ri et consona voce vituperarunt, quasi religionis Christianæ ludibrum ac dedecus, passim nostra ætate usurpari videamus, q

mortis incurritur, exhorrescat corpus et animus ; qua fronte stupris ac turpitudine commemorata oblectabimur ipsi, et ali

nici ludi dicti sunt, saltu juvenes, cursu jactu, luctaque certabant, ac omnino de virium magnitudine et gloria contentio

a XLII. verbis utamur) majori longitudine quam latitudine, ovi forma, ac quædam prolixa rotunditas, uti idem ait. Temporar

, sacellum Murtiæ Veneris ante primas metas, aræ pluribus diis sacræ, ac nominatim Conso dei ara apud metas erat sub terra

mnia voluptatum instrumenta congesta sunt, quæ singula ad detinendos, ac suspendendos hominum animos magnam vim habent. Pr

irritabiles formæ, suggeruntur fomenta vitiorum, et ex rerum imagine ac commemoratione cupiditas excitatur, atque simulat

s illud comœdiæ abolitum est, quæ vetus est dicta novæ comparatione ; ac ne permissum quidem diu, quod poetæ facitare cœpe

confirmatam, celeberrima festa comœdiis actitandis celebrare solitæ ; ac periculum est ne divorum cultum hac disputatione

locis odorem quo imbuti sunt ore, oculis, et toto corpore exhalant ; ac nescio an aliquando fabulam agant, quin verba tur

severa aliqua lege constrictos intra modestiæ fines contineri posse, ac sacras tantum historias cum dignitate referre : c

arvarum, verum etiam in aliquibus festivitatibus diaconi, presbyteri, ac subdiaconi insaniæ suæ ludibria exercere præsumun

; quam sententiam hoc loco neque refellere est animus neque probare ; ac satis haberem si quemadmodum qui ex sacrato ordin

um cessantes ejus Dira imprecatione integrum annum saltare compulsos, ac tandem ad unum periisse salutis anno 1012. auctor

atoriæ quid in hac re sanxerint explicandum est. Varie quondam habita ac sæpe immutata ejus rei forma ab Imperatoribus est

atque corrupisse, sua quoque ætate Chrysostomus multis locis accusat, ac præsertim homilia sexta extrema ad secundum caput

tenuissimis vestibus indutas prodire, quibus membra omnia figurantur, ac ferme subjiciuntur oculis. Mulieris vero aspectu

am virtutem habet miramque potestatem trahendi ad se virum, non secus ac magnes cum ipse non moveatur, ferrum ad se rapit,

civibus ut contra facerent, stropha seu excusatio imposuit, quo loco ac censura digni sunt, non solum qui apertis verbis

am musicam institui, quemadmodum somnus et potus ad reficiendas animi ac corporis vires, quidam existimaverunt. Neque dubi

e asperitatem morum ex iis laboribus provenientem, musicæ modis mites ac tractabiles reddidisse : eoque non solum pueros,

s concentibus tribuebant, in nostris modis non usque adeo experimur ; ac ne satis quidem constat, quales illi concentus es

t oppida incurrisse nullo discrimine sexus, ætatis, aut conditionis ; ac præsertim in levitatem et turpitudinem incubuisse

umma concutit. Ego homuncio id non facerem ? Ego illud vero ita feci, ac lubens. » Vides quemadmodum se concitat ad libi

n alia causa Platonem lib. X. de Justo initio a sua republica poetas, ac nominatim Homerum exturbandos censuisse, nisi quo

. Primum cap. XXVII. « Ludi, inquit, Circenses sacrorum causa deorum, ac gentilium celebrationibus instituti sunt, unde et

re possint, et inflammantur libidine, quæ aspectu maxime concitatur : ac se quisque pro sexu in illis imaginibus præfigura

. VI. de providentia, quo solet orationis impetu. « De solis circorum ac theatrorum impuritatibus dico, talia enim sunt qu

undiæ statu dicere queat illas rerum turpium imitationes, illas vocum ac verborum obscœnitates, illas motuum turpitudines,

am illam, jam mœchatus est eam in corde suo. » Quod si mulier sponte, ac forte in foro obvia, et neglectius culta sæpenume

studio, ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia pergunt illuc, ac totum ibi desidentes diem in facies fœminarum ill

ctaculis, post aliis enarrant. Accedunt huc irritamenta post fistulas ac tibias, aliaque hujus generis modulatio in fraude

sdem Matthæi, « theatralem chorum malorum omnium fontem, scaturiginem ac fomitem ». Deinde hom. XV. ad populum Antioc. ant

t abire. Quibus decretis cum non satis ii quorum intererat obedirent, ac potius eo imprudentiæ progressum esset, ut cleric

t ludos equestres et venationem, musicos item, et omnem maledicentiam ac detractionem, et omnem pugnam et blasphemiam, inj

ntiam ac detractionem, et omnem pugnam et blasphemiam, injustitiamque ac avaritiam et usuram. » Vides theatra, ludos eques

ires, neque ullis resistente finibus malo. Ad hæc quis non luxuriosum ac nequam putaret eum, qui in scenicas artes rem fam

. His ad hunc modum constitutis priusquam reliqua colligantur, gravis ac difficilis superest nobis luctatio, debeant princ

isu plausuque ? A templis sanctorum, qui cum Christo in cælo regnant, ac omnino divinis celebritatibus amoveantur. Postrem

patefactos. Quæ artes an rebus communibus commodum aliquod afferant, ac non potius perniciem, per se quisque consideret.

gere, sed temeritate progredientium eo, unde tutus receptus non sit ; ac præsertim iis, qui ex equis tauros agitant, nullu

. XX. An agitatio taurorum sit licita. Gravis disputatio sequitur, ac qua nescio an ulla majori contentione animorum no

endatur. Nam voce præconis non satis singulorum periculis providetur, ac ne fieri quidem fortasse potest, ut cædes et vuln

co vel foro agitantur, a pietate et charitate Christiana aliena esse, ac volentes hæc cruenta turpiaque dæmonum et non hom

urum facienda, quæ et quas omnino prohibemus, cassamus et annullamus, ac procassis, nullis et irritis haberi perpetuo dece

o divini nominis reverentia et honore præmissa omnia in suis dominiis ac terris hujusmodi exactissime servari faciant, ube

stitutione contentas pœnas, in eisdem Hispaniarum regnis quoad laicos ac fratres milites tantum quarumcumque militiarum, e

c fratres milites tantum quarumcumque militiarum, etiam præceptorias, ac beneficia ipsarum militiarum pro tempore obtinent

etuo valitura constitutione spectacula et ludos taurorum prohibuerat, ac tam laicis quam clericis secularibus, et quorumvi

ibus non initiatos comprehendere declaraverat, prout in constitutione ac litteris prædictis plenius continetur, nunulli un

Gregorii prædecessoris litteris comprehensos, ludis seu agitationibus ac spectaculis prædictis aliquo modo interesse audea

modo interesse audeant, seu præsumant Apostolica auctoritate monendi, ac illis præcipiendi, atque mandandi ; ne non contra

constito summarie, et extrajudicialiter de non tuto accessu citatis, ac ut pareant sub sententiis et censuris Ecclesiasti

remediis procedendi, et quicquid decreveris et mandaveris exequendi, ac totali executioni usque ad omnimodam paritionem d

e ad omnimodam paritionem demandandi, omni et quacumque appellatione, ac recursu et reclamatione postpositis, invocato eti

aris. Non obstantibus constitutionibus et ordinationibus Apostolicis, ac dictæ universitatis statutis et consuetudinibus e

et consuetudinibus etiam ab immemoriali tempore pacifice observatis, ac juramento confirmatione Apostolica, vel quavis fi

n possint per litteras Apostolicas non facientes plenam et expressam, ac de verbo a verbum de indulto hujusmodi mentionem.

a Romanis Pontificibus prædessoribus nostris ad animarum salutem pie ac prudenter statuta fuerant, cum ad illarum pernici

rum perniciem aliquo pacto redundasse constiterit, de his pro locorum ac temporum conditione, ut decet, immutandis matura

acto incurrendis prohibuerat, ne in suis provinciis, terris, oppidis, ac locis hujusmodi spectacula, ubi tauri, et aliæ fe

s, et fratres milites tantum quarumcumque militiarum, et praceptorias ac beneficia ipsarum militiarum pro tempore obtinent

m obesse, quinimo materiam scandali perisque afferre : his sane malis ac periculis, pro debito pastoralis officii quantum

per præsentes non intendimus in aliquo derogare) perpetuo reducimus, ac restituimus, reductasque et restitutas esse decer

lidos, audaces, temerarios, quorum certe salus vocatur in periculum : ac ne video quidem majorem diligentiam hoc tempore a

rpitudinem : tauros in arenam producere nefas esse affirmamus, tetrum ac crudele spectaculum, scorta amovenda decernimus æ

ium est, sentiaque æternum stabit. Quanta itaque voce possum proclamo ac denuncio, facessant turpitudines et probra, corru

quid admirer ? quid rideam ? ubi gaudeam, ubi exultem ? spectans tot ac tantos reges qui in cælum recepti nunciabantur cu

uas ; alios tamen confirmabimus quorum non est stabilis adeo in malo, ac solidis radicibus fundata et fixa sententia, ne v

ludibria, hos omnes ludos a sanctissimis templis esse exterminandos. ac imprimis publicos histriones, qui cum turpi vita

locis odorem, quo imbuti sunt, ore, oculis et toto corpore exhalant. ac nescio an aliquando fabulam agant, quin verba tur

severa aliqua lege constrictos, intra modestiæ fines contineri posse, ac sacras tantum historias cum dignitate referre : c

bus profanas fabulas agi, quam sacras historias : quoniam cum decore, ac honestate eos facere non posse, persuasum plane h

virtutem habet, miramque potestatem trahendi ad se virum : non secus ac magnes, cum ipse non moveatur, ferrum ad se rapit

tenuissimis vestibus indutas prodire, quibus membra omnia figurantur, ac ferme subjiciuntur oculis. Mulieris autem aspectu

ubstituantur in veste muliebri et ornatu : quo aspectu ad præposteram ac nefariam libidinem populus solicitetur. Nimirum v

plausuque ? A templis et sanctorum, qui cum Christo in cælo regnant, ac omnino divinis celebritatibus amoveantur : ac præ

hristo in cælo regnant, ac omnino divinis celebritatibus amoveantur : ac præsertim ii modi et gestus, quibus turpitudo in

lière dans les Cimetières.« Nullus in locis eisdem in quibus cum pace ac quiete convenit vota celebrari, seditionem excite

n Ecclesia, earumque cœmeteriis negotiationes, et præcipue nundinarum ac fori cujuscumque tumultus, omnis in eis sæculariu

ulement devant l’Eglise. « Nullus in locis eisdem in quibus cum pace ac quiete convenit vota celebrari, seditionem excite

n Ecclesia, earumque cœmeteriis negotiationes, et præcipue nundinarum ac fori cujuscumque tumultus, omnis in eis sæculariu

ianorum prima confessio ? quæ scilicet nisi ut renuntiare se Diabolo, ac pompis ejus, atque spectaculis et operibus protes

Diaboli confiteris ? renuntiasti semel Diabolo, et spectaculis ejus ; ac per hoc ut prudens, et sciens dum ad spectacula r

ianorum prima confessio ? quæ scilicet nisi ut renuntiare se Diabolo, ac pompis ejus, atque spectaculis et operibus protes

Diaboli confiteris ? renuntiasti semel Diabolo, et spectaculis ejus ; ac per hoc ut prudens, et sciens dum ad spectacula r

exuuntur ad intemperantiam (a visu enim amor proficiscitur, (perinde ac si sit eis pudor in lavacro obrutus. ... Atque ve

