Te autem in summa mendicitate perpetuo uiuere faciam. Decem autem quos accepisti aureos, nunquam habuisses, nisi tunc arctissimus me oppressisset somnus. » Fabula indicat fortunam infelici homini semper aduersam, fortunato autem etiam nolenti semper esse propitiam.

Interrogantibus autem cæteris pastoribus, cur ouem suspendisset, aiebat. « Pellis quidem ut uidetis est ouis, opera autem erant lupi. » Hæc indicat fabula (homines non ex [h]abitu, sed ex operibus iudicandos, quoniam multi sub uestimentis ouium lupina faciunt opera.)

Abstemius 53 De vlmo et silere VLmus in ripa fluminis nata Siler sibi proximum irridebat, ut debile et inualidum, quod ad omnem uel leuissimum undarum impetum flecteretur, suam autem firmitatem et robur magnificis extollebat uerbis, quod multos annos assiduos amnis impetus inconcussa pertulerat. Semel autem maxima undarum uiolentia Vlmus perfracta trahebatur ab aquis.

Quum autem dominus unum ex eis occideret alter incredibili afficiebatur læticia, uidens inimico suo iam iam esse moriendum. Paucis autem post diebus, quum ipse quoque ad necem traheretur, sese afflictabat dicens. « Heu me infelicem, cur inimici mei cæde lætatus sum quem tam cito eram eodem exitu secuturus. » Fabula indicat neminem debere ne inimici quidem morte lætari, quum exploratum sit cunctis esse moriendum.

Abstemius 22 De legato avaro tvbicines decipiente QVidam auarus pro patria legatus in aliam urbem profectus erat, cui tubicines presto affuerunt, ut illius aures tubarum clangore, loculos autem suos pecunia implerent. […] Tubicines autem spe frustrati et mœsti abeunt.

Boni in terrarum orbe gloriam relinquentes sempiternam, ad cælestia regna subuolabunt ; mali autem merita notati infamia relictis opibus suis ad tartara ima descendent. » Fabula monet diuitias turpiter non congregandas, quæ amatoribus suis hic infamiam, post mortem autem sint daturæ tormentum.

Abstemius 122 De mvliere ob tvrdos verberata VIr quidam iracundus emens merulas dederat uxori coquendas dicens « Coque hos turdos », cui uxor « Merulæ sunt non turdi. » Quom autem maritus contenderet esse turdos, nec uxorem posset inducere, ut turdos esse assentiretur, plurimis eam uerberibus affecit. Exacto autem anno, quom dies certaminis illuxisset, mulier uerberum memor « Hæc est inquit illa dies qua me superiori anno ob illas maledictas merulas tam male tractasti. » « Adhuc inquit uir negare audes illos fuisse turdos ? 

Conspicatus autem filium illac iter habentem, eum rogauit, ut saltem duo lintea ex rebus suis quas tanto sudore parauerat, sibi mitteret, qui tandem paternis precibus motus imperat filio suo puerulo, ut expetita ad auum lintea ferret. […] Increpitus autem a parente, quod non duo, ut iussus erat, attulisset « Seruo inquit alterum tibi, ut quum decrepitus in xenodochio deges illud tibi mittam. » Fabula indicat, qua mente in parentes sumus, eadem liberos nostros in nos futuros.

Surgens autem quidam senior imperato silentio. « Ego quoque inquit istam sententiam approbo. […] » Quum autem omnes hanc prouinciam subterfugerent irrita sententia fuit.

Interrogatus autem ab amico, quomodo tam paruo temporis curriculo tot opes coaceruasset « Mea inquit industria. » Sed quom non contentus tot ac tantis, quas parauerat diuitiis ditior nauigatione fieri uellet, bis terque naufragio facto amissis opibus ad summam inopiam redactus est. […] Fabula indicat improbe eos facere, qui felicitatis causam suæ industriæ aduersitatis autem fortunæ ascribunt.

Inter eundum autem oborta fame, Asinus pratum offendens large uentrem uirentibus herbis impleuit. Canis autem Asinum rogabat, ut aliquantulum panis sibi daret, ne periret inedia.

Quum autem in ea ætate grauissime ægrotare cœpisset, medici nullum aliud salutis eius remedium se inuenire dicebant, nisi ut cum aliqua muliere coiret. […] Experrectus autem uehementer angebatur, et tantam uim lachrymarum effundebat, ut omnes, qui aderant, illius misererentur.

