbitrentur, quod vel maximè fugiendum est ; vel,

inæ & sententiæ exarandæ auctor fuit. 110. Haud imitilis operæ esse videbitur, si ab aliis prætermissa non inutili so

cet usu, magisque inveteratâ plerarumque gentium consuetudine recepta esse Spectacula, quàm ut privato præsertim Scriptori,

are liceat, quibuscumque tandem productis rationum momentis, ea demum esse ab ultimis Populorum finibus eliminanda. Præterqu

nus versati, Theatralia oblectamenta promovent, asserentes, hujusmodi esse Sanctorum Patrum declamationes adversùs eorum tem

andum, & periculo plenum ac multimode noxium Spectaculorum abusum esse censuerunt, validisque rationibus confirmarunt.

o, tanti tamen non est. Satiùs est & balbutire, immo satiùs mutum esse , quàm non sine summo animi periculo eloquentiam d

r, multis argumentis, & majorum testimoniis confir mavimus, nihil esse aliud quàm officinam impudicitiæ, atque improbita

bidine, quicquid fraude, quicquid scelere peccatum est, scitote ortum esse . Tit. Liv. lib. 39. 173. Dans sa Dissertation en

ce de Condé. 225. S. Aug. 226. Desiderium habens dissolvi, & esse cum Christo. Ep. S. Paul ad Philipp. 227. Meliù

nt de ces jalousies, derriere lesquelles étoit ce Pape. Leo interius esse majestate Pontificis se in conspectum de re, in a

discours orne son visage, autant son visage orne son discours. Argus esse mavis ut videas, & Midas ut audias, tantum en

geruntur. Proptere à maximè gemo quod tam grande malum hoc malum non esse creditur. S. Chrys. Hom. 6. in Math. 1. Si vide

slateur : « Tragediarum et comediarum quas nisi latinas et rarissimas esse oportet argumentum sit latinum et pium, nec quidq

tatis amentia vel stolidæ paganitatis insania detinetur aliud noverit esse supplicationum tempus, aliud voluptatum. » Il sem

vie même n’était qu’un jeu. « La nature, dit Cicéron,« Æstimaverunt esse ludum vita nostra. » .c.18. « Non ita generati »

Opsimus laborum medicum », Pyndar. Odyr.4. Orat. 19. « Æstimaverunt esse ludum vita nostra. » .c.18. « Non ita generati »

out est fixe et certain à l’égard de la vérité de Dieu : « Non potest esse aliud quod verè bonum est, et malum, omnia penes

attribuer à ce qui n’est que moins mauvais : Nec bonitas est, pessimo esse meliorem 36. Optimus malorum, est infimo gradu ma

bus Romanis hæc mala (Spectacula) non sunt, ex quo in Barbarorum jure esse cæperunt. Ibid. 23. Dans ses Réflexions historiq

arbitror multos ex iis qui ad spectacula discesserant bodie prasentes esse . Je voudrois les connoître, ajoutoit-il : Optar

de l’homme, quand elle dit : Charius mihi est dici tua meretrix quam esse imperatrix. Ecoute-t on les loix de la décence,

la Republique renversée que sa chevelure derangée : Mavult comptior esse quàm honestior, & Rempublicam turbari quàm co

prunté. Fert omnia duplicia unum contra unum nec patitur quidquam de esse . Le fameux & bon livre des Réflexions sur l

ad ictus, Et quoties victor ferrum jugulo inserit, illa Delicias ait esse suas, pectusque jacentis Virgo modesta jubet conv

r à S. Paul qui ordonne aux Evêques de l’exercer : Oportes Episcopum esse hospitalem. Il sera à portée de vivre familiérem

Tertullien, parce qu’il est couvert de la pourpre : Improba definunt esse purpurata flagitia. Le farouche Domitien chassa d

st ainsi conçu : Scenicorum studium et amorem inhonestum et probrosum esse . Ce grand génie enseigne la même doctrine dans sa

m confutatione rationum histriones cum fabulis suis procul amandandos esse demonstrat, Oratio X, p. 325-352. Réédition •

ionnaire des cas de conscience, 1764. Porée, Theatrum sit ne vel esse possit schola informandis moribus idonea¸1733

33 • Porée, Charles (1675/6-1741 ; père, SJ) : Theatrum sit ne vel esse possit schola informandis moribus idonea, oratio

s spiritales, illicita est ars, et oportet eam dimittere, et peccatum esse talia aspicere et talibus pro illo opere aliquid

udeur et l’innocence dans ces Spectacles. « Quaere jam nunc an possit esse qui nunc spectat integer et pudicus 24 ». D’aille

s de leurs Etats. « De his etiam Principes et Magistratus commonendos esse duximus, ut histriones, mimos, etc. de suis finib

de la derniere importance. Omni diligenter caveat, maximi momenti id esse ducendo. Pour ne laisser aux jeunes gens aucun li

Puditiæ quid opus est statuisse puellis. Cum cuivis nuptæ quod liber esse licet. Le temple de Vesta avoit quelque rapport

s inutilè lignum, cum faber incertus scemnum faceretne Priapum maluit esse deam, deus indè ego. L’air retentit des acclamat

pas d’estre ridicules & badins ! Miseri jam sumus, necdum nugaces esse cessamus. C’est ainsi, mes Freres, que parloit c

domo, illa puellarum ingenuos corrupit ocellos nequitiæque suæ noluit esse rudes ; un autre poëte, picta est ô juvenis quam

eu est mauvais à raison de temps. 90. [NDA] Sap. 15. « Æstimaverunt esse ludum vitam nostram. » Jouer longtemps nuit beauc

itoyens Romains avait choisi d’être joueur de comédies et tragédies, [ esse scenicus,] il était non seulement exclu de tout h

t canonique : « Neque illum qui in scena lusisse dignoscitur clericum esse ordinandum » (« Celui dont on sait qu’il a joué s

ue la trace que le vent laisse après lui. 7.° Solum certum est nihil esse certi, & homine nihil misererius aut superbiu

Chrêtiennes s’en éloignent entierement : Ab hac Virgines Dei procul esse desidero . Et adressant ensuite sa parole aux mer

ous causera de la honte & de la douleur. Exempla fiunt quæ esse jam facinora destiterunt. Idem. Ibid. On

qu’à célébrer les pompes de satan. Quid ibi verecundiæ potest esse ubi saltatur ? Ambr. Lib. 3. de Virg. Quelle

nùs versati, Théatralia oblectamenta promovent, afferentes, hujusmodi esse Sanctorum Patrum declamationes adversùs eorum tem

témoignage d’où tu es, qu’il n’y a point de Dieux. Testare nullos esse quâ veheris Deos. Longepierre pour chercher un

ge des Jésuites le 13 Mars 1733, et a pour titre, Theatrum ne sit vel esse possit schola in formandis moribus idonea ? Il a

& horrenda, cum in consuetu dinem venerunt, aut parva, aut nulla esse credunt, usque adèo, ut non solum occultanda, ver

quidem ipsum, ut sacrum, admirabilem, et jucundum : dicemus autem non esse eiusmodi hominem in republica nostra, neque fas e

icemus autem non esse eiusmodi hominem in republica nostra, neque fas esse ut insit, mittemusque in aliam urbem, unguento ca