æ promiscuas balneas adeunt, quæ oculis ad libidinem curiosis, pudori ac pudicitiæ corpora dicata prostituunt, quæ cum vir

dicata prostituunt, quæ cum viros atque à viris nudæ viderit turpiter ac videntur, nonne ipsæ illecebram vitiis præstant ;

ndia illuc omnis abluitur, et simul cum amictu vestis honor, corporis ac pudor ponitur, denotanda ac contrectanda virginit

t simul cum amictu vestis honor, corporis ac pudor ponitur, denotanda ac contrectanda virginitas revelatur. » S. Cypr[ien]

catur Decalogus, ut casus conscientiæ, quos vocant ex eo suborientes, ac pleræque controversiæ magni momenti, quæ circa le

existimant, et quidem merito, magnamvim habere singula, ad detinendos ac suspendendos hominum animos. Finguntur mores homi

ritabiles formæ, suggeruntur vitiorum fomenta, et ex rerum imaginibus ac commemoratione cupiditas excitatur, ita ut simula

rvarum, verum, etiam in aliquibus festivitatibus, Diaconi, Presbyteri ac Subdiaconi, insaniæ suæ ludibria exercere præsumu

ia casti, quibus tantum nefas per humanos ludos confictum est, irasci ac vindicare debuerunt. » Hinc est quod adolescens i

undia statu dicere queat illas rerum turpium imitationes, illas vocum ac verborum obscuritates, illas motuum turpitudines,

o damnosius quam spectaculis assidere, quando per voluptatem facilius ac proclivius obrepunt vitia. Quid me, inquis, exist

mutata derepente forma dicendi, de fama atque existimatione mea vere ac serio periclitari, vehementer indignor. Quid enim

memoria ; at quanto magis earundem rerum non emortua lectio, sed viva ac spirans gestio, animos hominum commonet, incitat,

ligula, et immensarum opum dominus, qui tamen post dilapidatum vicies ac septies millies HS. a Chærea ob libidinem jugulat

statis quibusdam temporibus ferias imperarent. Tunc enim animo soluto ac libero, corporibus cessatione reparatis nova quæd

nondum assecutus esse videtur. Desidebunt ergo in tenebris lustrorum ac stuprorum, alea rem familiarem evertent, compotat

Domitiani Cæsaris nepotes instituendi committerentur : talis ille vir ac tantus cum rhetorem futurum instruit, jubet a pue

icio nostro deberent. Quotus enim quisque vestrum non meminit perdito ac penitus suis rebus desperanti Demostheni occuriss

unt, decenter composito corporis habitu declaraverint se mente etiam, ac devoto cordis affectu, non solum corpore adesse. 

litas postulaverit cum aliquibus dispensandum esse; id causa cognita, ac summa maturitate, atque gratis, a quibuscumque ad

idoneam ominbus etiam perfecutionibus, et mundi hujus tempestatibus, ac fructibus sustinendis atque frangendis. » S. Aug.

eux : « Vous voyez, dit Cicéron « Videtis ne ut a physicis rebus bene ac utiliter inventis, tracta ratio est ad commentiti

’un seul Dieu. « Après avoir, dit-il « Sed tamen his fabulis spretis ac repudiatis Deus pertinens per naturam cujusque re

æ munia. » Julian. in Misopog. « Odi spectacula, et studeo religionem ac pietatem in templis colere. » Ibid. « des choses

e contemnere, quæ huic admodum profuerunt. Nam quid ego dicam populum ac vulgus imperitum ludis magnopere delectari ? minu

us est mirandum, quamquam huic causæ id satis est ; sunt enim populi, ac multitudinis comitia ; quare si populo ludorum ma

héâtre. « D’autres trouvaient « Pluribus ipsa licentia placebat : ac tamen honesta nomina prætendebant : Majores quoqu

locata sit, potius quam immenso sumptu singulos per annos consurgeret ac strueretur : nec perinde Magistratus rem familiar

agistratibus causam fore, cum eo sumptu respublica fungatur. Oratorum ac Vatum victorias incitamentum ingeniis allaturas :

ux, et de bâtir un Théâtre, il dit« Pluribus ipsa licentia placebat ; ac honesta nomina prætendebant. », « Qu’ils trouvaie

ndi : aut enim contextio narrationis perturpia, et indigna numinibus, ac monstro similia componitur, ut Dii adulteri et c.

t, quod infamiam faceret, flagitium alteri. Præclare ! Judiciis enim, ac Magistratuum disceptationibus legitimis proposita

ero faciant et maxime in principio Janvarii ne paganisare videantur ; ac deinde indurato, et pertinaci animo contrarium fe

atæque actiones, unde tanquam e quodam seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christia

n a tort, dit-il « Theatralibus ludis eversis, iniquitatem evertetis, ac omnem civitatis pestem extinguetis. » S. Chrysost

lus dicit ? Ubi sunt qui desideria sæculi fugiant ? Ubi qui vitam pie ac juste agant ? Ubi qui sperare se spem beatam, bon

s istorum, qui cum seipsos plane adulterio contaminarint, impudenter, ac rabientium more canum ad sacram mensam irruunt. Q

am mœchatur eam in corde suo. » Math. 5. v. 28. Quod si mulier sponte ac forte in foro obvia, et neglectius culta, sæpe nu

to studio ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia pergunt illuc ac totum ibi desidentes diem, in facies abjectarum f

participes ? quapropter equidem hortor, rogoque, ut prius confessione ac pœnitentia, aliisque remediis omnibus se se a pec

m ? Dum eodem corde et lethali sumis venena, et hanc hostiam sanctam, ac tremendam ? An non hæc sunt viræ subversio, conju

ria voluptas, dum hinc perpetuus nascitur dolor, dumque nocte pariter ac die a concupiscentia stimularis ?....... Excute i

ionem dedisse voluptatis ejus, quam ex nostris sermonibus capiebant ; ac deinde rursus ad Circum accurrere, majorique cum

otos dies traducere, et satanicis spectaculis se dedere, seque Judæis ac gentibus opprobriis obruendos exponere, illisque

i spectaculo intersunt, huc confidenter venire, cum se ab insurgente, ac vehementer reclamare conscientia sua sentiant con

um fidelis qui precum et tremendorum mysteriorum quæ hic celebrantur, ac spiritualis doctrinæ particeps fuerit, post hujus

Gentilibus, aut Judæis os obturare ? Qua ratione inducere valebimus, ac persuadere, ut ad pietatis partes transeant, cum

is, eam patria quoque putarunt religione fore muniendam : cum perinde ac Zozimus lib. 2. licentius effutirent, ob neglecto

t multo insaniora quam fuerant antea, faceretis ? Hanc animorum labem ac pestem, hanc probitatis et honestatis eversionem

multoque deterior.  Quando enim mimi illi, atque ridiculi blasphemum, ac turpe quid dixerunt, tunc potissimum quique stoli

applaudentes magis, unde etiam illos lapidibus exagitare debuerant ; ac fornacem ignis horibilis ex hujusmodi voluptate i

b ista sancitum est supplicium. Si enim nullus esset talium spectator ac fautor, nec essent quidem qui aut dicere illa, au

que etiam perniciosa voluptate consumitis, et honestum conjugii nomen ac reverendum in illud negotium publicatis. Non enim

ate per universas urbes earumdem populis denegata, totæ Christianorum ac Fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui e

ni nostræ ab humano genere defertur, eum virtutibus Dei Omnipotentis, ac meritis universi obsequium orbis impenditur. » In

ianorum prima confessio ? Quæ scilicet nisi ut renunciare se diabolo, ac pompis ejus, atque spectaculis et operibus protes

diaboli confiteris ? Renunciasti semel diabolo, et spectaculis ejus ; ac per hoc necesse est ut prudens, et sciens dum ad

m, relinquit Deum. Diabolos autem in spectacula est, et pompis suis ; ac per hoc, cum redimus ad spectacula, relinquimus f

osculantis vultum mucrone transfigat ? interrogo enim omnes potentes ac divites mundi hujus, cujus piaculi servus ille re

ac divites mundi hujus, cujus piaculi servus ille reus sit, qui probo ac bono Domino malum cogitet, qui bene merenti convi

is Theatralibus Ludis eversis, non leges ; sed iniquitatem evertetis, ac omnem civitatis pestem extinguetis. » Sanctus Chr

tem. Juvenes vero ad virtutem institutos interesse iis non oportebat, ac ne viros quidem quibus animæ salus cordi esset. N

neficium a Venetis susceptum, Sebastiano Duci, et ejus successoribus, ac Senatui Veneto, privilegia concessit et c. 4. Quo

is suis acceptos viderent, illos per quos agerentur, in infamium loco ac numero deputari. » S. August. lib. 2. de civit. D

evenire solet. Opere enim ipso delectamur, ejus authorem contemnimus, ac despicimus ; quemadmodum in suavissimis unguentis

em contemnimus, ac despicimus ; quemadmodum in suavissimis unguentis, ac purpuris ; iis enim oblectamur ; tinctiores vero,

uisse scenicas turpitudines consecrari ;suæ tamen dignitatis memores, ac pudoris, actores talium fabularum nequaquam honor

es curia, rostris, senatu, equite, cæterisque honoribus omnibus simul ac ornamentis. » Tertull. l. de spectacul. c. 22. et

a rebus omnibus quæ venerandæ olim censebantur, per omnem contumeliam ac temulentiam debacchantibus, tum cæteri omnes, et

er, dit Simon Schardius « Macer artem ludicram, id est artem Ludionum ac Comœdorum vocat. » Simon Schardius in lexico juri

re jetant encore des larmes. » « Le plaisir, dit Suétone « Canendi, ac saltandi voluptate ita efferebatur, ut ne publici

a semel compendio quodam genera ludicrorum duxi, quibus antiqui Græci ac Romani sunt usi. Theatricorum igitur artificum pa

risconsulte Schardius « Macer artem ludicram, id est, artem ludionum, ac Comœdorum vocat l. quædam ff. de pœnis, Hotoman. 

u concutit. Ego homuncio id non facerem ? Ego vero illud sponte feci, ac libens. Per hæc verba turpitudo ista confidentius

rebus omnibus quæ venerandæ olim censebantur, per omnem contumeliam, ac temulentiam de bacchantibus, tum cæteri omnes, et

es curia, Rostris, Senatu, Equite, cæterisque honoribus omnibus simul ac ornamentis. » Tertul. in lib. de spectacul. c. 22

essivit ; et Aristodemum Tragicum item actorem maximis de rebus pacis ac belli legatum ad Philippum Athenienses sæpe miser

s suis acceptos viderent, illos per quos agerentur, in infamium loco, ac numero deputari. » S. August. lib. 2. de Civit. D

isse scenicas turpitudines consecrari ; suæ tamen dignitatis memores, ac pudoris, actores talium fabularum nequaquam honor

nvenissent, cædes atque incendia et legum interitum et bellum civile, ac domesticum, et totius urbis ac imperii occasum ap

a et legum interitum et bellum civile, ac domesticum, et totius urbis ac imperii occasum appropinquare dixerunt, nisi Dij

et his, qui in Scena risum concitant, locus est et Tragœdis pariter, ac Thymelicis saltationibus, neque non omnigenis spe

u concutit ; ego homuncio id non facere ! Ego vero illud sponte feci, ac libens. Per hæc verba turpitudo ista confidentius

l agonisticam scenam dispungunt. Quod si tragœdiæ et Comœdiæ scelerum ac libidinum actrices, cruentæ, et lasciviæ, impiæ e

ement qu’ils avaient aux Comédies : « Les Apôtres, dit-il « A stupris ac fornicatione vocabant ad temperantiam : a vitæ am

agonisticam scenam dispungunt. Quod si Tragœdiæ et Comœdiæ scelerum, ac lidibinum actrices, cruentæ, et lascivæ, impiæ, e

rtentis, quia piget dicere malum tale vel noscere, de solis Circorum, ac Theatrorum impuritatibus dico. Talia enim sunt qu

undiæ statu dicere queat illas rerum turpium imitationes, illas vocum ac verborum obscœnitates, illas motuum turpitudines,

tia, seu honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, proinde habe, ac si stillicidia de ranunculo venenato : nec tanti

verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur, pueri legere, et discere cogu

verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur, pueri legere, discereque cogu

u concutit. Ego homuncio id non facerem ? Ego vero illud sponte feci, ac libens. Non omnino per hanc turpitidinem verba is

tus in Bethleëm ante non multo adhuc tempore Maronem suum Comicosque, ac Lyricos et Historicos Autores traditis sibi ad di

larum deliramenta, Deorumque præstigias omnino, ut par erat, fugiens, ac sapientissimam doctrinam Christianis proponens. I

rtia, seu honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, proinde habe ac si stillicidia de ranunculo venenato, nec tanti g

severa aliqua lege constrictos, intra modestiæ fines contineri posse, ac sacras tantum historias cum dignitate referre ; c

bus prophanas fabulas agi, quam sacras Historias : quoniam cum decore ac honestate eos facere non posse persuasum plane ha

iunt. Nam frequens imitatio transit in mores. Ne gestus quidem omnis, ac motus a Comœdis petendus est. Quamquam enim utrum

oportebit, cum virtutes earum jam sentiet, tum mihi diligens aliquis, ac peritus assistat : neque solum lectione formet, v