Cuidam autem oblato argenteo eam petenti colaphum incussit, longumque filum dedit, dicens « Eris sapiens, si quousque hoc filum protenditur ab insanis et furiosis abfueris. » Fabula indicat nullum cum insanis habendum esse commercium.

Interrogante autem eam uicina cur ita inconsolabiliter fleret « Non discessum eius inquit, sed pallium, quod ei reliqui, fleo. » Fabula indicat non amatores, sed eorum bona a meretricibus amari.

Maximo autem puluere tum equinorum pedum pulsu, tum rotarum uolutatione exorto dicebat Musca

Iuueni enim mihi uxor deerat ; nunc autem senex desum uxori. » Hæc fabula innuit omnia suo tempore peragenda.

Quumque ægre ablata restitueret dicebat quidam e prouincialibus « Hic noster prætor mulieres imitatur, quæ fœtus concipientes mira uoluptate afficiuntur, quum autem eos emittunt incredibili dolore torquentur. » Fabula significat, aliena non esse surripienda, ne illa deponere coacti mœrore conficiamur.

Pauo autem secum dicebat « Non pennæ te formosam, sed rostrum et ungues efficiunt, quorum timore nulla ex nobis audet tecum de formositate certare. » Fabula indicat a multis res potentiorum non tam ueritate quam timore laudari.

Quum autem optata expectarent auxilia, pisces negant per terram ad eos accedere posse.

Videns autem lateres ex luto multo se molliori factos in tantam duritiam ignis calore peruenisse, ut multa perdurarent sæcula, se iecit in ignem ut eandem duritiem consequeretur.

Cætera autem quæcumque herbis ordeoque uescuntur huiusmodi conuiuium ut insipidum damnabant.

Interrogatus autem ab Vrso quid ei Asini inertia aut leporis timiditas ad uictoriam conferre possent, quos ibi inter cæteros milites adesse cernebat, respondit

Interrogatus autem ab amicis quid sibi uellet facula illa, quam noua nupta accensam e paterna domo effert, rursusque mariti domum ingressura accendit, et intro fert. « Significat inquit me hodie ignem e soceri mei ædibus ablatum in domum meam inferre. » Fabula significat sæpenumero mulieres ignem quendam esse, qui mariti bona comburit.

Abstemius 176 De ove capta a cane vociferante qvod a lvpo capta non faciebat OVis comprehensa a cane gregis custode maximos edebat eiulatus, capta autem a lupo nullam emittebat uocem.

Onus hoc nos cito deponemus, tuum autem tu quoad rumparis, sustinere cogeris. » Indoluit trabs, nec amplius boues conuiciis lacessere ausa est.

Abstemius 57 De amne svvm fontem conviciis lacessente AMnis quidam suum conuiciis fontem lacessebat, ut inertem, quod immobilis staret, nec ullos haberet pisces, se autem plurimum commendabat, quod optimos crearet pisces, et per ualles blando murmure serperet.

Vni autem omnia dedisse aliorum fuisset iniuria. » Hæc innuit fabula deum singulis sua munera ita esse æquali lance largitum, ut quisque esse debeat sua sorte contentus.

Quum autem accipiter eam interrogaret quid gratiæ sibi referre posset. « Aures inquit tuas mellifluis cantibus demulcebo. » « At ego inquit Accipiter malo mihi uentrem demulceas.

Abstemius 100 De avaro saccvlvm nvmorvm alloquente VIr quidam auarus, qui ingentem aureorum aceruum male partum relicturus moriebatur, interrogabat sacculum Numorum, quem morienti sibi iusserat afferri, quibus uoluptatem esset allaturus, cui sacculus « Hæredibus inquit tuis qui numos a te tanto sudore quæsitos in scortis et conuiuiis profundent, et dæmonibus, qui animam tuam æternis suppliciis mancipabunt. » Hæc indicat fabula (stultum esse in iis laborare, quæ aliis gaudium, nobis autem sint allatura tormentum.)

Quod autem non noceas, impotentia causa est.

Quo autem maiori conatu laqueum trahebat, eo arctius detinebatur.

Ingressus autem quendam hominem ut inde exiret, nullis adiurationibus ac minis poterat adduci.

Dum autem circa oras cistæ ludens decidisset, quæreretque ascensum, reperit epulas lautissime paratas.