ætatem sibi ædificavit, in quem per dies singulos descendens, gestum ac motum corporis componebat, vocemque formabat. Sæp

iarum, quas Latinas et rarissimas esse oportet, argumentum sacrum sit ac pium, nec quidquam actibus interponatur quod non

tem. Juvenes vero ad virtutem institutos interesse iis non oportebat, ac ne viros quidem quibus animæ salus cordi esset. N

plausuque ? A templis, et sanctorum qui cum Christo in cœlo regnant, ac omnino divinis celebritatibus amoveantur : ac præ

hristo in cœlo regnant, ac omnino divinis celebritatibus amoveantur : ac præsertim ii modi, et gestus, quibus turpitudo in

rvarum ; verum etiam in aliquibus festivitatibus Diaconi, Presbyteri, ac Subdiaconi insaniæ suæ ludibria exercere præsumun

Ecclesiis, quo certis anni celebritatibus nonnulli cum mitra, baculo, ac vestibus Pontificalibus more Episcoporum benedicu

vestibus Pontificalibus more Episcoporum benedicunt : alii ut Reges, ac duces induti, quod festum fatuorum, vel innocenti

lii larvales, et theatrales jocos : alii choreas, et tripudia marium, ac mulierum facientes, homines ad spectacula et cach

æc aut similia ludibria, in Ecclesia, quæ domus orationis esse debet, ac etiam Cæmeterio exerceri amplius permittant, tran

omnino a singulis Ecclesiis, a Monasteriis quorumcumque Religiosorum, ac Religiosarum hujus Provinciæ extirpetur, quo larv

Paris « In Cæmeteriis, sicut et in Ecclesiis cessent Theatrales joci, ac ludi quicunque. » Synod. Paris. an. 1557., dans l

s « Comœdias, et Tragœdias rarissime agi permittat et nonnisi latinas ac decentes : et prius aut ipse eas examinet aut ali

ion. « Qui poussa, dit Sénèque « Quid C. Cæsarem in sua fata pariter, ac publica immisit ? Gloria et ambitio, et nullus su

rum placentia extirpet, quæ nos a populo, cui nimis credimus, separet ac sinceris opinionibus reddat. » Seneca Epist. 95.,

maritus, qui debiti fiscalis gratiam sæpe suspensus, et flagellatus, ac pœnis omnibus cruciatus servatur in carcere, nec

ejus fame collapsam, dedi etiam ei trecentos solidos, pro quibus se, ac maritum, et filios, non solum servituti, sed et s

istorum, qui cum se ipsos plane adulterio contaminarint, impudenter, ac rabientium more canum ad sacram mensam irruunt. Q

hatus est eam in corde suo » : Math. 5. v. 28. Quod si mulier sponte, ac forte in foro obvia, et neglectius culta sæpe num

studio, ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia pergunt illuc, ac totum ibi desidentes diem, in facies abjectarum f

cipes ? » « Quapropter equidem hortor, rogoque ut prius confessione, ac penitentia, aliisque remediis omnibus sese a pecc

tet, quo tanta corruptela radicitus extirpetur. Choreas, saltationes, ac tripudia, e quibus mortiferæ cupiditates excitant

atæque actiones, unde tanquam e quodam seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christia

ptate per universas urbes earum populis denegata, totæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupentur…. Aliud e

dictis diebus Festis in templum conveniant, illudque frequentent, pie ac religiose audituri quæ in eis sacra aguntur, conc

nte audiant, Deum et sanctos, quorum solennia celebrantur, pia mente, ac religioso affectu venerentur, et colant. His aute

is, et Festis in suas Parœcias populis conveniat, et Missæ, concioni, ac vesperis intersit. Iisdem diebus nemo lusibus, au

1584 « Numquam sint personati Clerici : a Comœdiis, Mimis, Choræis, ac saltationibus agendis, atque spectandis abstinean

Regi Assyriorum, id est, diabolo, qui prodigi ingenii sui, atque otii ac nequitiæ suæ Poëtæ peccatum suum velut Sodoma, pr

t Sodoma, prædicantes, amatoria, et lasciva carmina scribunt, perinde ac si Ethnici essent, a quibus cum sensu, et volunta

estæ fœminæ in sinu gestent, ut fiant inhonestæ. Quid dicam de vanis, ac perditis hominibus errantibus, et in errorem mitt

s tantum oculis con emplanda proponuntur ; sed sacris etiam interdum, ac Deo dicatis. Adde quod eo maxime tempore hæc agi

atis colloquiis, quocumque tempore se dabit occasio, Reges admoneant, ac Principes, ac Regios Senatores, Præteresque civit

s, quocumque tempore se dabit occasio, Reges admoneant, ac Principes, ac Regios Senatores, Præteresque civitatum ; nec tan

atem non vult recipi malarum turpiumve rerum Comœdiam, neque Comœdios ac Histriones. » , et S. Antonin lequel dit que ceux

curi sectatores sordidissimos impurissimosque lurcones, omni flagitio ac libidine fœdatos, omnis decori ac virtutis hostes

rissimosque lurcones, omni flagitio ac libidine fœdatos, omnis decori ac virtutis hostes capitalissimos, non dicam ex una

nsura, incessus, voces, cantus, modulationes, oculorum, conversiones, ac motus, tibiæ, fistulæ, et ipsa fabulosa argumenta

tes, que cierto es notable : « Si enim nullus esset talium spectator, ac fautor, non essent quidem qui aut dicere illa, au

unt, decenter composito corporis habitu declaraverint se mente etiam, ac devoto cordis affectu, non solum corpore adesse. 

litas postulaverit cum aliquibus dispensandum esse; id causa cognita, ac summa maturitate, atque gratis, a quibuscumque ad

idoneam ominbus etiam perfecutionibus, et mundi hujus tempestatibus, ac fructibus sustinendis atque frangendis. » S. Aug.

Schardius in Lexico Juridico. « Videtis ne ut a physicis rebus bene ac utiliter inventis, tracta ratio est ad commentiti

t. in homilia 7. in Corinth. cap. 2. « Sed tamen his fabulis spretis ac repudiatis Deus pertinens per naturam cujusque re

æ munia. » Julian. in Misopog. « Odi spectacula, et studeo religionem ac pietatem in templis colere. » Ibid. « Vir doctis

e contemnere, quæ huic admodum profuerunt. Nam quid ego dicam populum ac vulgus imperitum ludis magnopere delectari ? minu

us est mirandum, quamquam huic causæ id satis est ; sunt enim populi, ac multitudinis comitia ; quare si populo ludorum ma

upiverit, per tenebras audeat. » « Pluribus ipsa licentia placebat : ac tamen honesta nomina prætendebant : Majores quoqu

locata sit, potius quam immenso sumptu singulos per annos consurgeret ac strueretur : nec perinde Magistratus rem familiar

agistratibus causam fore, cum eo sumptu respublica fungatur. Oratorum ac Vatum victorias incitamentum ingeniis allaturas :

ihil illicitum occultati queat. » « Pluribus ipsa licentia placebat ; ac honesta nomina prætendebant. » Quintil. Instit. l

ndi : aut enim contextio narrationis perturpia, et indigna numinibus, ac monstro similia componitur, ut Dii adulteri et c.

t, quod infamiam faceret, flagitium alteri. Præclare ! Judiciis enim, ac Magistratuum disceptationibus legitimis proposita

ero faciant et maxime in principio Janvarii ne paganisare videantur ; ac deinde indurato, et pertinaci animo contrarium fe

atæque actiones, unde tanquam e quodam seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christia

Corinth. c. 4. « Theatralibus ludis eversis, iniquitatem evertetis, ac omnem civitatis pestem extinguetis. » S. Chrysost

lus dicit ? Ubi sunt qui desideria sæculi fugiant ? Ubi qui vitam pie ac juste agant ? Ubi qui sperare se spem beatam, bon

s istorum, qui cum seipsos plane adulterio contaminarint, impudenter, ac rabientium more canum ad sacram mensam irruunt. Q

am mœchatur eam in corde suo. » Math. 5. v. 28. Quod si mulier sponte ac forte in foro obvia, et neglectius culta, sæpe nu

to studio ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia pergunt illuc ac totum ibi desidentes diem, in facies abjectarum f

participes ? quapropter equidem hortor, rogoque, ut prius confessione ac pœnitentia, aliisque remediis omnibus se se a pec

m ? Dum eodem corde et lethali sumis venena, et hanc hostiam sanctam, ac tremendam ? An non hæc sunt viræ subversio, conju

ria voluptas, dum hinc perpetuus nascitur dolor, dumque nocte pariter ac die a concupiscentia stimularis ?....... Excute i

ionem dedisse voluptatis ejus, quam ex nostris sermonibus capiebant ; ac deinde rursus ad Circum accurrere, majorique cum

otos dies traducere, et satanicis spectaculis se dedere, seque Judæis ac gentibus opprobriis obruendos exponere, illisque

i spectaculo intersunt, huc confidenter venire, cum se ab insurgente, ac vehementer reclamare conscientia sua sentiant con

um fidelis qui precum et tremendorum mysteriorum quæ hic celebrantur, ac spiritualis doctrinæ particeps fuerit, post hujus

Gentilibus, aut Judæis os obturare ? Qua ratione inducere valebimus, ac persuadere, ut ad pietatis partes transeant, cum

is, eam patria quoque putarunt religione fore muniendam : cum perinde ac Zozimus lib. 2. licentius effutirent, ob neglecto

t multo insaniora quam fuerant antea, faceretis ? Hanc animorum labem ac pestem, hanc probitatis et honestatis eversionem

multoque deterior.  Quando enim mimi illi, atque ridiculi blasphemum, ac turpe quid dixerunt, tunc potissimum quique stoli

applaudentes magis, unde etiam illos lapidibus exagitare debuerant ; ac fornacem ignis horibilis ex hujusmodi voluptate i

b ista sancitum est supplicium. Si enim nullus esset talium spectator ac fautor, nec essent quidem qui aut dicere illa, au

que etiam perniciosa voluptate consumitis, et honestum conjugii nomen ac reverendum in illud negotium publicatis. Non enim

ate per universas urbes earumdem populis denegata, totæ Christianorum ac Fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui e

ni nostræ ab humano genere defertur, eum virtutibus Dei Omnipotentis, ac meritis universi obsequium orbis impenditur. » In

ianorum prima confessio ? Quæ scilicet nisi ut renunciare se diabolo, ac pompis ejus, atque spectaculis et operibus protes

diaboli confiteris ? Renunciasti semel diabolo, et spectaculis ejus ; ac per hoc necesse est ut prudens, et sciens dum ad

m, relinquit Deum. Diabolos autem in spectacula est, et pompis suis ; ac per hoc, cum redimus ad spectacula, relinquimus f

osculantis vultum mucrone transfigat ? interrogo enim omnes potentes ac divites mundi hujus, cujus piaculi servus ille re

ac divites mundi hujus, cujus piaculi servus ille reus sit, qui probo ac bono Domino malum cogitet, qui bene merenti convi

is Theatralibus Ludis eversis, non leges ; sed iniquitatem evertetis, ac omnem civitatis pestem extinguetis. » Sanctus Chr

tem. Juvenes vero ad virtutem institutos interesse iis non oportebat, ac ne viros quidem quibus animæ salus cordi esset. N

neficium a Venetis susceptum, Sebastiano Duci, et ejus successoribus, ac Senatui Veneto, privilegia concessit et c. 4. Quo

is suis acceptos viderent, illos per quos agerentur, in infamium loco ac numero deputari. » S. August. lib. 2. de civit. D

evenire solet. Opere enim ipso delectamur, ejus authorem contemnimus, ac despicimus ; quemadmodum in suavissimis unguentis

em contemnimus, ac despicimus ; quemadmodum in suavissimis unguentis, ac purpuris ; iis enim oblectamur ; tinctiores vero,

uisse scenicas turpitudines consecrari ;suæ tamen dignitatis memores, ac pudoris, actores talium fabularum nequaquam honor

es curia, rostris, senatu, equite, cæterisque honoribus omnibus simul ac ornamentis. » Tertull. l. de spectacul. c. 22. et

a rebus omnibus quæ venerandæ olim censebantur, per omnem contumeliam ac temulentiam debacchantibus, tum cæteri omnes, et

qui notantur infamia. « Macer artem ludicram, id est artem Ludionum ac Comœdorum vocat. » Simon Schardius in lexico juri

sent, flentes adhuc egredi. » l. 6. Instit. Orat. cap. 2. « Canendi, ac saltandi voluptate ita efferebatur, ut ne publici

a semel compendio quodam genera ludicrorum duxi, quibus antiqui Græci ac Romani sunt usi. Theatricorum igitur artificum pa

 » Seneca epist. 89. « Macer artem ludicram, id est, artem ludionum, ac Comœdorum vocat l. quædam ff. de pœnis, Hotoman. 

u concutit. Ego homuncio id non facerem ? Ego vero illud sponte feci, ac libens. Per hæc verba turpitudo ista confidentius

rebus omnibus quæ venerandæ olim censebantur, per omnem contumeliam, ac temulentiam de bacchantibus, tum cæteri omnes, et

es curia, Rostris, Senatu, Equite, cæterisque honoribus omnibus simul ac ornamentis. » Tertul. in lib. de spectacul. c. 22

essivit ; et Aristodemum Tragicum item actorem maximis de rebus pacis ac belli legatum ad Philippum Athenienses sæpe miser

s suis acceptos viderent, illos per quos agerentur, in infamium loco, ac numero deputari. » S. August. lib. 2. de Civit. D

isse scenicas turpitudines consecrari ; suæ tamen dignitatis memores, ac pudoris, actores talium fabularum nequaquam honor

nvenissent, cædes atque incendia et legum interitum et bellum civile, ac domesticum, et totius urbis ac imperii occasum ap

a et legum interitum et bellum civile, ac domesticum, et totius urbis ac imperii occasum appropinquare dixerunt, nisi Dij

et his, qui in Scena risum concitant, locus est et Tragœdis pariter, ac Thymelicis saltationibus, neque non omnigenis spe

u concutit ; ego homuncio id non facere ! Ego vero illud sponte feci, ac libens. Per hæc verba turpitudo ista confidentius

l agonisticam scenam dispungunt. Quod si tragœdiæ et Comœdiæ scelerum ac libidinum actrices, cruentæ, et lasciviæ, impiæ e

et Saül homil. 3. in Math. 2. homil. 6. et 7. et alibi. « A stupris ac fornicatione vocabant ad temperantiam : a vitæ am

agonisticam scenam dispungunt. Quod si Tragœdiæ et Comœdiæ scelerum, ac lidibinum actrices, cruentæ, et lascivæ, impiæ, e

rtentis, quia piget dicere malum tale vel noscere, de solis Circorum, ac Theatrorum impuritatibus dico. Talia enim sunt qu

undiæ statu dicere queat illas rerum turpium imitationes, illas vocum ac verborum obscœnitates, illas motuum turpitudines,

tia, seu honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, proinde habe, ac si stillicidia de ranunculo venenato : nec tanti

verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur, pueri legere, et discere cogu

verborum obscœnitate compositæ : quas etiam inter studia quæ honesta, ac liberalia vocantur, pueri legere, discereque cogu

u concutit. Ego homuncio id non facerem ? Ego vero illud sponte feci, ac libens. Non omnino per hanc turpitidinem verba is

tus in Bethleëm ante non multo adhuc tempore Maronem suum Comicosque, ac Lyricos et Historicos Autores traditis sibi ad di

larum deliramenta, Deorumque præstigias omnino, ut par erat, fugiens, ac sapientissimam doctrinam Christianis proponens. I

rtia, seu honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia, proinde habe ac si stillicidia de ranunculo venenato, nec tanti g

severa aliqua lege constrictos, intra modestiæ fines contineri posse, ac sacras tantum historias cum dignitate referre ; c

bus prophanas fabulas agi, quam sacras Historias : quoniam cum decore ac honestate eos facere non posse persuasum plane ha

iunt. Nam frequens imitatio transit in mores. Ne gestus quidem omnis, ac motus a Comœdis petendus est. Quamquam enim utrum

oportebit, cum virtutes earum jam sentiet, tum mihi diligens aliquis, ac peritus assistat : neque solum lectione formet, v

ætatem sibi ædificavit, in quem per dies singulos descendens, gestum ac motum corporis componebat, vocemque formabat. Sæp

iarum, quas Latinas et rarissimas esse oportet, argumentum sacrum sit ac pium, nec quidquam actibus interponatur quod non

tem. Juvenes vero ad virtutem institutos interesse iis non oportebat, ac ne viros quidem quibus animæ salus cordi esset. N

plausuque ? A templis, et sanctorum qui cum Christo in cœlo regnant, ac omnino divinis celebritatibus amoveantur : ac præ

hristo in cœlo regnant, ac omnino divinis celebritatibus amoveantur : ac præsertim ii modi, et gestus, quibus turpitudo in

rvarum ; verum etiam in aliquibus festivitatibus Diaconi, Presbyteri, ac Subdiaconi insaniæ suæ ludibria exercere præsumun

Ecclesiis, quo certis anni celebritatibus nonnulli cum mitra, baculo, ac vestibus Pontificalibus more Episcoporum benedicu

vestibus Pontificalibus more Episcoporum benedicunt : alii ut Reges, ac duces induti, quod festum fatuorum, vel innocenti

lii larvales, et theatrales jocos : alii choreas, et tripudia marium, ac mulierum facientes, homines ad spectacula et cach

æc aut similia ludibria, in Ecclesia, quæ domus orationis esse debet, ac etiam Cæmeterio exerceri amplius permittant, tran

omnino a singulis Ecclesiis, a Monasteriis quorumcumque Religiosorum, ac Religiosarum hujus Provinciæ extirpetur, quo larv

456. « In Cæmeteriis, sicut et in Ecclesiis cessent Theatrales joci, ac ludi quicunque. » Synod. Paris. an. 1557. « Non

« Comœdias, et Tragœdias rarissime agi permittat et nonnisi latinas ac decentes : et prius aut ipse eas examinet aut ali

1. Scene 2. Acte 2. Scene 2. « Quid C. Cæsarem in sua fata pariter, ac publica immisit ? Gloria et ambitio, et nullus su

rum placentia extirpet, quæ nos a populo, cui nimis credimus, separet ac sinceris opinionibus reddat. » Seneca Epist. 95.

maritus, qui debiti fiscalis gratiam sæpe suspensus, et flagellatus, ac pœnis omnibus cruciatus servatur in carcere, nec

ejus fame collapsam, dedi etiam ei trecentos solidos, pro quibus se, ac maritum, et filios, non solum servituti, sed et s

istorum, qui cum se ipsos plane adulterio contaminarint, impudenter, ac rabientium more canum ad sacram mensam irruunt. Q

hatus est eam in corde suo » : Math. 5. v. 28. Quod si mulier sponte, ac forte in foro obvia, et neglectius culta sæpe num

studio, ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia pergunt illuc, ac totum ibi desidentes diem, in facies abjectarum f

cipes ? » « Quapropter equidem hortor, rogoque ut prius confessione, ac penitentia, aliisque remediis omnibus sese a pecc

tet, quo tanta corruptela radicitus extirpetur. Choreas, saltationes, ac tripudia, e quibus mortiferæ cupiditates excitant

atæque actiones, unde tanquam e quodam seminario semina malefactorum, ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christia

ptate per universas urbes earum populis denegata, totæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupentur…. Aliud e

dictis diebus Festis in templum conveniant, illudque frequentent, pie ac religiose audituri quæ in eis sacra aguntur, conc

nte audiant, Deum et sanctos, quorum solennia celebrantur, pia mente, ac religioso affectu venerentur, et colant. His aute

is, et Festis in suas Parœcias populis conveniat, et Missæ, concioni, ac vesperis intersit. Iisdem diebus nemo lusibus, au

eric. « Numquam sint personati Clerici : a Comœdiis, Mimis, Choræis, ac saltationibus agendis, atque spectandis abstinean

Regi Assyriorum, id est, diabolo, qui prodigi ingenii sui, atque otii ac nequitiæ suæ Poëtæ peccatum suum velut Sodoma, pr

t Sodoma, prædicantes, amatoria, et lasciva carmina scribunt, perinde ac si Ethnici essent, a quibus cum sensu, et volunta

estæ fœminæ in sinu gestent, ut fiant inhonestæ. Quid dicam de vanis, ac perditis hominibus errantibus, et in errorem mitt

s tantum oculis con emplanda proponuntur ; sed sacris etiam interdum, ac Deo dicatis. Adde quod eo maxime tempore hæc agi

atis colloquiis, quocumque tempore se dabit occasio, Reges admoneant, ac Principes, ac Regios Senatores, Præteresque civit

s, quocumque tempore se dabit occasio, Reges admoneant, ac Principes, ac Regios Senatores, Præteresque civitatum ; nec tan

atem non vult recipi malarum turpiumve rerum Comœdiam, neque Comœdios ac Histriones. » Dissert. pag. 239. « Quod si Epic

curi sectatores sordidissimos impurissimosque lurcones, omni flagitio ac libidine fœdatos, omnis decori ac virtutis hostes

rissimosque lurcones, omni flagitio ac libidine fœdatos, omnis decori ac virtutis hostes capitalissimos, non dicam ex una

nsura, incessus, voces, cantus, modulationes, oculorum, conversiones, ac motus, tibiæ, fistulæ, et ipsa fabulosa argumenta

tes, que cierto es notable : « Si enim nullus esset talium spectator, ac fautor, non essent quidem qui aut dicere illa, au

l. 4. tituli supradicti. Pamelius in adnot. in hunc Tertull. locum. ac . [NDE] retirer=ressembler. Sens vieilli. Retirer

a vehementer reformidarem, mihi hoc loco accidisse gaudeo, ut erectos ac suspensos animos vestros docta sane ac diserta Pa

o accidisse gaudeo, ut erectos ac suspensos animos vestros docta sane ac diserta Panurgi hujusce reddiderit oratio, qui li

on scenicum qui verba exprimat » : laterum inflexionem addit « fortem ac virilem non ab scena et histrionibus, sed ab armi

m ad agnatos Cicero te remittet. Sed Quintilianus luculentus scriptor ac celebris, armis et palæstra non contentus, ipsam

t sibilis verberandum ? Putasti, opinor, vir in omni literatura hebes ac rudis ignotum nobis auctorem quasi ex Evandri sep

, mulieres effeminata voce » effingant. Quid igitur, verbo uno gestum ac motum ? at « ne omnem quidem a Comœdis peti » vul

joculator, non planipes indoctus et inscitus, sed « diligens aliquis ac peritus, qui non solum lectione format », quod er

, chap. 3, in Jean Hardouin, Acta Conciliorum et Epistolae decretales ac Constitutiones summorum Pontificum, Paris, 1715,