Excogitata autem eum perdendi astutia, illi suadere cœpit, ne pacis tempore tantum tellorum [sic] onus tergore portaret, quandoquidem ne alii quidem sagittarii, nisi quum prælii tempus instaret, portarent.

Abstemius 93 De leone porcvm sibi socivm eligente LEo quom socios asciscere sibi uellet, multaque animalia sese illi adiungere optarent, idque precibus et uotis exposcerent cæteris spretisf cum porco solum societatem uoluit inire, rogatus autem causam respondit. « Quia hoc animal adeo fidum est, ut amicos et socios suos in nullo quantumuis magno discrimine unquam relinquat. » Hæc fabula docet eorum amicitiam appetendam, qui aduersitatis tempore a præstando auxilio non referunt pedem.

Victus autem a conspectu gallinarum profugiens cum cornicibus et pauonibus sese cotidie pugnando exercebat, inferendi uitandique ictus artem ediscebat, qui ubi se satis instructum uidit, rediens aduersarium ad pugnam prouocatum nullo negocio superauit.

Sed uehementi exorto uento quum pomorum honere, tum ui turbinis, et poma fere cuncta ceciderunt et rami confracti sunt, olea autem illæsa permansit.

Tunc Aquila « Ite ait uenatum ; et uter uestrum digniorem mihi attulerit prædam, eum præstantiorem iudicabo. » Quum autem Miluus exiguum murem Accipiter uero columbam apportasset inquit Aquila « Quanto columba maior est mure, tanto accipitrem Miluo præstantiorem esse pronuncio. » Fabula indicat ex operum, non corporum magnitudine homines metiendos.

Pauperum autem regnum cælorum, ut plurimum esse consueuit. » Fabula indicat nimias diuitias homines ad inferna deducere.

Nequis autem inutilem et inanem hunc meum scribendi laborem existimaret, præfatiunculam quandam præponendam censui, qua intelligeretur doctos etiam et claros uiros in magnis rebus huiusmodi fabulis non uoluptatis tantum, uerumetiam utilitatis gratia delectatos. […] Irundo quidem superuolauit, Anguilla autem amnem tranauit. » Quod quom dixisset obticuit. Interrogantibus autem illis quid Ceres egisset. « Vobis inquit dea uestra succensuit, qui eos, qui uobis utilia suadent, audire nolentes, tam attentis auribus confabulantes auditis. » Quantam uim apologi habeant ad animos commouendos, quom multis possem, tribus ero contentus exemplis ostendere. […] Si autem has abegeris, aliæ familiae superuenient, quæ quicquid mihi superest sanguinis exhaurient.’’ […] Adueniente autem Ceruo et pascua corrumpente, consuluit hominem, qua posset illum arte punire.

Noua autem nupta ad uirum ueniens, quum eum non uideret casu illum pede pressit itaque contriuit.

Inter lamentandum autem cernit urnulam æneam, quæ multos iam annos in pariete obstrusa latuerat, inter rudera et saxa iacentem, quam cum substulisset [sic], apertamque aureis plenam inuenisset, eiulatu et clamore compressis, uehementi gaudio affectus est.

Volens autem experiri, an in laboribus et periculis sibi fideles essent, omnes pariter conuocauit dicens obortos sibi inimicos, ad quos perdendos ire statuerat ; quare correptis armis secum irent, ut illatas sibi ulciscerentur iniurias.

Abstemius 121 De asino qvi porco invidebat ASinus porco, qui sub eodem erat domino, plurimum inuidebat, quod omnis laboris expers, uariis nutriretur cibis, in diesque pinguior fieret, ipse autem plurimum laboris sustinens duris paleis aleretur.

Scietis autem postea. » Haud longo post tempore percussor ille uolens quendam alium cædere (sperabat enim aliquid fortasse lucrari) letale uulnus accepit.

Oblitus damnorum Rusticus cucurrit, et murem corripiens illum in medium iecit incendium dicens. « Ingratum animal tempore felicitatis mecum habitasti ; nunc quia fortuna mutata est, uillam meam deseruisti. » Fabula indicat eos non esse ueros amicos, qui arridente fortuna a latere tuo non discedunt, turbata autem præcipiti abeunt cursu.