, chap. 3, in Jean Hardouin, Acta Conciliorum et Epistolae decretales ac Constitutiones summorum Pontificum, Paris, 1715,

Ibid. Cap. 27. « Omnia illic honesta, seu fortia, etc. proinde habet ac stillicidia mellis de libamento venenato ; nec ta

cupiscendum eam, jam mœchatus est in corde suo. Quod si mulier sponte ac forte in foro obvia et neglectius culta, tæpe num

to studio ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia perguntilluc, ac totum ibi desidentes diem, in facies abjectarum m

isant Ibid. « Quapropter equidem hortor, rogoque ut prius Confessione ac pœnitentia, aliisque remediis omnibus sese à pecc

id. « In spectaculis quædam est apostasia fidei, et à symbolis ipsius ac cœlestibus Sacramentis lethalis prævaricatio … Er

admittantur … Omnes etiam infamiæ macula aspersi, id est, histriones ac turpitudinibus subjectæ personæ. » , qui ont quel

donné Concil. Cabill. 2. an. 813. can. 9. « Histrionum sive scurronum ac turpium seu obscænorum jocorum insolentiam non so

od ob ista sancitum est supplicium … si nullus talium esset spectator ac fautor, nec essent quidem qui dicerent illa aut a

Martyrum conversari ; unde præcipua tibi corporis sanitas tribuetur, ac ad animam tuam eximia pervenire utilitas, unde si

Ibid. Cap. 27. « Omnia illic honesta, seu fortia, etc. proinde habet ac stillicidia mellis de libamento venenato ; nec ta

cupiscendum eam, jam mœchatus est in corde suo. Quod si mulier sponte ac forte in foro obvia et neglectius culta, tæpe num

to studio ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia perguntilluc, ac totum ibi desidentes diem, in facies abjectarum m

? » Ibid. « Quapropter equidem hortor, rogoque ut prius Confessione ac pœnitentia, aliisque remediis omnibus sese à pecc

id. « In spectaculis quædam est apostasia fidei, et à symbolis ipsius ac cœlestibus Sacramentis lethalis prævaricatio … Er

admittantur … Omnes etiam infamiæ macula aspersi, id est, histriones ac turpitudinibus subjectæ personæ. » Ibid. can. 6

. » Concil. Cabill. 2. an. 813. can. 9. « Histrionum sive scurronum ac turpium seu obscænorum jocorum insolentiam non so

od ob ista sancitum est supplicium … si nullus talium esset spectator ac fautor, nec essent quidem qui dicerent illa aut a

Martyrum conversari ; unde præcipua tibi corporis sanitas tribuetur, ac ad animam tuam eximia pervenire utilitas, unde si

beneficium a Venetis susceptum Sebastiano Duci et eius successoribus, ac Senatui Veneto privilegia concessit, etc. 4. Quod

beneficium a Venetis susceptum Sebastiano Duci et eius successoribus, ac Senatui Veneto privilegia concessit, etc. 4. Quod

te, per universas urbes earundem populi denegata, totæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupantur, si qui e

te, per universas urbes earundem populi denegata, totæ Christianorum, ac fidelium mentes Dei cultibus occupantur, si qui e

primis vero quod ex Divo Carlo petebam, cujus in authoritate, perinde ac si meæ sententiæ suffragaretur, vim faciebam. Imo

a ex parte ad Comœdiam excusatam habendam affertur, leve esse prorsus ac frivolum ; stabile vero et inconcussum quod e con

croître ma tourmente Qui se calme au Soleil de vos divinités. FIN. ac . [NDE] L’originale porte « Mouceaux ».

« In ipso joco aliquod probis ingeni lumen eluceat: ludusque tempore, ac homine dignus sit. l. 1. offic. » Alle quali par

Eminentissimo Sig. Cardinale Francesco Barberino. « Ita sit Cristiano ac religioso dignus homine ut ab ipso ioco, et ludo

e occiditur: atque ut quidam ait, obsceni hi ludi civitatem vitiorum, ac turpitudinum servam faciunt, stuprum, adulterium,

caria Bovezio. « Fr. Sebastianus Argyrensis conscionator Circulatres, ac Præstigiatores maxime oderat; ut pote qui popuols

Præstigiatores maxime oderat; ut pote qui popuols histrionicis ludis, ac falsis vanissimarum rerum spectris deludunt: atqu

m eos in plates mensam conscedisse audiret, mox eo festinis pergeret, ac sacra ibi verbi prædicatione instituta, scenicos

m currentibus: et quidem (uti decebat, quanquam non sæpe fit) plures, ac potiores habuit Christus. » Seguita lo Storico a

o, che quell’opinione sia « in praxi omnino falsa, maxime periculosa, ac puritati valde contraria ». Non solo per conforma

« Et mihi, dice egli, aliquis rerum imprudens pertinaciter obnitatur, ac Vitia suis ex tenebris extrahenda clamet in lucem

r, fugienda proponitur? An malo remedium facies, posteaquam in venas, ac viscera virus infuderis? » È antica querela delle

totius vita mato: quando, qua in ea atate accipuntur altius inharere ac difficillimè eradicari consuenerut. Ex altera ver

Tertullianode Spect. C. 10. scrisse. « Opus Templi titulo prætexuit, ac disciplinam superstitione delusit ».E de’ Comici

mici osceni può dirsi. « Comædiam operis pulchri titulo prætexuerunt, ac disciplinam obscænitate deluserut ». Io ne’ giorn

bonis tomo 2. Consul Respons. 187.fol. mihi 450. hæc habet N. iuvenis ac Scholasticus bis interfuit Comedia turpia represe

are sentenziam, qua ut plurimum, et in pluriuso fallit rarò contingit ac vix. Certum namque est, multitudinem capi, rapi p

sere capræque cepere: qua que plures, maioresque sunt, eo ille minor, ac plurium servus est, quem vulgus felicem appellat.

questo punto. Io aggiungo con il P. Stefano Bauni, « esse charitatis, ac prudentia in Confessario monere, ac suaviter famu

Stefano Bauni, « esse charitatis, ac prudentia in Confessario monere, ac suaviter famulos inducere, ut alios sibi qauerant

sibi qauerant Dominos. Quia cum in erum oculos multa incurrant dictu, ac cogitatu feda, vereri debent, ne ultro sibi pecca

mque faces et saxa volant, furor arma ministrat, Tum pietate gravem, ac meritis si forte virum quem Conspexere, silent,

., che dice. « Meretici ex separata ad fornicandum cum homine libero, ac soluto; et ad adulterandum cum homine coniugato ,

? Instat Dia bolus, circuit rugiens, ut rapiat animam; movet, tentat, ac omnia adversus caput tuum invertit, extraq nidum

aput tuum invertit, extraq nidum eicere te molitur: dentibus stridet, ac fremit; ignem spirat adversus salutem tuam: et tu

eteriora, et graviora homines evolent: horum tameu malorum permissio, ac tolerantia sine supplicio, ac pena, non est sui n

evolent: horum tameu malorum permissio, ac tolerantia sine supplicio, ac pena, non est sui natura malum: sed est quid indi

del piacere, secondo quel detto di Seneca. « Per voluptatem facilius, ac proclinius Vitia obrepunt. » Quinta, perché molti

eti, in suis statiionibus tripudiare videbantur. Multi enim cretalis, ac male ferruminatis argumentis illecti trahebantur

d. matr. d. 46. n. 42., « Componentes Comedias, qua res valde turpes ac ad venorem exercitantes continent, peccare mortal

sterrebo, na hoc ipsi a religioso irto ceptore haud facile expectant; ac minoris faciunt, pro civibus haud sanctissimis ha

ant Regi Affisiorum, idest Diabulo qui prodigi ingeni sui, atque oti, ac nequitia sua. Poeta peccatum suum, velut sodom pr

velut sodom predicantes, amtoria. Et lasciva carmina scribunt perinde ac si ethnici essent; a quibus, cum sensu et volunta

onesta famina insinu gestent, ut siant inonesta. Quid dicam de vanis ac perditus, hominibus errantibus, ac in errore mitt

iant inonesta. Quid dicam de vanis ac perditus, hominibus errantibus, ac in errore mittentibus, qui sictorum Heroum quasi

r impia eorum ingenia, qui hisce quoque temporibus ita duro sunt ore, ac mente perversa, talia ut audeant scribere, et Cri

rimis Virginum septus choris. Istos volutabra fadissima inter poreos, ac verius, inter Demones oblectant, ac saginant. Ill

volutabra fadissima inter poreos, ac verius, inter Demones oblectant, ac saginant. Ille pro gloria Dei subire atrocissimam

m admodum sentio, apertam, istius modi hominu salutem ego deploratam, ac desperatam prope modu habeo. » E benché un tal de

exendo, quod nisi tandem ex animo detesteris, et omni cura retextast, ac detestruas, saluus esse non possis? Quid furtosiu

borantem atque a Martis ad Veneris signa transfugientem inconstanter, ac fede comententur. » Ma con questo Autore nella se

r: perinde quasi onesto, ingenuoque viro, Poetam salutaris, conuicio, ac deonestiamento sit. » Egli espone con lamento il

mentis suis inventutem pellicientes insector horum Poesim lutulentam, ac defadam magno mortalium malo propagari queror ab

ipio. Etenim Poesim condere, qua sine artis iniuria delectet pariter, ac prosit, tanta felicitatis ingeni est, ut (quasi a

) canoris ad oblectandum nugis, isque arma inter, amoresque turpiter, ac fede illicis, sic eam hominis partem, qua facilis

imulque titillantium illecebris voluptatum non emolliant mares animos ac lenocinantis ubique Veneris interictu omnia non i

nt esse chariores, quam in poeticas, quibus dant operam praceptiones, ac fabulas tam inscitè, turpiterque peccare ». Egli

a procliuis, an quia rebus ipsi melioribus impares sint?) oscitanter, ac stolide pratereunt; nec magnpere laborant, illust

r, ac stolide pratereunt; nec magnpere laborant, illustre ut aliquid, ac memorabile inde mutuentur; ubi virà impura nomen

ac memorabile inde mutuentur; ubi virà impura nomen voluptatis sonat, ac pingutori, non tam Minerva, quam Venere dictum qu

mum cala numque repente accommodanto; illius imitatione Poetas iam se ac (si Diuis placet) sesquibomeros scilicet effectos

leraque eorum, qua pudicè, candidèque dicuntur, evoluunt oscintanter, ac ubique incuriosè dormitant. Cum virò lutulentum q

oscintanter, ac ubique incuriosè dormitant. Cum virò lutulentum quid, ac pingue sonnerit, hic nimirum axcitantur indesides

admissa ea gratia narrantur, ut enitentur: Primum cur obsceno Heroi, ac Principi viro affinguntr, qui carmine proponitur

admirati satis possum habet enim sine mollitie, et impudicitia salem, ac leporem et delectat, non ut Flora. Sed ut Diana,

Minerva, miscens, quemadmodum pracipit Horatius, dulcedint utilitatem ac pulchritudinem: Poemata obscena, et impudica sunt

uod omne punctumo ferre possit esse non puto, nisi sit grave, castum, ac sanctum; quod Horatius innuit dicens. Rem tibi

, qua imperito rum admiratione, quibus populi plausi bus extolluntur, ac propemondum adorantur? »l. 1. Prosus. 4. p. 124..

vehementiore cum impetu spiritus improbus revertatur, et deteriorem, ac perniciosiorem tibi priore ignorantia, aut neglig

se periculo maculanda puritatis cordis exponit, dans operam illicita, ac prohibite Lectioni. Quam ob causam hæc Lectio rep

trada, il quale avvisa. « Obscena, turpique Poemate, nisi perniciose, ac nocenter, utitur nemo, et malo sentiunt suo, qui

cri corraserint? Odiumne adversus Vitia vitiorum aspectu conceperint, ac in sinum Virtutis per ea oblectamenta pervenerint

m adibit, ne quemadmomdum ad Tyranni, ut aiunt domum nemo liber venit ac redit liber, ita qui ad istorum opera integer, at

irolamo in c. 5 Amos. « Non debemus sequi Fabulas Poetarum, ridicula, ac portentosa Mendacia, quibus etiam Calum infamare

t, et pectoris interna devinciunt. Verum ubi cum summo studio fuerunt ac labore perlecta, nihil aliud, nisi inanem fonum,

ittunt: sic nos ut sobri, sapientesque simus, quantum nobis congruum, ac Veritati propinquum, ex ipsis fuerit, persequemur

a perdunt: quod malum fine dubio multò gravius est opinione multorum, ac latius manat. » A questi si può dar per avviso. «

udentiam, o fæditatem vel Belluarum vita indignam. In his tu vocibus, ac sententis educandam putas teneran atatem? Necesse

e in preceps nimis in lubrico positam per seq lapsantem Adolescentium ac Puerorum aetatem. »l. 1. Instit. c. 8. Confessa d

onsilium illorum erat, ut mortales adducerent ad Virtutis adeptionem, ac Viti fugam. »in ep. 1. ad Tim. L. 1. cap. 4. E pe

egere studiosissimè, qua sciunt a nugacissimis hominibus, et tempore, ac mente abutentibus, inanissime fuisse conficta. »i

Quæso, qua tandem hæc nostra insania est? Iam proximus ardet calegon, ac flammas vomit caminuo noster, et nosre sinam et o

us, sine recens, sine astricta numeris oratione, sine soluta, si fæda ac turpia tractet, tum ab Adolescente, neque sentent

t, Damoniorum personis in Comedia ludificati estis: verum Dei cultum, ac Religionem Demonum Superstitione libidinse, et ob

subinde illecebris in itinere firmetur, redire sens sim ad ingenium, ac sepe numero ad ima devolvi: quare hec blandimenta

p. 107.. I Gentili Poeti osceni « cristiano pectore explodendi sunt, ac saluti propria consulendum potius, quam improba i

arum a procacium, sordentiumque sermonum licentia, ab intemperantium, ac libidinosorum hominum consuetudine separare stude

eges: si in gremio numeratis copias improborum; quorum instituctione, ac familiaritate, quando, quantunque; vultis clam om

ula, non oculis modo, auribusque declinate, sed animo etiam respulse, ac recordatione denum ipsa per horrescite. » Con le

os a Republica censuit afferma il P. Ribera, Fidei Catholica Iudices, ac Patroni, rem officio suo, zeloque offici sui dign

. «Vetant ali, Libros novos in Monasterium introduci, nisi inspectos, ac recognitos ab Abbate; ut Casinenses. » Altre Reli

aliquod immineat ». E in un altro luogo dicono. « Libros turpitudini, ac lascivia accomodatos otiosorum hominum commenta c

ne, amatoria, et impura continent  : nec usui possunt esse studiosis, ac Magistris humaniorum litterarum; quod non sint ex

e, et conversioni Fidelium tactur am afferre, et sue mentis puritati, ac perfectioni mirum in modum officere. » Cioè. Sapp

e fatto sacro Cantor di Dio, e santo Poeta, disse. « Organum Dei sum, ac bene modulatis Carminibus Dei laudescan. » Voglio

a parent; eique quodammodo vires, c robur ministrant: ea moderatione, ac temperanttia suscipienda sunt; ut in his nihil, n

em efficient. Que enim ita animum dissolunt, ut omnem ab eo modestia, ac temperantia franum excutiant; nihilque eum virtut

ecent, connumeranda sunt; sed potius inter turpes animi dissolutions, ac vitia , qua omni studio a sacris presertium viris

tà. aa. [NDE] Comprendre:in modo che. ab. [NDE] Comprendre: fiumi. ac . [NDE] Original: in ad. [NDE] Original: un grazi

ension du martyre (Tertul. lib. 2. de Spect.) 13. Vos vero suspensi ac solliciti, honestis voluptatibus abstinetis, non

nia (in Decreto legitur ab omnibus provinciis) depellatur, Sacerdotum ac Judicum a Concilio sanctæ curæ committitur. » Il

nia (in Decreto legitur ab omnibus provinciis) depellatur, Sacerdotum ac Judicum a Concilio sanctæ curæ committitur. » C

e méchant, mais on craint d’être ridicule. « Ridiculum acri, Fortius ac melius magnas plerumque secat res. » C’est ainsi

sse aliquanto magis vigenti motu. Postquam lege hac fabularum ab risu ac soluto ioco res avocabatur, et ludus paulatim ver

sse aliquanto magis vigenti motu. Postquam lege hac fabularum ab risu ac soluto ioco res avocabatur, et ludus paulatim ver

2 [Concile de Laodicée, canon 52]. Ibid. can. 51. [Ibid. canon 51]. ac . [NDE] Les mots « Eglise » et « Ecriture » appara

udini. Quæ omnia apud nos, scilicet Romanos, infamia partem humilia, ac ab honestate remota ponuntur. Verùm hæc non sunt

nti verò nec nomen inscribere, nec victoriæ offerre insignia liceat : ac seu vincat certando, seu vincatur, illati damni c

ti nullum ornatum, nullam vtilitatem, plebi solam dumtaxat voluptatem ac delectationẽ adferant. Atque tandem, ne otio torp

NDA] Ibid. c. 27. « Omnia illic honesta seu fortia, etc. proinde habe ac stillicidia mellis de libacunculo venenato : nec

upiscendam eam, jam moechatus est in corde suo. Quod si mulier sponte ac forte in foro obvia et negletius culta saepenumer

o studio, ut Ecclesiam quoque contemnant, et hac gratia pergunt illuc ac totum ibi desidentes diem, in facies abjectarum m

[NDA] Ibid., « Quapropter equidem hortor rogoque ut ejus confessione ac poenitentia aliisque remediis omnibus sese a pecc

id. « In Spectaculis quædam est apostasia fidei, et a symbolis ipsius ac cælestibus Sacramentis laethalis praevaricatio...

dmittantur... Omnis etiam infamiæ maculam aspersi, id est, histriones ac turpitudinibus subjectae personæ. » 48. [NDA] I

[2e concile de Chalons, (813), canon 9]. « Histrionum, sive scurronum ac turpium seu obscœnorum jocorum insolentiam non so

quod ob ista sancitum est supplicium…Si nullus talium esset spectator ac fautor, nec essent quidem, qui dicerent illa aut

s Martyrum conversari; unde præcipua tibi sanitas corporis tribuetur, ac ad animam tuam eximia perveniet utilitas; unde si

iri suffragium, qui eandem in caussam ætate hâc nostrâ verè pretiosam ac recentem navavit operam, & præcipuam quandam

rimis verò quod ex divo Carolo petebam, cujus in authoritate, perinde ac si meæ sententiæ suffragaretur, vim faciebam. Imò

a ex parte ad Comœdiam excusatam habendam affertur, leve esse prorsus ac frivolum ; stabile verò & inconcussum quod è

eum pænituit. A Ludovico Magno selectus, qui res eo regnante præclarè ac mirabiliter gestas perscriberet, huic intentus op

uot hîc tuo bono loquentes audis, vides, viros Patresque sanctissimos ac doctissimos. Tibi perpluunt hi sacrarum nubium im

m doctrinarum venenata delinimenta, tot Legum sacrorumve Conciliorum, ac maximorum Pontificum sensibus, decretis, gentium

cadaveris postremos nutus Veneti Patres, rem qualem à gravissimo æquè ac doctissimo viro accepi, etiam habe penes quem ste

ate per universas urbes earundem populis denegata, totæ Christianorum ac Fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui e

bus & antiquissimis Ecclesiæ Patribus, qui Christianam Religionem ac pietatem acerrimè tutati sunt. Tertullianus vet

ac pietatem acerrimè tutati sunt. Tertullianus vetustissimus juxta ac gravissimus Author lib. de Spectaculis. Quid faci

bus Ægypti quæ rectè idola nominantur, removeamus oculos arenæ, circi ac theatrorum, & omnibus quæ animæ contaminant p

possint, & inflammantur libidine quæ aspectu maximè concitatur ; ac se quisque pro sexu in illis imaginibus præfigura

turpia, audire inhonesta, videre pernitiosa ; & mox, Chorus illic ac cantio Pantomini elicit auditum, sed expugnat san

in spectaculis non sit, illas rerum turpium imitationes, illas vocum ac verborum obscenitates, illas motuum turpitudines,

chola, turpitudinis exhortatio, risûs materia, inhonestatis exempla ; ac plura ibidem, ubi etiam theatra pestilentiæ cathe

endam illam, jam mæchatus est eam in corde suo. Quòd si mulier sponte ac fortè in foro obvia, & neglectiùs culta sæpen

udio, ut Ecclesiam quoque contemnant, & hâc gratiâ pergunt illuc, ac totum ibi desidentes diem in facies fœminarum ill

ectaculis, post aliis enarrant. Accedunt huc irritamenta per fistulas ac tibias, aliaque hujus generis modulatio, in fraud

s generis modulatio, in fraudem illiciens, mentisque robur emolliens, ac meretricum insidiis delectatione præparans illic

e participes ? Quapropter equidem hortor rogoque ut priùs confessione ac pœnitentiâ aliisque remediis omnibus sese à pecca

pop. Theatralibus ludis eversis, non leges sed iniquitatem evertetis, ac omnem civitatis pestem extinguetis : hinc enim se

n. 42. Componentes aut repræsentantes Comœdias, quæ res valde turpes ac ad Venerem excitantes continent, peccant mortalit

tribuite ; scitote tamen quia mortuns est. Qui infelix vir dum panem ac vinum ex eadem domo percepisset, egredi januam vo

s es, honesta ea appellans, quæ de turpibus agunt. Falleris qui bona, ac minimè reprehendenda ea dicis, quæ innumeris mali

m virtutem habet, miramque potestatem trahendi ad se virum, non secus ac magnes, cùm ipse non moveatur, ferrum ad se rapit

pe occiditur, atque ut quidam ait, obsceni hi ludi civitatem vitiorum ac turpitudinum servam faciunt, stuprorum, adulterio

viros, matronas oblectent, juvenes emolliant, senes reddant insanos ; ac sic pecunias à singulis suffurentur & extorqu

? Scio Canones nullos excipere, scio Histriones damnari, scio Comicos ac Scenicos ab Ecclesia pelli, eos inquam (ut ait Gl

entem ruinæ causam ; ideo utrisque inspectione quodammodo cooperatis, ac utrobique lethaliter peccas. Dices : Adhuc ageren

orum magistros sustentas, dum meretriculas pascis, dum eorum peccatis ac sceleribus individuus ades & adis. Cum fure c

s & adis. Cum fure concurris, dum Comœdos, imo animarum comedones ac voratores tuo enutris argento, cibas sanguine, ru

nsa quercus, aut foliorum dives sublimisque populus flammas concipit, ac proximis impartitur, sed arbustum arbusto, &

singuli qui concursu suo etiam alios advocant. Graviùs præcipui viri ac senes, patres familias, quique auctoritate in Rep

ue decorum putarent : quod contra accidit, ob solam nobilium virorum, ac senum præsentiam. Gravissimè verò omnium peccant

irorum, ac senum præsentiam. Gravissimè verò omnium peccant Religiosi ac Clerici. Ita præsertim Cajet. in 22. q. 167. art.

via peccatorum non stetit, & in cathedra pestilentiæ non sedit ; ac si è contrario diceret, infelix omnino & mise

iculi, ii qui ætate, incontinentiâ, voluptatis sensu, pravâ suetudine ac fomite infestantur : peccant ii quos passim infla

ricula evaduntur, etiam post spectata spectacula. Rectè recentissimus ac nostrorum temporum auctor Jo. Mariana lib. 3, de

hac sententia recentiores nonnullos, ut minus universalem eam velint, ac docere, secluso proximorum scandalo, & propri

sententiam, quæ ut plurimùm & in pluribus fallit, rarò contingit ac vix. Certum namque est multitudinem capi, rapi po