Abstemius 47 De mvlo et eqvo MVlus conspiciens equum aureo freno ephippiisque insignem et purpureis opertum faleris rumpebatur inuidia, illum beatum reputans qui continue optimis uesceretur cibis, et decoro amiciretur ornatu, se autem præ illo infelicem qui clitellis male dolatis oppressus cotidie maxima onera ferre cogeretur.

Videns autem Asinum lupo uocaliorem maiorem , clitellisque uelut thorace armatum magnasque pilas podice cum magno tonitru emittentem, ratus est eum strenuum esse bellatorem.

Cum autem mox ab alio lupo interrogaretur cur solus gregem esset adortus, ubi tam ualidi erant propugnatores, « Domestica inquit pugna deceptus sum. » Fabula indicat, quod in[i]micitiæ externorum discordes propinquorum animos reconciliare solent.

Reuertens autem ieiunus tanta est oppressus fame ut nisi pyra illa, quæ urina consperserat, comesset, quum aliud non inueniret, extingueretur.

Quadam autem die uiro irata pauperi elemosynam petenti partem caponis, quem in cœnam utriusque coxerat, dedit dicens. « Do tibi hoc pro anima prioris uiri. » Quod audiens maritus accersito pauperi reliquum caponis dedit dicens. « Et ego quoque do tibi hoc pro anima uxoris meæ defunctæ. » Sic illi, dum alter alteri nocere cupiunt, quid cœnarent non habuerunt.

Quum autem interrogaretur, quid eam ad tantum facinus impulisset, « Infelicitas mea » inquit, existimans magnam mulierum esse infelicitatem uiros stertere quum fodere debeant.

Quom autem nullum sibi redderetur responsum conuersus ad inuitantes. « Nolo inquit illuc accedere, ubi qui mihi suppetias daturus est, auxilium implorantem non audiat. » Cæteri, qui illuc accesserunt, a proprio oppidi domino obsessi, expugnato oppido capti et iugulati sunt.

Quum autem paulopost Lupus aduentare nunciaretur, tanto timore affectæ sunt, ut nullis pastoris uerbis possent a fuga cohiberi.

Quom autem Turdus illius Consiliis obsecutus, in locum a ficedula prædictum peruenisset reperit cibos adhuc suauiores quam illa promiserat.

Consultus autem deus unde hoc accidisset, ita respondit. « Ipse mali tanti causa es, qui sæpibus agros parietibusque arctis obstructos undique seruas.

Inter lamentandum autem cernens quod mulieres quæ ad curandum funus conuenerant, ueste nimium sumptuosa defunctam induere uolebant. « Quid facitis inquit stultæ ?

Abstemius 118 De viro de morte patris piscicvlos sciscitante VIr quidam doctus ad conuiuium cuiusdam principis accitus et in ultimo loco discumbere iussus quum cæteris conuiuis magni pisces sibi autem minutuli apponerentur, nullum edebat.

Cæteras uirtutes tuas laudo et admiror, hoc autem pietatis opus quibus laudibus efferre debeam, non inuenio.

Cette préoccupation, il l’avait déjà laissé apparaître dans l’épilogue de son livre II, quand il avait écrit : Si livor obtrectare curam voluerit, Non tamen eripiet laudis conscientiam, et plus loin : Sin autem ab illis doctus occurrit labor, Sinistra quos in lucem natura extulit, Nec quidquam possunt nisi meliores carpere, Fatale exitium corde durato feram. […] Ideὸ autem hanc primum tradere pueris solent oratores, quia animos eorum adhuc molles, ad meliores facilè vias instituunt vitæ. […] Nominantur autem ab inventoribus fabularum aliæ Ӕsopiæ, aliæ Cypriæ, aliæ Libycæ, aliæ Sybariticæ, omnes autem communiter Ӕsopiæ, quoniam in conventibus frequenter solebat Ӕsopus fabulis uti : et pertinent ad vitæ utilitatem. Expositio autem fabularum vult circuitionibus carere et jucundior esse : sed oratio qua utilitas fabulæ retegitur, ἐπιμύθιον vocant, quod nos adfabulationem possumus dicere, à quibusdam prima, à plerisque rationabilius postrema ponitur. […] Si, en effet, l’on se reporte au texte de Phèdre, on trouve ces vers dans le prologue du livre III : Honori et meritis dedicans illum tuis : Quem si leges lætabor ; sin autem minus, Habebunt certe quo se oblectent posteri.