? oculos intuere animæ scintillulas, in quibus anima præsertim emanat ac floret, in quibus tanquam à geminis orbibus tota

us quem suprà retulimus. Ut præsertim Ecclesiasticus judex id videat, ac judicet, un ea quæ ab iis habentur, turpia, salut

m virtutem habet, miramque potestatem trahendi ad se virum, non secus ac magnes, cùm ipse non moveatur, ferrum ad se rapit

uerint. 34. Septâ pudicitiâ agunt. Litterarum secreta viri pariter ac fœminæ ignorant. Nemo enim illìc vitia ridet, nec

erantiæ locus est : impedit enim consilium voluptas rationi inimica : ac mentis, ut ita dicam, præstringit oculos, nec hab

sonutæque actiones, undè tanquam quodam seminario semina malefactorum ac flagitiorum penè omnium existunt, quàm à christia

trix sibi videtur ignorantia humana, cùm aliquid de hujusmodi gaudiis ac fructibus veretur admittere. Tert. 160. Condamn

P. Africani paternisque L. Pauli virtutibus simillimus, omnibus belli ac togæ dotibus … qui nihil in vita nisi laudandum a

togæ dotibus … qui nihil in vita nisi laudandum aut fecit, aut dixit ac sensit. Neque enim quisquam hoc Scipione eleganti

elegantiùs intervalla negotiorum otio dispunxit, semperque aut belli ac pacis serviit artibus, semper inter arma aut stud

tes. Quinam postea ? Homines negotiis privatis vel publicis immersi ac propè obruti, perpetuis jactati curarum fluctibus

tela cupidinis lethifera, sed illa intendunt lacerto, dirigunt oculo ac toto adnixi corpore jaculantur. Quanto laborant s

m sequentis ævi vecordia demonstravit, cùm ingenti civitatis dedecore ac damno theatralibus ludis quicquid enervare virile

punitionis gradus est lumen amittere quo abutimur, & in tenebras ac cæcitatem cordis prolabi, eò usque ut nec Deum am

les de l’Ecriture Sainte. 274. Prædicatores quorum recta est fides ac Doctrina, tametsi mala sit vita, audiendi sunt. P

flammamur libidine. Lactant. … Quoniam dociles imitandis Turpibus ac pravis omnes sumus. Juven. lib. IV, Sat. XIV.

iunt. Nam frequens imitatio transit in mores. Ne gestus quidem omnis, ac motus à Comœdis petendus est. Quamquam enim utrum

quodam modo sunt, & otiosœ. Religio Christiana est fixum quoddam ac proprium veritatis domicilium ex quo quidquid ver

mno astruunt. Quid porrò attinet ab iis prædicari potiorem, honoribus ac divitiis virtutem esse, si interim doceant illius

e creduntur, usque adeo ut non solùm non occultanda, verùm prædicanda ac diffamanda videantur. S. Aug. Enchirid. c. LXXX,

laire, Qu’on prendrait pour Paphos, Amathonte, ou Cythère ; Couppée, ac quand un regard lancé de tes beaux yeux, A donné

- 1780), dit d'Hannetaire, acteur et directeur de théâtre français. ac . [NDE] Couppée, actrice de l'Opéra de Paris au mi

ille, la brûlèrent, et tuèrent un grand nombre d’habitants « Libidini  ac voluptati se dedidit. Ludos Circenses, ludosque S

ster Cæcilius, cum faceret eodem nomine et ejusdem argumenti comœdiam ac pleraque à Menandro sumeret, etc. » Tous ces Aute

aient donné le nom à cet exercice. « Ita dictum a Sarmates qui optimi ac præstantissimi equorum desultores. » On voit cepe

ectaculi conventione revocentur. Ante omnia tamen diligenti observari ac teneri sanctione jubemus ut verè in extremo peric

les vestiges de l’Idolâtrie. « Si quæ in agris templa sunt sine turba ac tumultu diruantur. His enim dejectis atque sublat

ate per universas Urbes eorumdem populis denegata, totæ Christianorum ac fidelium mentes Dei cultibus occupentur. Si qui e

iorum et ludioronum, confundebatur vox morientium, voxque baccantium, ac vix discerni forsitan poterat plebis ejulatio quæ

ram quæ spectaculis impuris abundat, his qui illic consident communem ac publicam lasciviæ officinam. Quin et illic tibiar

viæ officinam. Quin et illic tibiarum modulationes per quàm concinnæ, ac meretriciæ cantiones, audientium animis insidente

nis alioqui moribus alionum dicerent facerentve : diebus item festis, ac sexta quaque feria omninò abstinerent : postremo

s. « Cessent in die Sanctorum Innocentium, ludibria omnia et pueriles ac Theatrales lusus. » La même défense avait été fai

m quas non nisi Latinas et rarissimas oportet, Argumentum sanctum sit ac pium, neque quicquam actibus interponatur quod no

sit ac pium, neque quicquam actibus interponatur quod non Latinum sit ac decorum, nec persona ulla muliebris vel habitus i

ominum imitatio invenit, prorsus abstinendum esse, et præter honestas ac morales fabulas, voce gestuque exhibendas, nihil

ies seront Latines « Tragœdiarum et Comœdiarum, quas non nisi Latinas ac rarissimas esse oportet, argumentum sacrum fit ac

as non nisi Latinas ac rarissimas esse oportet, argumentum sacrum fit ac pium : necque quidquam actibus interponatur quod

rionibus inditum. » 43. [NDA] « Postquam lege hac fabularum ab risu ac soluto joco res avocabatur ; et ludus paulatim in

c. 33. 82. [NDA] « Intereà Senatus propinquo jam lustrali certamine ac dedecus averteret, offert Imperatori victoriam ca

exod. Jerosol. c. 5. [De excidio urbis Hierosolymitanae] « Libidini  ac voluptati se dedidit. Ludos Circenses, ludosque S

nis alioqui moribus alionum dicerent facerentve : diebus item festis, ac sexta quaque feria omninò abstinerent : postremo

p. 674. 308. [NDA] « Tunc etiam modo passim contingit ut qui casti ac pudici ad ea Theatra accedunt, alii omnino redeun

gis institutione] « Tragœdiarum et Comœdiarum, quas non nisi Latinas ac rarissimas esse oportet, argumentum sacrum fit ac

as non nisi Latinas ac rarissimas esse oportet, argumentum sacrum fit ac pium : necque quidquam actibus interponatur quod

partage n’était pas connu de ce grand Empereur, « Tota Christianorum ac Fidelium mentis, dit-il, Dei cultibus occupantur.

ttet, quo tanta corruptela radicitus extirpetur, choreas, saltationes ac tripudia, e quibus mortiferæ cupiditates excitant

rsonatæque actiones unde tanquam quodam seminario semina malefactorum ac flagitiorum pene omnium existunt, quam a Christia

tem ? Namhic quoque dramatico Poëtæ apertus est. Parciùs ex eo quidem ac reverentiùs præcepta depromet. Ut enim in medicam

eatra convenire, quos non tædet oculos & aures Actoribus pusillis ac prope infantibus commodare ; quos non pudet rider

utem potissimùm culpâ id factum est ? Auctorum primo, Actorum deinde, ac denique Spectatorum. Quasi, qui ad utilitatem The

elio non excussit laureas ; sed myrteas ei coronas sui passim heroes, ac suæ potissimum heroïdes certatim intexuerunt. Non

Scholam, & admittantur homines utriusque sexûs, juvenes præsertim ac puellæ, adhuc rudes amoris, sed jam dociles. His

illæ, ut prodeant in scenam cum superbissimo & mollissimo vestium ac pigmentorum ornatu, cum omnigeno telorum apparatu

lubre. Fateor : ideóque Theatri vitiati culpam dico in iis præcipuam, ac prope universam residere. Quicquid enim Auctores

ntes. Quinam postea ? Homines negotiis privatis, vel publicis immersi ac prope obruti ; perpetuis jactati curarum fluctibu

llectatores, sordidissimosque et impurissimos lusiones, omni flagitio ac libidine fœdatos, omnis virtutis ac decori hostes

urissimos lusiones, omni flagitio ac libidine fœdatos, omnis virtutis ac decori hostes capitalissimos sine honore, sine ex

sine sensu, ore, manu, lingua, mente inquinatos, vita turpes, prebris ac obscenitate verborum infames, Ecclesiæ decretis,

des plaisanteries honnêtes et agréables : licet interdum joca honesta ac suavia sint : ils sont contraires à la règle de l

goccec di doloroso affetto. « Compunctus cepit cum lacrimis horrere, ac se miserum dicere probis, quæ peccaverat », dice

, Demonius personis in Comedia a ludificati estis : verum Dei cultum, ac religionem Demonum superstizione libidinose inqui

rubore audiantur, oculorumque demissione: cum verba ipsa sint oscena; ac res ipse osceniores. Quod vitium ab oscis; idest

accesserat cohors militum, centuriones, tribunique et marens Burrhus, ac laudans ». Comparve nella scena con una Cetera in

lvestro spiega, « Artem Histrionum ordinari, ad solatium necessarium, ac proinde licitam, si moderate fiat. » L’arte Comic

42.. « Componentes, aut representantes Comoedias, quæ res valderupes, ac ad Venerem excitantes continent, peccare mortalit

Sanchez tieneeu illecita la Commedia, « quando miscenturres directe, ac per se provocantes ad luxuriam »T. 1. Oper. Mitr.

le, sed veniale, eo quod non proxime, sed remote ad Venerem incitant, ac disponnunt. » Cioè gli attori peccano mortalmente

, e gli affetti di calor disonesto. E Lattanzio. « ætas, quæ scenari, ac regi debit, ad vitia, et peccata craditur ». Con

nt; quas ob res non cachinnis difluere ridentes, sed lacrimis gemere, ac dolere oportes. » Vuol dire il Santo. O spettator

e, e le calzette ad una Femmina: « Femina calceorum stringit ligulas, ac vincit suras. » Di poi comparendo per recitare ne

simum viros capi ? Vit, ait D. Basitius, quotiamo Fæminaml. de Virg., ac suo latere formatam, dirigi, ut proptium membrum,

dam virtutem habet, miramq perestatem trahendi ad se virum, non seous ac magnes, cum ipse non moveatur, ferrum ad se rapit

viros, matronas oblectunt, ivvenes emolliant, senestreddant infanos; ac sic pecunias a singulis suffurentur, et extorquea

e ab oculorumExhort.De timore. distractione continueris, temperantia; ac pudicitia sulcos non rectos ages. » Ed avrai occa

t omnes, versus cantici numero delectati cum magna animì alacri tate, ac promptitudine sacros ei hymnos emitant. Nihil eni

nec tamen solum istus est malum; sed quoniam ad spiritualia desides, ac remissi, ad diabolica porompti, ignem ipsum ardor

. 9. de Rep. C. 26. in canticic et carminibus acceptaveris, voluptas, ac dolor in civitate prologe, ac ratione dominabitur

c et carminibus acceptaveris, voluptas, ac dolor in civitate prologe, ac ratione dominabitur. » Se tu riceverai nei canti,

s bone efficiuntur. Est ergo de se vitiosum, quia speciem mali habet, ac nisi per bonam aliquam circumstantiam iustificetu

epit ipso vultus aspectu; qui non fortuito, sed studio pergunt illuc, ac in infacies Feminarum desixos oculos habent, qua

, e nelle brutte. « Attende, an artificium delectet aquè in honestis, ac in pramis. » Ed egli dice, che così moltissimi so

es, honesta ea appellans, que de turpibus agunt. Falleris, qui bona, ac minimè reprehendenda ea dicis, qua inumeris malis

à ai Comici del suotempo. « Honestum coniugiiHo. 6. in 2. Mat. nomen, ac reverendum in illud negotium publicatis », quasi

us Regularis S. Pauli, et in Metropolitana Bonom. Panit. Pro Eminent, ac Reverendiss. Imprimatur . Fr. Hieronymus Onuphriu

loquitur S. Antoninus. Quid est occasio2. q. T. 5. c. i. §. 7. esse ac ruine spiritualis, et damni illerum. Et qui occas

epit ipso viltus aspectu: qui non fortuitè, sed studio pergunt illuc, ac infacies feminarum defixos oculos habent, qua fro

ostra hac etate et mali perpetrant, et boni destent; sed qui possent, ac debeant illud prohibere, quare nolint, ipsi vider

s, quocumque tempore se dabit occasio, Reges admoneant, et Principes, ac Regios Senatores, Pretoresque Civitatum; nec tant

llio decreta proponere, que dictum ridiculum omni vacare obscenitate, ac turpitudine iubent. Ita enim hac de re precipit i

vissimos.»C. 9. E quello, che a me pare peccaminoso, « versutissimos, ac petulantissimos pueros ». Giovanotti astutissimi,

tuosum saltem non erit, quod prodesse tentavi; mense nim boni studii, ac pii voti, etiamsi effectum non invenerit boni ope

nal : L’ aa. [NDE] Comprendre : nocciono ab. [NDE] Original : all’ ac . [NDE] Original : L’ ad. [NDE] comprendre : nuoc

beneficium a Venetis susceptum Sebastiano Duci et ejus successoribus, ac Senatui Veneto privilegia concessit, etc. Et un p

iens sibi videtur ignorantia humana, cum aliquid de hujusmodi gaudiis ac fructibus veretur omittere. Et en effet, c’est d

siécle, dit que Diabolus autem est in pompis & spectaculis suis, ac per hoc, cum redimus ad spectaculum, relinquimus

. Dei, cap. 32. Diabolus autem est in pompis & spectaculis suis, ac per hoc, cum redimus ad spectaculum, relinquimus

s nonnisi Latinas et rarissimas esse oportet, argumentum sanctum sit, ac prium neque quicquam actibus interponatur quod no

it, ac prium neque quicquam actibus interponatur quod non Latinum sit ac decorum, nec persona ulla muliebris, vel habitus

ominum imitatio invenit, prorsus abstinendum esse, et præter honestas ac morales fabulas voce gestuque exhibendas, nihil o

on violente pour le théâtre, est un insensé et un débauché, « insanus ac perditus ». Fuyez cette malheureuse passion, il e

cette baladine l’enfer pour héritage : « Herodiadis filia tripudiavit ac Joannis-Baptistæ caput amputavit. » S. Valér

arvarum, verùm etiam in aliquibus festivitatibus, Diaconi, Presbyteri ac Subdiaconi insaniæ suæ ludibria exercere præsumun

plusieurs fois rééditées. ab. [NDE] Boyer transcrit à tort « de ». ac . [NDE] Comprendre : raison pour laquelle il cont

n’apparaît pas dans le texte biblique. ab. [NDE] Argument thomiste. ac . [NDE] Jeux utilisant un plateau comme support (p

ue & usitée dans le Peuple, pour se conformer à l’usage ; rustico ac plebeïo sermone, propter exemplum & imitation

m concupiverit, per tenebras audeat. Pluribus ipsa licentia placebat, ac tamen honesta nomina prætendebant. Tac. Annal. l.

Théatres de l’Europe. 24. Accessit avaritia sive ambitio Monachorum ac Sacerdotum, qui cùm curam disciplinarum atque art

position, d’un énoncé (une unité de sens) ou d’un discours inachevé. ac . [NDE] Ils transforment une interrogation en excl

e le tour de x en parlant (voir Cotgreave). ab. [NDE] ça = cela a. ac . [NDE] Pour bordeau = bordel. ad. [NDE] ores q

quos ante Cyrum invictos bella præstiterant, in luxuriam lapsos otium ac desidia superavit. » Qu’on ne soit pas surpris qu

t un théologien jésuite, auteur du Medulla theologiae moralis, facili ac perspicua methodo resolvens casus conscientiae.

Qui quid sit pulchrum, quid turpe, quid utile, quid non Planiùs ac meliùs … … … dicit. On le voit, pour l’honneur

le cœur des combattans, Quid autem aliud in nostris legionibus cornua ac tubæ faciunt ? Quorum concentus quantò est veheme

quâ ratione studii & otii horas amat intermiscere : gravem nostis ac majorem ætate, sobrietatem verborum & cogitat

magis convenienter vivere, qui fastum omnem interciderit : magnumque ac verè sublimem esse hominem qui propriâ surgit alt

108. Quæcumque nempè ea de re in lucem prodierit librorum varietas ac multitudo, viget nihilominus plerisque in Provinc

usiùs pertractata argumenta unico medullato volumine paucis congesta, ac peculiari fortasse lumine collustrata, confirmand

siasticis, Institut. XIV. 113. Modò passum contingit, ut qui casti, ac pudici, ad ea Theatra accedunt, alii omninò redea

rruptelæ occasionem exhibere, præsertim molli atque otiosæ juventuti, ac pœnitendos in spiritualem & temporalem famili

ad secretariam Episcopalem responsis, magnâ sententiarum consensione ac votis communibus intolerandum, & periculo ple

m consensione ac votis communibus intolerandum, & periculo plenum ac multimode noxium Spectaculorum abusum esse censue

m virtutem habet, miramque potestatem trahendi ad se virum, non secùs ac magnes, cùm ipse non moveatur, ferrum ad se rapit

ibus profanas fabulas agi, quàm sacras Historias ; quoniam cum decore ac honestate eos facere non posse, persuasum planè h

et Ouvrage à M. Mably. 265. … Quoniam dociles imitandis Turpibus ac pravis omnes sumus. Juvenal, Sat. XIV. 266.

partes digestum. In quo divini, & humani juris totius, naturali, ac nova methodo per gradus, ordinéque, materia unive

rum copiosissimo, Lyon, Antoine Gryphe, 1582, 2 vol., Vol. 2 : Tertia ac postrema pars ; (ff.) p. 467-1485 + index. PDF :

atur Decalogus, ut casus conscientiae, quos vocant ex eo suborientes, ac pleraeque controversiae magni momenti, quae circa

nensem, libri VIII, cura Jo. Alexandri Brassicani jureconsulti editi, ac eruditis et cum primis utilibus scholiis illustra

oliis illustrati. Anticimenon lib. III, in quibus quaestiones Veteris ac Novi Testamenti, de locis in speciem pugnantibus,

vestitus, incessus, voces, cantus, modulationes, oculorum eversiones, ac motus tibiæ, fistulæ. S. Chysost. Hom. 38. in Mat

orro ignominia, Mimi et Histriones Juliani funus ducebant, probrisque ac ludibriis a scena petitis incusabant, nihil non f

us effrayer : mon dessein n’a point été de donner un « nom de parti » ac à des hommes dont j’ai d’ailleurs fait un juste é

t, et ma preuve est sans réplique ; c’est que vous l’avez publié. » ac . [NDE] Ibid., p. 9 : « Dans le nom de parti que

ab. [NDE] Ce paragraphe provient de Gérard, op. cit., p. 277-279. ac . [NDE] Rousseau s’attaque ici aux pièces de Volta

anes : qu’aurait-il dit des Ministres des Autels ? « Et gestus quidem ac motus a comœdiis petendus est. Plurimum absit Ora

ectaculi conventione revocentur. Ante omnia tamen diligenti observari ac teneri sanctione jubemus, ut vere et in extremo p

sants comme le Cid au peuple Français, j’aurai tort si l’on réussit. » ac Pour détruire cette objection, il m’est facile

nne aux bons et mauvaise aux méchants. » ab. [NDE] Ibid., p. 24. ac . [NDE] Ibid., note (a). : La citation exacte est

la tira de son état rude & grossier, comme dit Quintilien, rudem ac impolitam Tragædiam aliquantulum illustravit, &am

on, d’orthographe et de mise en page, et occasionnellement de mots. ac . [NDE] Daniel Heinsius (1580-1665), professeur de

choses, que les infidèles font en cachette : Item nous exhorteEph. 4 ac , que nul propos infect, ne sorte de notre bouche

. Deu. 12 z Aug. de Civit. l. 2. ca. 26. et 27 aa Eph. 5 ab Eph. 4 ac 1. Cor. 11 aj Deut. 22. am Suet. in Cæs. az M

Récit touchant la comédie, p. 4. ab. [NDE] Adhérent = ici, acolyte. ac . [NDE] Il s’est persuadé. ad. [NDE] L’existence

e et efféminée (« Lactatoribus et Mimis inhiant propter gestus, motus ac status effeminatos ») : « Recevant chez eux des d

p.  VIII. De la folie,162 Chap.  IX. Sentiments de Tertullien,179 ac . Le texte donne « assit », mais les autres verbe

ier d’Aucour expose le problème en détail dans sa réponse à Racine. ac . [NDE] Racine, op. cit., p.17 : « Et vous autres,

mmes que des femmes, et encore plus des garçons et des filles :« Viri ac fœminæ communes constituentes choros, maloque Dæm

anouit. D’où« Illa seu sonora, seu canora, seu subtilia perinde habe, ac si stillicidia mellis de libacunculo venenato. »

omnium vitiorum cumulum. » Vives de fœmina Christian. l. 1. « Viri ac fœminæ communes constituentes choros, maloque Dæm

8. Isaia. « Illa seu sonora, seu canora, seu subtilia perinde habe, ac si stillicidia mellis de libacunculo venenato. »

le sens d'exactitude scrupuleuse. ab. NDE "Qu'il" dans l''original. ac . embas = en bas. ad. NDE Figure d'homme ou de f

nt ? Respicere exemplum vitæ morumque jubebo. Dectum imitatorem, ac veras hinc ducere voces. Hor. a. p. Le théâtr

mercier le disciplinant. » Madame d’Aulnoi, dans son Voyage d’Espagne ac , dit que la manière de se fouetter est devenue un

alement de tout ce qu’il y a de plus considerable à remarquer, 1707. ac . [NDE] Aulnoy, Marie-Catherine, Relation du Voya

iaboli ! Servi ejus eam ducunt, ibi tripudia perstrepunt, ibi virorum ac mulierum commercia, ibi diaboli festum celebratur

ab. [NDE] Référence à la statue de Corneille élevée à Rouen en 1834. ac . [NDE] Accord par le sens, chaque prêtre soumis à

soit bien corrompue, si elle souffre de si grands désordres : « Simul ac consuevit male audire, remittit animum, nequitiam

quis fuisse decretum, nequi adolescentiores legerent Genesoes librum, ac partem Ezechielis Prophetæ, vel canticum canticor

trix sibi videtur ignorantia humana, cùm aliquid de hujusmodi gaudiis ac fructibus veretur amittere. Tertullien Et en ef

ilhomme. En italien, "galantuomo". ab. [NDE] Le texte donne assit. ac . [NDE} Sens figuré : Donner, faire, rendre le pa

artyr, 1641. ab. [NDE] Corneille, Théodore vierge et martyre, 1645. ac . [NDE] Arrêt du Parlement de 1548 interdisant les

s, ils pourraient bien fermer leur boutique. Chap. V. Rédargution ac de ceux qui emploient des matières sacrées pour

e : sachant bien que, s’ils n’y mêlent (…), ils ne feront pas venir… ac . Rédargution : réprimande, blâme. ad. Service :

’est le moyen d’attiser le feu ès cœurs de la jeunesse qui y assiste » ac Nous ne croyons pas qu’il ait jamais été rien dit

sent ce dont ils auraient besoin pour nourrir et vêtir leur famille. ac . « Quo magis sunt eloquentes, qui flagitia illa

liberté de la puissance souveraine. Blanda facilesque naturæ potius ac regiæ licentiæ quam depravati animi vitio  ; &

gie morale du premier, augmentée par Lacroix, défend la tyrannicide. ac . [NDE] Jésuite belge, auteur du Disquisitiones ma

vez renoncé une fois pour toûjours, au demon & à ses spectacles, ac perinde necesse est prudens, & sciens, dum ad

rtia, seu honesta, seu sonora, seu canora, seu subtilia poindre habe, ac si stillicidia mellis de libocunculo venenato. »

élit semblable à celui que présente la comédie du Légataire universel ac . L’espèce du procès criminel offrait, dit-on, les

imagination dans ces Spectacles ; on les approuve quand on en rit, «  ac se quisque pro sexu in illis imaginibus praefigur